Farmakoloji

Türk tıp tarihinin en çok satan kitabı,..

TUS. YDUS. DİĞER SINAV SORULARI ve BEKLENEN SORULAR ile

MTUS SORULARI Farmakoloji Seri Editörü

Dr. Sami SELÇUKBİRİCİK

İÇİNDEKİLER G E N E L FA R M A K O LO Jİ 1. Farmakolojiye Giriş........................................................................................................................................................... 3 2. Absorbsiyon.............................................................................................................................................

10

3. İyon tuzağı........................................................................................................................................................................... 12 4. Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliiik................................................................................................................................. 13 5. Dağılım.................................................................................................................................................................................15 6. Metabolizma ve Eliminasyon........................................................................................................................................... 18 7. Farmakodinamik f a z .......................................................................................................................................................... 26 8. Efektör-Reseptör İlişkileri.................................................................................................................................................. 31 9. Test Fazları.......................................................................................................................................................................... 36 10. Teminoloji............................................................................................................................................................................39 Genel Farmakoloji Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular............................................................................. 41 Genel Farmakoloji Diğer Sınav soruları........................................................................................................................51 Genel Farmakoloji Spot..............................................................................................

58

OTONOM SİNİR SİSTEM İNİ E T K İL E Y E N İL A Ç L A R 11. Otonom Sinir Sistemine Giriş..........................................................................................................................................63 12. Parasempatomimetikler...................................................................................................................................................72 13. Parasempatolitikler...........................................................................................................................................................83 14. Sempatomimetikler...........................................................................................................................................................86 15. Sempatoiitikler...................................................................................................................................................................94 16. Gangliyon Blokörleri ve Stimülanları............................................................................................................................. 95 17. Ergot Türevleri...................................................................................................................................................................97 Otonom Sinir Sistemi Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular....................................................................... 99 Otonom Sinir Sistemi Diğer Sınav soruları................................................................................................................. 109 Otonom Sinir Sistemi Spot Bilgileri...............................................................................................................................116

K A R D İY O V A S K Ü L E R SİST EM İ E T K İL E Y E N İL A Ç L A R 18. Kalp Yetmezliği.................................................................................................................................................................120 19. Dijitaller.............................................................................................................................................................................. 123 20. Diüretikler........................................................................................................................................................................... 127 21. Antihipertansif İlaçlar........................................................................................................................................................136 22. Alfa Blokörler..................................................................................................................................................................... 140 23. Beta Blokörler................................................................................................................................................................... 142 24. Santral Etkili Sempatoiitikler.......................................................................................................................................... 148 25. Kalsiyum Kanal Blokörleri...............................................................................................................................................150 26. Renin-Anjiotensin-Aldosteron Sistemine Etkili Antihipertansifler............................................................................ 152 27. Direkt Etkili Vazodilatatörler........................................................................................................................................... 156 28. Antiaritmikler..................................................................................................................................................................... 158 29. Antianjinaller..................................................................................................................................................................... 162 30. Hipolipidemikler................................................................................................................................................................165 31. Antikoagülanlar.................................................................................................................................................................169 32. Antiagreganlar ve Fibrin Modülatörleri......................................................................................................................... 175 Kardiyovasküler Sistem Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular.................................................................. 179 Kardiyovasküler Sistem Diğer Sınav soruları.............................................................................................................193 Kardiyovasküler Sistem Spot Bilgiler.......................................................................................................................... 202

HO RM O N LAR 33. Tiroid Bezi İlaçları............................................................................................................................................................208 34. Glukokorkoidler ve Steroid Sentez İnhibitörleri.......................................................................................................... 213 35. Diyabetus Mellitus İlaçları............................................................................................................................................. 221 36. Endokrin Sistem İle İlgili İlaçları....................................................................................................................................228

7

i-

Hormonlar Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular........................... .................................................i..........241 .Hormonlar Diğer Sınav soruları................................................................................................................................... 248 Hormonlar Spot Bilgiler................................................................................................................................................. 255

S A N T R A L SİN İR SİSTEM İ 37. Santral Sinir Sistemine Giriş..........................................................................................................................................257 38. Hipnosedatif ilaçlar..........................................................................................................................................................260 39. Kas Gevşeticiler............................................................................................................................................................... 268 40. Antipsikotik İlaçlar............................................................................................................................................................274 41. Antidepresan ve Antimanik ilaçlar................................................................................................................................. 281 42. Antiepileptik İlaçlar................................................................................

288

43. Antiparkinson ilaçlan.........................:.......................................... ..................................................................................293 44. Santral Sinir Sistemi Stimulanları...........................................

299

45. Genel Anestezikler................................................

301

46. Lokal Anestezikler.................................................................................................................

305

47. Opiyoidler...........................................................................................................................................................................309 Santral Sinir Sistemi Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular......................................................................314 .Santral Sinir Sistemi Diğer Sınavsoruları...................................................................................................................330 Santral Sinir Sistemi Spot Bilgiler................................................................................................................................ 345

O T A K O İD LE R V E EİK O Z A N O İD LER 48. Otakoidler..........................................................................................................................................................................349 49. Eikozanoidler.................................................................................................................................................................... 360 Otakoidler Konusunda SorulmasıOlasıÖnemli Sorular............................................................................................364 -Otakoidler ve Eikozanoidler DiğerSınavsoruları...................................................................................................... 370 Otakoidler ve Eikozanoidler SpotBilgileri.................................................................................................

376

N O N STERO İD A N TİİN FLAM A TU A R İL A Ç L A R 50. Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar................................................................................................................................. 378 NSAII Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular................................................................................................384 -NSAII Diğer Sınav soruları........................................................................................................................................... 385 NSAII Spot Bilgiler..........................................................................................................................................................388

K E M O T E R A P Ö T IK L E R 51. Antibiyotikler................................................ ,....................................................................................................................389 52. Antihelmintik Antifungal Antiprotozoonlar............................................... 417 53. Antiviraller......................................................................................................................................................................... 425 54. Antineoplastikler............................................................................................................................................................... 430 Kemoterapötikler Konusunda Sorulması Olası önemli Sorular.............................................................................447 .Kemoterapötikler Diğer Sınav soruları......................................... 464 Kemoterapötikler Spot Bilgileri..................................................................................................................................... 471

G A S T R O İN T ES T İN A L SİST EM V E SOLUNUM SİSTEM İ 55. Gastrointestinal Sistem İlaçları...................................................................................................................................... 477 56. Solunum Sistemi İlaçları...................... :........................................................... ................................:...........................487 .GİS ve Solunum Sistemi Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular............................................................... 493 .GİS ve Solunum sistemi Diğer Sınav soruları.......................................................................................................... 498 GİS ve Solunum sistemi Spot Bilgiler...........................................................................

....503

İMMÜNMODÜLATÖR İL A Ç L A R V E D İĞ E R KO N U LA R 57. İmmunmodulator ilaçlar.........................................

505

58. Toksikoloji...........................................................................................................................................................................508 59. Vitaminler ve Hematopoetik Sistem..............................................................................................................................512 60. immünmodülator ilaçlar ve Diğer Konular Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular....................................514 İmmünmodülator ilaçlar ve Diğer Konular ile İlgili Diğer Sınav soruları................................................................ 515 İmmünmodülator ilaçlar ve Diğer Konular Spot Bilgiler............................

518

► 1

I ı

FARMAKOLOJİ G E N E L FA R M A K O LO Jİ 1. Farmakolojiye Giriş 2. Absorbsiyon 3. İyon tuzağı 4. Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerlilik 5. Dağılım 6. Metabolizma ve Eliminasyon 7. Farmakodinamik faz 8. Efektör-Reseptör İlişkileri 9. Test Fazları 10. Terminoloji • •

Genel Farmakoloji Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular Genel Farmakoloji Diğer Sınav soruları

•

Genel Farmakoloji Spot Bilgileri

OTONOM SİNİR SİSTEM İN İ E T K İL E Y E N İL A Ç L A R 11. Otonom Sinir Sistemine Giriş 12. Parasempatomimetikler 13. Parasempatolitikler 14. Sempatomimetikler 15. Sempatolitikler 16. Gangliyon Blokörleri ve Stimülanları 17. Ergot Türevleri • Otonom Sinir Sistemi Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular • Otonom Sinir Sistemi Diğer Sınav sorulan •

Otonom Sinir Sistemi Spot Bilgileri

K A R D İY O V A S K Ü L E R SİSTEM İ E T K İL E Y E N İL A Ç L A R 18. Kalp Yetmezliği 19. Dijitaller 20. Diüretikler 21. Antihipertansif ilaçlar 22. Alfa Blokörler 23. Beta Blokörler 24. Santral Etkili Sempatolitikler 25. Kalsiyum Kanal Blokörleri 26. Renin-Anjiotensin-Aldosteron Sistemine Etkili Antihipertansifler 27. Direkt Etkili Vazodilatatörler 28. Antiaritmikler 29. Antianjinaller 30. Hipolipidemikler 31. Antikoagülanlar 32. Antiagreganlar ve Fibrin ModülatÖrleri • Kardiyovasküler Sistem Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular • Kardiyovasküler Sistem Diğer Sınav sorulan • Kardiyovasküler Sistem Spot Bilgileri

HORM ONLAR 33. Tiroid Bezi İlaçları 34. Glukokorkoidler ve Steroid Sentez İnhibitörleri 35. Diyabetus Mellitus İlaçlan 36. Endokrin Sistem İle İlgili İlaçları • •

Hormonlar Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular Hormonlar Diğer Sınav soruları

•

Hormonlar Spot Bilgileri

S A N T R A L SİN İR SİSTEM İ 37. Santral Sinir Sistemine Giriş 38. Hipnosedatif İlaçlar 39. Kas Gevşeticiler 40. Antipsikotik İlaçlar 41. Antidepresan ve Antimanik İlaçlar 42. Antiepileptik İlaçlar 43. Antiparkinson İlaçlan 44. Santral Sinir Sistemi Stimulanları 45. Genel Anestezikler 46. Lokal Anestezikler 47. Opiyoidler • •

Santral Sinir Sistemi Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular Santral Sinir Sistemi Diğer Sınav soruları

•

Santral Sinir Sistemi Spot Bilgileri

O T A K O İD LER V E EİK O Z A N O İD LER 48. Otakoidler 49. Eikozanoidler • • •

Otakoidler ve Eikozanoidler Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular Otakoidler ve Eikozanoidler Diğer Sınav soruları Otakoidler ve Eikozanoidler Spot Bilgileri

N O N STERO İD A N TİİN FLAM ATU AR İL A Ç L A R 50. Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar • • •

NSAII Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular NSAII Diğer Sınav soruları NSAII Spot Bilgileri

K E M O T E R A P Ö T İK L E R 51. Antibiyotikler 52. Antihelmintik Antifungal Antiprotozoonlar 53. Antiviraller 54. Antineoplastikler • • •

Kemoterapötikler Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular Kemoterapötikler Diğer Sınav soruları Kemoterapötikler Spot Bilgileri

G A S T R O İN T ES T İN A L S İS T E M V E SOLUNUM SİSTEM İ 55. Gastrointestinal Sistem İlaçları 56. Solunum Sistemi İlaçları •

GİS ve Solunum Sistemi Konusunda Sorulması Olası Önemli Sorular

• •

GİS ve Solunum Sistemi Diğer Sınav soruları GİS ve Solunum Sistemi Spot Bilgileri

İMMÜNMODÜLATÖR İL A Ç L A R V E D İĞ E R K O N U LA R 57. immunmodulator İlaçlar 58. Toksikoloji 59. Vitaminler ve Hematopoetik Sistem 60. Diğer Sorular • immünmodülator ilaçlar ve Diğer Konularda Sorulması Olası Önemli Sorular •

İmmünmodülator ilaçlar ve Diğer Konular Spot Bilgileri

1.

Aşağıdakiierden hangisi iki ayrı ilacın aynı farm asötik form da birleştirilm esinin nedeni o lam az? (Nisan - 89) A) B) C) D) E)

Endikasyon artırımı Yan etkileri azaltma Sinerjistik etki elde etme Farmasötik şekil sayısını azaltma Bağımlılık potansiyelini azaltma

Tablo: Reçete yazımında kısaltmalar Kısaltma

Latincesi

Türkçesi

ad lib

Ad libitum

arzu edildiği kadar

ad

Ad

ye kadar

aa

I ana

her birinden

add

adde

ilave ediniz

P-0

peros

ağızdan

ac

ante ci bos

yemekten önce

1- Sinerjistik etki elde etmek

pc

post cibos

yemekten sonra

2- Yan etkileri azaltmak

bid

bis in die

günde 2 kez

tid

ter in die

günde 3 kez

qid

quater in die

günde 4 kez

4- Endikasyonlarının sayısını arttırmak

qqd

guague die

günde bir

5- İlacın bağımlılık potansiyelini azaltmak

qqh

guague hora

saatte bir

6- Maliyeti düşürmek

qq3h

guague 3 hora

M ü sta h z a rla rın K o m b in e E d ilm e A m a ç la n :

3- İla ç a lim im k o la y la ş tırıp h asta n ın uyum unu arttırmak.

F arm asötik şekil sayısını azaltm a ilaçların aynı formda birleştirilme nedeni olamaz.

Doğru cevap: D 2. Reçetedeki “ aa” nın hangisidir? (Nisan-90) A) B) C) D) E)

aşağıdakiierden

Her ikisinden eşit miktarda Alkolde süspanse ediniz İlk ilacın miktarı İkinciden iki kat fazla olacak Haricen kullanınız Suppozituvar olarak kullanınız

Doğru cevap: A 3. Reçetede yazılan “a a ” ne anlam a gelir? (Eylül-93) A) B) C) D) E)

. . . . ’ye kadar

Herbirinden İlave ediniz Yemekten sonra Arzuladığınız kadar

Doğru cevap: B

: hora somni

yatarken

ss

' semis

yarım

qr

1quantum rektum

miktar doğrudur

Si opus sit

gerektiği zaman

gtt

gutta

damla

rp

recipie

alınız

no

numerus

adet

rept

repetatur

tekrar edilebilir

guantum satis

yeterli miktarda

s.o.s. anlam ı

3 saatte bir

hs

4. İnvivo etki eden fakat invitro olarak etki etm eyen b ir ilaç için aşağıdakiierden hangisi doğrudur? (Eylül - 99)

A) Parsiyel agonisttir B) Tam agonisttir C) Tam antagonisttir D) İlaç prodrug’dur E) Ters (invers) agonisttir Bazı ilaçlar metabolize olduktan sonra etki gösterirler. Bu yüzden invitro koşullarda etkisizdirler. Bu tip ilaçlara ön - ilaçlar (= prodrug) adı verilir. Bazı ön - ilaçların absorbsiyonlarınm daha iyi olmasının yanında ön ilaçların diğer bazı avantajları vardır. Örneğin siklofosfam id karaciğerde metabolize olduktan sonra aktifleştiği için gastrointestinal epitele zarar vermez. Z idovudin sadece infekte hücrelerde (yeteri kadar revers transkriptaz enzimi olan hücrelerde) aktif metabolitine dönüşür. Böylece HIV ile infekte hücrelere selektivite gösterir.

Doğru cevap: D

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİYE GİRİŞ (Tanımlar, İlaçların Farmasötik Şekilleri, İlaç Uygulama Yolları)

Genel Farmakoloji

4 ◄TÜM TUS SORULARI 5.

Ön ilaç olm ayan (Nisan - 93) A) C)

aşağıdakilerden

Ramipril Enalapril

hangisidir?

B) Kaptopril D) L-dopa E) Benazepril

Soru direkt bilgi sorgular niteliktedir. ACE (Anijiotensin Dönüştürücü Enzim) inhibitörlerinin çoğu ön ilaçtır. Önemli istisn alar kaptopril ve lizinoprildir. İstisna­ ların her zam an daha fazla sorulma ihtimalinin olduğu unutulmamalıdır. Kaptopril reversibl ACE inhibitörüdür. Bir ön ilaç olma­ dığı için karaciğerde aktif metabolitine dönüşmesine gerek yoktur. L-dopa, Parkinson tedavisinde kullanılan bir dopamin prekürsörüdür.

Tablo: On-ilac örnekleri İn a k tif Form

A k tif Form

0 ACE inhibitörleri (Kaptopril & Lizinoptil hariç)

0 Prednizon (Steroid)

0 Prednizolon

0 Azotiopürin (Antineoplastik)

0 Merkaptopurin

0 Metildopa (Antihipertansîf)

j

0 Kalsitriol

0 Hint yağı

0 Risinoleik asit

0 Klorazepat (Hipnosedatif) j 0 Nordazepam

Benzodiazepinlerin birçoğu aktif metabolit üretir. Farklı bir aktif metabolit üretmeyenler oksazepam ve lorazepam’dır. Ön ilaç olan benzodiazepin türevi ise klorazepat’tır

Doğru cevap: A

8. A şağıdakilerden

hangisi

bîr

ön

ilaçtır?

(Nisan - 2004) A) C)

Metildopa Esmoiol

B) Rezerpin D) Klonidin

M etildopa birçok yönü ile değişik zamanlarda TUS sorusu olarak karşımıza çıkmıştır. Özelliklerini iyi bilmek gerekir

Doğru cevap: A 9. Aşağıdakilerden hangisi b iyotran sfo rm asyon sonucu etkisini gösterir? (Nisan - 96) A) C)

Difenilhidantoin Fenobarbital

B) Enalapril D) Adrenalin E) Penisilin

Biyotransformasyon sonucunda etkin hale gelen ilaçlara ön ilaç adı verilir. Ön ilaçlar biyotransformasyon ile aktif metabolitlerine dönüşerek etki eden ilaçlardır.

Doğru cevap: B

6. A şağ ıd akilerd en hangisi ön ilaçtır? (Nisan - 2003) B) Kaptopril D) Teprotid E) Pepstatin

Bazı ilaçlar metabolizma sonucu etkin hale gelir; bunlara ön ilaç adı verilir. Örnek: Kortizon bir ön ilaçtır; karaciğerde metabolize olarak aktif bir madde olan hidrokortizona dönüşür, a - ve ß- karoten A vitamininin ön ilacıdır. Enalapril, prednizon, am itriptilin, klofibrat ve su lin d ak da ön ilaçtır. Enzimatik reaksiyon sonucu oluşan metabolitler bazen ana maddeye benzer şekilde etkinlik gösterebilir. Bu metabolitlere “aktif metabolit” adı verilir.

Önemli Ön İlaçlar: Metildopa Levodopa Klorazepat Minoksidil ACE inhibitörleri (kaptopril lisinopril hariç) Kortizon Lovastatin Simvastatin

Doğru cevap: C

B) Flurazepam D) Kuazepam E) Klordiazepoksit

0 Metildopamin

0 Vitamin D

• • • • • • • •

Oksazepam Prazepam

E) Propranolol 0 Enalaprilat 0 Hidrokortizon

Saralazin Enalapril

A) C)

j

0 Kortizon (Steroid)

A) C)

7. A şağıdaki benzodiazepinlerden hangisi ak tif m etabolitine dönüşerek etki g ö sterm ez? (Eylül - 2003)

Kaptopril ve lizinopril hariç, diğer ACE inhibitörleri (enalapril, benazepril, rimapril, silazapril, trandolapril, fosinopril, perindopril vb.) mide - bağırsak kanalından absorbsiyonlarını ve biyoyararlanımlarını artırmak için ön ilaç olarak yapılmışlardır.

Doğru cevap: B 10. Aşağıdakilerden hangisi farm ako lo jik anlam ıyla tolerans terim inin en doğru tanım ıdır? (Nisan - 2007) A) İlacın tekrarlanan kullanımlarından sonra ilaca yanıtta görülen azalma B) İlacın tekrarlanan kullanımlarından sonra ilaç etkinliğini sürdürebilmek için gereken doz artırımı C) İlacın tekrarlanan kullanımlarından sonra metabolizmasının artması D) İlacın tekrarlanan kullanımlarından sonra plazmada istenen ilaç konsantrasyon düzeyine ulaşılamaması E) İlacın tekrarlanan kullanımlarından sonra reseptöre bağlanma afinitesinde azalma

Soru dönemin özensiz hazırlanmış sorularından biridir. Çünkü iki doğru cevabı (A ve B) bulunmaktadır. Sorunun cevabı ÖSYM tarafından A şıkkı olarak yayınlandı. Tolerans: İlaçlar belli bir süre kullanılırsa etkileri azalır ve aynı fizyolojik cevabı elde etmek için dozun arttırılm ası gerekir, buna tolerans denir.

Kulak arkası > Sağlı deri > Göğüs > Ön kol > Bacak

•

İntrakütan: İlaç miktarı

•

İn tra a rtik ü le r, İn tra k a rd iy a k , İn tra p le v ra l, intraperitoneal, İntrauterin, İntratekal, İntravajinal (Övül, Köpük, Jel), İntraüreteral (Buji), Bukkal (Lolipop)

0,1 ml’yi geçmemelidir

Sistem ik Uygulam a Şekilleri Gastrointestinal Sistem (G IS ) kullanılıyor ise: Enterai uygulama olarak adlandırılır o

Oral

kapalıi te rc ih

0

İlaç Uygulam a Şekilleri

•

Şuuru hastalarda

Beyin-kan bariyerini geçişi zor olan ilaçlarda te rc ih edilir

0

T ransderm al: e tk i gözlenir

Doğru cevap: C

Yavaş absorbsiyon ve uzamış

FARMAKOLOJİ ► 9 23.

Aşağıdaki ilaçlardan hangisinin optimal absorbsiyonu için aç karnına alınm am ası gerekir?

(E ylül-2001) A) İzoniazid B) Propranolol C) Penisilin D) Tetrasiklin E) Levodopa Besinler emilim bölgesinde pH değişikliklerine ne­ den olabilirler ve ilaçların iyonize ya da noniyonize olma özelliklerini değiştirerek emilimlerini etkileye­ bilirler. Ayrıca tetrasiklinle ve kinolonlar gibi bazı ilaçlar bazı besinlerle şelat oluşturabilir ve buna bağlı emilimleri azalabilir.

A ç Karnına A lınm ası G ereken İlaçlar • Penisilinler • Tetrasiklinler • İzoniazid • Levodopa • Midazolam • Penisilamin • Klorambusil • Melfaian • Merkaptopurin • Metotreksat

Yemekte veya Yem eğe G öre Sabit Bir Zam anda A lınm ası G ereken İlaçlar Nitrofurantoin • Griseofulvin • Klorokin • Retinoidler • Metoksalen • Dikumarol • Fenitoin • Lovastatin • Siklosporin • Propranolol

Doğru cevap: B

Genel Farmakoloji

10 ◄

1. Aşağıdakilerden hangisi pasif diffüzyon ile em ilen ilaçların em ilim hızlarını etkilem ez? {Eylül - 2001) A) İlacın molekül büyüklüğü

B) İlacın uygulandığı yerdeki konsantrasyonu C) İlacın lipit/su partisyon katsayısı D) İlacın uygulandığı yerden geçen kan akımının hızı E) İlacın dissosiyasyon sabiti (KD) Dissosiyasyon sabiti ilacın farmakodinamik özel­ liğini belirleyen parametrelerden biridir. Absorbsiyon ile herhangi bir ilişkisi yoktur. İlacın d isso siyasyon sabiti (KD): Ortamdaki resep­ törlerin yarısını işgal etmek için gerekli olan ilacın molar konsantrasyonunun logaritmasıdır. Kd değeri bir ilaç için ne kadar düşükse, ilacın reseptör afinitesi o kadar yüksektir.

3. İlaçların plasentadan geçişlerini sınırlandıran ö zellik aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 2011) A) İlaçların lipofilikliğinin yüksek olması B) İlaçların iyonizasyon oranının düşük olması

C) Plasentada p-glikoprotein ekspresyonunun yüksek olması D) ilaçların molekül büyüklüğünün küçük olması E) İlaçların plazma proteinlerine düşük oranda bağlanması Genel farmakoloji ile ilgili kolay bir farmakokinetik sorusudur.

P-glikoproteinler

İlaçların A b so rb siyo n Hızını Etkileyen Faktörler •

İlacın molekül büyüklüğü

•

İlacın farmasötik şeklinin ve çözücünün fiziksel özellikleri (lipit/su partisyon katsayısı)

•

İlacın konsantrasyonu

•

İlacın farmakolojik özelliği

•

Veriliş yeri ile ilgili biyolojik faktörler

• •

yü zey in

g e n iş liğ i

İlaçların dışa doğru efflüksünü s a ğ la yan , yani absorbsiyonu a za lta n a k tif transpo rt pompalardır

•

Özellikle bağırsaklarda, beyin-kan bariyerinde ve plasentada bulunur

•

Bu p ro tein lerin inh ibisyon u : İla ç la rın absorbsiyonunu, plazm a seviyesini, beyinomurilik sıvısındaki (BO S) konsantrasyonunu ve plasentadan geçişini arttırır

-(!)

İlacın verildiği doku içinden veya vücut boşluğunun çeperinden geçen kan akımının hızı A b so rb e ed ild iğ i geçirgenliği

•

0

ve

Doğru cevap: E 2. A şağıdakilerden

0

A) İyonizasyonunun yüksek olması

Bu soruda her sene gelebilen etkileyen faktörler sorgulanmıştır.

absorbsiyonu

Yağda çözünürlük (lipofilite), küçük molekül ağırlığı, absorbsiyon alanının büyüklüğü ve genişliği genel olarak absorbiyonu olumlu etkiler. Hidrofilite ilacın iyonizasyonu ile ilişkilidir ve hidrofilik ilaçların membrandan geçişleri lipofiliklere göre daha azdır. Sorunun yanıtı A şıkkında iyonizasyonun yüksek olması ile açıklanmıştır. Burada unutulm am ası gere­ ken iyonize ilaçlar hidrofilik iken noniyonize ilaçlar lipofiliktir ve m em branları kolaylıkla geçebilirler.

Doğru cevap: A

0

Bu ilaçlar ö zellikle a n tin e o p la s tik le r ve a n tip ro to zo o n la ra karşı g elişen d iren ci (e fflu k s ile gelişen direnci) azaltm ak için kullanılırlar

A n tîaritm iklerd en : Amiodaron, Kinidin o

B) Yağda çözünürlüğünün fazla olması C) Maternal proteinlere düşük oranda bağlanması D) Molekül ağırlığının küçük olması E) Plasental metabolizmasının düşük olması

.............. |

Kalsiyum kanal b lo körlerinden: Verapam il, D iff iazem o

hangisi bir ilacın plasenta! bariyeri aşm asını zo rlaştırır? (Aralık - 2010)

... .......

P-glikoprotein în h ib itö rle ri

Bu ilaçfar> bu nedenle d ijita lle rin çizgili kaslarda sekestrasyonunu en g e lle y e re k etkisini a r ttır a b ilir

A ntibiyo tiklerd en : Ketokonazol, İtra k o n a zo l, Eritrom isin, Siklosporin

Bir ilacın lipofıiitesinin yüksek olması ya da diğer bir ifade ile iyonizasyon oranının düşük olması membran geçişini her zaman kolaylaştıran faktörlerdir. Dolayısıyla lipofilitesi yüksek yani iyonizasyonu düşük olan ilaçlar plasental geçişi fazla olan ilaçlardır. M olekül büyüklüğü ile absorpsiyon arasında ters bir orantı vardır. Molekül büyüdükçe absorpsiyon azalır, molekül küçüldükçe absorpsiyon artar. Dolayısıyla molekülün küçüklüğü plasental geçişi artıracaktır.

İlaçlar plazm a proteinlerine b ağlandıklarında molekülleri büyüdüğü için dokular arası geçiş yavaşlam aktadır. İlacın plazma proteinine düşük oranda bağlanması plasental geçişi artırıcı bir faktördür.

Doğru cevap: C 4.

H ücre içine giren ilacı dışarı atarak karşı direnç gelişm esine neden olan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2012) A) B) C) D) E)

ilaçlara taşıyıcı

Na+- K+ ATPaz Proton pompası N a+- K+- 2Ch taşıyıcısı Na+- Cl- taşıyıcısı p-Glikoprotein

P-glikoprotein ilaçların barsak epitel hücrelerinden aktif olarak tümene eflüksünde (atılımında) rol oynayan bir pompa sistemidir. Bu protein ile ilgili oldukça önemli bir bilgi, P-glikoprotein ilaç metabolizmasından sorumlu bir başka enzim olan CYP3A enzimi ile birlikte barsakta yaygın olarak bulunur. Bu iki proteini inhibe eden ve indükleyen maddeler genelde aynıdır. Pglikoprotein inhibisyonu ilaçların plazma seviyelerinde artışa neden olabilir. Bu protein aynı zamanda, hücre içine giren antibiyotik ve diğer bazı anti-kanser ilaçların hücre dışına atılmasından sorumludur. Örneğin antibiyotiklerin bu protein İle dışarı atılması, bu ilaçlara direnç gelişiminde önemlidir. Verapamil ve diltiazem gibi önemli bazı Ca kanal blokörleri; p-glikoproteini inhibe ederek kanser ilaçları ve diğer antibiyotiklere direnç gelişimini engellemek amacıyla kullanılırlar

Doğru cevap: E

5. M igren nöbeti ted avisind e kullanılan aspirin aşağıdakilerden h angisiyle birlikte verilirse etkisi daha kısa sürede ortaya çıkar? (Nisan - 2007) A) B) C) D) E)

İnce bağırsak kan akımını azaltan propranolol ile Mide suyu pH ’sını yükselten sodyum bikarbonat ile Tükürük salgısını artıran potasyum iyotür ile Mide boşalmasını hızlandıran metoklopramid ile Kolonda su tutarak kitle oluşturan metil selüloz ile

Mide boşalmasını hızlandıran m etoklopram id absorbsiyon yüzeyi villuslar nedeniyle çok geniş olan ince bağırsaktan ilacın daha hızlı emilimini sağlayacağı için asidik veya bazik ilaçların absorbsiyonunu arttırır. Mukozal kan akımı artarsa absorbsiyon hızlanır. Tükürük salgısının artması ile absorbsiyon arasında direkt bir ilişki yoktur. Bir laksatif olan metil selüloz gastrointestinal pasajı hızlandırarak absorbsiyonu azaltacaktır. Molekül büyüklüğü, lipofilite, iyonizasyon, ilaç konsantrasyonu, mukozal kan akımı, ilaç moleküllerinin fiziksel özellikleri absorbsiyonu belirleyen başlıca parametrelerdir.

-C0 Domperidon ve metoklopramid mide boşalmasını hızlandırarak ilaç absorbsiyonlarını hızlandırırlar.

Doğru cevap: D ve B

I fl

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 11

B

fl ™

Genel Farmakoloji

12 4

1.

B ikarb on at verilm esi aspirinin etkisini nasıl azaltır? (Eylül - 87) A) B) C) D) E)

Aspirinin oral emiiimini azaltır Aspirinin metabolizmasını yavaşlatır Bağırsak florasını bozar Aspirinin tübüler reabsorbsiyonunu azaltır Aspirinin tübüler sekresyonunu azaltır

Alkali

ilaç ile zehirlenmede tedavide renal reabsorbsiyonu kısıtlamak için idrar asilleştirilirken,

asit madde ile zehirlenmede idrar alkalileştirilir. Aspirin asidik yapıdadır.

İyorsizasyon & Renal K leren s •

•

böbreklerden

Zayıf Asit Yapıdakiler

0 Asetazolamid

zorlaştırılır

0 Ampisilin

Bazik yapıdaki ilaç ile zehirlenmede idrar:

0 Aspirin 0 Klorpropamid 0 Siprofloksasin 0 Furosemid

Asit yapıdaki ilaç ile zehirlenm ede idrar:

0 Levodopa 0 Metotreksat

Bazikleştirilir

0Teofilin

~ C D — ~— ----------------- — — -------------------

İd r a r ı

0 Pentobarbital, Fenobarbital (= Barbitürik asitler) 0 Fenitoin 0 Propiltiyourasil

1 Zayıf Bazik Yapıdakiler i 0 Beta blokörler (Propranolol, Metoprolol, Pindolol..) k 0 Lokal anestezikler (Kokain, ! Bupivakain, Lidokain) 0 Opioidler (Morfin, Kodein, Metadon, Difenoksilat) 0 Antiaritmikler (Amiodaron, Kinin, Kinidin, Prokainamid) 0 Sempatomimetikler (Efedrin, Epinefrin, Isoproterenol, Fenilefrin) 0 Antihistaminikler (Siklizin, Difenidramin, Prometazin) 0Antidepresanlar (Imipramin, Desipramin) I 0 Diazepam j 0 Amfetamin

o Sodyum bikarbonat (N aH C Ö 3)

0Teofilin

0 Atropin

o Asetazolam id

0Varfarin

0 Ergotamin

o S itr a t, L aktat 0 B a z ik ila ç ile z e h i r l e n m e d e : a s illeş tirm e k için kullanılanlar:

0 Hidralazin, Klonidin İd r a r ı

0 Terbutalin 0 Nikotin

o Amonyum klorür (N H 4Cİ)

0 Fizostigmin

o Askorbik asit (Vitamin C) oM andelik asit 0 A m aç: İla c ı renal tubuluslar içinde iyonize (= h id r o f i li k ) e d ip r e a b s o r b e o lm asın ı g üçleştirm ektir

Doğru cevap: D

artar?

Kinin zayıf bazik yapıda olduğu için idrarır asitleştirilmesi, tübüler reabsorbsiyonunu azaltarak, renal klerensini arttırır.

0 Asetaminofen

İn to k s ik a s y o n T ed av is in d e Renal Elim inasyon 0 A s it ila ç ile z e h ir le n m e d e : b azikleştirm ek için kullanıllanılanlar:

atılım ı

Salisilat Sülfamerazin Fenobarbital Sülfodiazin Kinin

İla ç la r tübül içinde iyo nize e d ile re k (=

Asitleştirilir o

A) B) C) D) E)

hidrofilikleştirilerek) reabsorbe olm aları Bu nedenle tübüler reabsorbsiyonu azaltm ak için eğer ilaç böbreklerden eliminasyona uğruyor ise: o

hangisinin (Nisan - 2002)

Tablo: Zayıf asit ve zayıf bazik yapıdaki ilaçlar

R enal yoldan atılan ilaçların intoksikasyon tedavisinde, iyon tuzağından faydalanılır o

2 . İdrarın asitleştirilm esi ile aşağıdaki ilaçlardan

Doğru cevap: E

BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİLİK oral biyoyararlanımın ihmal edilebileceği (negligible) belirtiliyor. Bu nedenle Parkinson tedavisinde selejilinin transdermal ve sublingual kullanım şekli üretilmiştir.

1. O ral alım dan sonra biyoyararlanım ı aşağıdakilerden hangisi en iyi tanım lar? (Eylül - 98) A) B) C) D) E)

Oral Oral Oral Oral Oral

dozun dozun dozun dozun dozun

kana geçiş hızı kandaki derişim oranı kana geçen miktarı proteinlere bağlanma miktarı itrah hızı

Oral uygulanan ilaçların biyoyararlanımım belirleyen en önemli kriter absorbe edilmiş ilaç miktarıdır ve sonuçta sistemik dolaşıma geçebilen miktardır. B iy o y a ra rla m m Tanım: İlacın sistemik dolaşıma veya etki edeceği yere (= hedef dokuya) değişmeden ulaşma oranıdır •

En yüksek biyoyararlamm: Genellikle intravenöz uygulama (= % 100 ) ile elde edilir

•

Biyoyararlamm hesabında kullanılan parametreler

•

o

C m ax: İlacın p lazm ada ulaştığı maximum konsantrasyondur

o

Tm ax: Cm ax’a ulaşma zamanıdır

o

EAA: Konsantrasyon-zaman Eğrisi Altındaki Alandır

Biyorarlanımı en iyi gösteren parametre: EAA’dır o

Çünkü: E A A ’nın h e s a p la n m a s ın d a d iğ er parametreler de kullanılır

o

EAA, bir üst-parametre gibi düşünülebilir

•

LagZam anı: İlacın verilmesinden kanda görülmesine kadar geçen süredir

•

Etki Süresi (= Duration of Action): İlacın Minimum Efektif Konsantrasyon (= M EC ) üzerinde kalma süresidir

r

Genel Farmakoloji

► 13

Doğru cevap: C 3.

B iyoeşdeğerlik

aşağıdakilerden

hangisidir?

(Eylül - 2003) A) Aynı aktif maddeyi içeren müstahzarlar arasında

biyoeliminasyon açısından fark olmaması B) Aynı aktif maddeyi içeren müstahzarlar arasında sanal dağılım hacmi açısından fark olmaması C) Aynı aktif maddeyi içeren müstahzarlar arasında biyoyararlamm açısından fark olmaması D) Farklı aktif madde içermesine rağmen aynı reseptörler üzerinden etki gösteren müstahzarlar E) Farklı aktif madde içermesine rağmen aynı fizyolojik etkiyi gösteren müstahzarlar

E şd eğ e rlik Çeşitleri eşdeğerlik: iki farklı preparatıp (müstahzarın) aynı etken madde veya maddelerin aynı miktarını aynı veya benzer farmasötik şekiller içerisinde içermesidir. F arm asötik

B iyoeşdeğerlik: Farmasötik olarak eşdeğer olan preparatların aynı dozda verilişten sonra biyoyararlanımlarının (absorbsiyon hız ve oranının) benzer olmasitır. Terapötik eşdeğerlik: Bir preparatın etkinliği daha

önce belirlenmiş olan başka bir preparat ile aynı maddeyi içermesi ve aynı etkinlik ve güvenliği göstermesidir. Doğru cevap: C

Doğru cevap: C 2. Aşağıdaki ilaçlardan hangisinin oral biyoyararlanım ı ihmal edilebilecek ölçüde düşüktür? (Nisan - 2005) A) B) C) D) E)

Rosiglitazon Risperidon Selejilin Sülfizoksazol Tetrasiklin

Oldukça zor sayılabilecek bir soru. Soru Goodman& G ILM AN’S The pharmacological basis of therapeutics kitabının 10 . baskısının 2006. sayfasından tablo sorusu olarak sorulmuştur. Tabloda selejilin için yüksek oranda ilk geçiş eliminasyonuna uğradığı ve

4. O ral verilen ilaç tedavisinde alm an ve atılan ilaç m iktarı eşitse ne düşünülür? (Eylül - 95) A) İlacın yarı ömrü uzamıştır B) İlacın güvenlik alanı daralmıştır

C) Plazma konsantrasyonu minimum etki düzeyine gelmiştir D ) İlaç kararlı plazma konsantrasyonuna ulaşmıştır E) İlacın dağılım hacmi azalmıştır

Kararlı Durum Konsantrasyonu Belli aralıklarla tekrarlayan ilaç uygulama sonrası gelişen, plazma sabit ilaç konsantrasyonudur Tanım :

I

Genel Farmakoloji

14 < TÜM TUS SORULARI ■

Bu seviyeye ulaşıldığında vücuda giren ve çıkan ilaç m iktarı birbirine e ş itle n ir (Absorbsiyon = Eliminasyon)

■

Css: Çonsantration şteady ştate

Doğru cevap: D 5.

Kararlı durum konsantrasyonu aşağıdakilerden hangisine bağlı

(Css) değ ild ir?

(Eylül 2003) A) B) C) D) E)

Biyoyararlanım Doz Doz aralığı Klirens

Sanal dağılım hacmi

Kararlı durum konsantrasyonunda birim zaman içinde vücuda giren ilaç miktarı ile vücuttan çıkan ilaç miktarı yaklaşık olarak birbirine eşittir.

C s s Düzeyini Etkileyen Param etreler •

İlacın dozu: Ne kadar yüksek ise, Css o kadar yüksektir

•

D o z a r a lığ ı: N e k a d a r sık ise, Css o k a d a r yüksektir

•

İlacın biyoyaralanım ı: Ne kadar fazla ise, Css o kadar yüksektir

•

Klerens: Eliminasyonu gösterir. Ne kadar az ise Css o kadar yüksektir

C ss’e U laşm a Süresi: 4-5 X t 1/2 (Yarı ömrün dört-beş katı) •

Dikkat: Css’e ulaşma süresi doz ile ilişkili değildir!

K a ra rlı durum ko nsantrasyonu (Css) = doz x biyoyararlanım /klirens x doz aralığı Kararlı durum konsantrasyonuna ulaşma süresi: 4 5 x 1 1 /2

Yükleme dozu: Hedeflenen plazma konsantrasyonu X Vd (Sanal dağılım hacmi) / Biyoyararlanım İd a m e dozu (devam): H e d e f lenen plazma konsan­ trasyonu X Klerens / Biyoyararlanım

Doğru cevap: E

Genel Farmakoloji

DAĞILIM 1. Bir ilacın sanal dağılım hacmi (VD) aşağıdakilerden hangisine bağlı değildir? (Nisan - 2003) A) Plazma proteinlerine bağlanıp bağlanmamasına B) Hastanın yaşına C) Hastanın cinsiyetine D) İlacın klirensine E) Yağ dokusunda birikme özelliğine

Dağılım hacmini belirleyen sorgulayan güzel bir soru.

parametreleri

San al Dağılım Hacmi (Vd) Tanım : İlacın dozunu, bir süre sonra plazmadaki konsantrasyonu ile karşılaştırılır. İlacın vücutta dağıldığı hacimi gösteriir Konsantrasyon (C) = Doz (D) / Hacim (Vd) => Hacim (Vd) = Doz (D) / Konsantrasyon (C) V ü c u tta k i to p lam ila ç m ik ta rı (g /k g ) V d (LAkg) = —--------------------------------------------------------------İlacın p lazm a k o n s a n tra s y o n u (g /L )

Sanal dağılım hacmi, verilen ilacın plazmada oluşturduğu konsantrasyona eşit bir konsantrasyonda dağılması mümkün olan sıvı hacmidir. Dağılım hacm i plazm a ve doku proteinlerine b ağlanm ayla, ilacın yağda çözünm e kat sayısıyla ve az kanlanan dokularda birikm e özelliğiyle değişir. Yaş, cinsiyet, çeşitli hastalıklar dağılım hacm ini etkiler. Dağılım hacmi belirlenmesi, İV verilen ilaç miktarının (mg), dağılımı bittiği andaki (eliminasyonun teorik olarak başlamadığı anda) plazma konsantrasyonu değerine mg/L bölünmesi ile elde edilir (mg /mg/L ) ve sonuç litre olarak çıkar. Genellikle bu değer kişinin kilosuna (erişkinde ortalama 70 Kg) bölündüğünden birim L/Kg olarak ifade edilir. D seçeneği dışındaki bütün faktörler ilacın damar bölmesinden bedende dağılmasına yansımaktadır. (Hastanın yaşı ve cinsiyeti beden yağ oranını, ilacın lipid çözünürlüğü de yağ dokusuna geçme oranını etkiler).

Doğru cevap: D

2. Yeniden dağılım (redistribüsyon), aşağıdakilerden hangisinin so n ucun d a en fazla önem kazanır? (Eylül - 2004) A) Yağda çözünürlüğü yüksek ilaçların intravenöz olarak hızlı uygulanması B) Yüksek pKa uygulanması

değerine

C) Düşük pKa uygulanması

değerine

sahip sahip

ilaçların ilaçların

topikal oral

D) Suda çözünürlüğü yüksek ilaçların transdermal uygulanması E) Mikroenkapsüle ilaçların oral uygulanması

Redistribüsyon genel

anestezik ve hipnosedatif ilaçlarda gözlenen bir etki sonlandırma şeklidir. Bu ilaçların ortak özelliği lipofilitesi yüksek olan ilaçlar olmalarıdır. Bu ilaçlar redistribüsyonla primer etki ettikleri yer olan santral sinir sisteminden

uzaklaştırılırlar. Genel anesteziklerin yağ/su partisyon katsayısı yüksek olduğu için bu maddeler beyinde ve adipoz dokuda toplanır. İnhalasyon yoluyla veya I.V. yoldan verilen anestezikler önce beyinde toplanır; daha sonra beyinde miktarları azalarak yağ dokusunda toplanır. Bu olaya redistrübisyon denir.

Redistribüsyon 0

B ir e lim in a s y o n v e y a m e ta b o lim a ö rn eğ i d e ğ ild ir : Ç ünkü ila ç h er konum da hala vücuttadır. Elim inasyon için ilacın vücuttan atılması gerekir.

0

Bir etki son land ırm a biçim idir: Çünkü ilaçlar bu şekilde primer etki yerleri olan santral sinir sisteminden uzaklaştırılmaktadır

0

Bu ilaçları gen ellikle paranteral veya inhaler yoldan hızla uygulam ak gerekir: Çünkü primer etki yerlerinden hızla uzaklaştırıldıkları için, buralarda etkin konsantrasyona erişebilmeleri için hızlı bir uygulama gereklidir.

Genei Farmakoloji

16 ◄TÜM TUS SORULARI

Tablo: İlaçların plazma proteinlerine bağlanma oranı Düşük O lanlar

Yüksek O lanlar 0 Varfarin (Antikoagülan) 0 Diazepam, Klordiazepoksit (Hipnosedatif)

0 Lityum (Mani ilacı) j

0 Dijitoksin (Pozitif inotropik) 0 Propranolol (Lipofilik beta blokör)

A) B) C) D) E)

i 0 Alkol, Nikotin 0 Asiklovir (Antiviral)

i 0 Atenolol (Hidrofilik beta blokör) | j

0 Etambutol (Tüberküloz ilacı) 0 Uvabain (Dijital)

aşağıdakilerden

0 Gabapentin (Antikonvülzan)

Bağ dokusu

Doğru cevap: A

Kas Eklem sıvısı BOS

Yağ dokusu

Tiyopental kısa etkili bir barbitürat olup anestezi indüksiyonunda kullanılır. Yağ partisyon katsayısı y ü ks ek olduğu için önce S SS’ne geçer. İlk 5 dakika içinde beyinde fazla olmasına rağmen etkisi kısa sürer. Yağ dokusunda ise önemli miktarda toplanır.

Doğru cevap: E 4. A şağ ıd akilerd en hangisinin plazm a p roteinlerine bağlanm a oranı en d üşüktür? (Eylül - 2004)

5.

Aşağıdakilerden hangisinin keratin birikm e özelliği vardır? (Eylül - 2 0 0 8 )

D) Barbitüratlar

E) Sülfürik asit

Sekestrasyo n Tanım: İlacın belli bir hücre veya dokuya afinite gösterip orada birikm esidir.

Nikotin Naproksen Nabumeton Nifedipin Nikardipin

Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanan ilaçları bilmek önemlidir. Bunun birçok klinik nedeni vardır. Nikotin; solubl bir maddedir, plazmada serbest dolaşır ve plazma proteinlerine bağlanmaz.

Sekestrasyon, ilaçların eliminasyonu zorlaştırdığı için yarı ömürde uzamaya neden olur o

•

Lipofilitesi yüksek ilaçlardır.

•

İlaç etkileşimine açıktır. Plazm a proteinlerine bağlanan başka bir ilaç kullanımında serbest konsantrasyonları artar ve toksik etkiler ortaya çıkabilir.

•

Karaciğer yetmezliği veya nefrotik sendromda plazma protein seviyesi azalacağı için (hipoalbminemi) serbest konsantrasyonları artar. Nikotin; Solubl bir maddedir, plazmada serbest dolaşır, lipofilik olmasına karşın plazma proteinlerine sadece% 3-5 oranında bağlanır.

Ö rn eğ in kem ik d o k u d a s e k e s tre olan bifosfonatların, bu nedenle vücuttan tamamen eliminasyonları yaklaşık 10 yıl sürer

Bazı Önemli S e k e strasy o n Örnekleri ve Klinik Sonuçları •

Dijitallerin dozu kaşektik hastalarda azaltılmalıdır o

Plazm a Proteinlerine Y ü k se k Oranda Bağlanan İlaçlar

dokusunda

A) Arsenik B) Alkol C) Bakır

• A) B) C) D) E)

0 Aminoglikozid (Hidrofilik antibiyotik)

\

0 Fenilbutazon (NSAİÎ) 3. Tiyop en taiin reservuar dokusu h angisidir? (Eylül-91)

j

0 Furosemid (Diüretik) 0 Eritromisin (Lipofilik antibiyotik)

Doğru cevap: A

0 Asetaminofen (NSAİİ)

0 Fluoksetin (SSRI) 0 Amfoterisin (Antifungal)

Şekil: Redistrübisyon

0 Lizinopril (ACE inhibitörü)

•

Klorokin kullanan hastalara periyodik aralıklarla fundus muayenesi yapılmalıdır o

•

Çünkü klo ro kin, re tin a d a s e k e s tre olur, makulopatiye neden olabilir

İyot 131 (Radyoaktif fiyot) tiroid kanser tedavisinde kullanılır o

•

Çünkü dijitaller, çizgili kas dokuda sekestre olur

Çünkü iyot, tiroid bezinde sekestre olur

G riseofulvin & Terbinafin dermatofit tedavisinde etkin antifungallerdir o

Çünkü keratinize dokularda sekestre olurlar

•

Tetrasiklinler gebelikte teratojendirler, fetusta kemik anomalilerine neden olabilirler o

•

F osfonatlar (Alendronat, Etidronat) osteoporoz tedavisinde kullanılır o

•

Çünkü fosfonatlar kemikte sekestere olarak, kemiğin yapısını güçlendirirler

Arsenik keratinize dokularda sekestre olur o

•

Çünkü tetrasiklinler kalsifiye/kem ik dokuda sekestre olur

Bu nedenle arseniğin toksik etkileri genellikle keratinize dokularda gözlenir

7.

Oral yolla kullanılan ve aynı ak tif m addeyi içeren A ve B ilaçlarının biyoyararlam m ları sırasıyla % 40 ve % 8 0 ’dir. A ilacı 10 mg dozda kullanılıyorsa aynı farm ako kinetik profili sağlayab ilm ek için B ilacı kaç mg dozda kullanılm alıdır? (Nisan - 2007) A) B) C) D) E)

5 10 20 80 100

A z itr o m is in uzun etkili m akrolid grubu bir antibiyotiktir

Biyoyararfanım : Hedef ilacın etken maddesinin absorbe edilerek etki bölgesine ulaşma oranı ve hızıdır.

o

A ilacı 10 mg veriliyor. A ilacının biyoyararlanımı % 4 0 ’tır.

Çünkü vücutta sekestre olduğu için eliminasyonu zorlaşır, bu nedenle yarı ömrü uzar

Etki bölgesine ulaşan ilaç miktarı:

10 x 0.4 = 4 mg’dır.

•

T ris ik lik a n tid e p re s a n ia r: Akciğerde sekestre olur

B ilacının biyoyararlanımı = % 8 0 ’dir.

•

Tiyopental: Adipoz dokuda sekestre olur

B ilacından etki bölgesine 4 mg geçebilmesi için gereken doz: 4 mg / 0.8 = 5 mg’dir.

Doğru cevap: A Doğru cevap: A

6. Elim inasyon yarı öm rü 4 saat olan bir ilaç, oral yoldan tekrarlanan dozlarda kullanılm aya başlandığında kararlı durum konsantrasyonuna en erken kaç saat sonra erişebilir? (Eylül - 2005) A) B) C) D) E)

4

8 20 40 80

Seçenekler içinde kararlı durum konsantrasyonuna en erken ulaşma süresini ( 4 X 4 = 16) gösteren seçenek 20 ’dir. Tekrarlanan ilaç uygulamalarında ilacın kararlı durum konsantrasyonunun (Css) % 94’üne ulaşabilmesi için geçmesi gereken süre, ilacın yarı ömrünün 4 katıdır. Css ye ulaşmak için gereken süre, doz intervalinden bağım sızdır yarı öm üre bağlıdır. Kararlı durum konsantrasyonu bir denge durumunu ifade eder ve bu konsantrasyonda ilacın emilim ve atılım hızları birbirine eşittir. İlacın dozunun arttırılması kararlı durum konsantrasyonunun da yükselmesine neden olur.

Doğru cevap: C

â

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 17

Gene! Farmakoloji

18 <

1. A setam inofenin to ksik etkisinin fenobarbitai ve/veya alkol alım ı ile artm asından sorum lu olan m ekanizm a aşağıdakilerden hangisidir?

(Eylül - 89) A) Sitokrom p450 enzimlerinin indüklenmesi B) Bağlayıcı proteinlerden ayrılma C) Asetaminofenin yıkım ürünlerinde azalma D) Böbreklerden atılımmm azalması E) Asetaminofenin karaciğerde metabolizmasının azalması Asetaminofen, metaboliti ile hepatotoksiteye neden olur. Asetaminofenin metabolizmasını hızlandıran ilaçlar hepatotoksik etkisini artırır. Alkol ve fenobarbitai karaciğerde mikrozomal enzim indüksiyonuna neden olmaktadır. Enzim indüksiyonu sonucu asetaminofen hızla metabolize olacaktır ve karaciğer için son derece toksik olan metaboliti N asetil - P - b en zokin o nim in ’in plazma konsantrasyonu da hızla artacaktır.

3. Izoniazid ve parasetam olün glukurorsik asitle birleşerek toksik olm ayan hale g etirilip, atılm ası aşağıdaki m ekanizm aların hangisi ile olur? (Nisan - 90) A) Konjugasyon B) Asetiiasyon C) Dehidrojenasyon D) Oksidasyon E) Transformasyon Soru ilaçların metabolizma reaksiyonlarını sorguluyor. İzoniazid ve parasetamol karaciğerde N - asetiasyona uğrarlar. Bazı kişilerde N - asetil transferaz enzimi daha az bulunabilir. Bu kişilerde bu ilaçların inaktivasyonu 5 - 6 kez daha yavaştır.

Tablo: N-asetil transferaz ile metabolize olan ilaçlar İlaç Asebutolol Amantadin

Asetaminofen toksisitesinde antidot olarak N - asetil sistein kullanılır. N - asetil sistein glutatyon ve sistein konsantrasyonunu artırarak toksik olan metabolitlerin karaciğerden uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Asetaminofen zehirlenmesinde N - asetil sistein, L - m etiyonin, L - sisteam in kullanılır.

Amînobenzoik ■asit.;; IVvVi Aminosalisîlik asit Amonafid Amrinon

Endikasyon

M ajör Yan Etki

Aritmi, Hipertansiyon İnfluenza-A, Parkinson

Uyuşuktuk, Güçsüzlük, Uykusuzluk İştah azlığı, Baş ağrısı, Gece kabusu

Cilt hastalıkları

Mide rahatsızlığı

Ülseratif kolit Prostat kanseri Kalp yetmezliği

Benzokain

Lokal anestezik

Kafein

Respiratuar distress

Klonazepam

Epilepsi

Dapson

Lepra, Dermatit

Dipiron, Metimazol

Analjezik ilaçlar

Hidralazin

Hipertansiyon

Asetaminofenden karaciğerde oluşan N - hidroksil türevi ve N - asetil - p - benzolkinonim gibi diğer

İzoniazid

Tüberküloz

aktif metabolitler hepatotoksik etkiden sorumludur. Dolayısıyla asetaminofen, fenobarbitai gibi mikrozomal enzimleri indükleyen ilaçlarla alındığında, hepatotoksik etki artacaktır. Toksisitesinde N - asetil sistein kullanılır.

Nitrazepam

İnsomnia

Fenelzin

Depresyon

Prokainamid

Aritmi

Sulfonamid

Enfeksiyon

Doğru cevap: A 2. A setam inofenin

to ksik etkisinin fenobarbitai ve/veya alkol alım ı ile artm asından sorum lu olan m ekanizm a aşağıdakilerden hangisidir?{Eylül - 99)

A) Sitokrom p450 enzimlerinin indüklenmesi B) Bağlayıcı proteinlerden ayrılma C) Asetaminofenin yıkım ürünlerinde azalma D) Böbreklerden atılımmm azalması E) Asetaminofenin karaciğerde metabolizmasının azalması

Doğru cevap: A

Doğru cevap: B

Allerjik ateş, Kaşıntı, Lökopeni Miyetosuprsyon Trömbositopeni, Aritmi Dermatit, Kaşıntı, Methemoglobinemi Uykusuzluk, Taşikardi, Baş dönmesi Ataksi, Konuşma bozukluğu Bulantı-kusma, Methemoglobinemi, Dermatit Agranülositoz Hipotansiyon, Taşikardi; Flushıng, Baş ağrısı, LUpus Periferik nöropati, Hepatotoksite Baş dönmesi, Samnolans SSS eksitasyonu, Ortostatik hipotansiyon Hipotansiyon, Lupus benzeri tablo Hipersensitivite, Hemolitik anemi, Lupus benzeri sendrom, Ateş

FARMAKOLOJİ ► 19 4. A şağıdaki ilaçlardan hangisi, N-asetiltransferaz enzim i ile m etabolize olur? (Nisan 2012)

A) Fenitoin C) Varfarin

B) Omeprazol D) Tolbutamid E) izoniazid

6. Aşağıdakilerden hangisi N - asetil transferaz ile kataboiize ed ilm ez? (Eylül - 93) A) O)

Sülfonamid Hidralazin

B) izoniazid D) Adrenalin E) Histamin

Daha önceden birkaç kez sorulmuş bir sorudur. B ir genel farmakoloji sorusu! N-asetiltransferaz enzimi;

Soru ilaç metabolizmasında önemli bir reaksiyon şeklini sorguluyor. Bu ilaçların yavaş asetilleyicilerle

N-asetilasyon yapan bir enzimdir. Bu reaksiyon bir konjugasyon reaksiyonudur.

etkisi artar.

Doğru cevap: E

N - asetil - transferaz (NAT) İle Kataboiize Edilen İlaçlar: • Histamin

5. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi N-asetil transferaz (NAT) ile m etabolize olur? (Eylül 2012)

• İzoniazid • Prokainamid

A) B) C) D) E)

Klofibrat İzoniazid Asetaminofen Diazepam Karbamazepin

Soruda bahsedilen N-asetil transferaz (NAT) enzimi; konjugasyon yapan bir enzimdir. Öncelikle konjugasyon reaksiyonlarını hatırlayalım;

Glukuronik asitle birleşme:

Bir çok endojen madde (bilirubin ve steroidler gibi) bu yolla elimine olur.

İlaç glukuronik asitle birleştirilir ve bu şekilde barsaklara atılır. Barsaklardaki - glukuronidaz enzimi bu konjugasyonu çözer. Radikal vücuttan atılır ve serbest hale geçen ilaç vücuda reabsorbe edilir.

N-metiiasyon: Noradrenalini adrenaline çeviren en­ zim, feniletanolamin N-metil transferaz enzimidir. Yani adrenalinin oluşumu bir N-metilasyon reaksiyonudur.

• Sülfonamidler • Hidralazin

Doğru cevap: D 7. O rganofosfat b iyotransform asyonu aşağıdaki enzim lerin han gisiyle g erçekleşir? (Nisan - 98) A) Lipooksigenaz B) Sitokrom p450

C) Siklooksigenaz D) Kininaz E) Aminopeptidaz Organofosfat biyotransformasyonu sitokrom p450 enzimlerince gerçekleştirilen desülfürasyon reaksiyonu ile olur.

Önemli Organofosfatlar: •

O-metilasyon: Katekolaminlerin C O M T ile parçalan­

D iiz o p r o p ilflo r o fo s fa t: G lokom ted av isin d e kullanılır.

ması bir O-metilasyondur.

•

Ekotiofat: Glokom tedavisinde kullanılır.

Sülfat ile konjugasyon: Sülfat konjugasyonuna uğ­

•

Paration: Aktif şekli paraoksondur.

rayan en önemli madde östrojendir. Bu konjugasyonu gerçekleştiren enzim sülfotransferaz enzimidir.

Glutatyon ile konjugasyon (glutatyon-S-transferaz): Özellikle epoksitler ve diğer reaktif elektrofılik metabolitlerin inaktivasyonunda rol oynar.

Amino asidler ile konjugasyon: Glisin ve glutamin ile gerçekleştirilir.

N-asetilasyon: N-asetilasyondan sorumlu enzim Nasetiltransferaz enzimidir. N-asetiltransferaz enziminin parçaladığı en önemli ilaçlar; •

INAH

•

Sulfonamidler

•

Hidralazin

•

Kafein

•

Prokainamid

•

Dapson

Doğru cevap: B 8. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi sitokrom aktivitesini inhibe etm ez? (Eylül - 97)

p450

A) izoniazid B) Eritromisin C) Ketokonazol D) Spironolakton E) Treoleandomisin Mikrozomal enzim indüksiyonu ve inhibisyonuna neden olan ilaçlar çok fazla soru potansiyeli taşımaktadırlar.Bu sistemdeki enzimlerin indüksiyonu veya inhibisyonu ilaç metabolizmasını etkiler ve önemli ilaç etkileşimlerine neden olabilir. B ununla birlikte spironolakton ö zellikle yüksek dozlarda steroid sentezinden sorum lu (CYP11A1,CYP11A2) bazı sitokrom P450 en zim lerini inhibe etm ektedir. Bu

nedenle sorunun yanıtı D olmalıdır. Doğru cevap: B Doğru cevap: D

Genel Farmakoloji

2 0 «TÜM TUS SORULARI

Tablo: Mikrozomal enzimlerin aktivitesini etkileyen ilaçlar Enzim İnhibisyonu Yapanlar

Enzim İndüksiyonu Yapanlar

0 Alkol (Akut etki) 0 Valproik asit (Antikonvülzan) 0Simetidin (H2 blokör) 0 Eritromisin, Troleandomisin (Antibiyotik) 0 Ketokonazol, İtrakonazol, Flukonazol, Posakonazol, Vorikonazol (Antifungaller) 0 Metronidazol (Antiamip, Antibiyotik) 0 Amiodaron, Kinidin (Antiaritmik) 0 SSRI (Fluoksetin, Fluvoksamin, Paroksetin) 0 Kalsiyum kanal blokörleri (Verapamil, Diltiazem, Nifedipin, Nikardipin) 0 Disülfiram (Alkol bıraktırma tedavisi) 0Tiklopidin, Klopidogrel (Antiagregan) 0Bupropı'yon (Nikotin bağımlılık tedavisi) 0 Nefazodon 0 Metadon (Morfin idame tedavisi) 0Trimetoprim, Sulfafenazol (Antibiyotik) 0 Siprofloksasin, Norfloksasin, Enoksasin 0 Disülfiram (Alkol bıraktırma tedavisi) 0 Spironolakton (Aldosteron antagonist) 0 Oral kontraseptifler 0Allopürinol (Gut ilacı) 0 Kloramfenikol (Antibiyotik) 0 Difenhidramin, Prometazin (Antihistaminik)

0 Alkol (Kronik etki) 0Fenitoin (Antikonvülzan) 0 Rifampin (Tüberküloz ilacı) 0 Karbamazepin (Antikonvülzan) 0 Griseofulvin (Antifungal) 0 Barbitüratlar (Sekobarbital hariç) 0 Sigara dumanı 0 Etosüksimid (Antikonvülzan) 0 Klorsiklizin (Antihistaminik) 0 Rosiglitazon, Pioglitazon (Oral antidiyabetik) 0 Trüpgillerden zengin diyet 0 Mangalda kızartılmış besinler 0 Aminoglutetimid (Medikal adrenalentomi)

9. A şağıdaki ilaçların hangisi karaciğerdeki m ikrozom al enzim leri indükler? (Eylül - 2006) A) Simetidin C) Fenobarbital

B) Eritromisin D) Kloramfenikol E) Fenilbutazon

İlaçların metabolizmasında önemli bir enzim olan mikrozomal enzimleri indükleyen ve inhibe eden ilaçları bilmek önemlidir. Omeprazolü n bir alt tipi indüklerken bir diğer alt tipi inhibe ettiğine dikkat ediniz.

Doğru cevap: C

10 . Aşağıdaki ilaçlardan hangisinin b irlikte kullanılm ası teofilinin serum düzeyini yükseltir? (Eylül - 2006) A) Siprofloksasin C) Griseofulvin

B) Rifampisin D) Sefaklor E) Gentamisin

Fluorokinolonlar (siprofloksasin) mikrozomal enzim inhibisyonu yaparak teofilinrm karaciğerdeki metabolizmasını azaltırlar ve toksisitesini artırırlar. Teofilin astım tedavisinde proflakside oral yolla kullanılan bir metilksantindir.

Teofilin birçok ilaçla etkileşime girer. Rifampisin, fen o barb ital, fenitoin, sigara dumanı ve karbamazepin gibi karaciğerde sitokrom P450 enzim indüksiyonu yapan ilaçlar teofilinplazma konsantrasyonunu azaltırken, karaciğerde sitokrom P45Ö inhibisyonu yapan ilaçlar (eritrom isin, kldritrbm isin, sip ro flok sasin , diltiazem ve flukonazol) ise konsantrasyonunu arttırır. Doğru cevap: A 11. A şağıdakiîerden hangisi insan karaciğer enzim lerini sndüklemez? (Eylül - 2008) A) Fenitoin C) Karbamazepin

p450

B) Rifampin D) Omeprazol E) Disülfiram

Soru, artık T U S ’un klasiklerinden biri olan karaciğerde indüksiyon ve inhibisyon yapan ilaçları sorgulamakta­ dır. Omeprazol ise; temel kaynaklara göre hem in­ düksiyon hem de inhibisyon yapar. Soru bu haliyle doğrudur. Eğer hangisi inhibisyon yapar diye sorsaydı iki cevabı olurdu.

Doğru cevap: E 12. V alproik asidin etkisini azaltan ilaç aşağıdakiîerden hangisidir? (Eylül - 2000) A) Kortikosteroidler C) Estraaiol

B) Beta adrenerjik blokörler D) Barbitüratlar E) Kinidin

Barbitüratlar (sekobarbital hariç) mikrozomal enzim indüksiyonu yaparak valproik asidin plazma düzeyini düşürürler. Doğru cevap: D 13. Karaciğer m ikrozom al enzim inhibisyonu yapan aşağıdakiîerden hangisidir? (Eylül - 2000) A) İzoniazid C) Barbiturat

B) Rifampin D) Ketokonazol E) Fenitoin

Soruda ketokanozol sorulmak istenmiştir. Ancak izoniyazidin mikrozomal enzimleri hem inhibe ettiği hem de indüklediği unutulmamalıdır. İki doğru cevabı olan kötü hazırlanmış b ir soru.

FARMAKOLOJİ ► 21

r©----------------------------

16.

Mikrozomal Enzimlerin Bir Alt Tipinde îndüksiyon, biğer Bir Alt Tipinde İnhibisyon Yapan İla çla r 0 0 0 0

B) C) D) E)

Omeprazol (Proton pompa inhibitörü) İzoniazid (Tüberküloz ilacı) Ritonavir (HIV tedavisi) Fenilbutazon (Nonsteroid antiinflamatuar ilaç)

A şağıdakilerden hangisi fenitoin m etabolizm asını arttırarak serum düzeyini düşürür? (Eylül - 2002)

A) Kloramfenikol C) İzoniazid

B) Fluoksetin D) Rifampin E) Amiodaron

İndükleyen

Doğru cevap: C 17.

I. İLAÇ

II.İLAC

Kortikosteroidter Karbamazepin Fenitoin Fenitoin Sulfonilüre

Doğru cevap: A

Metabolizması Hızlanan İlaç | Teofilin

Karbamazepin i Karbamazepin, Klonazepam, İtrakonazol Klorsiklizin

Steroid hormonları

Etiklorvinol

Varfarin

Glutetimid

Antipirin, Glutetimid, Varfarin

Griseofulvin

Varfarin

Barbitüratlar

Barbitüratlar, Kloramfenikol, Klorpromazin, jKortizol, Kumarin, Imipramin, Dijitoksin, 1Glukokortikoidler, itrakonazol, Metadon, i Metoprolol, Oral kontraseptifler, Prednizon, Propranolol, Kinidin, Sakinavir

Ritonavir

Aşağıdaki ilaç çiftlerinin hangisinde, U laç, II. ilacın m etabolizm asını h ızlan d ırır? (Nisan - 2000)

A) Barbitüratlar B) Eritromisin C) Simetidin D»k cforamfenikol Kloramfenikol

18. Benzopiren

Karbamazepin - Kortikosteroid Simetidin - Fenitoin Barbitürat - Doksisiklin Karbamazepin - Östrojen

Sim etidin H2 reseptör blokörü olup aynı zamanda m ikrozom al enzim inhibisyonu ile antiepileptik ilaç­ lardan fenitoinin metabolizmasını azaltır. Bu şekilde fenitoinin etkinliğini arttırır. Şıklardaki simetidin dışındaki 1. İlaçlar ise sitokrom P450 enzim indüksiyonuna bağlı plazma ilaç seviyesinde azalma oluştururlar.

İzoniazidin indüksiyona da neden olabildiği unuulmamalıdır. Bu soruda spesifik olarak fenitoin üzerindeki etki soruluğu için yanıt rifampindir.

Tablo: İlaç metabolizmasını arttıran ilaç örnekleri

ikinci

A) Rifampisln - Kinidin

Doğru cevap: A ve D 14.

Aşağıdakilerden hangisinin etkileşim inde ilacın m etabolizm ası aza lır? (Eylül - 94)

Aşağıdaki ilaç çiftlerinden hangisinde I. ilaç, II. ilacın m etabolizm asını inhibe ed er? (Eylül - 2001)

A) B) C) D) E)

Fenitoin - Kinidin D em ir-Antasitler Barbitüratlar - Kortikosteroidler Kloramfenikol - Fenitoin Barbitüratlar - Fenotiazın

Doğru cevap: D 19.

Aşağıdaki ilaçlardan hangisi karaciğer mikrozom al enzim lerini indükler? (Eylül - 2004)

A) Asetaminofen C) Rifampin

Midazolam

Alprazolam, Siklosporin, Digoksin, Indinavir, St. John bitkisi Oral kontraseptifler, Ritonavir, Simvastatin, Takrolîmus, Varfarin

■ HBHHİ Doğru cevap: D 15. Aşağıdaki antidepressan ilaçlardan hangisi vücutta a k tif m etabolit o luşturm az? (Eylül - 2002)

A) Klomipramin C) Sertralin

B) Paroksetin D) Fluoksetin E) Trazodon

Paroksetin, diğer ilaçların aksine vücutta aktif metabolit oluşturmaz. Aktif metabolit oluşturmayan diğer S SR I’lar fluvoksamin ve sitalopramdır.

Doğru cevap: C 20.

Enzim indüksiyonu m ekanizm ası ile antikoagülanların etkisini azaltan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 99)

o rai ilaç

B) Fenitoin D) Klorsiklizin

A) Fenobarbital C) Fenilbutazon E) Benzopiren

Barbitüratlar, am inoglutetim id, karbam azepin, glutetim id, pirim idon, rifam pin enzim indüksiyonuyla antikoagülanların etkisini azaltır. Kolestiramin ise antikoagülan azaltarak azaltır,

Doğru cevap: A Doğru cevap: B

B) İbuprofen D) Fenasetin E) Diazepam

etkiyi

absorbsiyonu

Genel Farmakoloji

22 4 TÜM TUS SORULARI 21.

A şağıdaki ilaçlardan hangisi antikoagülaniarın m etabolizm asını inhibe ederek antikoagülan etkiyi arttırır? (Nisan-96)

A) Fenilbutazon C) Barbitürat E)

B) Rifampin D) Karbamazepin Metronidazol

Aşağıdakilerden hangisi Faz II biyoelim inasyon reaksiyonudur? (Nisan - 2003)

Oksidasyon Hidroliz

A)

C)

B) Epoksidasyon

D) Redüksiyon E) Glukronidasyon

Metabolizma reaksiyonları Faz I ve Faz II diye iki ana başlıkta incelenir. Faz I reaksiyonlarında am aç ilacı

inaktive etmek iken Faz II’ de am aç genellikle ilacı polarize edip vücuttan uzaklaştırmaktır.

Fa z il R eaksiyonları •

M ik ro zo m d a

bulunan:

UDP

glu kron il

transferaz •

Mikrozomal enzimlerin kullanıldığı reaksiyon: Glukronik asit ile olan konjugasyondur

Doğru cevap: E 23. A şağıdakilerden hangisi Faz il m etabolizm a reaksiyonlarından biri değildir? (Eylül - 2011)

Doğru cevap: E 22.

o

İla c a b aşka y a p la r b a ğ la n a ra k m olekül yapısının büyütüldüğü, hidrofilitesinin arttırıldığı konjugasyon reaksiyonlardır

rCD" Faz I I reaksiyonları

Â) İlaç moleküllerinin fonksiyonel grubunun endojen glukuronidasyonu B) İlacın faz I metabolitinin endojen glutatyon ile konjugasyonu C) İlaç moleküllerinin sülfat ile konjugasyonu D) İlaç moleküllerinin ester veya amid bağlarının hidrolizi E) İlacın faz I metabolitinin asetüasyonu Genel farmakoloji ile ilgili güzel bir soru. Çünkü bu soru cevaplanabilmesi için orta düzey bir çalışma gerektirmektedir. H idroliz bir kopma reaksiyonudur ve birinci faz reaksiyonlarından bir tanesidir. Diğer şıklarda bulunan reaksiyonların hepsi bir konjugasyon reaksiyonudur ve ikinci faz reaksiyonlarıdır.

F a z I R eaksiyo n ları & Substrat Örnekleri

0 Faz I I reaksiyonlarından en sık kullanılanın, glukronik asit ile konjugasyon olduğuna dikkat ediniz

0

O ksidasyon (D = 0 )

0

Dealkalizasyon: İmipramin, Diazepam, Kodein, Eritromisin, Morfin, Tamoksifen, Teofilin

U D P-g lukuronosiltransferaz, 6 $ T : Glutatyon-S-transf eraz, NAT: N-asetiltransf eraz, TPM T: Tiopurin m e tiltra n s fe ra z ; S U L T : Sulfotransferaz

0

Deaminasyon: Diazepam, Amfetamin

UGT:

0 Desülfürasyon 0 Dehidrojenasyon 0

Deklorinasyon o

N/S-oksidasyon: Klorfeniramin, Dapson, M e p e rid in ,

S im e tid in ,

K lo rp ro m azin ,

Omeprazo o

Epoksidasyon: Örneğin araşidonik asitten epoksitlerin oluşumu

o

A ro m a tik

h id ro ksilasyo n :

F en ito in ,

F e n o b a rb ia l, P ro p ran o lo l, A m fe ta m in , Varfarin o

Alifatik hidroksilasyon: Tolbutamid, İbuprofen,

o

C YP450

Fenobarbital, Siklosporin, Midazolam F la vin

En sık kullanılan konjugat: Glukronik asittir o

Diğerleri: Sülfat, G lutatyon, Asetil-C oA , Glisin, SAM, Su

•

Transferaz enzimlerinin genellikle bulunduğu yer: Sitozoldür o

M ito k o n d rid e b u lu n an : A s il-C o A glisin transferaz

oksid asyo n: o s id a z,

Dehidrohgenez

K o njug asyon Reaksiyonları •

b a ğ ım s ız

m o n o o ks ijen a z, Am in

0

Redüksiyon

0

Kopm a o

DeKarboksilasyon

o

Hidroliz: Prokain, Aspirin, Klofibrat, Meperidin, Enalapril, Kokain, Lidokain, Prokainamid, İndometazin

Doğru cevap: D

24. Aşağıdaki ilaç biyotransform asyon reaksiyonlarından hangisi o ksid atif reaksiyondur? (Nisan - 2005)

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ k 23 * İmipramin............ ........İ l l i # - (% 90) • Midazolam .......... ........m ı # - (% 95) • Nifedipin.............. ....... . m ı # - (% 96) A) B) C) D) E)

Asetilasyon Aromatik hidroksilasyon Sülfasyon Hidroliz Glukronidasyon

• N ortrîptilin........... ........m ı # - (% 92) • Prazosin.............. ........m ı # - (% 95) • Sulfizoksazo 1..... ........m ı # - (% 96) * Tolbutamid.......... ........m ı # - (% 96)

Doğru cevap: D

• Valproik a s it........ ........m ı#»- (% 93) • Verapamil............ ........m ı # - (% 90)

25. Aşağıdaki ilaçlardan hangisinin renal yolla atılımı en azdır? (E ylü l-2 0 0 1 ) A) C)

Diazepam Gentamisin

• V arfarin............... ........m ı # - (% 99)

Plazm a Proteinlerine En Düşük Oranda

B) Digoksin D) Ranitidin

B a ğ la n a n İla ç la r:

E} Prokainamid

• Asetaminofen.... .........m ı # - (% 0)

Vücutta iki önemli eliminasyon organı vardır. Lipofilik ilaçlar genellikle karaciğerde metabolize olup safrayla atılırken hidrofilik ilaçlar böbrekten atılır.

• Tobramisin......... .........m ı # - (% 10’nun altında) • Metronidazol..... .........m ı # - (% 10) • A m ikasin............ .........m ı # - (% 4)

Üriner Atılımı A z Olan İlaçlar (Yüzdeleri İle):

• Atenolol.............. .........m ı # - (% 5’in altında)

• Karbamazepin ............ m » # - (% 1 ’in altında)

• Etam buto........... .........m ı # - (% 5’in altında)

• Diazepam .....................m ı # - (% 1’in altında) • Klordiazepoksit ..........m ı # -

• G entam isin........ .........m ı # - (% 10’un altında)

(% 1’in altında)

• Lityum ................ .........m ı # - (% 0)

• Siklosporin .................. m ı # - (% 1 ’in altında) • imipramin ................... ı ı ı ı # - (% • Prazosin

.................... m ı #

(% 1’in altında)

• Varfarin

.................... m ı #

(% 2 ’nin altında)

• Tolbutamid

............... m ı #

O ra l B iy o y a r a rla m m ı E n Y ü k s e k O la n İla ç la r:

2 ’nin altında)

• Lityum ................. .........m ı # - (% 100) • Fenobarbital....... .........m ı # - (% 100) • Salisilik a s it........ .........m ı # - (% 100)

(% 0)

• Sulfametoksazol .........m ı # - (% 100)

Üriner Atılımı En Çok Olan İlaçlar (Yüzdeleri İle):

• Trimetoprim........ .........m ı # - (% 100) • Valproik a s it....... .........m ı # - (% 100)

• Tobramisin......................m ı # (% 90)

• Tolbutamid......... .........m ı # - (% 93)

• G entam isin.....................ı ı ı ı # (% 90’ın üzerinde)

• Fenitoin.............. .........m ı # - (% 90)

• Am ikasin......................... m ı # (% 98)

• M etronidazol..... .........m ı # - (% 99)

• Atenolol............................ı ı ı ı # (% 94)

• Am oksisilin......... .........m ı # - (% 93)

• Lityum.............................. ı ı ı ı # (% 95)

• Sefaleksin.......... .........m ı # - (% 90)

• Sefaleksin....................... m ı # (% 91)

• Dijitoksin............ .........m ı # - (% 90’ın üstünde)

Plazm a Proteinlerine En Y ü k se k Oranda Bağlanan İlaçlar: • Amfoterisin B .................. m ı # • Klordiazepoksit.............. m ı # (% 96) • Klorpropamid.................. ı ı ı ı # (% 96) • Siklosporin.......................ı ı ı ı ^ (% 93) • D iazepam ........................ı ı ı ı # (% 98) • Dij¡toksin.......................... ı ı ı ı # (% 97) • Fluoksetin........................ m ı # (% 94) • Furosemid........................ ı ı ı ı # (% 98) • İndometazin.................... ı ı ı ı ^ (% 90)

• İndometazin....... ......... m ı # - (% 98) Doğru cevap: A

(% 9 0 ’nınüzerinde)

26. A şağıdaki ilaçlardan hangisinin elim inasyon hızı karaciğer kan akım ına göre değişir? (Eylül - 2004) A) Tamoksifen C) Amoksisilin

B) Morfin D) Betametazon E) Fenobarbital

İlaçların karaciğerden geçerken yüksek oranda inaktif metabolitlerine dönüştürülmesine ilk geçiş etkisi denir. Morfin bu nedenle orai yolla kullanımda tercih edilmez.

L

Genel Farmakoloji

24

◄TÜM TUS SORULARI

K}> Eliminasyonu Hepatik kan Akimı İle Sınırlı Olan İla çla r El Beta bfokör: P ro p ran o lo l, Alprenolol

L a b e ta lo l,

~ ®

---------- —

Renal

~~~

7

;

İle

İnhibe

—

Sekresyonu Probenesid Olan İla çla r

0 Beta laktam grubu antibiyotikler

El Trisiklikantidepresan: Amitriptilin, İmipramİn, Desipramin

0 Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar

Ef Opioid tü revleri: M orfin, Pentazosin, Meperidin

0 L o ra zé p a m : Benzodiazepin hıpnosedatiftir 0 Furosemid: Potent etkili diüretiktir

Propoksifen,

El Antiaritmik: Lİdokaİn

0 Asiklovir: HSV tedavisinde kullanılır türevi

0 Antitüberküloz: İzoniazid

0 Metotreksat: Dihidrfofat redüktaz inhibitörü antineoplastiktir

0 Hipnosedatif: Klometiazol

0 Teofilin: Metilksantin türevi astım ilacıdır

0 Antihipertansif: Verapamil

0 Rifampin: RNA polimeraz inhibitörü tüberküloz ilacıdır

Doğru cevap: B 27. A şağıdaki ilaçlardan hangisinin süresi en u zu n d u r? (Eylül - 2004)

vücutta

kalış

~(D— —----- -— ^^— ~— Allopürinol ve m etaboliti olan oksipurinol (alloksantin) ksantin oksidaz enzimini inhibe ederek, hipoksantin ve ksantinden ürat sentezini baskılayan GUT ilaçlarıdır. Allopürinol dokulardaki ürik asidi mobilize ettiği için akut GUT artritini arttırabilir, bu nedenle başlangıçta Kolşisin ile birlikte kullanılması akut atak sıklığını azaltır.

A) Gabapentin B) Glipizid C) Finasterid D) Alendronat E) Penisilin G Alendronat osteoporoz tedavisinde kullanılan bir ilaçtır, alındıktan sonra çoğu kemiğe oturur, yerleşir ve çoğu zam an ömür boyu orada yani vücutta kalır. (Not: Plazm a yarı ömrü en uzun olan sorulsaydı cevap B olurdu.)

Gabapentin bir antiepileptiktir. Finasterid 5 - alfa redüktaz inhibitörüdür. Penisilin G uzun etkili penisilin türevidir, ancak etkisi bifosfonatlardan (alendronat) çok daha kısadır. Glipizid yarı ömrü uzun olan bir oral antidiyabetiktir. Doğru cevap: D 28. A şağ ıd akilerd en hangisi probenesidin m ekanizm asını tarif etm ektedir? (Eylül - 92)

etki

A) Ürik asidin tübüler reabsorbsiyonunu engellemesi

B) Ksantin oksidazı inhibe etmesi C) Bağırsaktan ürik asidin absorbsiyonunu engellemesi D) Ksantinin ürik asite dönüşümünü arttırması E) Ksantinin ürik asite dönüşümünü azaltması Probenesid genellikle gut tedavisinde kullanılan ürikozürik /laçtır. Böbreklerde proksimal tübülde bulunan taşıyıcıya bağlanarak ultrafıltrattaki tiratların reabsorbsiyonunu engeller.

Doğru cevap: A 29. Seksen beş tedavisinde doz bulundurulm ası aşağıdakilerden A) B) C} D) E)

yaşında bir hastada penisilin ayarlam ada öncelikle g öz önünde gereken farm akokinetik param etre hangisidir? (Aralık - 2010)

Bağırsaklardan emilim Vücut sıvılarında dağılım Karaciğerde metabolizma Böbreklerden atılım Kan - beyin bariyerini aşma

Yaşlı kişilerde böbrek ve karaciğer fonksiyonlarında kayıplar yaşanır. Bu nedenle böbrek ve karaciğer yoluyla atılan ilaçların çoğuna karşı yaşlı insanlarda duyarlılık artabilir. Soruda penisilin kullanılacak yaşlı hastada dikkat edilmesi gereken vücut fonksiyonu sorgulanmıştır. Penisilinler hidrofılik ilaçlardır ve genellikle renal yolla atılırlar. Bu nedenle yaşlı bir hasta penisilin kullanacaksa böbrek fonksiyonlarının kontrol edilmesi en önemli ilkedir.

Doğru cevap: D

30.

İlaçların vücuttan atılm ası ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (Nisan 2013)

A) Yağda çözünen ilaçlar biyotransformasyon ile daha polar hâle dönüştükten sonra kolaylıkla atılabilirler. B) Gastrointestinal sistemden absorbe olmayan ilaçlar dışkı ile atılır. C) Renal atılımda; glomerüler filtrasyon, aktif tübüler sekresyon ve pasif tübüler reabsorpsiyon belirleyicidir. D) Hepatositlerde bulunan p-glikoprotein gibi taşıyıcı proteinler ilaçların safrayla atılmasını sağlar. E) Polar bileşikler yağda çözünen bileşiklere göre pulmoner yol ile daha kolay atılır.

İlaçların dört farmakokinetik parametresinden biri olan atılımla ilgili bir bilgi sorusudur. D örtt farm akokinetik param etre (ADME): 1. Absorpsiyon 2. Dağılım 3. Metabolizma (Biyotransformasyon) 4. Atılım Biyotransformasyonun amacı ilaçlan daha az lipofilik daha çok hidrofilik hale getirip idrarla kolay atılabilir yapmaktır. Biyotransformasyon sonucu ilaçlar daha polar hale gelirler, lipid/su partisyon katsayıları azalır ve suda çözünürlükleri artarak vücuttan daha kolay atılırlar. Bu nedenle “A ” seçeneği doğrudur. Oral alınan ilaçlar eğer gastrointestinal sistemden absorbe olmuyorlarsa dışkı ile atılırlar. “B ” seçeneği de doğrudur. Renal yoldan atılan ilaçlar ya glomerüler filtrasyona ya da aktif tübüler sekresyona uğrarlar. Bazen de glomerüler filtrasyon sonrasında tekrar pasif tübüler reabsorpsiyona uğrayabilirler. Renal atılımda tüm bu parametreler önemlidir. “C” seçeneği de doğrudur. Bazı ilaçlar, ilaç metabolitleri veya endojen maddeler hepatik safrada konsantre edilirler. P-glikoprotein (P-gp), birçok ilacın transportunu gerçekleştiren ATP bağımlı bir transmembran proteinidir. Tümör hücrelerinde eksprese olmasının ve çoklu ilaç direncinde rol oynamasının yanı sıra karaciğer, böbrek, ince bağırsak, kolon, beyin, kalp, periferik sinirler, plasenta, adrenal bezler ve testis gibi normal dokularda ve kan- beyin ya da kan-testis bariyeri gibi kan-doku bariyerlerinde de bulunduğu gösterilmiştir. Hepatositlerde bulunan p-glikoprotein gibi taşıyıcı proteinler böylece ilaçların safrayla atılmasına aracılık edebilir. Bu nedenle “D” seçeneği de doğrudur.

İlacın hücre membranının lipid ortamında çözünme eğiliminin ölçüsü (Lipid / Su) partisyon katsayısıdır. Bu katsayı ne kadar büyükse hücre membranından absorpsiyon hızı o kadar fazladır. Ortamın pH'ına bağlı değişebilir. İlaçların sulu ortamdaki non- iyonize (iyonizeolmamış) fraksiyonları lipofiliktir Polar hale gelen bileşiklerin suda çözünürlükleri artacağı için pulmoner yol ile daha kolay atılmaları beklenmez. Daha çok ufak moleküllü, non-elektrolit niteliğinde ve lipid/su partisyon katsayısı yüksek lipofilik m add eler akciğerler aracılığı ile vücuttan atılır. Bu nedenle “E” seçeneği yanlıştır.

Doğru cevap: E

r

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 25

L.

Genel Farmakoloji

26 4

1.

D am ar düz kasında Gq proteini kenetli reseptörlerin aktivasyonu aşağıdakilerden hangisine neden o lm az?

Genel farmakolojiden kolay bir sorudur. Eş zamanlı olarak temel fizyoloji bilgileri ile de gayet rahat cevaplanacak ve her T U S ’ta çıkması olası sorulardan bir tanesidir.

A) Hücre içi kalsiyum miktarında artış B) Hücre içi inozitol fosfatların artışı C) Fosfolipaz C enziminin aktivasyonu D) Protein kinaz C enziminin aktivasyonu E) Guanilat siklaz enziminin aktivasyonu

SitopSazmik Yerleşim li Reseptörler •

Soruda G protein çeşitlerinin e tk i mekanizmaları sorgulanmaktadır.

•

Çünkü nükleotidleri bağlaryan alfa alt birimdir

2. G TP-alfa: Hücre membranında bulunan effektör enzimi etkiler

3.

4.

Tiroid hormon reseptörleri T iroid horm on re s e p tö rle ri, a y rıc a hücre membranında ve mitokondride de bulunabilir

•

Estrojen, Androjen reseptörleri

•

PPAR (Peroksizom proliferatör-aktive reseptör)

•

Vitamin A & Vitamin D reseptörleri

G i’de efektör enzim: Adenilil siklaz (= Adenilat siklaz)

Doğru cevap: C

o

İnhibe olur: cAMP azalır

o

G s’de efektör enzim: Adenilil siklaz

3. Aşağıdaki reseptörlerden hangisi uyarılınca Gq proteini ile kenetlenerek fosfolipaz C enzim ini aktive eder? (Eylül - 2002)

o

Uyarılır: cAMP artar

o

G q ’da efektör enzim: Fosfolipaz C

o

Aktive olur: Diaçil gliserol (D A G ) & İnozitol trifosfat (IP3) artar

A) Beta 1 adrenerjik C) 5HT 3 E)

Düzeyi değişen ikinci haberci intraselüler etkilere neden olur o

cAMP azalması: Protein kinaz A inhibisyonunu sağlar

o

cA M P artışı: Protein kinaz A aktivasyonunu sağlar

o

cG M P artışı: Protein kinaz G aktivasyonunu sağlar

o

DAG artışı: Protein kinaz C aktivasyonunu sağlar

o

IP 3 artşı: Hücre içi kalsiyum düzeyini arttırır

Protein kinazlar, hücre içindeki proteinlerin serin ve treonin rezidülerinin fosforilasyonunu etkiler

Doğru cevap: E 2. A şağ ıd akilerin

hangisinde endojen ag o nist ve b ağ lanarak etki gösterdiği reseptör sistem i birlikte verilm em iştir? (Eylül 2009) 5 - HT - İyon kanal reseDtörü Noradrenalin - G proteini kenetli reseptör T 3 tiroid hormonu - G protein kenetli reseptör Vitamin D - Nükleer reseptör E) İnsülin - Tirozin kinaz aktivitesi olan reseptör

A) B) C) D)

Mineralokortikoidler (Aldosteron)

o

1. Reseptör uyarılır: GTP-alfa kompleksten ayrılır

o

Glukokortikoidler (Kortizol)

o

Nükleer Yerleşim li R eseptörlerler

G Proteinleri İte Kenetli Reseptörlerin G enel Etki M ekanizm ası

o

Lipofilik hormonların reseptörleri o

B)

Alfa 1 adrenerjik

D)

5HT4

Nörona! nikotinik

Gq proteini, fosfolipaz C aktivasyonu yapar, aktivitesi GTP’ye bağımlıûu. A lfa l reseptörler Gq ile kenetlidir. Doğru cevap: B 4.

Aşağıdakilerden (Eylül - 98)

hangisi

cA M P ’yi

arttırm az?

Beta 1 agonist Beta 2 agonist Alfa2 agonist Beta3 agonist E) D 1 reseptör agonisti

A) B) C) D)

Alfa2 reseptörler Gi ile kenetlidir. Uyarılınca adenilat siklaz inhibe olur. Adenilat siklaz inhibe olunca hücre içerisindeki cAMP miktarı azalır. Beta reseptörler ve dopam in Di reseptörü Gs ile kenetlidir. Uyarılınca adenilat siklaz aktive olur, hücre içi cAMP miktarı artar.

Doğru cevap: C

G Proteinleri İle Kenetli Reseptörler

G, ■ /.. S A/.

G, G t

G o if

G ■''.O

E fektör Enzim

İkinci Haberci

Reseptör Örneği

Adenilil siklaz

cAMP?

Alfa,, D2, D3, D„, Mj, M4, 5-HT,, GABA-B, Opioidler

Adenilil siklaz

Beta, D,, D5, H2, Glukagon, 5-HT467

/'eÂMR

Fosfolipaz C

DAG? IP3?

Fosfodiesteraz

cGMP?

, Adenilil siklaz ? (Bilinmiyor)

Alfa,, H„ M,, M3, M5, 5-HTz 5-HT,c, Bombesin i Fotonlar i Olfaktör sinir epitelinde bulunur

: cAMPÎ ? (Bilinmiyor)

Santral sinir sisteminde bulunur

DAG: Diaçil gliserol, IP3: Inozitol trifosfat, D: Dopamin, M: Muskarinik, 5-HT: Serotonin, H: Histamin

5.

Guanin nükleotidlerini bağlayan G proteinleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yan lıştır?

|

Agonist Dış Kısım

(Eylül - 2009)

X X >Q Q Q xQ Q A) Hücre zarını 3 kez aşan bir reseptördür.

B) a, P ve y olmak üzere 3 alt birimi vardır. C) a alt birimi nükleotidleri bağlar. D) Alt birimler adenilil siklaz ve fosfolipaz C gibi effektörleri aktive eder. E) Gs, G., G , Gt gibi farklı tipleri vardır. G proteini gerek farmakoloji gerekse biyokimya ve fizyoloji için TUS sorularının vazgeçilmez kaynağıdır. G proteinlerinin hücre membranını 7 kez geçen resep­ törlerin (metabotrop reseptörler) sitoplazmik yüzüne bakan 3. parçasına takılı olan ve membranda lokalize proteinler olduğu unutulmamalıdır.

G proteinlerine kenetli reseptörler

G proteinleri 0

Reseptörleri (= Serpentin reseptörleri): Membranı yedi kez katederler

0

B u lu n d u k la rı yer: H ü cre intrasito plazm ik yüzeydir

0

Alt birimleri: Alfa, Beta, Gama

0

Çeşitleri: Gs, Gq, Gi, Gt..

0

Bu proteinler ile kenetli yolağı inhibe eden madde: A r restin

m e m b ra n ın d a

~0D------------- -—-------------G roteini Kenetli Reseptörlerin İnaktivasyonu: Alfa-6TP kompleksinin hidrolize olarak alfaGDP'ye dönüşmesi ve beta arrestin adlı proteinin G proteini ile reseptör arasındaki ilişkiyi baskılaması sonucu oluşur.

Doğru cevap: A

6. Aşağıdakiierden hangisi bir ilacın farm akodinam ik etkinliğini en iyi tanım lar? (Nisan - 2010)

A) B) C) D)

İlacın etki oluşturduğu derişîmdir. İlacın maksimal etkiyi oluşturduğu derişimdir. İlacın reseptörüne bağlanma yeteneğidir. ilacın reseptöre bağlanarak uyarı oluşturabilme yeteneğidir. E) İlacın maksimal etkinin yarısını oluşturduğu derişimdir.

Genel farmakolojinin girişindeki temel kavram olan farmokodinaminin tanımı sorulmuştur. Çeldirici olarak farmakokinetik tanımlama kullanılmıştır. Farm akoloji: İnsan-ilaç ilişkisini inceleyen anabilim dalıdır. Kabaca ikiye ayrılabilir:

0 İn s a n ın

ila c a e tk is in i in c e le y e n Farmakokinetik faz olarak adlandırılır

o

k ıs m ı:

Bu nedenle farmakokinetik faz ile ilgili grafiklerde Y ekseni genellikle: İlacın konsantrasyonunu g österir (Ö rn ek: K o n san trasyon / Z am a n grafiği)

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 27

Genel Farmakoloji

28

◄TÜM TUS SORULARI

Farmakokinetik ve Farmakodinamik faz tanımları FARAAAKODİNAMİK FAZ:

FARMAKOKİNETİK FAZ: İlacın vücuttaki h are ke tle rin i in c eler ( Absorbsiyon, dağılım, biyotransformasyon, eliminasyon)

İlacın biyokimyasal ve fizyo lo jik e tk ile ri ile etki oluşturm a m ekanizm alarını inceler Farmakodinamik etki mekanizmaları: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

Absorbsiyon: İlacın uygulama bölgesinden kan dolaşımına ulaşmasıdır

İlacın reseptörle etkileşimi İlacın enzimi aktive veya inhibe etmesi İlacın memran transport sistemlerini inhibe etmesi İlacın iyon kanallarıyla etkileşmesi İlacın vezikülleri boşaltması İlacın etken maddeyi nötralize etmesi İlacın antimetabolit oluşturması

Dağılım: İlacın kandan etki göstereceği dokulara ulaşmasıdır Biyotransformasyon (metabolizma): İlacın su çözünürlüğü artmış metabolitlerine dönmesi ve biyolojik aktivitesinin değişmesidir.

i

Eliminasyon: İlacın vücuttan uzaklaştırılmasıdır

j

| 1

0

İlacın insana etkisini inceleyen (= Drug effect) kısmı: FarmakoDinamik faz

0

Bu nedenle farmakodinamik faz ile ilgili grafiklerde Y ekseni genellikle: İlacın etkisini gösterir (Örnek: Etki / Zaman grafiği)

Oldukça zor ve detay bir sorudur. Sorunun yanıtı Goodman & Gilman’s Pharmacology 11. edition, sayfa 148’de verilmiş. Çeldirici şık B şıkkıdır. B şıkkında M 2 muskarinik reseptör bir heteroreseptör olmakla birlikte lokalizasyonu yanlış verilmiştir.

Presinaptik R eseptörler

Doğru cevap: D

• 7. A şağ ıd akiierd en hangisi heteroreseptör tan ım lan ab ilir? (Nisan - 2010)

olarak

A) a2A adrenerjik reseptörün sempatik nöronlarda postsinaptik lokalizasyonu B) M2 muskarinik reseptörün parasempatik nöronlarda presinaptik lokalizasyonu C) a2B adrenerjik reseptörün parasempatik nöronlarda presinaptik lokalizasyonu D) 5HT1 reseptörünün serotonerjik nöronlarda presinaptik lokalizasyonu E) M4 muskarinik reseptörün parasempatik nöronlarda postsinaptik lokalizasyonu

Etkileri: Genellikle inhibisyondur

Otoreseptörfer •

Örnek: Alfa2, Dopamin D2, Muskarinik M2/4, Serotonin

Heteroreseptörler •

Örnek: Presinaptik parasempatik nöronda bulunan: Alfa,

•

Örnek: Presinaptik sempatik nöronda bulunan: Muskarinik-2 (M2), Muskarinik-4 (M4)

Doğru cevap: C

İyon Kanalı İle Kenetli Reseptörler Reseptör Nikotinik

İyon Kanalı

Etki

1 Na*-K*

Eksitasyon

GABA-A & GABA-C

Cl

İnhibisyon

Glisin-A

Cl

İnhibisyon

Na’- K*- Ca2*

Eksitasyon

Glutamat (NMDA, AMPA, Kainat)

! i

\

Aspartat

j

Na*- K*- Ca2*

Eksitasyon

Serotonin 5-HT,

j

Na*- K*

Eksitasyon

Gi & Caz* inhibisyonu & K+ aktivasyonu

inhibisyon

Muskarinik M2

Na’: Sodyum, Cl: Klor, K*: Potasyum, Ca2*: Kalsiyum

mm

8. Aşağıdak'slerden hangisi iyon d eğ ild ir? (Eylül - 2002)

kanalı ite kenetti

Full agonist

activation by saturating endogenous ligand

A) 5 - HT3

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 29

Partial agonist

B) Nikotinik asetilkolin C) Glutamat

D) M2 muskarinlk E) GABA

Neutral antagonist

constitutive activty of receptor in absence of ligand

Inverse agonist

Muskarinik reseptörler G proteinleriyle kenetlidir. Doğru cevap: D 9. Teratojenik risk sın ıflan d ırm asına göre, C kategorisinde değerlendirilen bir ilaç ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

(Nisan 2013) A) Hayvan

B)

C) D) E)

çalışmaları ilacın teratojenik etkisinin olduğunu göstermiştir, ancak gebe kadınlar üzerinde yeterince kontrollü çalışma yapılmamıştır. Deney hayvanlarında yapılan üreme ile ilgili incelemeler ilacın fototoksik etkisinin olmadığını kanıtlamıştır. İlacın gebelerde fetüs üzerine zararlı etkisinin olduğu kanıtlanmıştır. Gebe kadınlarda kullanımının yararları fetüse zararının yanında önemsizdir. Gebe kadınlar üzerinde yapılan kontrollü incelemeler sonucunda ilacın güvenli olduğu kanıtlanmıştır.

Bu soru da, b ir önceki soruda olduğu gibi sınıflamaya yönelik bir bilgi sorusudur. Hamilelikte ilaçların teratojenik riskleri, FDA sınıflamasına göre A, B, C, D ve X olarak tanımlanmıştır. Ders notlarında bu sınıfla- maların açıklamaları, aşağıda verildiği şekilde yer almaktadır. 10. A, B, C ve D ilaçlarının doz-yanıt eğrileri aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil: Soruda verilen grafikte A ile belirtilen madde tam agonisttir, çünkü maksimal etkiyi oluşturan madde budur. Belli b ir reseptör için, bilinen agonistler içinde en yüksek etkiye sahip olana, tam (full) agonist denir. Bu nedenle ilk seçenek yanlıştır. Soruda verilen grafikte B ile belirtilen madde parsiyel agonisttir, çünkü parsiyel agonistler, tam agonistlerin oluşturdukları etkiden daima daha azını oluştururlar. Diğer yandan bu ilaçlar, eğer bir tam agonist ilaç ile birlikte kullanılırlarsa, tam agonistin etkisini antagonize ederler. Sorunun “B” seçeneği de yanlıştır. Soruda verilen grafikte yer alan C eğirisi nötral, antagonisti, D eğrisi ise, invers (ters) agonisti tanımlamaktadır. İnvers (ters) agonist ve nötral antagonist kavramları, G proteini kenetli reseptörlerle ilgili bazı gözlemler sonucunda ortaya çıkmış kavramlardır. Buna göre: 1. G proteini kenetli reseptörler sessiz değildirler, agonist yokluğunda sinyal oluşturabilirler 2. Bazı G proteini kenetli reseptörlerin antagonistleri de bu spontan aktiviteyi inhibe edebilirler ve bunlara da invers (ters) agonist denir. 3. B a zı a n ta g o n is tle r ise, G proteini kenetli reseptörlerin spontan aktivitesini değiştirmez ve nötral an tag o nist olarak tanımlanırlar. Daha açık bir tanımlama yapılacak olursa, ters agonist ilaç bir reseptöre bağlanıp, reseptörün olağan agonistinin (endojen madde veya ilaç olabilir) yaptığı etkinin tersi yönünde etki oluşturan maddedir (örn. GABA-A reseptöründe benzodiazepin bağlanma bölgesi için b-karbolin).

Grafiğe göre, bu ilaçlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (Nisan 2013) A) A eğrisi parsiyel agonist bir ilaca aittir.

B) B eğrisi tam agonist bir ilaca aittir. C) C eğrisi nötral agonist bir ilaca aittir. D) D eğrisi ters agonist bir ilaca aittir. E) D eğrisi ters antagonist bir ilaca aittir. Soru muhtemelen aşağıda yer alan hazırlanmıştır. Genel farmakoloji çok temel bazı kavramların grafik yorumlanmasının/analizinin istendiği sorudur.

Bir ilacın invers agonist olabilmesi için reseptörün yapısal d üzeyd e aktivitesi (intrensek veya bazal aktivite) olmalıdır. Tam agonist ilaç reseptör aktivitesini bazal düzeyin üzerine çıkarırken, invers agonist bazal düzeyin altına indirir. Bu nedenle soruda verilmiş olan grafikte D eğrisi sıfırın altında yer almaktadır.

Doğru cevap: D grafikten ile ilgili üzerinden güzel bir

L

Genel Farmakoloji â

30 «STUM TUS SORULARI

-ö > — ^ — İlaçların

----------— --------------

teratojenik risklerine sınıflandırılması

göre

A Kategorisi: Gebelerde en güvenilir ilaçlardır. B Kategorisi: Hayvanlarda risk oluşturmakla birlikte, gebelikte yapılan yeterli sayıda ve kontrollü çalışmalar so­ nucu bu kategorideki ilaçların fetal malformasyon riskini arttırmadığı gösterilmiştir VEYA Gebeler üzerinde yapılmış çalışmalar olmamakla birlikte hayvan çalışmalarında risk gösterilememiştir. Fetal risk düşük olmakla birlikte, bir olasılıktır.

C Kategorisi: Hayvan incelemelerinde teratojenik etkileri bulunmuş, ancak insanlarda kontrollü inceleme yoktur. D Kategorisi: İnsan fetusu üzerine zararlı etkileri gösterilmiş­ tir. Fakat gebe kadında kullanılmasının yararının, fetusa zar arına göre fazla olması sözkonusudur. X Kategorisi: Fötotoksik etkileri gösterilmiştir. Kullanımı kontrendikedir. Bu sınıflamaya göre, C kategorisine giren ilaçların açıklaması, “A” seçeneğinde yer aldığı şekli ile “Hayvan çalışmaları ilacın teratojenik etkisinin olduğunu göstermiştir, ancak gebe kadınlar üzerinde yeterince kontrollü çalışma yapılmamıştır.” şeklinde olmalıdır. “B” seçeneğinde yer alan “Deney hayvanlarında yapılan üreme ile ilgili incelemeler ilacın fototoksik etkisinin olmadığını kanıtlamıştır.” cümlesinde yer alan “fototoksik” kelimesi muhtemel yanlış yazılmış olup “fötotoksik” olarak anlaşılmalıdır (Aksi taktirde fototoksisite olarak anlaşılabilir ki, ışık aracılığı ile deride irritasyon oluşturan kimyasallara “fototoksik” maddeler denir ve bazı ilaçlar da (tetrasiklinler, fluorokinolonlar gibi) bu gruba girer). C kategorisinde yer alan ilaçların hayvan incelemelerinde teratojenik etkileri bulunmuş olduğu için bu seçenek doğru değildir. Son seçenek olan E seçeneği ise A kategorisini tanımlamaktadır. Bu haliyle soru doğru olmakla birlikte özensiz ve kötü hazırlanm ış b ir soru olarak tarihe geçecektir.

< 0— ——

----- -— ^ — —

Teratojenik olmayan antibiyotikler. . . Beta laktamlar, makrolidler, linkozamidler Doğru cevap: A

EFEKTÖR - RESEPTÖR İLİŞKİLERİ 1. p A 2’yi aşağfdakilerden hangisi en ivi tanım lar?

(Nisan - 92)

Genel Farmakoloji

t ► 31

2. Aşağıdakilerden

hangisi bir agonist ile bir antagonist ilaç arasındaki ilişkinin kom petitif olması için gerekli koşullardan biri değ ild ir? (Nisan - 97)

A) İlaç yayılımı

B) Yayılım hacmi C) İlacın agonistik etki gücü D) Etki süresi E) İlaç antagonistlerinin reseptöre karşı afinitesi

A) Antagonistten sonra agonistin doz cevap eğrisi

sağa kayar. B) Antagonistten sonra agonistin doz cevap eğrisi

aynı kalır. C) Antagonistten sonra agonistin doz cevap eğrisi

Kompetitif antagonizmanın potens ölçüsü pA2’dir. Antagonistin pA2 değeri ne kadar yüksekse o kadar kuvvetli afiniteye sahip ve reseptör için o kadar fazla spesifik anlamına gelir.

kontrol eğrisine paralel olur. D) Antagonistten sonra agonist ilacın yüksek dozları

ile aynı maksimum cevap alınır. E) pA2 değeri inhibitör bir maddenin potensini gösterir.

antagonist

pA2: Kompetetif antagonistin potens ölçüsüdür. Reseptör üzerinde aynı işgal oranını elde edebilmek için agonist konsantrasyonunu tam iki katına çıkartmamıza neden olan antagonist konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır.

İlaçlar arasındaki ko m p etitif antagonizm ada kompetitif antagonistler, aynı reseptöre karşı agonist ile reversibl şekilde yarışırlar.

“(T)-------------------------

1. K om petitif (= Yarışm alı) A n tag o nizm a

F a rm a k o lo jik A n ta g o n iz m a Ç e ş itle ri

•

Etkiyi geri d ö n d ü rm ek konsantrasyonu arttırılmalıdır

0 p harfi: Potensi gösterir. Örneğin;

•

Potens parametresi: pA2

o pH: Hidrojen verme potensi

•

E tki-ko n sa n trasy o n g rafiğ in d e k i değişim : Paralel sağa kayar, EC50 artar, Emax (efikasite) değişmez

•

Grafiğin paralel sağa kaym ası aynı etki için daha fazla agonist gereksiniminin sonucudur. Emax’ta değişimin olmaması ise tüm etkinin geri döndürülebildiğinin göstergesidir.

•

Yanıtın tamamı inhibe olabilir

Potens Parametreleri

o pKa: İyon ize &, Noniyonize olma potensi o pö2: Agonist potensi o pA2: Antagonist potensi 0 Kademeli doz-cevap ilişkisinde potensi göstermede kullanılan: EC50 o Agonistin potens parametresi: pb2 (-log EC50 agonist) o Yarışmalı farmakolojik antagonist için potens parametresi: pA2(-log EC^ antagonist) o Yarışm asız farmakolojik antagonist için potens parametresi: Yoktur 0 Kuantal doz-cevap ilişkisinde göstermede kullanılan: ED50

potensi

Agonist

2. N onkom petitif (= Yarışm asız) A ntagonizm a •

Etkiyi geri döndürmek için: Yeni reseptör sentezi gerekir. Agonist konsantrasyonunu arttırmak etkiyi geri döndüremez.

•

Potens parametresi: Yoktur

•

Yerleştiği reseptöre kimyasal bağla bağlandığı için ayrılma ihtimali yoktur. Yerinden kalkma ihtimali olmayan bir ilacın gücünü ölçmek veya test etmek mümkün değildir. Sonuçta güçlü de olsa güçsüz de olsa, kimyasal bağ nedeniyle reseptörden ayrılmayacaktır.

•

E tki-ko n sa n trasy o n g rafiğ in d e k i değişim : Emax’ta düşme gelişir

0 Genel anestezikler için: MAC (= Minimum alveolar konsantrasyon) kullanılır 0 Bu parametreler ne kadar düşük ise, ilaç o kadar güçlüdür

Doğru cevap: E

için:

o

Çünkü ku llanılabilir, u yarıla b ilir toplam reseptör sayısı azalmıştır

:

% l

Genel Farmakoloji

32 4 TÜM TUS SORULARI 4. A şağıdakilerden hangisi non kom petitif antagonistleri en iyi tanım lar? (Nisan - 2004)

K O M P E T E T İF /A N T A S O N İZ M A

• Agonist ve antagonist, tek bir reseptöre kompetetif (tersinir) bağlanırlar.

A) İlacın

oluşturduğu maddeleri tanımlar.

• Antagonist varlığında, konsantrasyon etki (dozcevap) eğrisi paralel sağa kayar.

etkinin

tersini

oluşturan

B) İlacın atılımını artıran maddelerdir. C) İlaç

molekülüne bağlanarak engelleyen maddedir.

ilacın

etkisini

• Doz-cevap eğrisinin oluşturduğu maksimum yanıt (ef ikasi) ve açısı değişmez. (Yeteri dozda agonist verilirse)

D) İlaç

ilacın

• Agonistin potens değeri (EC ) değişir.

E) İlaç

ilacın

•

reseptörüne reversibl bağlanarak bağlanmasını engelleyen maddedir. reseptörüne irreversibl bağlanarak bağlanmasını engelleyen maddedir.

Kompetetif antagonistin potens değeri PA ile gösterilir.

N o n ko m p etitif antagonizmanın özelliği reseptöre geri dönüşsüz bağlanmasitır. Konsantrasyon yanıt eğrisindeki kayma paralel değildir. Agoniste maksimum yanıt azalır. Nonkompetitif antagonizmanın bir potens ölçüsü yoktur.

• Kompetetif antagonisti yeteri kntrasyonda verirsek tüm agonist yanıtlarını baskılayabilir. Doğru cevap: B

Doğru cevap: E 3. Aşağıdakilerden hangisi non antagonizm a ö rneğidir? (Nisan - 2001)

kom petitif 5.

A) Morfin - Naltrekson

B) C) D) E)

Histamin - Mepiramin Adrenalin - Fenoksibenzamin Testosteron - Siproteron Ösirojen - Tamoksifen

N o n ko m p etitif antagonizm ada antagonist reseptöre irreversibl olarak bağlanır. Agonist madde antagonisti reseptörden ayırıp kendisi bağlanamaz. Yani ortada bir yarışma yoktur (non - kompetitif). K o m p etitif antagonizm ada ise agonist maddenin konsantrasyonunu artırarak antagonistin etkisi ortadan kaldırılabilir, reseptöre bağlanma reversibldir. Fenoksibenzamin alfa - adrenerjk reseptörleri non kompetitif bir şekilde antagonize eder.

İzoproterenol aşağıdaki antagonizm a m ekanizm alarından hangisi ile asetilkolinin oluşturduğu bronkospazm ı azaltır? (Eylül - 2005) A) B) C) D) E)

Farmakolojik Kompetitif Kimyasal Non - kompetitif Fizyolojik

İzoproterenol beta 2 reseptörleri üzerinden bronkodilatasyon yaparken, asetilkolin M3 (muskarinik 3) reseptörleri üzerinden bronkoKonstriksiyona neden olur. Yani farklı reseptörler üzerinden zıt etkiyi (antagonizma) ortaya çıkarır. Bu durum fizyolojik bir antagonizmadır.

Doğru cevap: E

Doğru cevap: C

Tablo: Antagonzima örnekleri Birinci İlaç İsim

Etki Mekanizması & Etki

îşîriiTİ

Etki Mekanizması

Antagonzima

Fenilefrin

Alfa agonist Vazokonstriksiyon

Prazosin

Alfa blokör Vazodilatasyon

Farmakolojik

Diazepam

Klor kanalı aktivasyonu SSS depresyonu

Amfetamin

Nörotransmitter salınımı SSS stimülasyonu

Fizyolojik

Glutamat

NMDA agonisti SSS stimülasyonu

Memantın

NMDA blokajı SSS inhibisyonu

Farmakolojik

Pilokarpin

Muskarinik agonist Salya artışı

Atropin

Muskarinik blokör Ağız kuruluğu

Farmakolojik

Verapamil

Kalsiyum kanal blokörü Bradikardi

Atropin

Muskarinik blokör Taşıkardi

Fizyolojik

FARMAKOLOJİ ► 33 6. Kom petitif antagonisti en ivi tanım layan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 2006)

ifade

A) İlacın oluşturduğu etkinin tersini oluşturan maddedir. B) İlacın atılımını arttıran maddedir. C) İlaç molekülüne bağlanarak etkisini engelleyen maddedir. D) ilaç reseptörüne tersinir bağlanarak ilacın bağlanmasını engelleyen maddedir. E) İlaç reseptörüne tersinmez bağlanarak ilacın bağlanmasını engelleyen maddedir. İlacın oluşturduğu etkiyi engelleyen maddeye anta­ gonist denir. Farmakolojik antagonizmada reseptörde aynı bölgeye bağlanma vardır.

8.

K o m p etitif antagonizm a ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yan lıştır? (Eylül - 2009)

A) Agonist ve antagonist aynı reseptöre bağlanmak için yarışır. B) Agonistin derişim - yanıt eğrisi antagonist derişimine bağımlı olarak sağa kayar. C) Antagonist derişimi arttıkça, agonist EC50 değeri artar. D) Antagonist, reseptör üzerindeki allosterik bir bölgeye bağlanır. E) Antagonist, agonist yanıtının tamamını inhibe edebilir. F a rm a k o lo jik A n ta g o n is t & A llo s te rik In h ib ito r

Doğru cevap: D

13 F arm ak o lo jik antagonist: Reseptörde agonistin bağlandığı aktif bölgeye bağlanarak etkiyi engeller (Aynı reseptörün aynı aktif bölgesine bağlanır)

7. İzoproterenoiün agonistik etkisini (3 - adrenerjik

0

reseptörlere bağlanarak ve bu reseptörlerde herhangi bir etki o luşturm ayarak engelleyen ilaca ne ad verilir? (Nisan - 2008)

A) B) C) D) E)

Farmakolojik antagonist Parsiyel agonist Fizyolojik antagonist Kimyasal antagonist Non - kompetitif antagonist

A llo s terik inhibitor: Reseptöre farklı bir yerden bağlanarak konfigürasyonu değiştirip agonistin etkisini engeller (Yani aynı reseptörün farklı bir allosterik bölgesine bağlanır)

İlaç------------------------► Reseptör--------------------- ► Etkiler

Soru antagonizma çeşitlerini ve bu antagonizma çeşitlerinin mekanizmalarını sorgulamaktadır. Sorudaki beta adrenerjik reseptör ve bir etki oluşturmayarak ifadelerine dikkat edilmelidir. Farmakolojik antagonizma aynı zamanda non - kompetitif antagonizma yapar. Ancak soruda net olarak “farmakolojik antagonizma” sorgulanmaktadır. Keşke “non - kompetitif antagonist” seçeneği hiç verilmeseydi. İzoproterenol, bir beta adrenerjik reseptör agonistidir. Beta adrenerjik reseptörlere bağlanacak olan ilaç avnı reseptör üzerinden etkisini göstereceğinden, oluşacak antagonizma bir farm ako lo jik antagonizm a örneği olacaktır. Parsiyel agonist, avnı reseptö re bağlanır. Ancak reseptör üzerinde agonistten dah a az olan bir etki meydana getirir. Allosterik inhibitor*

Fizyolojik antagonist, farklı reseptö r üzerinden etki oluşturur. Kimyasal antagonist, agonist ile reseptör öncesi reaksiyona girerek etkisini azaltır.

Doğru cevap: A

* Nonkompetitif Antagonist

*

Bazı non kompetetif antagonistler allosterik inhibitor etki oluştururken bazıları ise reseptörün aktif bölgesine irreversible bağlanabilirler.

Şekil: Antagonizma tipleri ve etkileri Doğru cevap: D

34 ◄TUM TUS SORULARI 9. Parsiyel ag o nist ile kom petitif nötral antagonist arasındaki ben zerlik aşağıdakilerden hangisidir?

~ G ) --------------------- ■

~ ~

Parsiyel Agonist Etkili ilaçlar

(Nisan - 2010)

0 Beta blokörlerden: Pindolol, Asebutolol A) Reseptörlere kovalent bağ ile bağlanmaları

B) Tam agonistin etkilerini azaltmaları C) Reseptörlerde uyarılmaya bağlı oluşturmaları D) Etkilerinin doğrudan olması E) Etkilerinin geç ortaya çıkması

0 Öpioidlerden: Nalorfîn, Nalbufin, Buprenorfin, Pentazosin, Butorfanof

değişiklikler

0 Alfa reseptörlere karşı: Ergot alkaloidleri 0 Anjitensin AT, reseptörleri için: Saralazin 0 Estrojen reseptör modülatörleri: Tamoksifen, Raloksifen. Toremifen, Klomifen

Antagonistlerin reseptöre bağlandıklarında oluşturdu­ ğu etki sıfırdır. K o m p etitif antagonist reseptörü belli oranda işgal ederek agonistin tek başına oluşturduğu maksimum yanıtı (Emax, efikasi) azaltan maddedir. Sorudan net bir şekilde anlaşılacağı üzere, hem parsi­ yel agonist hem de kompetitif antagonistin ortak Özel­ liği reseptöre bağlanıp, agonistlerin oluşturduğu yanıtı azaltmalarıdır.

Doğru cevap: E

Etki: Duruma göre değişir o

•

0 Benzodiazepin re se p tö rle rin e bağlanan atipikler: Zolpidem, Zaleplon, Eszopiklon

11.

Parsiyel A go nist •

0 Serotonin 5-HT,A reseptörlerine etki eden anksiyolitik ilaç: Buspiron

Full agonist varlığında: Antagonist karakter gösterir

o

Antagonist varlığında: Agonist karakter gösterir

o

Bu n e d e n le bazı kayn ak la rd a kend ilerin e agonist-antagonist de denir

A şağıdaki ilaç kom binasyonlarından hangisi farm akolojik antagonizm a için bir ö rnek o la m a z? (Nisan - 89) A) B) C) D) E)

İntrinsik alfa aktivite değeri: 0-1 arasındadır

Asetilkolin + Atropin Morfin + Naloksan Aspirin + Parasetamol Histamin + Difenhidramin Histamin + Simetidin

Farmakolojik antagonizmada agonist ve antagonist aynı reseptöre bağlanır. Antagonist ilacın reseptörle reversibl veya irreversibl bir şekilde bağlanmasına göre kompetitif veya kompetitif olmayan şekillerde olabilir.

Doğru cevap: B 10. Bir ilaç, tam agonistin oluşturduğu yanıttan az yanıt oluşturmakta ve tam agonistin yanıtını kompetitif antagonize etmektedir.

Asetilkolin+A tropin ı ı ı ı ^

Kompetitif antagonizma

M orfin+Naloksan ıııı*^ - Kompetitif antagonizma Bu ilaç için en uygun hangisidir? (Aralık - 2010) A) B) C) D) E)

tanım

aşağıdakilerden

Nonkompetitif antagonist Fizyolojik antagonist İnvers agonist Nötral antagonist Parsiyel agonist

Agonist, antagonist ve parsiyel agonist arasındaki etkileşimleri sorgulayan klasik bir Genel Farmakoloji sorusudur, Parsiyel agonist, reseptörde agonist ile aynı bağlanma bölgesine bağlanan ve agonistten daha zayıf etkiler oluşturan maddelere denir. Parsiyel agonistin reseptörü etkileme gücü (& değeri) sıfırdan büyük 1’den küçüktür.

H ista m in + D ifen h id ra m in ıııı*^- Kompetitif antagonizma Histam in + Sim etidin ıııss^- Kompetitif antagonizma A spirin+Parasetam ol örnektir

ııııa^ -

Additif

etkileşmeye

Doğru cevap: C 13.

Aşağıdakilerden hangisi kim yasal antagonizm adır? (Eylül - 98) A) B) C) D) E)

Striknin - Diazepam İzoniazid - Pridoksin Demir - Desferoksamin Klorpromazin - Amfetamin Atropin - Fizostigmin

Bu tip soruları cevaplayabilmek için seçeneklerdeki ilaçların etki mekanizmalarını ve hangi reseptör üzerinden etkilerini oluşturduklarını bilmek gerekir.

Diğer K im yasal Antagonizm a Örnekleri •

Heparin intoksikasyonunda kullanılan: Protamin sülfat, Toluidin mavisi

*

Dijital intoksikasyonunda kullanılan: Digibind

*

Tendüriyot intoksikasyonunda: Nişasta

•

Monoklonal antikorlar

Doğru cevap: C

14.

Bir ilacın başka bir ilaca bağlanarak o ilacın etkinliğini engellem esiyle ortaya çıkan antagonizm a aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan - 2002) A) Geri dönüşebilir kompetitif antagonizma B) Geri dönüşümsüz non - kompetitif antagonizma

C) Kimyasal antagonizma D) Fizyolojik antagonizma E) Negatif antagonizma

Antagonizm a Çeşitleri Farm akolojik Antagonizm a (= Nötral antagonist) •

Tanım: Aynı re se p tö r ü ze rin d e n etk in in engellenmesidir

•

Etkileşim: Reseptör düzeyindedir

Fizyolojik Antagonizm a (= Fon ksiyo n el antagonist) •

Tanım: Farklı reseptö r ü zerin d e n etkinin engellenmesidir

•

Etkileşim: Reseptör sonrasındadır

15. Aşağıdaki p urinerjik reseptörlerden hangisinin uyarılm ası Gq proteini aracılığıyla fosfolipaz C enzim inin aktivasyonuna neden o lm az? A) P2Y1 C )P 2 Y 4

B) P2Y2 D )P 2 Y 6 E) P2Y 12

Pürinerjik sistem reseptör alt tiplerinin postreseptör olaylarının sorulduğu detay bir soru olarak kabul edilebilir. Çünkü hem reseptör sayıları fazladır, hem de reseptör alt tiplerine ait agonist ve antagonistleri çoğunlukla deneysel ajanlardır. Buna karşın adenozin, uzun yıllardır üzerinde çok çalışılan ve birçok hastalıkla sıklıkla ilişkisi gösterilmiş bir mediyatördür. Metilksantinler adenozin antagonisti olan psikostimülan bir ilaç grubu, karbamazepin ise adenozin agonisti olan bir antiepileptiktir. Santral sinir sisteminde adenozin inhibitör iken, ATP eksitatördür. ATP ile ilişkili yanıtlar, anksiyete, inme ve epilepsi gibi birçok patoloji ile ilişkilendirilmiştir. A1 antagonistleri ile yapılan çalışmalar ise uyanıklık ve öğrenme konusunda yararlı olabileceğini göstermiştir. A2A antagonistleri de Parkinsonda denenmektedir. A denozin, ATP, UDP ve UTP ekstraselüler sinyal molekülleri olarak görev yapan pürinerjik sistemin mediyatörleridir. İki tip reseptörleri vardır: P1 ve P2 (P2X, P2Y). P1 ve P 2Y ’ler G proteini kenetlidirler. P2X ise iyon kanalı yapısındadır. Aşağıda yer alan tabloda ilgili reseptörlerin etkilerine aracılık eden moleküler sistemler görülmektedir. “E ” seçeneğinde yer alan P 2Y 12 reseptör alt tipi, Gq değil Gi kenetlidir.

Kim yasal Antagonizm a •

Tanım: A g o nist m a d d e y e k im y a s a l bağ

Reseptör alt tipi

5INİF

oluşturarak etkinin engellenmesidir •

Etkileşim: Reseptör öncesindedir.

TABLO: KİMYASAL ANTAGONİZMA ÖRNEKLERİ VE ANTİDOTLAR

„ " 1 Z ehirlenm e Örneği

'I

Antidot

Heparin zehirlenmesi

Protamin sülfat

Bakır zehirlenmesi

Penisilamin / Trientine

Arsenik zehirlenmesi

Dimerkaprol (BAL)

Demir zehirlenmesi

Deferroksamin

Kurşun zehirlenmesi

Ca2*, Na2, EDTA / Dimerkaprol (BAL)

Civa zehirlenmesi

Dimerkaprol (BAL)

Organofosfatlı insektisit zehirlenmesi

Pralidoksim / Obidoksim

Digital

Doğru cevap: C

. Digibind

A1 P.1 (Adenozin) Gi P2X (İyonotropik)

A2A Gs

A2B Gs

P2X, P2X, ATP, ATP ADR

P2X, ATP

P2Y, Gq ADP, (Metabotropik) ATP

Doğru cevap: E

P2Yj Gq, Gi ATP, UTP

A3 G ip%

P2X, ATP, CTP

P2Y, Gq, Gi P2Y, Gq UTP, UDP ATP

P2X5 P2X, P2X. ATP Bilinmiyor ATP P2Y„ Gq Gl • ATP, ADP ADP

P2Y P2Y '7*13 Gi Gı UDP, ADP glukoz

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 35

Genel Farmakoloji .

36 4

1. Klinik araştırmaların İli. fazı hangi amaç için ve kimler üzerinde yapılır? (Eylül - 2002) A ) İlacın doza bağlı etkilerini incelemek amacıyla sağlıklı gönüllülerden oluşan küçük bir grup üzerinde B) İlacın teratojenik etkilerini incelemek amacıyla seçilmiş hayvanlar üzerinde C) İlacın güvenirliğini ve etkililiğini belirlemek amacıyla hastalardan oluşmuş büyük gruplar üzerinde D) İlacın belirli bir hastalıktaki etkinliğini ilk kez saptamak amacıyla hastalardan oluşmuş küçük bir grup üzerinde E) İlacı piyasaya sürdükten sonra uzun vadeli yan etkilerini saptamak amacıyla hastalardan oluşmuş büyük bir grup üzerinde Bir ilacın resmi olarak reçete edilmeden önce geçmesi gereken klinik araştırma fazları vardır. Bu tip sorularda araştırmanın kimler üzerinde yapıldığını bilmek cevaba gitmede en pratik yoldur.

Faz 0: Preklinik faz da denir. İlaç hayvanlar üzerinde denenir. Faz 1: Kısıtlı sayıda gönüllü sağlıklı kişilerde ilacın güvenli doz aralığı saptanarak farmakokinetik özellikleri ve plazma konsantrasyonu ile etkisi arasındaki ilişki araştırılır. Faz 2: Kısıtlı sayıda hastada gerçekleştirilir. İlacın uygun dozu, doz aralığı ve yan etki profili tespit edilir.

Faz 3: Çok sayıda hastada ilacın plasebo ve tedavide kullanılan diğer ilaçlarla karşılaştırılması yapılır. Faz

4:

İlaç

ruhsatlandırıldıktan

sonra

farklı endikasyon, yaş grubu, veriliş yolu veya dozda ilaç uygulanır.

3. İlaç geliştirilirken yapılan aşağıdaki güvenirlik çalışm alarından hangisi, fa z I çalışm alarına geçilm eden tam am lanm ış olm alıdır? (Eylül - 2007) A) Seçilmiş hastalar üzerindeki toksisite deneyleri B) Hayvanlarda yapılan kısa dönem toksisite

çalışmaları C) Geniş hasta popülasyonlannda yapılan toksisite

çalışmaları D) Seçilmiş hastalarda doz belirleme çalışmaları

E) Çok merkezli toksisite çalışmaları İlaç geliştirirken önce preklinik testler yapılmaktadır. Hayvan çalışm aları da bu çalışmalara örnektir. Preklinik test çalışmaları başarıyla tamamlanırsa 4 aşamadan oluşan klinik test fazlarına geçilir. Faz I klinik çalışmaların ilk basamağı olduğuna göre hayvan çalışmaları bu fazdan önce tamamlanmalıdır.

Doğru cevap: B 4. Aşağıdaki ilaç g eliştirm e evrelerinin hangisinden sonra ilaç ruhsatlandırm a işlem i için başvuru yapılır? (Eylül - 2008)

A) Preklinik faz B ) Faz I C) Faz II D) Faz İli E) Faz IV Doğru cevap: D 5. İlaç pazarlandıktan sonra yan etkilerinin, güvenilirliğinin değerlendirildiği aşam a aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 2009) A) Preklinik faz

Doğru cevap: C

2. Aşağıdaki ilaç geliştirme evrelerinin hangisinde, ilaç sağlıklı gönüllülerde denenir? (Nisan 2007) A) B) C) D) E)

Preklinik çalışmalar Faz I Faz il Faz III Faz IV

Bir ilacın resmi olarak reçete edilmeden önce geçmesi gereken klinik araştırma fazları vardır. Bu tip sorularda araştırmanın kimler üzerinde yapıldığını bilmek cevaba gitmede en pratik yoldur.

Doğru cevap: B

B) C) D) E)

Faz Faz Faz Faz

I II III IV

= Preklinik Fa z •

Denek: Hayvanlar

•

Deney insanlar üzerinde yapılmadığı için: Bir ‘klinik’ araştırma fazı değildir

•

Yanıtı aranan soru: Toksik mi?

Fa z I Klinik A raştırm a Dönemi •

Denek: Kısıtlı sayıda gönüllüdür (= Sağlıklı erkekler!)

FARMAKOLOJİ ► 37

Invitro çalışmalar

Hayvan Deneyleri

Klinik çalışmalar

Faz 1

Biyolojik maddeler

Piyasa

Jenerik ilaçlar

Güvenli mı?

20-100 vaka

Karşım

Efikasite Selektivite Mekanizma

Faz IV Piyasaya çıkış sonrası çalışma

İlaç metabolizması ve Güvenirlilik -H -

8-9

4

Yıllar

Yeni ilaç başvurusu

Yeni ilaç soruşturması

20

Patent süresinin bitişi

Klinik test fazlan Faz IV Klinik Araştırm a Dönemi

•

İlacın insanlar üzerinde ilk kez denendiği fazdır

»

Yeni ilaç soruşturması için başvurunun yapıldığı dönemdir

•

Dönem : İlaç piyasaya sürüldükten sonraki dönemdir (Post-marketing)

•

Tehlikeli ilaçların (Kanser ilaçları) araştırıldığı çalışmalarda bu faz atlanır

•

Süre: Sınırsızdır

•

Başarı oranı ortalama: % 50’dir

•

Gerekli süre ortalama: < 1 yıldır

•

Yanıtı aranan soru: Güvenli mi? Tolere edilebiliyor mu?

Faz II Klinik A raştırm a Dönemi •

'i

•

İlaç: Reçete edilebilir

•

Uzun vadede önemli yan etkiler gelişirse: İlaç piyasadan toplatılır (Withdrawn)

•

Uzun dönem yan etkiler, kompliyans, ilaç-ilaç etkileşimleri belirlenmeye çalışılır

Doğru cevap: E

Denek: Kısıtlı sayıda hastadır (100-200)

•

İlacın hastalar üzerinde denendiği ilk fazdır

•

Efikasite ve doz aralığı belirlenmeye çalışılır

•

Başarı oranı ortalama: % 30’dur

•

Gerekli süre ortalama: 1-2 yıldır

•

Yanıtı aranan soru: İşe yarıyor mu?

Fa z ili Klinik A raştırm a Dönemi •

Denek: Geniş hasta gruplarıdır (1000-6000)

•

Belirlenen efikasite ve doz aralığı doğrulanmaya çalışılır

•

Başarı oranı ortalama: % 25-50’dir

•

Gerekli süre ortalama: 3-5 yıldır

•

Yanıtı aranan sorular: Ne kadar işe yarıyor? (Plasebo ile karşılaştırma) Genel yan etkileri neler?

•

Ruhsat işlemleri bu dönem sonunda yapılır

6.

Ruhsatlı bir ilacın, yeni bir endikasyonda kullanılm ası önerildiğinde yapılm ası gereken araştırm alar aşağıdaki evrelerden hangisiyle başlar? (Nisan 2013) A) B) C) D) E)

Klinik öncesi Faz I Faz II Faz İli Faz İV

Ülkemizde klinik ilaç araştırmaları hakkındaki yönetmeliklerin son yıllarda yenilenmesi ve yeni düzenlemelerin gündeme gelmesi ile, bu alandan çıkan sorular da artmıştır. Özellikle, gönüllü insanlar üzerinde yapılan faz çalışmalarının kapsamı daha önce de sorulmuştur. Bu soruda ise, daha önceden herhangi bir endikasyon için ruhsat almış bir ilaçla ilgili olarak, yeni bir endikasyon çalışması yapılacağı zaman, bu çalışmanın hangi faz olarak değerlendirileceği sorulmaktadır. Bu evre faz 3’tür.

38 ◄TÜM TUS SORULARI Aslında bu soru aynı zam anda “bir ilaç neve ru h sat alır? ” sorusudur. Soruya bu şekilde bakar ve cevaplarsak, daha sonraki T U S ’larda çıkabilecek diğer soruların da cevabını vermiş oluruz. Gerçekte bir ilaç 4 şeye ruhsat alır: 1.

E n d ik a s y o n a : İlaçlar belli endikasyonlar için ruhsatlandırılırlar. Bu nedenle, yeni bir endikasyon için araştırma yapılacaksa, artık o ilaç çalışması faz 4 kabul edilemez. Çünkü yeni endikasyon için ruhsatlı değildir ve Faz 3 olarak değerlendirilir. Bu nedenle doğru cevap “D” seçeneğidir.

2. Doza: İlaçlar belli bir endikasyonda, belli dozlarda kullanılmak üzere ruhsat alırlar. Eğer ruhsatlı bir ilaçla yüksek doz çalışm ası yapılmak istenirse, çalışmanın özelliğine göre yine,erken fazlara (Faz 2 veya 3) dönmek gerekir. 3. Yaşa: İlaçlar belli yaş gruplarının kullanımları için onay alır. Eğer erişkinlerin belli bir hastalığı için ruhsat almış bir ilaç, çocuklarda da kullanılmak isteniyor ve bu alanda klinik araştırma yapılmak isteniyorsa, çalışmanın özelliğine göre erken fazlara (Faz 1, 2 veya 3) dönmek gerekecektir. 4.

Farm asötik form ülasyona: İlaçlar piyasaya belli bir formülasyonda çıkarlar ve klinik araştırmaları da bu formülasyon üzerinden yapılmıştır. Örneğin oral kullanım için ruhsat alan bir ilacın intravenöz formülasyonu için de ruhsat alınacaksa, araştırma, çalışmanın özelliğine göre muhtemel faz 3 olarak değerlendirilmelidir.

Doğru cevap: D

TERMİNOLOJİ

1. Terapötik indeksi gösteren hangisidir? (Eylül - 92)

aşağıdakilerden

A) LD50/TD50 B) ED50/TD50

C) l d 50/ s t 50 D ) TD50/ST50 E) LD 50/E D 5û

Terapötik İndeks •

Tanım: İlacın güvenlik indeksini gösterir

•

Hesap formülleri: LD50/E D 50 veya TD 50/E D 50

•

Anlam: Oran ne kadar büyükse ilaç o kadar güvenlidir. Oranın fazla olması toksikasyon/ letalite ve tedavi eden dozlar arasındaki farkın yüksek olduğunu gösterir.

~CD

ED

TD

LD w

Doz (mg)

Terapötik _ İndeks ~

TD,

ED„

LD,,ıj

/ edk

Şekil: Kuvantal Doz - Cevap eğrisi Dikkat: Terapötik indeks

0 Bir oran hesabıdır. Bu nedenle pay ve payda benzer p aram etreler olmalıdır. 0 L D ^ /E D ^ veya T D ^ /E D ^ olabilir 0 Yani: EC50/E D 50 olmaz! ED S0: Medyan etkin doz LDS0: Medyan letal doz T D S0: Medyan toksik doz

Doğru cevap: E 3.

Reseptör ilaç etkileşim i belirlenirken dikkate alman KD sabiti ile ilgili o larak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (Nisan - 2004) A) Reseptöre olan % 50 bağlanmanın gözlendiği serbest ilaç konsantrasyonudur. B) Kd düşük ise ilaç afinitesi düşüktür. C) Kd düşük ise EC 50 yüksektir. D) Kd ile EC50 arasında doğrusal bir ilişki vardır. E) Antagonistlerin K d’s İ düşüktür.

Doğru cevap: E

Terminoloji 2. Aşağıdakilerden

hangisi terap ötik indeksin hesaplanm asında kullanılan form üllerden biridir?

(Eylül - 2004) A) Cmax / Tmax B) EC50 / Km -1

C) pKa . log [Serbest ilaç] D) t1/2 . Css . Vm E) LD50/E D 50

EC50: Kişide maksimum etkini yarısını oluşturan ilaç konsantrasyonudur. ED50: Kişilerin dozudur.

yarısında

cevap

oluşturan

ilaç

KD50: Reseptörlerin % 50’sini uyaran konsantrasyondur •

Yedek reseptör yok ise: KD50 = EC50’dir

TD 50: Kişilerin yarısında toksikasyon oluşturan ilaç dozudur. LD50: Kişilerin yarısında letalite (= ölüm) oluşturan ilaç dozudur.

Doğru cevap: A

Genel Farmakoloji

4 0 < TÜM TUS SORULARI hangisidir?

•

Hiperkalemi gelişiminde: A njiotensin dönüştürücü enzim (A C E) inhibitörü + Spironolakton

A) Maksimal etkinin % 50’sini oluşturan iiaç dozudur B) Reseptöre olan maksimum bağlanımın ve maksimum etkinin % 50’sini oluşturan ilaç konsantrasyonudur. C) Reseptöre olan maksimal bağlamanın % 50’sini oluşturan ilaç dozudur. D) Reseptöre olan maksimal bağlamanın % 50’sini oluşturan ilaç konsantrasyonudur E) Maksimal etkinin % 50’sini oluşturan ilaç konsantrasyonudur

•

Kanama riskinde: Aspirin + Varfarin

ECSO’nin

tanımı

aşağıdakilerden

(Eylül - 2002)

Doğru cevap: E 5. A şağ ıd akilerd en hangileri birbirini potansiyalize eder? (Nisan - 92)

A) B) C) D)

Histamin - Difenhidramin Noradrenalin -Asetiikolin Salisilat - Asetaminofen Asetiikolin - Atropin E) Kokain - Noradrenalin

A g o n îstler A rası Etkileşim Çeşitleri P o tan siyalizasyo n (0 + 1 = 2) Örnekleri •

Taşikardide= Tiroksin + Katekolamin

•

Santral sinir sistemi stimülasyonunda= Amfetamin/Kokain + Noradrenalin

•

Santral sinir sistemi Benzodiazepin + GABA

inhibisyonunda=

Doğru cevap: E 6. A şağ ıd akilerd en hangisi ö rnektir? (Eylül - 93)

ad d itif

etkileşm eye

A) B) C) D)

Kokain - Noradrenalin Histamin - Adrenalin Atropin - Metakolin Heparin - Protamin sülfat E) Parasetamol - Salisilat

Aspirin ile parasetamol eşit derecede ağrı keser. Birlikte kullanımlarında oluşan etki, ikisinin ayrı ayrı oluşturduğu etkinin toplamına eşittir.

A g o n istler A ra sı Etkileşim Çeşitleri S u m asy o n (1 + 1 = 2 ) Örnekleri •

Sedasyonda= Alkol + Hipnosedatifler

•

Nefrotoksitede= Furosemid + Aminoglikozidier

•

Kas felcinde= Kürar + Aminoglikozidier/ Kinidin/Genel anestezikler/Polimiksinler

•

Hipoglisemide= İnsülin + Beta blokör

•

Analjezik etkide: Aspirin + Parasetamol

Sinerjizm a (1 + 1 = 3 ) Örnekleri •

Hepatotoksitede: Alkol + Karbontetraklorür (CCI4)

•

Antibakteriyal etkide: Trimetoprim Sulfametoksazol (Bactrim®)

Doğru cevap: E

+

1.

S a d e ce Lokal Etki A m açlanan İlaç Uygulam aları:

N örotransm itter salınım ından sorum lu olan kalsiyum un ana kaynağı olan kalsiyum kanal tipi hangisidir?

•

A ) L tipi voltaj bağımlı kalsiyum kanalı

Intraartiküler

B) C) D) E)

•

Intrakardiyak

T tipi voltaj bağımlı kalsiyum kanalı T-Q tip voltaj bağımlı kalsiyum kanalı Ligand bağımlı kalsiyum kanalı N tipi voltaj bağımlı kalsiyum kanalı

Kalsiyum kanalları arasında transmitter salınımından sorumlu olan kalsiyumun ana kaynağı N tipi voltaj bağımlı kalsiyum kanalıdır. Bu kanal omega konotoksin tarafından bloke edilir. T tipi voltaj bağımlı kalsiyum kanalı mibefradil tarafından bloke edilir. Ltipi voltaj bağımlı kalsiyum kanalı verapamil, diltiazem tarafından bloke edilir.

Aşağıdaki iiaça uygulam alarından sadece lokal etki am acıyla kullanılır?

•

İntravezikal

•

Topikal

Doğru cevap: D 3.

Kreatin kinaz yaratabilen ilaç hangisidir?

A) B) C) D} E)

Doğru cevap: E

2.

Göz

•

te s t sonucunda bozulm a uygulam ası aşağıdakilerden

Rektal O rai Transdermal İntramusküier İnhalasyon

İntramusküier uygulama bozulma yaratabilir.

hangisi

kreatin kinaz testlerinde

Antikoagülan tedavi sırasında tercih edilmeyen ilaç uygulamasıdır.

A ) Sublinguinal B) Rektal

C) İntravenöz D) Göze ilaç uygulamaları E) Transdermal uygulama

Doğru cevap: D

Kalsiyum Kanalları ve Özellikleri Kanal Tipi

Ö zellik

Antagonist

Voltaj Bağımlı LTip

Düz kas ve myositlerin ana kalsiyum kaynağıdır. Plazma membranında lokalizedir.

Verapamil, diltiazem, dihidropiridinler ve yılan zehiri olan calciseptine tarafından antagonize edilir.

Voltaj Bağımlı N Tip

Sinir terminallerinden nörotransmitter salınımı için gerekli ana kalsiyum kaynağıdır.

co- conotoksin ve ağrı kontrolünde kullanılan ca- conotoksin preperatı ziconotid tarafından antagonize edilir.

Voltaj Bağımlı T Tip

Kardiyak pace maker fonksiyonunda ve atriyumda önemli rolü var.

Mibefradil tarafından antagonize edilir.

Voltaj Bağımlı P/QTip

Sinir terminallerinde nörotransmitter salınımından sorumludur.

to- agatoksin tarafından antagonize edilir.

Voltaj Bağımlı R Tip

Nöronlarda ve dentritlerde lokalizedir.

İnozitol trifosfat (IP3)

Endoplazmik retikulumdan kalsiyum salımmına aracılık eder.

IP3 döngüsü hücrede lityum tarafından antagonize edilir.

Riyanodin reseptörü

Kaslarda kalsiyum salımmına aracılık eder. Endoplazmik / sarkoplazmik retikulumda lokalizedir.

Kafein ve ikinci haberci siklik ADP riboz tarafından uyarılır.Riyanodin atrafından bloke edilir.

Genel Farmakoloji

GENEL FARMAKOLOJİ KONUSUNDA SORULMASI OLASI ÖNEMLİ SORULAR

m

Genel Farmakoloji â

\

42 ◄TÜM TUS SORULARI 7. Voltaj bağımlı L tipi kalsiyum kanalları verapamil: tarafından antagonize edilir II. Voltaj bağımlı L tipi kalsiyum kanalları Calciseptine tarafından antagonize edilir III. Voltaj bağımlı N tipi kalsiyum kanalları Tapsigargin tarafından antagonize edilir IV Voltaj bağımlı P/Q tipi kalsiyum kanalları w Agatoksin tarafından antagonize edilir

A şağ ıd aki ilâçlardan hangisi d eğişm eden en az oranda atılır?

renal

yolla

I;

Kalsiyum kanalları ve onları bloke eden ak tif m addeler ile ilgili şıklardan hangisi yanlıştır? A) C)

I +|| 111

B) l+IV D) I

A) Lityum C) Amitriptilin

B) Digoksin D) Probenesid

E) Fenobarbital Amitiriptilin trisiklik antidepresandır. Trisiklik antidepresanlar genel olarak karaciğerde metabolizmaya uğrarlar ve bu metabolizma sonucunda metabolit oluştururlar. Renal yolla değişmeden atılan ilaçlar ise; fenobarbital, probenesid, digoksin, aminoglikozidler ve lityum’dur.

Doğru cevap: C

E) ll+IV Voltaj bağımlı N tipi kalsiyum kanalları omega konotoksin tarafından antagonize edilir. Tapsigargin ise endoplazmik retikulumdan kalsiyum salınımını stimüle eden maddedir.

Doğru cevap: C 5. A şağıdaki ilaçlardan hangisinin atılım ı daha çok renal yolla oluşur? A) B) C) D) E)

Nafsilin Penisilin G Doksisikîin Sefaperazon Eritromisin

Penisilin G renal yolla atılır. Penisilin ve türevi ilaçlar genel olarak renal yolla atılan ilaçlardır. Bunun istisnası nafsilindir. Sefalosporin türevi ilaçlar da genel olarak renal yolla atılır bunun istisnası ise sefaperazon ve seftriaksondur’dur. Doksisikîin ve minosiklin diğer tetrasiklinlerin tersine renal yolla atılmayan tetrasiklin türevleridir. Makrolid antibiyotikler de daha çok karaciğerde metabolize edilirler.

8. K araciğerde C YP2D 6 genetik polim orfizm e sahip kişilerde aşağıdakilerden hangisi düşük oranda m etabolize edilerek kalpte depresyon yaratır? A) Kafein B) Paklitaksel

C) Varfarin D) Metoprolol E) Tolbutamid Metaprolol ve timolol CYP2D6 tarafından metabolize edilen beta blokerlerdir. CYP2D6 genetik polimorfizminde yavaş metabolize edilen kişilerde bu iki ilaç birleşerek kardiyak depresyon yaratabilir.

Doğru cevap: D 9. A şağıdaki etkileşim lerden hangisi farm ako din am ik etkileşim örneği d eğ ild ir?

A) İlacın absorbsiyon sonrası kanda oluşturduğu konsantrasyon B) İlacın reseptöre bağlanarak etki oluşturması C) İlacın etken maddevi nötralize etmesi D) İlacın enzimleri inhibe etmesi E) İlacın iyon kanallarını açması : İlacın absorbsiyon sonrası kana farmakokinetiğin aşamasıdır.

geçmesi

Doğru cevap: B 6. A şağıdakilerden hangisi oral yolla kullanılan bir ilacın b iyoyararlanım ını etk ile m ez? A) B) C) D) E)

Kd değeri Molekül büyüklüğü İlacın lipofılitesi Doku kalınlığı PKA değeri

Kd değeri disosyasyon sabiti olarak bilinir. Kd dokudaki reseptörlerin % 50 sini işgal etmek için gerekli ilacın molar konsantrasyonunun logaritmasıdır. Kd reseptör afinitesi ile ilişkilidir ve Kd ilacm biyoyararlammm! etkilemez. Kd iiacın potens değeri (EC 50) hakkında fikir verir.

Doğru cevap: A

i

Farmakokinetik etkileşimler; absorbsiyon; dağılım, metabolizma ve atılımdan oluşur. Farmakodinami ise ilacın mekanizmalarını inceler;

etki

oluşturma

İlaçların vücutta oluşturduğu etkilerin m ekanizm aları: 1. Reseptörle etkileşim 2. Enzim aktivasyonu ya da enzim inhibisyonu 3. E tken m a d d e le rin nötralizasyonu

ila ç la r

ta ra fın d a n

4. Antimetabolit oluşturma 5.

Membran transport sistemlerinin inhibisyonu

6.

Hücrelerde iyon kanallarını açarak oluşturulan etkiler

7.

İlaçların, eksikliği olan bir m addenin yerine kullanılması

8. Vü cu tta depolarda bağlı olan bir m addenin salınımına neden olmak 9.

İlacın etken m add eyi b ağ la y a ra k n ötralize etmesi

10. İyonizasyon sabiti (pKa) değeri 3.5 olan bir ilaç aşağıdaki pH değerlerinin h angisinde daha fazla o ran d a absorbe olur? A) 1

B) 3

C) 5

D) 7

E) 10

pKa (iyonizasyon sabiti): İlaç moleküllerinin iyonize ve noniyonize formlarının birbirine eşit olduğu pH değeridir. pKa değeri ilaç absorbsiyonunu etkiler. pKa değeri ilaçlar için sabit değerdir ve ilacın absorbsiyona uygun olduğu pH değerine yakın pH’ı gösterir.

1 1 . İlaçların barsak epitel hücrelerinden aktif olarak lüm ene atılanında rol oynayan bir pom pa sistem i olan P-glikoprotein aktivitesini baskılam ayan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? B} Rifampisin D) Kinidin

E) Siklosporin Rifampisin sitokrom P450 aktivitesini arttırır, Pglikoprotein aktivitesini baskılamaz.

P-glikoprotein aktivitesini baskılayan ilaçlar: •

Verapamil

•

Diltiazem

•

Amiodaron

•

Kinidin

•

Ketokonazol

•

İtrakonazol

•

Eritromisin

•

Siklosporin

Efıkasi ilacın oluşturduğu maksimum etkidir, plazma proteinlerine ilaç bağlanmasını etkilemez. Şıklardaki diğer faktörler plazma ilaçlara bağlanmasını azaltır.

proteinlerinin i;

Doğru cevap: E 14. A şağıdaki ilaçlardan hangisinin idrarla atılım ı d üşük orandadır?

C) Neostigmin D) Karbamazepin E) Digoksin idrarla atılımı az olan ilaçlar: Diazepam, prazosin, tolbutamid, karbamazepin, klordiazepoksid İdrarla değişmeden fazla oranda atılan ilaçlar: Furosemid, gentamisin, digoksin, metotreksat, atenolol, lityum, neostigmin, simetidindir.

Doğru cevap: D 15. Aşağıdaki reseptörlerden kenetli d eğ ild ir?

hangisi

G

protein

A) Trombin reseptörleri B) Prostaglandin reseptörleri C) Beta adrenerjik reseptörler D) Sitokin reseptörleri E) Dopamin -1 reseptörleri

f:

Sitokin reseptörleri enzimatik yapıda olmayan transmembran reseptörleridir. G proteini ile kenetli değildirler, interferon tarafından uyarılırlar.

Doğru cevap: B

Doğru cevap: D

12. Plazm a proteinlerine tersin m ez (irreversibl) bağlanan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Siklofosfamid C) Amitriptilin

A) Nefrotik sendrom B) Karaciğer hastalıkları C) Konjestif kalp yetmezliği D) Gebelik E) İlacın efikasisi

A) Atenolol B) Lityum

Doğru cevap: B

A) Verapamil C) Amiodaron

13. A şağıdaki faktörlerd en hangisi plazm a proteinlerinin ilaca bağlanm asını etk ile m ez?

à

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 43

B) Naproksen sodyum D) varfarin E) Fenilbutazon

Plazma proteinlerine ilaçların bağlanması genelde reversibl’dır. Bunun istisnası Siklofosfamid benzeri alkilleyici ilaçlardır. Alkilleyici ilaçlar plazma proteinlerine kovalent bir şekilde, irreversibl bağlanır.

16. A şağıdaki ilaçlardan hangisinin m etabolizm asında hidroliz reaksiyonları ağırlıklı kullanılm az? A) B) C) D) E)

Prokain, Esteraz Prokainamid Aspirin Lorazépam

Lorazépam ve oksazepam sadece faz 2 konjugasyon reaksiyonu ile metabolize edilirler.

Doğru cevap: A %

Genel Farmakoloji

44 4 TUM TUS SORULARI

G Protein Kenetli Reseptörler G P ro tein leri

B irlikte çalışan (ken etli) reseptö rler

E fektör

E tkileri

8 , 23 adrenerjik reseptör, Histamin2 glukagon 5-HT 4,6,7 dopamin, 5

Adenilil siklaz stimülasyonu

cAMP artışı

Adenilil siklaz inhibisyonu

cAMP azalışı

Kalp hücresinde K* kanallarının açılması

Kalp hızında yavaşlama

Serotonin 2 A-B-C, bombesin a,-adrenerjik H, muskarinik, 35 anjiotensin 1 reseptörü

Fosfolipaz C stimülasyonu

İP3 ve DAG artışı Hücre içi tartışı

Golf

Olfaktör epitel

Adenilil siklaz stimülasyonu

cAMP artışı

Go

Santral Sinir Sistemi’ndeki bazı Nörotransmitterler 5-HT1P

77

??

Gt

Fotonlar

cGMP’ye özgü fosfodiesteraz enzim stimülasyonu

Azalmış cGMP

a2adrenerjik muskarinik24 opioidler Histamin 3-4 Serotonin (5-HT1 A-B-D-E-F) Dopamin 2.3.4

: î

H id r o liz R e a k s iy o n u İle M e ta b o liz e d ile n ; İla ç la riy 7; •

Karbamazepin

•

Prokain

•

Aspirin

•

Kokain

•

Meperidin

•

Enalapril

Doğru cevap: E 17. Faz 2 re a k s iy o n la rın d a n h a n g is i k a ra c iğ e rd e en yaygın ila ç m etabolizm asından sorum ludur?

A) Sülfat konjugasyorıu B) Glukuronik asid kcnjugasyonu C) Amino asid konjugasyonu D) Glutatyon kionjugasyonu E) Asetilasyon Faz 2 Konjugasyon reaksiyonları arasında en yaygın ilaç metabolizmasından sorumlu olan glukuronil transferaz enziminin katalizlediği, glukuronik asid ile birleşmedir.

18. A bsorbsiyon düzeyindeki ilaç eşleştirm elerinden hangisi ya n lıştır?

A) B) C) D) E)

Domperidon ve metoklopramid mide boşalmasını hızlandıran ilaçlardır. Dopamin 2 reseptör blokajına bağlı ayrıca her iki ilaçta bağırsaklarda kolinerjik duyarlılığı arttırırlar.

Doğru cevap: A 19. Aşağıdaki etken m adde — sekestrasyon eşleştirm elerinden hangisi y a n lıştır?

A) B) C) D) E)

Kurşun - Kemik Klorokin - Retina Trisiklik antidepresanlar - Myokard Foskarnet sodyum - Kemik Terbinafin - Deri

Trisiklik antidepresanlar akciğer dokusuna sekestre olurlar.

Sekestrasyon Örnekleri ilaç

Doku

Trisiklik antidepresanlar

Melanin içeren dokular (örn retina) Akciğer

• Glisin konjügasyonu

Bifosfanatlar (etidronat vb)

Kemik

• Sülfat konjugasyonu

Tetrasiklin

Kemik

• Metilasyon

Kurşun Foskarnet sodyum Arsenik / Griseofulvin Digital

Kemik Kemik Keratinize dokular Çizgili kas

• Asetilasyon

Klorokin

• Glutatyon konjügasyonu

Doğru cevap: B

etki

Domperidon ~ Mide boşalma hızında azalma Kaolin - Bağırsak düzeyinde ilacın bağlanması Paraaminosaüsilik asid - Villuslerde zedelenme Atropin - Mide boşalma hızında azalma Famotîdin _-Mide pH’nda artış

Faz H Konjugasyoreaksiyonlan • Glukuronidasyon

-

Doğru cevap: C

GIS Düzeyinde Absorbsiyonu Etkileyen İlaçlar İlaç

Etki

Sonuç

Metoklopramid / Domperidon

Mide boşalma hızı artışı

İlaç absorbsiyon artışı

Verapamil/ Kinidin /Ketokonazol

Bağırsakta P-glikoprotein baskılanması

İlaç absorbsiyon artışı

Morfin / Atropin

Mide boşalma hızı azalması

İlaç absorbsiyon azalması

Kolestiramin / Kaolin

Bağırsakta ilacın bağlanması

ilaç absorbsiyon azalması

Kolşisin, para aminosalisilik asid

Bağırsakta villus zedelenmesi

İlaç absorbsiyon azalması

MgOH, omeprazol, laksatifler

Bağırsak hareket artışı

İlaç absorbsiyon azalması

Gastrik asidite azalması

Ampisilin, demir, ketokonazol, vitamin B12 eksikliği

Omeprazol (PPI) - Famotidin (H2 reseptör blokerleri)

20.

G p ro te in i- kenetli reseptör eşleştirm elerinden hangisi vanhstır? A ) Gs - Beta- 2 adrenerjik reseptör B) Gi - Alfa-2 adrenerjik reseptör C) Gq - Adenozin P2Y12

D) Gs - Dopamin -1 reseptörü E) Gq - Anjiotensin - 1 reseptörü Adenozin,P2Y 12 reseptörü inhibitor G proteini ile kenetlidir.

21. G protein kenetli reseptörler için aşağıdakilerden hangisi vanltstır?

I. Transmembranal reseptörlerdir II. Etkleri geç başlar IH. Adenilii siklaz, fosfolipaz gibi efektörleri kullanırlar IV. c GMP’y'ı ikinci haberci olarak kullanırlar A) I C) III

B) l+IV D) M il

E) İI-HV

G Protein Kenetli Reseptörler

G proteini kenetli reseptörler: Gq Kenetli re se p tö rler (*)

Gs Kenetli reseptö rlerf*)

Gi Kenetli reseptö rleri*)

Beta 1-2-3

Alfa 2

Alfa-1 adrenerjik

Dopamin 1-5

Dopamin 2-3-4

5-HT 2 A-B-C

Glukagon

Muskarinik 2-4

Muskarinik 1-3-5

5-HT 4-6-7

5-HT 1

Anjiotensin-1

H2 (Histamin)

Somatostatin 1-5

Histamin -1

IP (PGI2)

Nöropeptid 1 ,5

Bombesin

EP2-3-4 (PGE2)

GABAB

Taşikinin NK1-2-3

Opioid reseptörleri (mü, delta, kappa)

Nörotensin NTS1-2

Adenozin-» P1 A1,3, P2Y12

Kolesisitokinin 1-2

EP3 (PGE2)

Cys LT-1 rsp (LÖkotrien D4)

DP2 (PGD215dPGJ2**)

Cys LT-2 rsp (LÖkotrien C4-D4)

TPa- ß (TXA2)

TPa- ß (TXA2)

BLT1-2 (LÖkotrien B4)

EP1 (PGE2)

Transmembranal reseptörlerdir, membranı 7 kere geçerler. Aktive olmaları sonucunda, G proteinleri aracılığı ile adenilii siklaz, fosfolipaz gibi enzimlerin aktivasyonunu değiştirerek etkiler oluştururlar. İkinci haberci olarak c AMP, inositoltrifosfat veya diacilgliserolu kullanırlar.İkinci haberci olarak c G M P kullanan ise guanilat siklaz reseptörleridir ve bu reseptörler G proteini kenetli değildir.

Doğru cevap: C

EP3 (PGE2) BLT2 (LÖkotrien B4)

Doğru cevap: C

Etkileri iyon kanalı reseptörlerinden sonra en hızlı olan reseptör grubudur.

22. Acil

servise derin koma halinde getirilen 28 yaşındaki erkek hastanın solunumu baskılanmış, ve pupilleri ileri derecede küçülmüş olup toplu iğne başı pupil şeklindedir. Arkadaşları hastanın 6 saat kadar önce yüksek doz morfin enjekte ettiğini belirtmiştir. Yapılan ölçümde plazma konsantrasyonu 0.25 mg/L bulunmuştur. Sanal dağılım hacm i 200 L, yarı öm rü 3 saat olduğuna göre hasta 6 saat önce ne kadar m orfin alm ıştır?

A) 25 mg C) 100 mg

B) 50 mg D) 200 mg E) 500 mg

i

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 45

Genel Farmakoloji

46 4 TÜM TUS SORULARI Farmakokinetik parametreler göz önüne alındığında hastanın aldığı morfin sorulmaktadır. Plazma konsantrasyon zam an eğrisi dikkate alın­ dığında morfinin plazma konsantrasyonu ilk uygu­ landıktan hemen sonra* ilacın ölçümünün yapıldığı zam an göre 4 kat daha yüksek olmalıdır. Bunun nedeni ilaç ölçümünün 6 saat veya 2 yarı ömür kadar sonra gerçekleştirilmesidir. Bu nedenle ilacın başlangıç konsantrasyonu 1 mg/L dir. Herhangi bir zam anda vücutta bulunan ilaç miktarı Vdx plazma konsantrasyonu olduğu için, enjekte edilen miktar 200 Lx 1 mg/L = 200 mg dır.

Doğru cevap: C 23. Astmatik hırıltılı solunum şikayeti ile 20 yaşındaki bir bayan hasta çalıştığınız sağlık ocağına başvuruyor. Hastaya intravenöz yoldan teofilin kullanmaya karar veriyorsunuz. Teofilinin farmakokinetik özellikleri şöyledir: Vd 35L, Klerens 48 ml/dak, yarı ömür 8 saat. E ğer teofilinin intraven öz infüzyonu 0.48 m g/ dak hızında b aşladıysa, final kararlı durum konsantrasyonunun % 9 3,75’ine ulaşabilm esi için ne kadar süre gereklidir?

A) 48 dakika C) 8 saat

B) 7.4 saat D) 24 saat E) 32 saat

Farmakokinetik parametreleri ve infüzyon hızı verilen bir ilacın kararlı durum konsantrasyonunun % 93,75’ine ulaşabilmesi için geçecek süre sorulmaktadır. İlaçlar sürekli infüzyon ile verildiğinde, 1 yarı ömür kadar sürede kararlı durum konsantrasyonunun % 50’sine, 2 yarı ömür kadar sürede % 75’ine, 3 yarı ömür kadar sürede % 87.5’una, 4 yarı ömür kadar sürede % 93.75’ine ulaşır. Bu nedenle doğru yanıt 32 saattir.

Doğru cevap: E 24. Myokard infarktusu ve ağır ventriküler aritmi tanısı ile hastaneye başvuran 57 yaşındaki erkek hasta hastaneye başvuruyor. Hastanın tedavisi için terapötik penceresi dar olan (1.5) bir antiaritmik seçiliyor. İlacın yarı ömrü 6 saattir. Terapötik ilaç düzeyini m inim um etkin konsantrasyonun üzerinde tutabilm ek için hangi dozlam a rejim i uygun o lacaktır?

A) Günde bir adet B) Günde iki adet C) Günde üç adet D) Günde dört adet E) İ.v. infüzyon Terapötik indeksi ve yarı ömrü bilinen bir ilacın tera­ pötik ilaç düzeyini minimum etkin konsantrasyonun üzerinde tutabilmek için gerekli olan dozlama rejimi sorulmaktadır.

Verilen bilgilere göre, ilacın minimum terapötik plaz­ ma konsantrasyonu 100 birim ise, minimum toksik konsantrasyonu ise 150 birimdir. Eğer ilacın plazma konsantrasyonunu 150 birime getirecek bir doz ve­ rilirse, bir yarı ömürlük sürede (6 saat) ilacın plazma konsantrasyonu 75 birime düşecektir. 75 birim mini­ mum terapötik konsantrasyondan düşük olduğu için ilacın 6 saatte bir verilmesi yeterli olmayacaktır* İlacın i.v. infüzyon yoluyla verilmesi gerekmektedir.

Doğru cevap: E 25. Verapamil ve fenitoin karaciğerde metabolize olarak vücuttan atılır. VerapamıT İn klerensiT 1.5 L/dak, fenitoinîri ki 0.1 L/dak diri A hastası verapamil, B hastası ise fenitoin kullanmaktadır. Her iki hasta da karaciğerde enzim leri hızlandıran rifam pin gibi bir İlaç kullanırsa aşağıdakilerden hangisinin olm ası en olasıdır?

A) Verapamil ve fenitoinin yarı ömürleri belirgin olarak artar B) Verapamil ve fenitoinin klerensi düşer C) Verapamilin klerensi değişmez, fenitoinin klerensi artar D) Fenitoinin yarı ömrü değişmez verapamilin yan ömrü artar E) Her iki ilacın da klerensi değişmez v ■ Verapamil ve fenitoini ayrı ayrı kullanan iki hastanın rifampin kullanmaya başlaması ile birlikte meydana gelen değişiklik sorulmaktadır. Verapamilin karaciğer klerensi enzim aktivitesinden çok, kan akım hızına bağlıdır dolayısıyla rifampin kullanan bir hastada verapamilin klerensi değişmez. Fenitoinin klerensi ise enzim aktivitesi arttığında artış gösterir.

Doğru cevap: C 26. Konjestif kalp yetmezliği olan ve dijital tedavisi alan 38 yaşındaki erkek hastada hafif dijital toksisitesi gelişmiştir. Plazma digoksin düzeyi 4 ng/ml dir. hastanın böbrek fonksiyonu normal ve digoksinin plazma yarı ömrü 1.5 gündür. Hastada güvenli olan 1 ng/ml Iık terapötik düzeye ulaşm ak için digoksin tedavisine ne kadar süreyle ara verm ek gerekir?

A) 1 5 gün C) 3 gün

B) 2 5 gün D) 5 gün E) 6 gün

Digoksin zehirlenmesi görülen bir hastada terapötik konsantrasyonlara inilmesi için ne kadar ara verilmesi gerektiği sorulmaktadır. İlacın plazma düzeyi 1 . derece kinetiğe uymaktadır çünkü her yarı ömür kadar geçen sürede ilacın plazma düzeyi % 50 oranında azalmaktadır. İlacın

plazma düzeyi 1.5 gün sonra 2 ng/ml, 3 gün sonra da 1 ng /mİ olacaktır. 3 gün sonunda hastaya digoksin uygulaması tekrar başlayabilir.

Doğru cevap: C

Bu yanıt A şıkkında vardır ancak ilacın aralarla verileceğini unutm ayalım !! = 0,32 mg/dak x 60 dak/saat x = 115,2 mg/doz

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 47 6 saatlik

6 saat

6 saatte bir L

27. Hastaneye öksürük, nefes darlığı ve ateş şikayetiyle gelen 35 yaşındaki erkek hastaya gram negatif bakterilere bağlı pnömoni tanısı konmuştur. Hastaya intravenöz yolla tobramisin verilmesine karar verilmiştir. İlacın klerensi 80 mi/dak ve sanal dağılım hacmi (Vd) 40 L dir. Bu hastaya terap ötik plazm a konsantrasyonu olarak 4 m g/L sağlanm ası İçin ne kadarlık bir yüklem e dozu verm ek gerekir?

Doğru cevap: C 29. Streptokok infeksiyonu tanısı alan 35 yaşındaki

erkek hasta ampisilin kullanmaktadır. Ampisilin pKa değeri 2.5 olan zayıf organik asittir, İlacın ne kadarı ortam pH sının 4.5 olduğu duodenum da yağda çözünür (non iyonize) durum da olacaktır? A) %1

A) 5 mg C) 115.2 mg

B) %10 C) %50 D) %90 E) %99

B) 10 mg D) 160 mg E) 250 mg

İlacın yükleme dozu sorulmaktadır. İlacın yükleme dozunu hesaplamak için, ilacın Vd ve hedef plazma konsantrasyonunu bilmek gerekir. İlaç intravenöz verildiği için biyoyararlanımı 1 kabul edilir. w ,, , Vd x Hedef plazma konsantrasyonu Yükleme dozu = ----------------—-----------------------------------Bıyoyararlanım 40 L x 4 mg/L „ nn = ---------------^ 5 - ^ --------- = 1 6 0 mg

Doğru cevap: D 28. Hastaneye öksürük, nefes darlığı ve ateş şikayetiyle

gelen 35 yaşındaki erkek hastaya gram negatif bakterilere bağlı pnömoni tanısı konmuştur. Hastaya tobramisin verilmesine karar verilmiştir. İlacın klerensi 80 ml/dak ve sanal dağılım hacmi (Vd) 40 L dir. Hastada 4m g/L kararlı durum konsantrasyonu sağlam ak için hastaya i.v. olarak 6 saatte bir ne kadar bir idam e dozu verilm elidir?

A) 0.32 mg C) 115,2 mg

B )1 9 ,2 m g D) 160 mg E) 230 mg

İdame dozu hedef kararlı durum konsantrasyonunun bir fonksiyonudur. Dozu: (Css)

Hedeflenen * Klerens

Ampisilin asidik bir ilaç olduğu için, alkali p H ’da daha fazla iyonize olur; asidik pH da daha a z iyonize olur. Henderson-Hasselbach denklemine göre, pH değeri pKa değerine eşit olduğu durumdaki oran (noniyonize-iyonize) 50/50 iken, pKa değerine göre 1 ünite daha alkali bir ortamda 1/10 -, 2 ünite daha alkali bir ortamda ise 1/10 0 ’dür. Asidik ilaçlar için, protonize form, non-iyonize yani daha fazla yağda çözünür formdur.

Doğru cevap: A 30. Acil servise getirilen 4 yaşındaki erkek hastanın

bir antihistaminik ilaç olan difenhidramin aldığı belirlenmiştir. Difenhidramîn pKa değeri 8.8 olan zayıf asidik bir ilaçtır. Santral sinir sistemi dahil birçok dokuya dağılabilir. Fizik muayenede kalp hızı 101/dak, kan basıncı 95/55 mmHg ve solunum hızı 21/dak dır. D ifenhidram inin aşırı dozda alınm ası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Difenhidraminin idrarla atılımı asidik bir ilaç olan

Farmakokinetik parametreleri verilen bir ilacın idame dozu sorulmaktadır

İdame (Devam) Konsantrasyonu (Biyoyararlamm)

pKa değeri 2.5 olan bir ilacın ortam pH sı 4.5 olduğunda ne kadarının yağda çözünür formda olduğu sorgulanmaktadır.

Plazma / F

Plazma Css x Klerens = 4 ma/Lx0.08L/dak = 0.32mq/dak Biyoyararlamm (1.0)

amonyum klorür verilerek artırılmalıdır B) Alkali bir madde olan sodyum bikarbonat verilerek atılım artırılabilir C) Kan pH sında mide pH sına göre daha fazla ilaç iyonize olabilir D) İlacın mideden emilimi ince barsaktan emiliminden daha hızlı olacaktır E) Hemodiyaliz tek etkili tedavidir

!;

Genel Farmakoloji

48 4

Difenhı'dramin zehirlenmesinde tedavi yöntemi so­ rulmaktadır Burada önemli olan ilacın farklı pH larda farklı şekilde hareket ettiğinin vurgulanmasıdır.

i

S ik lik A M P 'n m E ik H e r fc v v ^

Difenhı'dramin zayıf bir baz olup, asidik pH da bazik pH ya göre daha fazla iyonize olur. Bu nedenle idrarı asitleştiren amonyum klorür difenhidraminin atılımını artırır. Difenhı'dramin zayıf bir baz olduğu için, idrarın alkalileştirilmesi ilacın atılımını artırmaz. C şıkkmdaki bilgiye göre, ilaç, pH 7.4’te pH 2.0’ a göre daha fazla iyonize olur, ancak bu bilgi doğru değildir, beklenen tam tersidir.

Protein kinaz A enzim aktivasyonu

•

Böbrekde su tutulumu

•

Kalpte pozitif inotropi, pozitif kronotropi, pozitif dromotropi

•

Düz kaslarda gevşeme

Doğru cevap: D

34.

Kuvantal doz vevap eğrisi kullanılarak aşağıdaki param etrelerden hangisi h esao lanam az?

i. II. III. IV.

Doğru cevap: A 31. Agonisti belli olm ayan re s e p tö re ne ad v e rilir?

A) B) C) D) E)

•

Potens değeri Efikasi Biyoyararlanım Terapotik indeks

A) I +Iİ

Spare reseptör Oto reseptör Heteroreseptör Orfan reseptör Nükleer reseptör

B ) l+IV C) ll+ İli D) K ili

E) ll+IV

Agonisti belli olm ayan reseptöre orfan reseptör adı verilir. Oto ve hetero reseptörler presinaptik yerleşimli reseptörlerdir. Spare reseptörler yedek reseptör olarak bilinir. Nükleer reseptörler hücre içinde nükleusta bulunan reseptörlerdir.

K uvantal doz vevap eğrisinden efikasi ve biyoyararlanım hesaplanam az. B iyoyararlanım konsantrasyon zaman grafiğinden grafiğinden, efikasi ise kademeli doz cevap grafiğinden hesaplanır.

Doğru cevap: D 32. A şağıdaki G proteinlerinden hangisi gözdeki fotonlarda b ulunur ve hücre içi siklik GMP m iktarında azalm aya neden olur?

A) Gs C) G

B )G

D) Gt E ) G oif

Gt tip G proteini gözde fotonlarda bulunur. Gt’nin uyarılması sonucunda siklik G M P ’yi parçalayan fosfodiesteraz enzimi aktive olur. Sonucunda hücre içinde siklik G M P seviyelerinde azalma meydana gelir.

Konsantrasyon zaman ve doz cevap grafiklerinden hesaplananlar Konsantrasyon Zaman Grafiğinden Bulunan Param etreler

Kademeli Doz Cevap Grafiğinden Bulunan Param etreler

Kuvantal Doz Cevap Grafiğinden Bulunan P aram etreler

c maks

ec 50

ed 50 / t d m

■

^"maks'

Potens değeri 'm

Eğri altında kalan atan

m

m

ı

/ LDS0

Potens değerleri (EC50 / TDS0 / LD50)

Efikasi

Terapotik indeks: /T ° 50/ ED50 veya LD50 > ED50)

İlacın selektivitesi

İlacın selektivitesi

Doğru cevap: D 33. Stim ülan G protein aktivasyonu sonucunda oluşan ikinci haberci siklik AMR aşağıdaki fizyo lo jik etkilerden hangisini o luşturm az?

A) Protein kinaz A enzim aktivasyonu B) Böbreklerden su tutulumu C) Kalpte pozitif inotropi D) Damar düz kaslarında kasılma E) Adrenal seks troidlerin üretimli regülasyonu Siklik AMP (cAMP) damar, bronş, bağırsak gibi düz kasların gevşemesine neden olan ikinci habercidir.

Biyoyararlanım

Doğru cevap: C

Populasyonda ilaca karşı olan duyarlılık

35. Hücre içi enzim lerle reseptörleri ile ilgili y a n lıştır?

ilişkili transm em bran ifadelerden hangileri

Kolşisin gastrointestinal kanala toksik (malabsorpsiyon sendromu) oluşturabilen ilacıdır.

r

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 49 etki GUT

Gastrointestinal kanala toksik etkili İlaçlar:

i. II. III. IV. VI.

Tirozin kinaz reseptörleri insülin, efrin ve büyüme faktörleri tarafından uyarılır Transforming growth faktör beta (TGF-p) serin treonin kinaz reseptörlerinin agonistidir Toll like reseptörleri doğal immunite sinyalizasyonunda rol alır JAK - STAT reseptörleri intrensek enzimatik aktiviteye sahiptirler Tümör nekrozis faktör a, NF- kappaB sinyal yolunu kullanır

•

Kolşisin

•

PAS

•

Neomisin

Doğru cevap: A :

37. Fluorourasil hangi enzim polimorfizminde aşırı toksisite oluşturur? A) B) C) D) E)

A ) I +11 +111

B) l+üi

C) 11+ III D) i+lll E) IV JAK-STAT reseptörleri intren sek enzim atik aktiviteye sahip değildirler, ayrı sitoplazm ik Janus Kinaziar aracılığı ile etkiler oluştururlar.

Hücre ici enzimlerle ilişkili transmembran reseptörlerinin özellikleri: Tirozin Kinaz reseptörleri: İnsülin, efrin ve çeşitli büyüme faktörleri ( EGF, PDGF, Nerve Grovth faktör, VE G F) için reseptör görevi görür. İnsülin reseptörleri sitoplazmik parçalarında intrensek tirozin kinaz aktivitesine sahiptir. JAK-STAT reseptörleri: Gama interferon, growth hormon, prolaktin, sitokinler ve eritropoietin reseptörüdür. İntrensek enzimatik aktiviteye sahip değildir, intrasellüler parçası, ayrı bir hücre içi tirozin kinaz olan Janus Kinaz aracılığı ile STAT aktivasyonu sonucu etki oluştururlar. Prolaktin JAK1, JAK2 ve STAT5 üzerinden süt salgısını arttırır. Serin- Treonin kinaz reseptörleri: TG F— P’nın reseptörleridir. Serin ve treonin kinaz aktivitesine sahip sitoplazmik parçaya sahiptirler. Toll-Like Reseptörleri: Hematopoietik hücrelerde yoğun olarak bulunurlar. Büyük ekstrasellüler parçaları, kısa mebran parçaları ve intrensek enzimatik aktivite göstermeyen (TIR parçası) sitoplazmik parçaları vardır. Virüsler, ve patojenite ürünleri (lipidler, peptidoglikanlar, lipopeptitler) tarafından uyarılırlar. Doğal immun yanıtlara aracılık ederler.

L

Dihidropirimidin dehidrogenaz CYP2B6 Esteraz N- asetiltransferaz CO M T

Dihidropirimidindehidrogenazenzimpolimorfizminde Fluorourasilin toksik etkileri aşırı artar.

Doğru cevap: A

38. Aşağıdaki şıklarda verilen ilaç - etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? A) B) C) D) E)

Nöronal geri alım blokajı - Klomipramin Enzim aktivasyonu - Obidoksim Hücrede İyon kanallarının blokajı -Tolbutam id Enzim inhibisyonu - Digoksin Hücreden sinaptîk aralığa vezikül boşalmasıKokain

Kokain nöronal geri alım (up take -1) inhibitörüdür, vezikülleri sinaptik aralığa boşaltmaz.

İlaç Etki Mekanizmaları: Digital Na-K-ATP’a z enzim blokajına bağlı kalpte kontraktiliteyi stimüle eder. Hücrede vezikül boşalması: Amfetamin /Tıram in Hücrede ilaç geri alım bJokaji: Kokain / amfetamin / trisiklik antidepresanlar K+ kanal aktivasyonu: Kromokalim ATP bağımlı Meglitinidler

K+ kanal

Minoksidil /

blokajı:

Enzim aktivasyonu: Nitratlar Obidoksim / Diasetilmonoksim

/

I |

diazoksid /

Sulfonilüreler /

Pralidoksim

/

Doğru cevap: E Doğru cevap: E 36. Gastrointestinal kanala to ksik etki (m alabsorpsiyon sendrom u) oluşturan G UT ilacı aşağıdakiierden hangisidir? A) Kolşisin C) Apazon

B) Fenibutazon D) Allopurinol E) Benzbromaron

%

I

Genel Farmakoloji

50 ◄TÜM TÖS SORULAR! 39. Gebeliğinin iik trimestrinde idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle antibiyotik tedavisi alacak 26 yaşında bayan hastaya, doktoru antibiyotiğin hayvanlarda teratojenite oluşturabildiğini fakat insanlarda yapılan kontrollü çalışmalarda güvenli olduğu bilgisini veriyor.

B u ila c ın g e b e lik h a n g is id ir?

k a te g o ris i

A) X ■. c)c :

;

B )D )b

d

E) A

aşağıdakilerden

;

■ .

Tarif edilen antibiyotik gebelik kategorisi B’ye uyar. G ebelik Kategorileri: A: İnsanda fetusda tüm gebelik boyunca ilaç kullanımına bağlı risk oluşmamasının kontrollü çalışmalarda gösterilmesi. B: Hayvanlarda fetus üzerinde risk oluşturmayan ve insanlarda gebelerde yeterli kontrollü çalışmanın olmadığı ilaç kullanımı VEYA hayvanlarda fetus üzerinde risk oluşturan, insanda ise gebelikte risk oluşturmadığı kontrollü çalışmalarda gösterilmiş ilaç kullanımı C: Hayvanlarda fetus üzerinde risk oluşturan, insanlarda ise yeteri kadar kontrollü çalışmanın olmadığı bununla birlikte potansiyel yararları göz önüne alınarak gebelikte kullanılabilecek ilaç D: İnsanda fetusda risk oluşturduğu gösterilmiş, bununla birlikte potansiyel yarar/risk oranı göz önüne alınarak gebelikte kullanılabilen ilaç E: İnsanda teratojen kontrendike ilaç

ve

gebelikte

kullanımı

Doğru cevap: D

40. K a lp y e tm e z liğ i tanısı alan 70 yaşında erke k hastaya m etoprolol + tiazid g ru b u diüretik başlandıktan birkaç saat sonra, hasta h a ls iz lik baş d ö n m e s i ön tanısıyla a c il servise başvuruyor. Yapılan m uayenede hastanın tansiyonu 100 / 60 m m H g , nabızı ise 40/dakika hızında bulunuyor. H a sta n ın m uhtem el tablosu hangi e n z im in g enetik polim orfizm î so nucunda oluşm uştur? :

A) CYP3A4 B) CYP2D6 C ) CYP2C8 D) CYP1A2 E) CYP1E2

:

:

'

Metorprolol CYP2D6 ile metabolize olur. C YP2D6 enzim aktivitesi düşük kişilerde plazma seviyesi 9 katma çıkar ve aşırı bradikardi oluşturur.

Doğru cevap: B

Genel Farmakoloji S.

1. Aşağıdakilerden hangisi farm akodinam ik faz ile ilgili değ ild ir? Varfarinin koagülasyonu inhibe etmesi Amidaronun kalbi yavaşlatması Levodopanm presistemik eliminasyonu Lityumun nöronlarda depolarizasyon ile blok oluşturması E) Rifampinin mikrozomal enzimleri indüklemesi

P-glikoprotein Inhîbitörleri

A) B) C) D)

Farm akodinam i ilaçların vücuttaki etkileri inceler. C seçeneğindeki ifade vücudun etkisidir. D olayısıyla farm akokinetik faz içinde değerlendirilir.

•

Presistemik eliminasyon ilaçların sistemik dolaşıma geçmeden önce elimine edilmesidir.

Doğru cevap: C

•

Kalsiyum kanal biokörlerinden (Verapamil, Diltiazem)

•

Bu ila ç la r ö ze llik le a n tin e o p la s tik le r ve antiprotozoonlara karşı gelişen direnci (effluks ile gelişen direnci) azalmak için kullanılırlar

Doğru cevap: D

3. İyon tuzağında ilaç nerede birikir? A ) Asit ortamda Bazik ortamda C) Perfüzyonu yüksek olan ortamda D) ilacın iyonize olduğu ortamda E) İlacın dekonjuge olduğu ortamda

B)

| |

İlaçların ortamlar arası pH farklığı nedeniyle bir ilacın iyonize olduğu (hidrofilikleştiği) ortamda birikmesidir 2. A n tineop lastiklere karşı gelişen direnci kırm ak için kullanılan p-glikoprotein inhibitörü ve kalsiyum kanal antagonisti ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

fyonizasyon ü Ortam pH’sı

Kinidin Dantrolen Nifedipin Verapamil Etosüksimid

Neoplazi hüclerinde gözlenebilen önem li bir direnç m ekanizm ası, bu hücrelerin antineoplasitik ilacı hücre dışına pom palam asını sağlayan p-glikoprotein ekspresyonudur.

•

K inidin grup IA antiaritmiktir.

«

D a n tro le n ryanodin reseptör blokörü kas gevşeticidir.

•

N ife d ip in v a z o s e le k tif kalsiyum ka n a l b lo kö rü d ür, h ip ertan siyo n te d a v is in d e kullanılır. P-glikoprotein inhibisyonu yapmaz.

•

E to sü ks im id kalsiyum kanal blokörü olan epilepsi ilacıdır, p-glikoprotein inhibisyonu yapmaz.

it:

•

Tem el Kural: Bir ila c ın sıvı o rtam d a çözünebilmesi için iyonize olması gerekir

•

Asit ilaç, asit ortamda: İyonize olam az (= Lipofılik formda bulunur)

•

Asit ilaç, bazik ortam da: İyonize olur (= Hidrofilik formda bulunur)

•

Bazik madde, bazik ortamda: İyonize olamaz (= Lipofılik formda bulunur)

•

Bazik madde, asit ortamda: İyonize olur (= Hidrofilik formda bulunur)

•

Sonuç: Asit ilaç asit ortamda, bazik ilaç ise bazik ortamda lipofılik formda bulunacağı için absorbsiyonu daha kolay olur

î I I

Doğru cevap: D

4. Aşağıdakilerden hangisi biyoyararlanım ı etkileyen param etrelerden biri d eğ ild ir? A) B) C) D) E)

ilacın absorbsiyon miktarı Maksium plazma konsantrasyonu (Cmax) Eğri altındaki alan (EAA) İlacın presistemik eliminasyonu ilacın reseptör affinitesi

I

52 ◄TÜM TUS SORULARI İlacın reseptör affinités i farkodinam ik fazla ilgilidir. Biyoyararlanım ile ilgili değildir. P resistem ik elim inasyon s istem i k dolaşım a ilacın geçişini azaltacağı için biyoyararlanım ı azaltır.

♦

Biyöeşdeğerlilik müstahzarların benzer veya eşit (EAA s % 80 - % 120) biyoyararlanıma sahip olmasıdır

Doğru cevap: E

Biyoyararlanım Hesabında Kullanılan Para­ metreler 7. •

C m ax: İlacın plazm ada ulaştığı maximum konsantrasyondur

•

Tmax: Cm ax’a ulaşma zamanıdır

•

EAA: Konsantrasyon-zaman Eğrisi Altındaki Alandır

Doğru cevap: E

5.

A şağıdaki bilgilerden hangisi m utlak biyoyararlanım hesabından elde edilebilir? A) İlacın sağlıklı hastalara göre diyabetik hastalardaki etkinliği B) İlacın genç hastalra göre yaşlılardaki etkinliği C) İlacın kadın hastalara göre erkeklerdeki etkinliği D) İlacın intravenöz uygulamaya göre oral etkinliği E) İlacın sağlıklı hastalara göre travma hastalarındaki etkinliği

A şağıdakilerden hangisi kadar süre geçtiğinde, b ir ilacın vücutaki absorbsiyonu ile elim inasyonu birbirine tam am en eşitlenir? A ) İlacın yarı ömrü kadar süre geçtiğinde B) ilacın yarı ömrünün iki katı kadar geçtiğinde C) İlacın yarı ömrünün üç katı kadar geçtiğinde D) İlacın yarı ömrünün dört katı kadar geçtiğinde E) İlacın yarı ömrünün beş katı kadar geçtiğinde

süre süre süre süre

İlacın yarı öm rünün 4 katında ilaç kararlı durum konsantrasyonuna ço k yaklaşır, an cak tamamen değil! A n cak 5 yarı öm ür sonra tam am en eşitlenecektir. •

Css’e Ulaşma Süresi: 4-5 X t 1/2 (Yarı ömrün dört-beş katı)

Doğru cevap: E

M utlak biyoyararlanım hesabında ilaçların uygulam a yo llan arasındaki farklılık incelenir.

Absolü (= Mutlak) Biyoyararlanım •

Denek: Bir kişidir

•

Uygulama yolu: Değişiktir

•

K ıya s: İla c ın en yü ks ek b iy o y aralan ım gözlenen uygulama şekli ile’dir

•;

8 . E nterohepatik sirkülasyon ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hagisi doğru d eğ ild ir?

A) İlacın eliminasyonu uzar

Örnek: EAA-oral / EAA-iv, EAA-im / EAA-iv, EAA-sc / EAA-iv

B) İlacın terapötik etkisi artar C) ilacın yan etkisi artar D) İlacın metabolizması azalır E) İlacın klerensi azalır

Düşük mutlak bioyararlanım nedenleri: Düşük absorbsiyon, Presistemik eliminasyon...

A bsorbe edilen ilaç tek ra r m etabolize olacağı için, m etabolizm a süreci uzar.

Doğru cevap: D

Enterohepatik Sirkülasyon

altındaki alanı (EAA ) 200 birim 2 olan orjinal m oleküle ile bir m üstahzarın b iyoeşdeğer olabilm esi için m üstahzarın EAA’sı aşağıdakilerden hangisi olm alıdır?

•

K a ra c iğ e rd e ko n ju g e e d ile re k (= h id ro filik le ş tirile re k ) a tıla n ila c ın , g astrointestinal sistem (G IS ) lümem'nde deko n ju g e edilip (= lipofilikleşip) te k ra r reabsorbe edilmesidir

•

İlacın eliminasyonu (klerensi) uzar

•

İlacın etkisi ve yan etkisi artar

6. Eğri

A) B) C) D) E)

150 - 200 1 6 0 -2 5 0 1 0 0 -2 0 0 1 5 0 -2 5 0 1 6 0 -2 4 0

arası arası arası arası arası

200 b irim in in % 20’lik sapm a sınırları 160-240’tır.

Doğru cevap: D

9.

Keratinize dokularda biriktiği için d erm atofit ve onikom ikozis tedavisinde etkili antifungal ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

12. Kodein ve metoprolol metabolizmasında görevli olan ve sıklıkla genetik polimorfizm gözlenebilen mikrozoma! enzim aşağıdakilerden hangisidir? A) CYP3A4

Amfoterisin Metronidazol Terbinafin Ketokonazol Posakonazol

B) C) D) E)

G riseofulvin ve terbinafin d erm ato fit tedavisinde etkin antifungalierdir. Çünkü keratinize dokularda sekestre olurlar. Seçeneklerdeki diğer tüm ilaçlarda antifungafdir, ancak keratinize dokuda birikm ek gibi b ir özellikleri yoktur.

CYP2D6 CYP2C9 CYP2C 19 CYP2E1

Mikrozomal Enzimler (= C Y P = Sitokrom P450) •

En sık genetik polimorfiz gözlenen alt tipler: CYP2D6, C YP2C 9

•

Alkolü metabolize eden alt tip: CYP2E1

•

Fenitoini ve varfarini metabolize eden alt tip: C YP2C 9

•

Kumarini metabolize eden alt tip: CYP2A6

•

Kodein & Metoprolol’ü metabolize eden alt tip: C YP2D 6

Doğru cevap: C

10.

Santral sinir sistem inden hızla redistribüsyona uğrayan ilaçların hangi yolla uygulanm ası gerekir?

Doğru cevap: B A) Oral C) İntramusküler

B) inhaler D) Transdermal E) Rektal

Redistribüsyona uğrayan ilaçları genellikle paranteral veya inhaler yoldan hızla uygulam ak gerekir: Çünkü p rim er etki yerlerinden hızla uzaklaştırıldıkları için, buralarda etkin konsantrasyona erişebilm eleri için hızlı bir uygulam a gereklidir.

Doğru cevap: B

13. Aşağıdakilerden hangisi faz II metabolizma reaksiyon örneği değildir? A) Asetaminofen’in glukronizasyonu B) Metildopa’nın sülfatasyonu C) Noradrenalin’in N-metilasyonu D) Prokainamid’in asetilasyonu E) Meperedin’in oksidasyonu

Oksidasyon en sık kullanılan faz I metabolizma reaksiyonudur. 11.

Aşağıdakilerden hangisi reaksiyon örneğidir? A) B) C) D) E)

faz

II

m etabolizm a

Tolbutamidin alifatik hidroksilasyonu Amfetaminlerin aromatik hidroksilasyonu Dapsonun N-oksidasyonu Morfinin dealkalizasyonu Morfinin glukronizasyonu

G lukronizasyon karaciğerde en sık kullanılan faz II reaksiyon örneğidir, konjugasyona neden olur.

Faz

•

O k s id a s y o n ( D = 0 ) : D e a lk a lİz a s y o n , D e a m in a s y o n , D e s ü lfü ra s y o n , D e h id ro je n a s y o n , D e k lo rin a s y o n , N /S o ksid asyo n , E p o k s id a s y o n , A rom atik h id ro ksilasyo n , A lifa tik h id ro ks ila syo n , C YP450 bağımsız oksidasyon

•

Redüksiyon

•

Kopma: DeKarboksilasyon, Hidroliz

Doğru cevap: E

G lukronizasyon: Asetam inofen, Morfin, Oksazepam, Lorazépam

•

S ü lfa ta sy o n :

•

N-metilasyon: Noradrenalin —►Adrenalin

S tero id le r, Asetaminofen, Estrojen

M e tild o p a ,

(Enzim: Feniletanolamin N-metil transferaz (FN M T)) •

O-metilasyon: Katekolamin metabolizması (Kateko O-metil Transferaz (C O M T)) Diğer metilasyon örnekleri: Levodopa, Metildopa, Merkaptopurin, Kaptopril

F a z I R e a k s iy o n la r ı & S u b s tr a t Ö rn e k le ri •

II Reaksiyonları

•

A se tila sy o n :

•

Glutatyonizasyon: Adriamisin, Fosfomisin,

N a d ire n k u lla n ıla n bir m e ta b o liz m a re ak siyo n u d u r. Ö rn ek: H id ra la z in , İz o n ia z id , P ro k a in a m id , Sulfonamidler, Dapson, Klonazepam

Busulfan

Doğru cevap: E

Genel Farmakoloji

FARMAKOLOJİ ► 53

54 4 TÜM TUS SORULARI 14.

Birinci derece kinetiğe uyan elim inasyon ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değ ild ir?

16.

A) Plazma konsantrasyonu arttıkça eliminasyon hızı artar B) Eliminasyon birim zamanda belli bir oranda gerçekleşir C) Bu şekilde elimine olan ilaçların sabit bir yarı ömrü vardır D) Çok nadir gözlenen bir eliminasyon şeklidir E) Bu şekilde elimine olan ilaçların intoksikasyon tedavisi sıfırına dereceye göre daha kolaydır

A şağıdakilerden hangisinin uyarılm ası reseptörde tirozin kinaz aktivite artışına neden o lm az? A) B) C) D) E)

Leptin, sitokinler gibi jan us kinazı aktive eder. Reseptörünün tirozin kinaz aktivitesi yoktur.

Tirozin Kinaz Aktivitesi Olan R eseptörler

Birinci derece kinetiğe uyan elim inasyon pekçok ilaçta gözlenir.

Birinci Derece Kinetik (C1) •

H ız: K o n s a n tra s y o n la Değişken)

o •

o ra n tılıd ır

Konsantrasyon arttıkça eliminasyon hızı da arttığı için yarı ömür: Sabittir

•

İlaçların büyük bir kısmında gözlenen kinetik davranış biçimidir

S ıfırın a Derece K inetik (C°)

•

Uyarılınca: Reseptör sahip olduğu tirozin kinaz aktivitesi ile hücre içinde fosforilasyon yapar

•

Örnek: İnsülin reseptörü, Büyüme faktörleri (EGF, PDGF, NGF, FGF, VEGF, Nefrin, IGF1">

Doğru cevap: E

17 A şağıdakilerden hangisi uyarının sinyal süresini ve şiddetini yü kselterek fonksiyonel rezerv oluşturur?

Hız: Konsantrasyondan bağımsız (= Sabit)

A) B) C) D) E)

Konsantrasyon (C) arttıkça hız değişmez, çünkü C° her zaman 1’e eşit olacaktır

•

Reseptör dış kısımda, enzimatik aktivite ise iç kısımdadır

Konsantrasyon (C) arttıkça hız da artar

Eliminasyon: Birim zam anda belli oranda gerçekleşir

o

•

(=

•

•

EG F reseptörü VEG F reseptörü IGF-1 reseptörü PDG F reseptörü Leptin reseptörü

Eliminasyon: Birim zam anda belli miktarda gerçekleşir

Spare reseptörler Tirozin kinaz aktiviteli reseptörler MAP kinaz aktiviteli reseptörler İyon kanalı ile kenetli reseptörler Sitokin reseptörleri

Yedek Reseptörler (Spare reseptörler)

•

Konsantrasyon artmasına rağmen eliminasyon hızı sabit kaldığı için yarı ömür: Değişkendir

•

Agonist Örnekleri: İnsülin, Nörotransmitter ve peptid reseptörleri

•

Kısıtlı sayıda ilaçta gözlenir

•

Tanım: Sinyal süresini ve şiddetini büyütebilen reseptörlerdir. Fonksiyonel rezerv oluştururlar. Mesela;

•

Bir ligand re se p tö r kom pleksi birçok G proteinine bağlanabilir

•

Bir G p ro teinin u y a rılm a sü resi ligand reseptörün uyarılma süresinden çok daha uzun olabilir

Doğru cevap: D

15.

R etinada fo toreseptö rler aşağıdakilerden hangisi gelişir? A) B) C) D) E)

uyarıldığında

Fosfolipaz C aktive olur DAG artar Adenilil siklaz aktive olur cAMP artar Guanilil siklaz aktive olur cGMP artar Fosfodiesteraz aktive olur cGMP azalır Adenilil siklaz inhibe olur cAMP azalır

G özün fizyo lo jisi pekçok istisnaları barındır. Bunlardan biri de fotoreseptörlerin uyarılm asıdır. F otoreseptörler aktive olunca fo sfodiesteraz enzim i aktive olduğu için cG M P düzeyi azalır. Yani fo toreseptö rler hiperpolarizasyon ile uyarılır.

Doğru cevap: D

Doğru cevap: A

18.

Aşağıdakilerden hangisi Gi protein kom pleksi ile kenetli değ ild ir? A) B) C) D) E)

Otoreseptörler Heteroreseptörler Adrenerjik reseptörler Muskarinik reseptörler Nikotinik reseptörler

FARMAKOLOJİ ► 55 Nikotinik reseptörler sodyum kanalı ile kenetlidir, hücreyi depolarize ederk stimüle eder. •

Otoreseptörler presinaptik yerleşimlidir. Gi ile inhibisyon yaparlar.

•

Heteroreseptörler presinaptik yerleşimlidir. Gi ile inhibisyon yaparlar,

•

A) Propranolol C) isoproterenol

Adrenerjik re s e p tö rle rd e n a lfa 2 Gi ile Muskarinik reseptörlerden M 2 ve M 4 Gi ile kenetidir.

Doğru cevap: E

19. Aşağıdakilerden hangisi kademeli doz-cevap ilişkisinden elde edilemez? A) B) C) D)

Potens hakkında bilgi Selektivite hakkında bilgi Emax hakkında bilgi Efıkasite hakkında bilgi E) Kişiler arası varyasyon hakkında bilgi

Atropin antimuskarik etkilidir, taşikardi yapar. Dobutamin beta agoniisttir, taşikardi yapar. Propranolol beta blokördür bradikardi yapar. Propranolol kalp hızı açısından atropinin fizyolojik, dobutaminin de farmakolojik antagonistidir. Edrofonyum ise atropinin farmakolojik, dobutaminin ise fizyolojik antagonistidir. •

Propranolol beta blokördür, kalbi yavaşlatır.

•

Dopamin beta agonisttir, kalbi hızlandırır.

•

is o p r o te r e n o l hızlandırır.

•

Skopolam in

•

•

K a d e m e li d o z-c e v a p ilişkisin d en e ld e edilebilecek olan bilgi: Maksimum etki (Emax ~ Efıkasite)

•

K u va n ta l d o z-c e v a p ilişk isin d en e ld e edilebilecek olan bilgi: Bir popülasyonda ilaca olan duyarlılıktaki varyasyon hakkında bilgi

•

Her iki ilişkiden de elde edilebilecek olan bilgi: Potens & Selektivite

A) Kimyasal antagonist B) Fizyolojik antagonist C) Kompetitif antagonist D) Nonkompetitif antagonist E) Farmakolojik antagonist

Fizyolojik antagonistler bağlandıkları reseptörde agonist etki gösterirler. Ancak başka bir agonistin etkisini söndürürlerse o ilacın fizyolojik antagonist olarak adlandırılırlar. Farmakolojik antagonitler (Kompetitif, Nonkompetitif) reseptörde uyarı oluşturmaz, dolayısıyla agonist olamazlar.

K im yasal antagonistlerde re s e p tö re

Doğru cevap: B

kalbi

a n tim u s k a rin ik tir,

kalbi

Edrofonyum m u sk arin ik etkilidir, kalbi

Doğru cevap: A

22. Aşağıdaki ilaç geliştirme aşamalarının hangisi ilacın güvenlik indeksini hesaplamada en uygun dönemdir? A) FazO C) F a z ll

B) Faz I D) Faz III E) Faz IV

20. Aşağıdakilerden hangisi tek başına agonisttir ancak başka bir ilacın antagonisti olabilir?

b a ğ la n m a d ık la rı oluşturmazlar.

ag o n isttir,

yavaşlatır.

Doğru cevap: E

•

b e ta

hızlandırır.

Doz-Cevap İlişkilerinden Elde Edilebilecek Bilgiler

•

B) Dopamin D) Skopolamin E) Edrofonyum

v

kenetlidir.

•

21. Aşağıdakilerden hangisi kalp hızı üzerinde atropinin fizyolojik antagonisti, dobutaminin farmakolojik antagonistidir?

için

ag o n ist

etki

Güvenlik indeks araştırmalarında ilacın hangi dozda veya konsantrasyonda toksikasyona veya ölüme neden olduğu saptanmaya çalışılır. Bu nedenle en uygun dönem faz O’dır.

Faz ö (= Prekiinik Faz) •

Denek: Hayvanlar

•

Deney insanlar üzerinde yapılmadığı için: Bir ‘klinik’ araştırma fazı değildir

•

Yanıtı aranan soru: Toksik mi?

Doğru cevap: A

23. Aşağıdaki ilaç geliştirme aşaması ve araştırmada kullanılan denek eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? A) Faz 0 - Hayvanlar B) Faz I - Kısıtlı sayıda hasta grubu C) Faz II - Tek merkezdeki hasta grupları D) Faz III - Çok merkezdeki hasta gruplan E) Faz IV - Tüm hastalar

56 4 TÜM TÖS SORULARI Faz I deneyleri sağlıklı gönüllüler üzerinde yapılır Doğru cevap: B

23. Bir ön-ilaç karaciğerde kendini metabolize eden sitokrom P450 enzimlerini indüklemektedir. Bu ilaç uzun süre uygulandığında aşağıdakilerden hangisi gelişir? A) B) C) D) E)

Potensi azalır Potensi artar Efikasitesi azalır Efikasitesi artar Eliminasyonu azalır

Ön-ilaçların etkileri metabolize olunca, aktif metabolitlerinin oluşmasıyla, başlar. Eğer ilaç kendi metabolizmasını hızlandırıyor ise bir Süre sonra daha hızlı aktive olarak kendi etkisini arttıracaktır. Böylelikle daha düşük doz ile daha fazla etki oluşturacak, yani potensi artacaktın •

A) B) C) D) E)

Full agonizma Parsiyel agonizma Kimyasal antagonizma Farmakolojik antagonizma Revers agonizma

Nevirapin revers transkriptazın bağlandığı yere çok yakın bir bölgeden bağlanarak enzimin bağlanmasını engeller. Bu mekanizma bir farmakolojik antagonizma örneğidir. *

Efikasite ulaşılabilen maksimum etki demektir. Toplam reseptör sayısı ile ilişkilidir.

Doğru cevap: B

24. Travma nedeniyle acil servise getirilen bir hastada yoğun miyoblobinüri nedeniyle böbrek yetmezliği gelişmemesi için, idrarı bikarbonat verilerek alkalize edilmiştir. Bu uygulama plazma miyoblobin düzeyini nasıl azaltır? A) B) C) D) E)

25. HIV pozitif bir hasta enfeksiyon hastalıkları kliniğinde değerlendirilince kullanmakta olduğu nükleozid yapıdaki revers transkriptaz inhibitörlerine karşı direnç geliştirdiği saptanıyor. Bu hastanın tedavisine nonnükleozid yapıdaki bîr inhibitor (nevirapin) eklenmiştir. Nevirapin, nükleik asite revers transkriptazın bağlandığı bölgeye çok yakın bir yerden bağlanarak etkisini engelleyen bir ilaçtır. Nevirapin’in oluşturduğu bu etki aşağıdakilerden hangisi ile tanımlanabilir?

Glomerüler filtrasyonunu arttırarak Tübüler sekresyonunu arttırarak Tübüler reabsorbsiyonunu azaltarak Karaciğerden ilk geçiş etkisini arttırarak Sitokrom P450 enzimlerini indükleyerek

Miyoglobin zayif asidik yapıdadır. Bu nedenle alkali idrarda iyonize olarak hidrofilitesi artar. Bu uygulamda miyoglobin’in renal reabsorbsiyonunu azaltır. Doğru cevap: C

K im y asa l antagonizm ada agonist ve antagonist reseptör öncesi birbiri ile kimyasal kompleks oluşturur.

Doğru cevap: D

26. Nonkompetitif antagonizmada, antagonistin dozunu arttırdıkça agonistin efikasitesindeki azalmanın nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Reseptör sayısında azalma Reseptör affinitesinde azalma Reseptör aktif bölge sayısında azalma Reseptör dansitesinde azalma Reseptör konfigürasyonunda değişim

Nonkompetitif antagonist bağlandığı reseptör ile kimyasal bağ oluşturduğu için etkisi irreversible’dir. Bu nedenle etkilediği reseptör geri dönüşsüz bloke olur. Böylelikle de uyarılabilir toplam reseptör sayısı azalacağı için agonistin efikasitesi düşer. •

R esep tö r sa y ısın d a ve d an sitesin d e azalma: Down regülasyondur.

•

R e se p tö r affinitesinde Desensitizasyondur.

•

Reseptör konfigürasyonunda değişim: Allosterik inhibisyonun sonucudur.

Doğru cevap: C

azalm a:

FARMAKOLOJİ ► 57 27.

Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanan bir ilaç ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

29. Aşağıdakilerden hangisi iyon kanalları ile kenetli reseptörlerden değildir? A) Asetilkolin nikotinik reseptörü

A) Lipofılitesi yüksektir B) Yarı ömrü uzundur C) İlaç etkileşimine girme ihtimali yüksektir D) Nefrotik sendromda etkisi artar E) Yüksek oranda presistemik eliminasyona uğrar

Plazma proteinlerine bağlanma farmakokinetik fazda dağılımı etkileyen önemli bir parametredir.

Plazma Proteinlerine Yüksek Oranda Bağlanan İlacın

B) Glisin-A reseptörü C) GABA-A reseptörü D) Glutamat metabotropik reseptör E) Serotonin 5-HT 3 reseptörü Glutamatın dört önemli reseptörü vardır. Bunların birçoğu (NMDA, AMPA, Kainat) iyonotropiktir, yani iyon kanalları ile kenetlidir. Metabotropik reseptör ise glutamatın G proteinleri ile kenetli metabotropik reseptörlerindendir, iyon kanalları ile kenetli değildir.

•

Lipofilitesi yüksektir

•

Yarı ömrü uzundur

•

İlaç etkileşimine girme ihtimali yüksektir

Reseptör

İyon Kanalı

Etki

•

Nefrotik sendromda etkisi artar

Nikotinik

Na*-K*

Eksitasyon

Tablo: İyon kanalı ile kenetli reseptörler

GABA-A a GABA-C

Doğru cevap: E

Glisin-A

28.

Aşağıdaki ilaç ve sekestre olduğu eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?

yer

A) Digoksin - Çizgili kas

B) Klorokin - Retina C) İyot - Tiroid bezi D) Alendronat - Kemik doku E) Doksisiklin - Kıkırdak doku İlaçların affinite duyduğu doku veya organda birikmesi sekestraasyon olarak tanımlanır. Sekestrasyon sonucu ilacın etkisi artabilir, azalabilir veya spesifik yan etkilerin oluşmasına neden olabilir.

Önemli Sekestrasyon Örnekleri •

Dijitaller, çizgili kas dokuda sekestre olur

»

Klorokin, retinada sekestre olur, makulopatiye neden olabilir İyot, tiroid bezinde sekestre olur Griseofulvin & terbinafîn keratinize dokularda sekestre olurlar Tetrasiklinler kalsifiye/kemik dokuda sekestre olur F o s fo n a tla r (a le n d ro n a t, etid ro n a t) kemikte sekestere olarak, kemiğin yapısını güçlendirirler Arsenik keratinize dokularda sekestre olur Trisiklik antidepresanlar akciğerde sekestre olur Tıyopental adipoz dokuda sekestre olur

Doğru cevap: E

İnhibisyon

i |

İnhibisyon

Glutamat (NMDA, AMPA, Kainat)

Eksitasyon \ Eksitasyon

Aspartat Serotonin 5-HT3 Muskarinik M^,

p m ü g in n ı Doğru cevap: D

Na*- K* Gi & Ca2* inhibisyonu j& K' aktivasyonu

Eksitasyon ;İnhibisyon

58 ◄

1.

Fürm ükokinetik^ faz aşamalar! n e le rd ir... Absobsiyon, dağılım, metabolizma, eliminasyon

20. M utlak biyoyararfanım hesabında amaç nedir. .. ik i uygulama yolunu birbiri ile kıyaslamaktır

2.

İyonîzasyonu artan ilacın hidrofsiitesi ne o lu r...

2 1 . Rölatif biyoyararfanım hesabında amaç nedir...

Artar

Farklı şartlan birbiri ile kıyaslamaktır

3.

İy o n tuzağında ila ç la r nerede b ir ik ir . . . îyonize oldukları ortamda

22. İlacın biyoyararlarumım gösteren p ara m e treler... Tmax, Cmax, EAA

4.

Asit ilaç ile zehirlenmede idrar alkalize edilince ne o lu r... İlacın tübüler reabsorbsiyonu engellenir

23. Biyoyararlanımı en o b jek tif gösteren param etre

5.

İla ç m oleküllerinin membranı geçiş hızının ■ konsantrasyon f a r k ın a bağlı olduğu geçiş şekli hangisidir... Pasif diffüzyon

2 4 . ' Aynı ilaç doz uygulamasında EÂA en fa zla hangi uygulamada elde e d ilir... İntravenöz

6.

İla ç la rın düşük konsantrasyondan yüksek konsantrasyona doğru ve b ir taşıyıcıya bağlanarak hareket ettiğ i geçiş şekli hangisidir... A k tif transport

7.

K olaylaştırılm ış d iffü z y o n taşıyıcı kullanır m ı... Evet

n e d ir... Eğri altındaki alan (EAA)

25. İlacın emil im ve atılım hızlarının b irb irin e eşit olduğu konsantrasyon d e ğ e rin e ne a d v e rilir ... Kararlı durum konsantrasyonu 26. Kararlı durum konsantrasyonu ile doğru orantılı param etreler n elerd ir... Doz, biyoyararfanım

27. Kararlı durum konsantrasyonu ile te rs orantılı param etreler n elerd ir... Klerens, doz aralığı

8.

Hangi geçiş şeklinde ilaç m olekülleri veziküi ile s a rılır... Pinositoz

28. O ral yoldan tekrarlanan dozlarda uygulanan bir ilacın plazma kararlı duruma ulaşma za m a n ı... 4 -

9.

Ş elat oluşturan ve antasitlerle alınmaması gereken ila ç la r... Tetrasiklin, Kinolonlar

5xT,/2 29. İlaçların sistemik dolaşıma geçmeden önce büyük

10. Molekül büyüklüğü ile emih’m hızı arasındaki ilişki n asıldır... Ters orantılı 11. Hidrofîlik ilaç m olekülleri mi lipofilik ilaç m olekülleri mî membranı daha kolay g eçe r... Lipofilik 12. İla ç moleküllerinin % 50'sinin iyonize durumda olduğu pH d e ğ e r i n e d i r . . . pKa 13. Bir ilacın absorbsiyonunun en fazla olduqu ortam pH’sı n e d ir... pKa

14 . A s it m addelerle

meydana gelen zehirlenm ede İdrar pH'sı nasıl olm alıdır... Alkali

ölçüde parçalanması ve sistemik dolaşıma geçen miktarlarının az olmasına ne d e n ir... Presistemik eliminasyon (ilk geçiş etkisi) 30. Özellikle k a ra c iğ e rd e b e lirg in p re siste m ik eliminasyona uğrayan ilaçlar k im le rd ir... Beta blokörler, narkotikler, steroidler, trisiklik antidepresanlar 31.

17. İla ç moleküllerinin etki bölgesine ulaşma oranı ve hızına ne ad v e rilir ... Biyoyararlantm 18. Mutlak biyoyararianımın form ülü... EAA (oral) / EAA (iv)

19 . Mutlak

biyoyaralanım hesabında paydada hangi uygulama şekli bulunur... İlacın en fazla hiycyaralanıma sahip olduğu uygulama bulunur. Bu, genellikle intravenözdür

presistemik k im le r d ir ...

tzoproterenol, nikotin 33.

1 6 . İd r a rı

eşitleştirm ek için kullanılan maddeler hangisidir... Askorbik asit, amonyum klorür, arjinin klorür, lizin klorür

belirgin ilaçlar

32. Özellikle bronş mukozasında belirgin presistemik eliminasyona uğrayan ila ç la r k im le r d i r ...

15 . İd r a rı alkalileştirmek için kullanılan maddeler hangisidir... Sodyum bikarbonat, sodyum laktat, asetazolamid

Özellikle bağırsak eliminasyona uğrayan Metildopa, levodopa

K a ra c iğ e rd e presistemik eliminasyonu azattan enteral uygulama şekilleri n elerd ir... Sublingual, rektal

34. Karaciğerde presistemik eliminasyon hiç olmasın isteniyorsa ilaç nasıl uygulanmalıdır... Par enteral 35. İn tr a v e n ö z uygulama hangi durumlarda iyi bir seçenektir... Geniş, yüksek molekül ağırlıklı irrite edici ilaçların uygulanmasında 36. İntravenöz uygulama hangi durumlarda kötü bir seçenektir... Lipofilitesi yüksek olan ilaçlarda 37.

Absorbsiyonun en hızlı olduğu ilaç uygulama şekli n a s ıld ır... İnhaler uygulama

38. İlaçların karaciğerde bir radikalle konjuge edilerek bağırsaklara atılması ve oluşan ilaç konjugötmın enzimlerle parçalandıktan sonra serbest forma geçen ilacın bağırsaktan emilmesine ne ad v e rilir.. . Enterohepatik sirkülasyon 39.

Belirgin enterohepatik sirkülasyona uğrayan ilaçlar kim lerdir... Dijitoksin, morfin, steroidler

4 0 . Enterohepatik sirkülasyon ilacın etkisini, hepatotoksik etkisini ve yarı ömrünü ne y a p a r... -A rttırır 41. P-glikoprotein n e d ir... Abşorbsiyonu engelleyen bir a k tif ters pompalama sistemidir 42. Önemli p-giikoprotein Verapamil, diltiazem, ketokonazol

inhibitörleri n e le rd ir... amiodaron, siklosporin,

43. Özellikle antineopiastikler ve antiprstozoonlara karşı gelişen dirençte kullanılan p-glikoprotein inhibitörleri kim lerdir... Verapamil, diltiazem 44 . İlaçların vücutta dağıldığı varsayılan hacıme ne denir. . . Sanal dağılım hacmi (Vd) 45. S a n a l da ğ ılım hacm inin b irim i nedir. .. L i t r e / Kg 4 6 . İlaçların plazma proteinlerine genellikle bağlanır. .. Nonselektif ve reversibl

nasıl

4 7 . Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanan ilaçların özellikleri genellikle n asıldır... Lipofilik ve zayıf asidik 48. İlaçların plazma proteinlerine bağlanma oranlarıyla ilaç etkileşimine açık olma oranları arasındaki ilişki nasıldır... Doğru orantılı 49 . Plazmada albümine çok bağlanan ila ç la r... Amiodaron, varfarin, fluoksetin, diazepam 50. Plazmada albümine az bağlanan ila ç... Lityum, uvabain, asetaminofen, aminoglikozidler 51. Plazma proteinlerine yüksek o ra n d a b a ğ la n d ığ ı için sıkça ilaç etkileşimine giren antikoagülan kim d ir... Varfarin 52. Plazma proteinlerine yüksek o ra n d a bağlanan uzun etkili S S R I türevi antidepresan kim d ir... Fluoksetin 53 . Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanan benzodiazepin türevi k im d ir . .. Diazepam

59. Varfarin ile oral antiyabetiklerin etkileşimi ne tü r bir etkileşim d ir... Dağılım düzeyinde 60. İla ç moleküllerinin santral sinir sisteminde biriktikten sonra kas dokusuna oradan da adipoz dokuya geçmesine ne ad v e rilir... Redistribüsyon 61. Redistribüsyon bir metabolizma veya efiminasyon şekli m id ir... Hayır ; 62. Redistribüsyon şeklidir

n e d ir...

Bir

etki

sonlandırma

63. Redistribüsyona uğrayan ilaçlar nasıl uygulanmalıdır.., İntravenöz veya inhaleryoldan 64. İlaçların dokularda bazı hücre içi veya hücre dışı yapılara sıkı b ir şekilde bağlanıp oralarda

birikmesine ne denir. . Sekestrasyon 65. Çizgili kaslarda sekestre olduğu için köşektik hastalarda etkisi artan p ozitif inotropik... Dijitaller 66. Retinada sekestre olduğu için retinopatiye neden ■■;'v\'.;.v>olan malarya ila c ı... Klorokin

67. Trioid

bezinde sekestre olduğu için kanserinde kullanılan.. . Radyoaktif iyot

68

tiroid

Keratinize dokularda biriktiği için derm atofit tedavisinde etkin olan antifungal.., Griseofulvin, terbinafin

69. Kemiklerde biriktiği için osteoporoz tedavisinde kullanılan ila ç la r... Bifosfonatlar 70.

Bir ilacın pH farklılığı nedeniyle belli kompartmanda toplanması olayına ne ad v e rilir... İyon tuzağı

71 . Vücuda alındığında inaktif olan ve karaciğerde metabolize olduktan sonra aktifleşen ilaç moleküllerine ne ad verilir... Ön i/aç 72. İlacı

a k tif

döndürmeye

ya

da

yarayan

inaktif olaya

ve polar şekline ne ad v e rilir...

Metabolizma 73. Birinci fa z reaksiyonları n eferdir... Oksidasyon, redüksiyon, kopma 74. Metabolizmada en sık kullanılan fa z I reaksiyonu hangisidir... Oksidasyon 75 . Oksidasyonda rol oynayan en önemli enzim grubu n ed ir... Mikrozomal enzimler

54. Plazma proteinlerine düşük oranda bağlanan ve yüksek oranda b ö b re k le rd e n a tıla n m ani ila c ı... Lityum

76. Mikrozomal enzimler nerede bulunur... endoplazmik retikulumda

55. Plazma proteinlerine düşük oranda bağlanan ve hidrofil itesi yüksek olan an tib iyo tikler... Aminoglikozidler

77 . Mikrozomal enzimleri indükleyen ilaçlar kim lerdir.:. Kronik alkolizm, rifampin, fenitoin, karbamazepin, griseof ulvin, barbitüratlar (sekobarbital hariç), sigara dümanı (nikotin değil)

56. Terapötik aralığı en dar olan üç önemli ilaç hangileridir,.. Digoksin, varfarin, lityum 57. En küçük moleküllü ilaç. .. Lityum 58. Plazma proteinlerine bağlanma üzerinden meydana gelen etkileşimler ne tip etkileşim dir... Dağılım düzeyinde

Düz

78 . Mikrozomalenzimlerde hem indüksiyon hem de inhibisyon oluşturabilen Haçlar kim lerdir... Omeprazol, izoniazid, ritonavir, fenilbutazon 79 . CyP2D6'da genetik polimorfizmi bulunan bir kişide

kodeinin analjezik etkisi ne olur. . . Azalır

Genel Farmakolo;

FARMAKOLOJİ ► 59

60 < TÜM TUS SORULAR! 80. CVP2D6’da'genetik polimbrfizmi bulunan bîr kişide debrizoquin neye neden o la b ilir... O rto statık hipotansiyona 81. CYP2C9’da genetik kişide tolbutamid Kardiyotoksiteye

polimerfizmi bulunan bir neye neden o la b ilir...

8 2 . N -a s e til tra s fe ra z enziminde genetik polimorfizm bulunan bir kişide hidralazin neye neden o la b ilir... Lupus benzeri tabloya 83. N -a s e til tra s fe ra z enziminde genetik polimorfizm bulunan b ir kişide izoniazid neye neden o lab ilir... Periferik nöropatiye 84 . N -a s e til transferaz ile metabolize olan ila ç la r... Hidralazin, izoniazid, prokainamid, sulfonamidler 8 5 . Psödokolinesteraz enziminde genetik polimorfizm bulunan bir kişide süksüniikolin ve mivaküryum neye neden o la b ilir... Uzamış apne sendromuna

1 0 3 . £öze töpikal uygulanan ilacın a d ı... Kolir 1 0 4 . İn tra ü re tra l uygulanan ilacın a d ı... Buji 1 0 5 . L 3-L 4 seviyesinde subaraknoid uygulamaya ne d e n ir... İn tratek al 106. Bitkisel kaynaklı maddelerin alk o l-ete r ekstraksiyonu ile hazırlanan ve şeker içermeyen ilaç şekli... Tentür 107. Vazelin, î-anolin gibi yarı katı sentetik maddeler içine etken maddelerin eklenmesiyle hazırlanan ilaç şe kli... Pomat 108. J A K -S T A T reseptörleri üzerinden etki gösteren hormon... Büyüme hormonu 1 0 9 . HSP90 proteinleri ile kenetli reseptö r.. . Steroid reseptörü 110. Etkisi belli bir lag perioddan sonra başlayan re se p tö r... Steroid reseptörü

86 . İkinci fa z reaksiyonu hangisidir... Konjugasyon

111. Bir ilacın maksimum e tk is i... Efîkasi

87. Metabolizmada en sık kullanılan fa z I I reaksiyonu hangisidir... Glukronizasyon

112. Agonistlerin reseptörü uyarabilme kapasitesi... İntrinsik aktivite

88. Karaciğerde ve fa rk lı yerlerde hücrelerin düz endoplazmik retikulumu üzerinde yerleşen

1 1 3 . İntrinsik aktivite değeri s ıfır olan bir m adde... Antagonist

metabolizma enzimi hangisidir... Sitokrom p450 89 . Erişkinde ilaçların yıkımından büyük oranda sorumlu olan sitokrom p45Q a it tipi hangisidir... CYP3A4

114. İla ç moleküllerini bağlayan ve ilaç bağlandığında etki oluşturmayan molekül... Akseptör 115. Reseptörlere bağlanarak uyaran maddeye ne a d v e rilir ... Agonist

oluşturan

9 0 . Sitokrom p45 0 . e n z im le ri; arasında en fa zla genetik polimorfizm gösteren ant tip hangisidir... CYP2D6

116. Reseptöre bağlandığında uyarı maddeye ne d e n ir... Antagonist

9 1 . Mikrozomal enzimlerle gerçekleşen oksidasyonda oluşan metabolit hangisidir... Epoksit

i 17. Aynı reseptöre bağlanarak agonistin etkisini önleyen maddeye ne d e n ir... Farmakolojik antagonist

92. Mikrozomal enzimler tarafından gerçekleştirilen te k konjugasyon reaksiyonu n e d ir... Olukuronidasyon 9 3 . Mikrozomal enzim inhibisyonu yapan barb itürat türevi hangisidir... Sekobarbital 9 4 . Asetilkolinesteraz hangi reaksiyona ö rn e k tir... Hidroliz 95 . Nö'rotransm itter sentezinde en sık rol oynayan reaksiyon hangisidir... Dekarboksilasyon 96 . İzoniazid hangi asetilasyon

reaksiyonla

parçalanır...

N-

oluşturmayan

1 1 8 . Farklı reseptöre bağlanarak agonistin etkisini önleyen maddeye ne denir... Fizyolojik antagonist 119. Bağlanınca reseptör konfigürasyonunu değiştirerek agonistin bağlanmasını engelleyen maddeye ne d e n i r . . . Allosterik inhibitör 120. Reseptörün bazal aktivitesini azaltan maddeye ne d e n i r . . . İnvers (ters) agonist 121. Agonistin potens parametresi n e d ir... pb 2 122. Antagonistin potens parmetresi n e d ir . , . pA2

97 . Enzim indüksiyonu hangi düzeydeki etkileşime ö rn e k tir... Metabolizma

1 2 3 . Agonistin oluşturduğu etkiyi % 50 oranında azaltan antagonist konsantrasyonu... pA2

98. İla çların eiiminasyon hızı konsantrasyonu doğru orantılıysa. . . Birinci derece kinetik

124. Nonkompetitif antagonistin potens param etresi... Yoktur

ile

9 9 . İla çların eiiminasyon hızı konsantrasyondan bağımsız ise ... S ıfırın a derece kinetik

1 2 5 . £ksanilöt siklaz reseptörleri üzerinden gösteren hormon... ANP, BNP, CNP

100 . S ıfırın a derece kinetiğe uyan ilaç ö rn e kle ri...

1 2 6 . Adenilil siklazı uyaran & proteini hangisidir...

Fenitoin, alkol, heparin, yüksek dozda salisilatlar 101 .Hangi ilacın yarı ömrü plazma konsantrasyonundan e tk ile n ir... S ıfırın a derece kinetiğe uyan ilaç

10 2 . Hangi ilacın intoksikasyonunda tedavi zo rd u r... S ıfırın a derece kinetiğe uyan ilaç

etki

Gs 127. Gs protein kompleksi hangileridir... Beta, reseptörü

ile kenetli reseptörler Dlf D5, H2, Glukagon

FARMAKOLOJİ ► 61 128. Adenilif sikfazı inhibe ederek cAMP düzeyini düşüren G proteini hangisidir... 6 i

150. Maksimum etkinin yarısını konsantrasyona ne denir... EC50

oluşturan

1 2 9 .6 i protein kompleksi ile kenetli reseptörler hangileridir... A lfa2, ü 2, D3, D4, M 2, M4, 5-H Tj

151. Kişilerin yarısında denir... ED50

doza

130. Protein kinaz A enzimini haberci hangisidir... cAMP

152. Bir popüfasyonda olaca olan duyarlılıktaki varyasyon hakkında bilgi nereden elde edilir... Kuantal doz ve cevap ilişkilisinden

aktive

eden ikinci

131 .Fosfolipaz C enzimini aktive eden

6 proteini

hangisidir... Gq 13 2 .6 q protein kompleksi ile kenetli reseptörler hangileridir. . . A lfa1( Hj, M 1( M 3, M5, 5 -H T 2 1 3 3 . Protein kinaz C enzimini haberci hangisidir...DA 6

aktive

eden

ikinci

135. Endoplazmik retikuluma Ca‘2'u geri pompalayan Ca+2-ATPase pompasını inhibe eden...

Tapsigargin 1 3 6 . Adenih'I siklazı direkt olarak uyaran madde... Forskolin 1 3 7.6-p ro tein le ri aracılığı ile iyon kanallarının açılması veya kapanmasına yol açan reseptörler. . . Metabotropik 1 3 8 . Kendisi iyon kanalı niteliğinde olan örneği... Nikotinik reseptör/ 6 ABA-A, NMDA, AMPA, 5 -H T 3 ile

kenetli

olan

reseptör 6 lisin-A,

reseptörler

6 ABA-A veglisin-A

1 4 0 . Tirozin kinaz aktivitesine sahip reseptörü olan hormon... İnsülin 141. Sitoplazmik janus kinazı aktive eden resep tö rler... Sitokinler, eritropoetin, interferonlar, büyüme faktörleri 142.Sitokin reseptörleri uyarıldığında nükfeusta traskripsiyonu uyaran kimdir.. . F osforik STA T dimerleri 143. Hücre içi yerleşim gösteren reseptörler h a n g ile rid ir.. Lipofilik hormonların reseptörleri, tiroid hormon reseptörleri, PPAR, Vitamin A ve Vitamin D reseptörleri 1 4 4 . Presinaptik reseptörler h angileridir... Otoreseptörler, heteroreseptörler 145. Presinaptik reseptörler hangi ile kenetlid ir... 6 i

ne

153. Efrkasite ve Emax nereden elde edilir... Kademeli doz cevap ilişkisinden 154. Bireylerin % 50'sinde ölüm oluşturan minimum ilaç d o z u . .. LD50 (median letal doz) 155. Bireylerin % 50‘sinde toksik etki gösteren minimum ilaç dozu... TD^ (median toksik doz)

1 3 4 . Endoplazmik retikulumdaki kalsiyum kanallarını açarak sitoplazmaya kalsiyum salıverilmesini artıran ilaç hangisidir. .. Metilksantinler (Kafein)

139. Klor kanalı hangileridir...

cevap oluşturan

6 protein kompleksi

146. Heteroreseptör örnekleri n elerd ir... Sempatik nöronda M 2 ve M 4: parasempatik nöronda alfa 2 147. Uyandığında sinyal süresi uzun ve şiddetli olan reseptörler hangileridir... Yedek (spare) reseptörler

156. Reseptörlerin % 50‘sinin işgaline olanak veren ilaç konsantrasyonu... Dissosiyasyon Sabiti (Kd) 157. Terapötik indeks formülleri nelerdir...TD50/Eb50 veya LD50/ED50 158. Terapötik indeksi yüksek olan ilacın güvenliği nasıldır... Yüksektir 159. Potens parametresi yüksek olan ilacın gücü nasıldır... Düşüktür löO.Kompetitif antagonizmada EC50 ne olur... Artar löi.Kompetitif antagonizmada yanıt - konsantrasyon grafiği ne olur... Paralel sağa kayar 162. Nnokompetitif antagonizmada yanıtkonsantrasyon grafiği ne olur... Emax azalır 163. Reseptöre bağlanmayan anatagonist hangisidir. . . Kimyasal antagonist 164. Tek başına agonist olan antagoninst hangisidir. . . Fizyolojik antagonist 165. Hangi antagonizma reseptör düzeyinde etkileşime örnektir... Fizyolojik antagonizma 166. Hangi antagonizma reseptör sonrası etkileşime örnektir... Fizyolojik antagonizma 167. Kompetetif antagonizmanın en önemli özelliği nedir.., Antagonist reseptöre geri dönüşümlü olarak bağlanır 168. Antagonist reseptöre geri dönüşümsüz olarak baglanıyorsa.v. Non-kompetetif antagonizma 169. Agonistin antagonîstle birleşmesi sonucu etkisiz hale gelmesi olayına ne ad verilir... Kimyasal antagonizma 170. Bir maddenin etkisinin ters yönde etki yapan diğer bir ilaç tarafından azaltılması veya ortadan kaldırılmasına ne ad verilir... Fizyolojik antagonizma 171 .İlacın hayvanlar üzerinde denendiği araştırma faz hangisidir... Faz 0

1 4 8 . Kademeli doz cevap ilişkisinde parametresi nedir... EC50

kullanılan güç

172. İlacın hastalar üzerinde ilk kez denendiği dönem hangisidir... Faz I I

1 4 9 . Kuantal doz cevap ilişkisinde parametresi nedir. .. ED50

kullanılan

173. Randomize, çift-kör ve plasebo çalışmalar hangi dönemde yapılır... F a z I I I

güç

62

◄TÜMTUS SORULARI

174. İlaçlar hakkında en o b je k tif v e rile r ne zaman ede e d ilir .. . Faz I I I 175. İlaçlar hakkında en etkileşimleri hakkında edilir... Faz IV 176. Hangi

araştırma yoktur.., Faz IV

fa z la b ilg i

veri ve iia ç -ifa ç ne zaman elde

döneminin

süre

kısıtlaması

piyasöya çıktığı ve je n e rik üretildiği dönem hangisidir... Faz IV

177. İlacın

ilaçların

178. İlaçlar hangi dönemde sağlıklı kişiler üzerinde denenir... F a z I sayıda hasta özerinde deneme yapılan dönem hangisidir... Faz I I

179. Kısıtlı

180. İki ilacın birlikte verildiklerinde oluşan kombine etki, tek başlarına ve rild ikle rin d e yaptıkları bireysel etkilerin toplamına eşitse ... Aditif etki 181 .İki ilacın bir arada verildiğinde oluşturdukları kombine etkinin miktarı, bireysel olarak oluşturdukları etkilerin toplamından fazla olması ... Sinerjizm ve Potansiyalizm 18 2. Çocuklarda

doz

hesabında

en

doğru

olan

yöntem . .. Vücut yüzey alanı (m2) 183. Ke nedir... Eliminasyon hız sabiti 184. İlaçların etkisinin giderek azaldığı ve aynı etkiyi sürdürebilmek için dozun artırılması gereken durum hangisidir... Tolerans 185. Toleransın çok çabuk gelişen şekli... Taşiflaksi 186. Reseptör sayısında az alma (down- regülasyon) olmaksızın, hedef h ü cre le rin cevap veririiğinde azalma... Desensitizasyon 187. Seçilmiş çok sayıda hasta grubunda güvenirlik ve efikasite açısından değerlendirme... Faz I I I

► 63

enzim

aşağıdakilerden

A) Monoamin oksidaz B) Katekol - O - metil transferaz C) Asetilkolinesteraz D) Neostigmin E) Pseudokolinesteraz Kötü kurgulanmış bir soru mevcut.

•

Noradrenalin ve Adrenalin’in de-novo sentezlendiği aminoasit: Tirozin’dir

•

S e n te z d e h ız hidroksilaz’dır o

çünkü iki cevabı

 setilkofîn (ACh) Metabolizması •

Plazm ada yıkan enzim : P södokolinesteraz (= Butirilkolinesteraz = Plazma kolinesteraz)

•

Postsinaptik membrana tutunuk halde bulunan ve asetilkoiini sinaptik aralıkta yıkan enzim: Kolinesteraz (= Aseti kolinesteraz)

•

Oluşan m etabolitler 1. Reuptake edilen, tekrar asetilkolin sentezi için kullanılan: Kolin

k ıs ıtla y ıc ı

2.

Postgangliyonik parasem patik sinir ucundan salınan nörotransm itter aşağıdakilerden hangisi tarafından hidrolize edilir? (Eylül - 87)

A) B) C) D) E)

Monoamin oksidaz Kolin asetiltransferaz Asetilkolinesteraz Katekol - O - metil transferaz Fenil etanolamin - N - metil transferaz

Soruyu yanıtlayabilmek için otonom sinir sistemindeki nörotransmitterlerin lokalizasyonu iyi bilinmelidir. Asetilkolinesteraz post sinaptik membrana tutunuktur.

Doğru cevap: C 3.

Aşağıdaki sentezinde

enzim lerden hangisi noradrenalin hız kısıtlayan basam ağı oluşturur?

(Eylül - 87)

•

V e zik ü l için d e hidroksilaz’dır

b ulu nan

en zim :

D opam in

•

İnhibisyonunda noradrenalin ve dopamin sentezi a za la n en zim : Dihidroksi fen ilalanin (D O P A ) dekarboksilaz’dır

•

Adrenal medulla’ya özgü enzim: Feniletanolamin N-metil transferaz’dır

•

G lu k o k o rtik o id le r ile re g ü le e d ile n Feniletanolamin N-metil transferaz’dır

enzim :

Tablo: Katekolamin sentezi Enzim

Lokalizasyon

Kofaktör

Tirozin hidroksilaz

Sitoplazma

Tetrahidrobiopterin (THB), Demir, Oksijen

DOPA dekarboksilaz (Aromatik L-amino asit dekarboksilaz)

Sitoplazma

Pridoksin (Vitamin B6)

Dopamin B-hidroksitaz

Sinaptik vezikül

Askorbik asit (Vitamin C), Demir, Oksijen

Feniletanolamin N-metil transferaz

Sitoplazma

S-adenozil metionin (SAM)

Doğru cevap: D

4.

Tirozinden başlayıp adrenalinle sonuçlanan sentez sürecinde, aşağıdaki enzim lerden hangisinin fizyolojik bir rolü y o ktu r? (Nisan - 2008)

A) Aromatik L - amino asit dekarboksilaz B) Tirozin hidroksilaz C) Katekol - orto - metiltransferaz D) Feniletanolamin - N - metiltransferaz E) Dopamin (3 - hidroksilaz Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

A) Dopamin ß - hidroksilaz B) L - DOPAdekarboksilaz

C) Monoamin oksidaz D) Tirozin hidroksilaz E) Katekol - O - metil transferaz

Doğru cevap: C

Katekolamsnlerin Sentezi Reaksiyon: Tirozin - * DOPA Noradrenalin —>•Adrenalin

T irozin

İnhibitörü: Metirozin (= Alfa-metil tirozin)

2. Reuptake edilmeyen: A setat

Doğru cevap: C v e E

en zim :

-»

Dopam in

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

1. Asetilkoiini parçalayan hangisidir? (Eylül - 87)

64 A TÜM TUS SORULARI

Katekolamin artışı enzimi inhibe eder. Stres; Akut streste protein fosforillenmesi ile enzim aktivesi artar.

Tetrahidrobiopterin pterin Fe

T_

Tirozin hidroksilaz

I < ’

(Hız sınıriayıcı basamak)

DOPA Dopa dekarboksilaz (Aromatik L-aminoasit dekarboksilaz)

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

DOPAMİN C vit, Cu+2 Fumarat

Dopamin Beta hidroksilaz (karışık fonksiyonlu oksidaz)

NOREPINEFRİN Feniletanolamin N-metil transferaz i

S-adenozil metiyonin

(+ )

-► S-adenozil homosistein

Glukokortikoidler enzimi indükler

Şekil: Katekolamin sentezi

Parasempatik Kalp kası ve düz kaslar Salgı bezler

Sempatik Ter bezleri

Sempatik Kalp kası ve düz kaslar Salgı bezleri

Sempatik Renal vasküler düz kaslar

Somatik İskelet kasları

Şekil: Otomatik ve somatik motor sinirlerin anatomik yapısı ve nörotransmitterleri 5.

B iyolojik am inlerin oluşum u aşağıdaki yollardan h angisiyle olur? (Eylül - 87)

Biyolojik aminler vücutta hormon olarak iş görürler.

A) Hidroksilasyon

Biyolojik aminler; adrenalindir.

B) Transaminasyon C) Dekarboksilasyon

D) Aromatizasyon E) Deaminasyon

nörotransmitter veya

dopamin,

noradrenalin

ve

DOPA’dan dopamine çevriliş DOPA dekarboksilaz tarafından gerçekleştirilir.

Doğru cevap: C

FARMAKOLOJİ ► 65 6. Kolin pom pasını inhibe eden ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 90) Â) B) C) D) E)

Hemikolinyum Fizostigmin Betadon Kokain Süksinil kolin

Hemikolinyum: Asetilkolin sentezinde hız kısıtlayıcı basamak olan kolinin sinaptik aralıktan presinaptik nörona reuptake’ini bloke eder.

Trisiklik Antidepressanlar ve Kokain: Sitoplazmik amin pompasını kapatarak uptake-Ti yani nöronal uptake’i engellerler. Böylece katekolaminerjik aktiviteyi arttırırlar.

Tiramin: İndirekt etkili bir sempatomimetiktir. Asetilkolin sinaptik aralıkta parçalanınca kolin ve asetat oluşur. Bunlardan kolin tekrar asetilkolin sentezinde kullanılmak üzere presinaptik nörona geri alınır.

Doğru cevap: E

8. Otonom sinir sistem indeki reseptörler farm akolojik antagonistleri ile birlikte verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (Nisan - 91, Eylül - 95) A) B) C) D) E)

M1 reseptörü - Pirenzepin B etal reseptörü - Metoprolol A lfa l reseptörü - Prazosin Nöronal tip nikotin reseptörü - Heksametonyum Alfa2 reseptörü - D - tubokürarin

M1 reseptörleri nöronlarda hücrelerinde bulunur.

ve

gastrik

parietal

Pirenzepin selektif olarak M 1 muskarinik hücreleri inhibe eder.

Betal

reseptör blokörleri;

metoprolol,

atenolol,

asebutolol ve praktololdür.

Alfal

reseptör

blokörleri;

prazosin,

terazosin,

doksazosin ve trimazosindir.

Nöronal

nikotin

reseptörleri;

heksametonyum

tarafından antagonize edilir.

Alfa2 reseptörleri; yohimbin, rovolsin ve piperoksan tarafından antagonize edilir.

Doğru cevap: E

Ş e k il: CHT: Kolin tra n s p o rte r, ChAT: KolinasetH tr a n s fe r a z , VAT: V e z ik ü l iliş k ili tra s p o rte r, ACh: A s e tilk o lin , N a +: Sodyum , C a2+: Kalsiyum , F: Fosfor, VAMP: Vezikül ilişkili membran proteinleri, SNAP: Sinaptozomal sinir ilişkili proteinler

9. Sinir ucunda uptake’e uğram ayan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 95) A) Noradrenalin C) Dopamin

B) Asetilkolin D) Serotonin E) Guanetidin

Nöronal

Doğru cevap: A 7.

Aşağıdakilerden hangisi asetilkolini sitoplazm adan vezikül içine alan veziküler pom payı inhibe eder? (Eylül - 2009)

re uptake sinaps aralığından nöromediyatörlerin presinaptik uca aktif transport suretiyle geri alınmasitır. Noradrenerjik, dopaminerjik ve serotonerjik sinapslarda medyatörün reseptör üzerindeki etkisi esas itibarıyla bu mekanizma ile sonlandırılır.

Dikkat: Histamin de re - uptake uğramaz. A) B) C) D) E)

Hemikolinyum Tiramin Kokain Trisiklik antidepressanlar Vezamikol

Gayet güzel hazırlanmış şık bir soru. Ayrıntılı bilgi için b ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Vezam ikol: Asetilkolini sitoplazmada vezikül içine taşıyan proteini inhibe eder ve sonuçta asetilkolinin vezikülerde depolanmasını engeller.

Nöronal Uptake Sinaptik aralıkta yıkılmayan nörotransmitterler tekrar saiınabilmek için iki kapıdan geçmelidir

•

Presinaptik nöron membranındaki kapı o

Bloke olması sinapsta etkiyi arttırır, çünkü nörotransmitter uptake edilemeyince sinaptik aralıkta birikir

66 ◄TÜMTUS SORULARI o

•

Bu kural sinaptik aralıkta parçalanmadan bir bütün olarak reuptake edilen nörotransmitterler (asetilkolin ve histamin hariç) için geçerlidir

Vezikül kaprsı o

Bloke olması sinapsta etkiyi azaltır, çünkü vezikül içine giremeyen nörotransmitterin salınması mümkün değildir

Adrenal medullada sempatik sistemin pregangliyonik lifleri medulla ile sinaps yapar. Burada post gangliyonik lifler bulunmaz. Adrenal medulladaki pregangliyonik liflerde nikotinik reseptörler bulunur.

Nörotransmitterlerin Yerleşim i •

Doğru cevap: B 10. A şağıdaki ajanlardan hangisi epinefrin ve norepinefrin oluşum unu bloke ettiği için feokrom asitom a ted avisind e kullanılır? (Eylül - 96)

A) B) C) D)

Alfa-metil-tirozin Fenoksibenzamin Fentolamin Prazosin E) Propranolo)

•

G anglionlarda her zaman (Pregangliyonik nöronlardan salman) o

Asetilkolin bulunur

o

Adrenal medulla vücuttaki en büyük sempatik gangliyondur

Hedef organda (Postgangliyonik= Hedef organdaki presinaptik nöronlardan salman) o

Parasempatik nöronlardan: Asetilkolin (ACh) salınır

o

S e m p a tik nöron lard an : Norepinefrin) salınır ■

M etirozin (alfa - m etil - tiro zin ) tirozin hidroksilaz inhibitörüdür. Bu yolla epinefrin ve norepinefrin oluşumunu bloke eder.

Feokrom asitom a 0

o

N o ra d re n a lin

(=

Ancak postsinaptik sempatik nöronlardan asetilkolin salman iki istisna lokalizasyon vardır: Ekrin ter bezlerinin tümü & Çizgili kaslara giden kan damarların bir kısmı

Somatik (Çizgili kasları uyaran) nöronlardan ise: Asetilkolin salınır

Adrenal medulla tümörü (% 10 malign/bilateral/ ekstraadrenal gözlenir)

Doğru cevap: D

0

Tanı: Bilgisayarlı tom ografi (C T ), M agnetik rezonans (MR), MIBG sintigrafi radyomarker

12. Adrenal medulladan katekolamin salıverilmesine yol açan reseptör aşağıdakiierden hangisidir?

0

A d re n a l m e d u lla d a n Adrenalin’dir

0

Adrenalinin etki kalıbı: Alfa + Beta’dır

sa lın a n

hormon:

Feokrom asitom a Tedavisi 0

Alfa blokör + Beta blokör kombine bir şekilde kulanılır

0

Tedavide alfa blokörler beta blokör ile kombine edilmelidir: Refleks taşikardi gelişmemesi için bu gereklidir

0

N o n s e le k tif b e ta b lo k ö rle r de tek b aşın a kullanılmamamalıdır: Çünkü Beta 2 reseptörlerin blokajı sistemik tansiyonu daha da yükselteltip hipertansif krize neden olabilir.

(Eylül 2003) A) Nöronal nikotinik B) Musküler nikotinik C) Muskarinik tip 1 (M1) D) A lfa l adrenerjik reseptör (oc1) E) Muskarinik tip 3 (M3)

Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: A

13. Aşağıda Asetilkolin aşağıdaki sinaps gruplarının hangisinde ana nörotransmitter olarak görev yapm az? (Eylül - 2006)

0

Hem alfa hem beta blokör, feokromasitomada monoterapide tercih= Labetolol

A) Sempatik postgangliyonik sinir - Effektor organ sinapsı

0

Norepinefrin ve epinefrin sentezini inhibe eden tirozin hidroksilaz inhibitörü: Alfa-metil-tirozin

C) Parasempatik postgangliyonik sinir - Effektör organ

B) Motor sinir - Çizgili kas sinapsı sinapsı D) Otonom pregangliyonik sinir ucu - Adrenal medulla

Doğru cevap: A

hücresi E) Vagus sinir uçları - Kalpteki sinoatriyal düğüm hücresi

11. A drenal m edulladan hangi uyarıyla noradrenalin ve adrenalin salınır? (Nisan - 99)

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: A

A) A lfal

B) Betal C) Beta2 D) ACh nikotinik E) ACh muskarinik

FARMAKOLOJİ

> 67

Parasempatik Kalp kası ve düz kaslar Salgı bezler

Sempatik Ter bezleri

Sempatik Kalp kası ve d ü z kaslar Salgı bezleri

Sempatik Renal vasküler düz kaslar

Somatik İskelet kasları

Şekil: Otomatik ve somatik motor sinirlerin anatomik yapısı ve nörotransmitterleri 14. A şağıdakiierden hangisi kolinerjik iîetiye örnek değ ild ir? (Eylül - 99) A) B) C) D) E)

Parasempatik postgangliyonik lifler Parasempatik pregangliyonik lifler Sempatik pregangliyonik lifler Kalbe giden sempatik postgangliyonik lifler Ter bezlerine giden sempatik lifler

A setilkolin’in Reseptörleri (= Kolinerjik Reseptörler) •

Nikotinik (N) reseptörler o

Gangliyonlarda ve adrenal medullada bulunan tip: Nn (Nöronal tip nikotinik reseptör)

o

Çizgili kas-sinir kavşağında bulunan tip: Nm (Müsküler tip nikotinik reseptör)

o

Bulunduğu diğer yerler: M edulla spinaliste Renshaw hücreleridir

o

•

Nikotinik reseptörleri en iyi uyaran madde: Nikotin’dir (Tütün ve patlıcanda bolca buiunur)

Muskarinik (M) reseptörler o

P a ra s e m p a tik sis te m in h e d e f o rg an daki reseptörleridir

o

Vücutta daha yaygın bulunurlar

o

Atropin ile bloke olan reseptörlerdir (Atropin bir nonselektif antimuskariniktir)

o

Muskarinik reseptörleri en iyi uyaran madde: Muskarin’dir (Mantarda bolca bulunur)

15. A şağıdakilerin hangisinde bulu nm az? (Nisan - 2007) A) C)

nikotinik

reseptör

Parasempatik gangliyon B) iskelet kası Sempatik gangliyon D) Adrenal medulla E) Bronş düz kası

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: E 16. A drenerjik sinapsta norepinefrinin etkinliğinin sonlandırılm asm daki en önem li faktör aşağıdakiierden hangisidir? (E ylü l-2011) A) Norepinefrin taşıyıcı ile presinaptik geri alım B) Sinapsta MAO enzimi tarafından yıkılma C) Postsinaptik alım

D) Sinapstan difüzyon ile uzaklaştırılma E) Postsinaptik katekol-O-metiltransferaz enzimi ile

yıkılma Oldukça kolay bir otonom sinir sistemi ile ilgili fizyoloji sorusudur. Sinaptik aralıkta etkiyi

oluşturan NA’nın eliminasyonunda en önemli mekanizma; NA’nın salındığı presinaptik nörona geri alınmasıdır. N o r a d r e n a lin ’in R e u p ta k e ’i İki yere reuptake edilebilir •

Presinaptik nörona (= Nöronal Uptake= Uptake-1) o

Doğru cevap: D •

Blokörleri: Trisiklik antidepresanlar, Kokain, Amfetaminler

Vasküler endotele (= Ekstranöronal Uptake= Uptake-2) o

B lo kö rleri: E stro je n , Minarelokortikoidler

Doğru cevap: A

G lu ko ko rtiko idler,

68 < TÜM TUS SORULARI

Tablo: Otonomik sinir aktivitesinin bazı organ sistemleri Üzerindeki direkt etkileri Etki Organ

Parasempatik

Sem patik Hareket

Hareket

Reseptör

Göz

Kasılır

Alfa,

Radiyal k a s ...........................................................................................

Gevşer

Beta

Hızlandırır Hızlandırır Artırır

Beta,,Beta2 Beta,, Beta2 Beta,, Beta2

Kasılır Gevşer

Alfa Beta2

Reseptör

Kasılır Kasılır

M,

Yavaşlatır

M,

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

Sirküler k a s ............................................... Siliyer kas..................................................... Kalp; Sinoatriyal n o d .......................................

Azaltır (Atriyum)

m2

Ektopik p a c e m a k e rle r......................... K o n tra k tilite ............................................. Kan Dam arları: Cilt, splanknik d am arlar..........................

EDRF salgılar

m 3*

İskelet kası d a m a rla r ı........................... Endotelyum ............................................. Bronşiyal Düz Kas

Gevşer

Beta2

Kasılır

m3

Gastrointestinal D u v a rla r...................

Gevşer Kasılır

Alfa/*, Beta2 Alfar

Kasılır Gevşer

m3

S fin k te rle r ........................................................................................ Sekresyon

A i- f f ı

«-1

m3 '

Aktive eder

m3 M,

..........................................................................................

M iyan terik P leksu s................................. Mesane D u v a rı .........................................................................

Gevşer Kasılır

Beta? Alfa,

Kasılır Gevşer

m3

Ejakülasyon

Alfa

Ereksiyon

M

Kasılır Artar Artar

Alfa M Alfa

Glukoneojenez Glikojenoliz

Beta2alfa Beta2.alfa

Renin salınımı

Beta,

NE salınımı azalır

M3***

ACh salınımı azalır

Alfa

m3

S fin k te r ................................................................................................... Gebe U te ru s u ............................................................................... Penis, Seminal V e z ik ü le r ................................. Pilom ator Düz Kas T er Bezleri (E k r in ) .............................................................. Ter Bezleri (A p o k rîn )......................... .. K a ra ciğ e r ................................. .. .............. .. ............... K a ra ciğ e r.................................................. Yağ H ü c r e le r i......................... ................ Böbrek ....................................................... Sem patik Sinir u c u ............................... Parasempatik Sinir u c u ....................... *

Kan damarlarının büyük çoğunluğunun endoteli EDRF (endotel kaynaklı gevşetici fatör) salar. Bu, muskarinik stimülasyona bir cevap olarak meydana gelir ve vazodilatasyona yol açar. Bununla birlikte, iskelet kası kan damarlarındaki sempatik lifler tarafından innerve edilen reseptörlerin aksine, bu muskarinik reseptörler innerve edilmezler ve sadece dolaşımdaki muskarinik agonistlere cevap verirler.

«■■■ Muhtemelen parasempatik aktivitenin presinaptik yoldan inhibisyonu suretiyledir. *** Muhtemelen Mı, ancak Mzde bazı yerlerde etkili olabilir.

FARMAKOLOJİ ► 69 17.

18. A drenalinin fentolam in ile bloke edilebilen, ancak propranolol ile bloke edilem eyen etkisi aşağıdakilerden hangisidir? (Aralık - 2010)

Aşağıdaki yapılardan hangisini inerve eden sempatik sistemin postsinaptik nöronlarının bir kısmı kolinerjik diğer kısmı adrenerjiktir? (Eylül - 2011)

A) Ekrin ter bezleri

A) Bronş düz kasında gevşeme

B) Kalp miyokart hücreleri

B) Kalbin kasılma gücünde artış C) İrisin dilatör kasında kasılma D) Renin salınımında artış E) Kalbin atım sayısında artış

C) Kıl folikül hücreleri D) Adrenal medulla hücreleri E) İskelet kas damarları Dönem in zo r bir sorusudur. Dam ar yataklarının büyük bir kısmı sem patik innervasyona sahiptir.

Otonom sinir sistemi reseptörlerinin fonksiyonları, adrenalinin etkilediği reseptörler ve bu reseptörlerin antagonistlerinin harmanlandığı orta düzeyde zorluğa sahip bir sorudur.

Norm alde: Sempatik sinir sisteminin postsinaptik nöronları norepinefrin salgılar, yani adrenerjiktir. Bu durumun iki istisnası vardır: •

E k rin te r b e zle ri: Tamamı kolinerjik sem patik nöronlar ile uyarılır

•

Çizgili kas dam arları: Bir kısmı kolinerjik büyük bir

Adrenalin hem alfa hem de beta adrenerjik reseptörlerin agonistidir. Beta bloker tarafından antagonize edilmeyen adrenalinin etkisi doğal olarak bir alfa adrenerjik reseptör etkisidir. Seçeneklerde alfa adrenerjik reseptörlere ait etki, irisin dilatör (radyal) kasının oluşturduğu etkidir. İris dilatör kasının reseptörü a 1 tip adrenerjik reseptördür ve dolayısıyla da radyal kas sadece sempatik uyarı alır. Bu kasın kasılması sonucunda da gözbebeğinde midriyazis oluşur.

kısmı ise adrenerjik sempatik nöronlar ile uyarılır

Doğru cevap: E

Doğru cevap: C

Lokalizasyon

Antagonist

Agonist

Nöromusküler kavşak

Asetilkolin Nikotin Feniltrimetilamonyum

Gangliyonlar

Nikotin DMPP Epibatidin Asetilkolin

Tubokürar Alfa - Conotoksin Alfa - Bungarotoksin I

Kompetitif Trimetafan kamsilat Heksametonyum Mekamilamin Pentolinium Klorizondamin

i

Depolarizan Nikotin

j

i ı_____

Nsss

Santral sinir sistemi

Anatoksin - A Nikotin Sistin Epibatidin

! !

■»— ■ IH Ii— Etki mekanizması

Mekamilamin Dihidro b - erythrodine

I Fonksiyon

Antagonist

Lokalizasyon I

M,

mısın

Sinir dokusu, glandlar

j

Pirenzepin Atropin

Öğrenme, bellek Sekresyon artışı Epileptik aktivite artışı Kalpte kontraksiyon ve ileti azalışı Analjezi, düz kas kontraksiyonu Otoreseptör aktivitesi Kontraksiyon, sekresyon artışı NO sentezi

2

Kalp, düz kas, sinir dokusu

Tripitramin Atropin

m3

Düz kas, glandlar, endotel, sinir dokusu

Darifenazin Atropin

m

Oküler, sinir dokusu m

5

I İ İ İ ^ :İ İ I ' :

Otoreseptör Analjezi

Atropin -

j

Serebral vazodilatasyon

70 4 TÜM TUS SORULARI

Temel Bilgi: Adrenerjik reseptörlerin etkileri Doku

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

«1

a2

• Deri, mukoza ve splanik damar

• Kontraksiyon

• İskelet kası daman

• Kontraksiyon

• Gözde radyal kas

• Kontraksiyon (midriyazis)

• Pilomotor düz kas

• Kontraksiyon

• Sfînkterler

• Konstriksiyon

• Erkek genital

• Ejekülasyon

• Ter bezleri (Stres)

• Terleme

• Gastrointestinal sistem düz kası

• Gevşeme

• Trombositler

• Agregasyon

• Yağ hücreleri

* Lipolizin inhibisyonu

• Pankreas ,...... ...... - —

...; ...... .

* Böbrek Pı

Pz

(

• İnsülin salımmımn inhibisyonu

..... ..........

• Pozitif inotropi & Pozitif kronotropi

• Yağ hücreleri

• Lipolizin stimülasyonu

• Tükrük bezi

• Sekresyon artışı

■ Damarlar & Düz kaslar

• Gevşeme

• Karaciğer

• Glikojenoliz-Glukoneogenez

• Bronşlar

• Dilatasyon

• Pankreas

;

• Renin salımmında artma

• Kalp

i

• Glukagon salınımı

• İskelet kası

* Potasyumun hücre içine alimini artar

• Pankreas

• İnsülin salımmında artma

• Yağ / Karaciğer hücreleri

• Lipoliz, Glikojenoliz

• Miyokard ve SA nodül

• Pozitif inotropi 6t Pozitif kronotropi

► 71

1 . M uskarinik agonistler, I. bronkodilatasyon li. gözde miyozis III. ağızda kuruma IV. bradikardi V. hipotansiyon VI. mide salgısında azalma

I, II ve III II, IV ve V

Miyozis (Sirküler kasın kasılması ile) Akomodasyon spazmı (= Yakına odaklanma) (Silier kasın kasılması ile)

•

Miyopi («Uzağı görememe, akomodasyonun bir sekonder sonucudur)

Üriner Sistem de

etkilerinden hangilerini oluşturabilir? (N isan-2010) A) C)

• •

•

B) I, ili ve V D) II, IV ve VI E) IV, V ve VI

Miksiyonda hızlanma gelişir o

Mesane detrüsöründe: Kasılma (M 3-Gq)

o

Mesane sfinkterinde: Gevşeme (M 2-Gi)

Doğru cevap: C

Klasik bir parasempatomimetik etki sorusu. Benzer sorular TUS ‘ta oldukça fazla soruldu.

“OD

~ ~

^

P a r a s e m p a to m im e tik E tk ile r

Parasempatimimetik Etkili İlaçlar

(M u s k a r in ik E tk ile r )

0 Parasempatik etk ile ri, hem nikotik reseptö rleri u y a r a r a k (g a n g liy o n d ü z e y in d e hem de muskarinik re se p tö rleri uyararak (h ed ef organ düzeyinde) a rttırm a k mümkündür

Kardiyovasküler sistem de (M 2-Gi) •

Negatif inotropi

•

Negatif kronotropi

•

Negatif dromotropi

0 Ancak nikotinik re se p tö rler uyarıldığında, bu reseptörün bulunduğu sempatik sinir sistemi ve somatik sinir sistemi de uyarılm aktadır

Solunum sistem inde (M 3-Gq) •

0 A yrıcaasetilkolin düzeyini a r ttır a r a k e tk i eden indirekt etkili ilaçlar da, hem muskarinik hem de nikotinik reseptörleri uyarabilecekleri için, aynı zamanda sempatik ve somatik e tk ile re neden olabilirler

Bronkokonstriksiyon

G astrointestinal sistem de •

Peristaltizmde hızlanma (M 3-Gq)

•

Sfinkterlerde gevşeme (M 2-Gi)

•

Salgılarda artış (Tükürük, Mide asit, Pankreas, Safra...) (M, & M3)

0 Sadece parasempatik etki isteniyor ise sadece muskarinik reseptörlerin uyarılması g e re k ir V

f lKolinoreseptör uyaranları

Kalp

D irek etki

G land E ndotel

D ü z kas

Sinir A lkaloidler

OtonomSinir Sistemjni Etkileyen İlaçlar

G özlerde

R e ve rsib le

M u ska rn ik M

f Reseptörler Nikotinik

•T A C h e - İndirek e tk i------

◄

Kolin esterleri

irreversible

N öro m u sküler plak Çizgili kaslar

O tonom gangliyon hücreleri

! I:

İ-

72 ◄TÜM TUS SORULAR! 2. Kolinerjik uyanda aşağidakilerden hangisi olmaz?

6. A şağıdaki antikolinesteraz ilaçlardan hangisinin

(Nisan - 92)

etkisi çok kısa sürer? (Eylül - 88)

A) GİS motilite artması B) Siliyer kasların kasılması

A)

C)

OtonomSinir Sistemini Etkileyen L. İlaçlar

C) Pilomotor ereksiyon D) GİS sfinkter tonusunda azalma E) Detrusoru kasar, trigon ve sfinkteri gevşetir

Kolinerjik etki muskarinik ve nikotinik etkilerden oluşur. Seçeneklerdeki tek muskarinik olmayan etki pilomotor ereksiyondur. Pilomotor ereksiyon sempatik bir etkidir. Alfal reseptör uyarımı ile gerçekleşir. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: C

3. Hipotansiyon, miyozis, bradikardi ve intestinal m otilitede artma aşağıdaki ilaçlardan hangisi ile oluşur? (Eylül - 92) A) Muskarinik agonist B) Atropin

C) Beta - blokör D) Klorpromazin E) Amantadin Soru kökündeki tüm etkiler muskarinik reseptör uyarımına bağlı gelişebilir. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: A

4. Agonist ilaç intravenöz kullanıldığında oluşan hipotansiyon, miyozis ve salivasyonda artma hangi reseptör üzerinden olmaktadır? (Eylül - 93)

Fizostigmin Ambenonyum

B) Pridostigmin D) Neostigmin E) Edrofonyum

Soru önemli antikolinesteraz ilaçları sorguluyor. Edrofonyum en kısa etkili antikolinesterazdır. Miyastenia Gravi tanısında (tensilon testi) kullanılır.

Tablo: Reversibl antikolinesterazlar Periferik Etkililer • • • • •

Santral Etkililer

Edrofonyum (En kısa etkili) Neostigmin Pridostigmin Distigmin Ambenonyum

* * • • * «

Takrin (Cognex®) Donepezil (Aricept®) Rivastigmin (Exelon®) Galantamin Fizostigmin Eptastigmin

Doğru cevap: E 7.

En uzun etkili kolinesteraz inhibitörü aşağidakilerden hangisidir? (Eylül - 89, Eylül - 93) A) Pridostigmin

B) Neostigmin C) Fizostigmin D) Ambenonyum E) Ekotiyofat İrreversibli kolinesteraz inhibitörleri; paration, m alation, ekotiyofat, sarin ve organofosfatlardır. Etki süreleri reversibl inhibitörlerden uzundur. En uzun etkili olanı ekotiyofattır.

indirekt Etkililer (= Antikolinesterazlar) A) C)

Gangliyon stimıılasyonu B) Muskarinik etki Gangliyon blokajı D) Alfa - mimetik E) Sempatik stimülasyon

Soru kökündeki tüm etkiler muskarinik reseptör uyarımına bağlı gelişebilir. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B

5. Aşağidakilerden hangisi kolinerjik sinir uyarısı sonucu gelişmez? (Eylül - 2007) A)

C)

Miyozis B) Kalpte bradikardi Bronşlarda genişleme D) Mide salgısında artış E) Erkek seks organında ereksiyon

Kolinerjik uyarı bronkokonstriksiyon yapar. Ayrıntılı bilgi için önceki soruların açıklamalarını inceleyiniz.

Doğru cevap: C

, ..... ... , ...——"rr-nr-rr.rTH

Reversible Periferik Etkili • Edrofonyum • Neostigmin * Pridostigmin

Santral Etkili • • • • •

Fizostigmin Rivastigmin Eptastigmin Takrin Donepezil

Irreversible • • • • • • • * •

Tabun Soman Sarin Malation Paration Ekotiyofat İzoflurofat Metrifonat Diisopropilflorofosfat

Doğru cevap: E

8. Fizostigm in ve neostigm in arasındaki o rtak ö zellik aşağidakilerden hangisidir? (Nisan - 91)

A) Her ikisi de trisikiik antidepressan zehirlenmesinde kullanılırlar B) Her ikisi de alkaloiddir. C) Her ikisi de yarı sentetiktir D) Skisi de atropinle bloke olur E) İkisi de guarternerdir

FARMAKOLOJİ ► 73 Fizostigmin ve neostigmin asetilkolinesteraz enzimini reversibl inhibe etmek suretiyle sinapslarda ACh birikmesine neden olurlar. Dolaysıyla her ikisi de muskarinik etkilere neden olabilirler. Bu muskarinik etkileri atropin ile antagonize olabilir. Fizostigmin tersiyer yapıda bir alkaioid, neostigmin ise quarterner yapıda sentetik bir ilaçtır. Her iki ilaç da atropinle bloke edilir.

Fizostigmin, tersiyer yapılı olduğu için kolaylıkla kan - beyin bariyerini geçebilir, dolayısı ile atropin entoksikasyonunda fizostigmin kullanılır. Fizostigmin ayrıca trisiklik antidepresan ve nöroleptik zehirlenmelerinde de kullanılır.

11. A şağıdakilerden hangisi pilokarpinin özelliklerinden biri d e ğ ild ir? (Nisan - 2004) A) Kolinerjik muskarinik reseptör agonisti olması B) Glokom krizinde intraoküler basıncı düşürmek için kullanılması C) G öze damlatıldığında pupilde dilatasyona neden olması D) Ter bezinde salgılamayı arttırması E) Mide tonus ve motilitesinde artmaya neden olması Pilokarpin: Hem açık hem de dar açılı glokomda tedavide kullanılır. Muskarinik reseptörlerin non selektif parsiyel agonistidir. İlaç olarak kullanılan tek alkaloiddir.

Doğru cevap: D

En belirgin özelliği aşırı terleme yapmasitır. Kistik fibroziste tanı amacıyla kullanılır.

9. Striatum da m uskarinik reseptörleri spesifik olarak etkileyen aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 90)

Baş boyun bölgesine radyoterapi uygulanan hastalarda ağız kuruluğunu gidermek için tercih edilir.

Karbakol Fizostigmin

A) C)

B) Metakol D) Neostigmin E) Oksotremorin

Ayrıntılı bilgi için b ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Oksotrem orin •

Beyinde striatum’daki muskarinik reseptörleri oldukça selektif bir şekilde uyarır.

•

Tremor ataksi ve rijidite gibi P arkinson h a s ta lığ ın d a g ö rü le n le re b e n z e r b e lirtile r oluşturur.

Glokom tedavisinde en fazla tercih edilen ilaçlardan biridir. Gözde iris sfinkterini kasarak miyozis yapar, böylece irido - korneal açıyı genişleterek göz içi basıncını düşürür.

Doğru cevap: C 12. Ter bezleri üzerinde belirgin etkisi olan alkaioid aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 2004) A) Metakolin C) Karbakol

B) Oksotremorin D) Betanekol E) Pilokarpin

Pilokarpin

Doğru cevap: E

•

M 1 reseptörlere selektif etki gösteren direkt etkili parasempatomimetik alkaloiddir.

•

En belirgin özelliği aşırı terlem e yapmasitır.

•

Baş boyun bölgesine radyoterapi uygulanan has talarda ağız kuruluğunu gidermek için tercih edilir.

Pilokarpin parasempatomimetik etkinlik gösteren bir alkaloiddir. Pilokarpinin en belirgin etkisi ter bezleri

•

G lokom tedavisinde en fazla tercih edilen ilaçlardan biridir.

üzerindedir. Bu nedenle kistik fıbrozizs tam amacıyla da kullanılmaktadır.

•

G özde iris sfinkterini kasarak m iyozis yapar böylece iridokorneal açıyı genişleterek göz içi basıncını düşürür.

10. Ter bezleri üzerinde stim üle edici etkisi en belirgin olan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 90) A) Pilokarpin C) Oksotremorin

B) Pirenzepin

D) Metoklopramid E) Aseklidin

testi

Pilokarpin’in Endikasyonları •

Ağız kuruluğu

•

Kistik fibozis tanı testi

•

Glokom

f® --------_ ----------------- 1 Pilokarpin ve sevimelin radyoterapi oluşan ağız kuruluğu tedavisi, pilokarpin ve sevimelin ise Sjörgen sendromunda tedavisinde lakrîmasyonu a rttırm a k amacıyla kullanılırlar. Sevimelin uzun e tk ilid ir ve pilokarpinden yan etkisi daha azdır.

Doğru cevap: A

Doğru cevap: E 13. K olinesteraz enzim ine dayanıklı, m uskarinik olup, nikotinik etkisi de olan parasem patom im etik aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 94) A) Betanekol B) Oksotremorin C) Asetilkolin D) Metakolin E) Karbakol

74 4 TUMTUS SORULARI bir hipolipidemik iiaçtır. Gastrointestinal sistemden kolesterol sentezini inhibe eder.

Tablo: Kolin esterleri 8t Alkaloidler Kolinesteraz Duyarlılığı

Muskarinik Etki

Nikotinik Etki

+

+++

M etakolin

+

+++

+/-

Betanekol

-

+++

-

Karbakol

Pilokarpin

+++

,

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

....

+++

Muskarin

Doğru cevap: D 15. G astrointestinal ve üriner sistem üstündeki aktivitesi yüksek olan, nikotinik reseptörler üzerinde önem li bir aktivitesi bulunm ayan m uskarinîk agonist aşağıdakilerden hangisidir?

.

(Nisan 2012)

-

A) Asetiikolin C) Karbakol

Tablo: Muskarinik aktivite

E) Süksinilkolin

[Kardiyovasküler Gastrointestinal Ü rin er sistem Göz ■■

++

Bu sınavın tek otonom sinir sistemi sorusu! Kolay ve tekrar soru.

¡Asetiikolin

++

¡Metakolin

+++

++

+

¡Karbakol

+

++ +

++ ++

+

■■

¡Betanekol

+ /-

+ ++

++

[Muskarin

++

+ ++

++

+

++ +

[Pilokarpin

B) Nikotin D) Betanekol

Seçeneklerde bulunan betanekol; bir kolin esteri olan parasempatik bir maddedir. Sadece muskarinik resep­ törler üzerinden etki oluşturur. Bu özelliği nedeniyle de daha önce T U S ’da sorulmuştur. G IS ve mesane üzeri­ ne en güçlü etki oluşturur. Nörojenik mesane ve reflux özofajit tedavisinde oral olarak kullanılır. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

++ büüi

Doğru cevap: E

Seçeneklerde bulunan karbakol ve asetiikolin de kolin esteri olan parasempatik maddelerdir.

14. Yalnız m uskarinîk etkili olan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan - 97)

Â) Asetiikolin C) Arekoiin

Asetiikolin: Kolinesterazlara en duyariısıdır. Muskarinik ve nikotinik reseptörler üzerine etkisi yaklaşık aynı güçtedir.

B) Karbakol D) Betaneko!

Karbakol: Nikotinik etkisi muskarinik etkisinden daha güçlüdür. Sadece oftalmik olarak kullanılır.

E) Probuko! Betanekol kolinesterazlarla hidrolize olmaz. Başlıca m u skarin ik etki gösterir. Nikotinik etkisi yoktur. Karın ve mesanedeki şişlik ve gerginliğin ve özefagus reflüsünün tedavisinde kullanılır. Metakolin de saf muskarinik etki gösteren ajandır. Probukol

Süksinilkolin: Otonom sinir sistemi ile ilgisi olmayan bir nöromusküler blokördür.

Doğru cevap: D

Tablo: Kolinerjik ilaçların reseptör etkileri ve onémli özellikleri Muskarinik agonist

Kolinesteraz hassasiyeti

Asetiikolin

+++ ■A

M etakolin

Karbakol

Muskarin

; + + + Y ;v '' AA'

+++

i

aa

î ’.

■.

Y Y Y / ’ -Y Y .Y ; -

V,

++

-

Betanekol

Pilokarpin

Muskarinik N iko tinerjik :Y:;;;i:.ıYetkj^YYf Y;;:S|;:.ötkiAY;(;:Y:

ıA

aya

'■ + + +

+++ Y

■■'Y.Y + + +

Y ' A + :.A.;V A A ;A :'''+ A A A

+++

Atropin tarafından antagonizmaya has­ sasiyet

A -'+ + + .;A vY Y A '■ + + + ; Y "

+.A:

A \ . y 'Y a - . Y y .

A A / - ■'■ ■+ + + . .- A Y Y .

Y Y A .Y ; ; v Y \ A .

+++

A Y Y Y Y .Y .A Y I

Y Y . A y ;'v + + + A . A : Y A '

ÖZELLİK

intraoperatif myozis oluşturur Kardiyak etkileri kuvvetli. Bronşial hiperaktivite tanısı Glokom tedavisi intraoperatif myozis oluşturur Atonik mesane ve ileus tedavisi Aşırı terleme, ağız kuruluğu ve sjörgen sendromunda lakrimasyon arttırmak amacıyla kullanılır

FARMAKOLOJİ ► 75 16. Betanekol grubu ilaçların etkilerinden olm ayan aşağıdakilerden h a n g isid ir? (Eylül - 95) A) Hiposalivasyon C) GİS motilite artışı

o

•

B) Bronkospazm D) Miyozis

Bu nedenle parasempatik etkinin (= muska­ rinik) yanı sıra nikotinik etki de oluştururlar

Nikotik etki ile, sempatik ve somatik sistemi de uyarırlar

E) Rinore

o

Betanekol kolin esteri olup m uskarinik etkilidir. Muskarinik etki salivasyonu artırır.

Sempatik sistem uyarılınca: Kan basıncını artabilir

o

Somatik sistem uyarılınca: Çizgili kaslarda kasılma olabilir

P a r a s e m p a to m im e tik E tk ile r (M u s k a r in ik E tk ile r)

•

Gastrointestinal sistem (GİS) emilimi ve santrale geçişi iyi olan: Fizostigmin

•

GİS emilimi ve santrale geçişi kısıtlı olan:

K ardiyovasküler sistem de (IVf2-Gi) •

Negatif inotropi

•

Negatif kronotropi

•

Negatif dromotropi

Solunum sistem inde (M 3-Gq) •

Bronkokonstriksiyon

G astrointestinal sistem de •

Peristaltizmde hızlanma (M 3-Gq)

•

Sfinkterlerde gevşeme (M 2-Gi)

•

Salgılarda artış (Tükürük, Mide asit, Pankreas, Safra...) (M, & M3)

Gözlerde

Neostigmin

Doğru cevap: B 18. A şağıdakilerden hangisi neostigm inin etkilerinden biri değ ild ir? (Nisan 2007) A) B) C) D) E)

yan

Bulanık görme Terleme Kabızlık Bulantı, kusma Bronkospazm

Neostigmin reversibl asetilkolinesteraz inhibitörü ilaç­ tır. Dolayısıyla kolinerjik bulgulara yol açacaktır. Gast- 5 rointestinal motiliteyi arttırır. Reversibl antikolinesteraz inhibitörleri myastenia graves tedavisinde kullanılır.

•

Miyozis (Sirküler kasın kasılması ile)

•

Akomodasyon spazmı (= Yakına odaklanma) (Silier kasın kasılması ile)

Doğru cevap: C

•

Miyopi (=Uzağı görememe, akomodasyonun bir sekonder sonucudur)

19. A şağıdakilerden hangisi an tiko lin esteraz grubu arasında değ ild ir? (Nisan - 98)

ilaç

Ü riner Sistem de •

Miksiyonda hızlanma gelişir o

Mesane detrüsöründe: Kasılma (M 3-Gq)

o

Mesane sfinkterinde: Gevşeme (M 2-Gi)

Doğru cevap: A 17. A şağıdakilerden hangisi antikolinesteraz ilaçların özelliği d e ğ ild ir? (Eylül - 97)

A ) Fizostigmin C) Edrofonyum

B) Neostigmin D) Ambenonyum E) Skopolamin

Antikolinesteraz ilaçlar, kolinerjik kavşak ve sinapslarda asetilkolin birikmesine sebep olur. Bundan dolayı muskarinik etkilere ilave olarak nikonitinik etki de gösterirler. Atropin ve skopolamin ise muskarinik reseptör blokörleridir.

Indirekt Etkililer (= Antikolinesterazlar) A) Atropin zehirlenmesi tedavisinde kullanılma

B) Gangliyon stimülasyonu yaparak kan basıncını düşürme C) Asetilkolinin etkisini arttırma D) Myastenia gravis tedavisinde kullanılma E) Sinir gazı olarak savaş alanında kullanılma A n tik o lin e s te r a z la r (= İn d ir e k t E tk ili K o lin o m im e tik le r) •

Kolinerjik reseptörler üzerinde direkt bir etkileri olmadığı için ve asetilkolin konsantrasyonunu arttırarak etki ettikleri için ‘in d ire k t e tk ili kolinom im etikler’ olarak da adlandırılırlar

•

Asetilkolinin yıkılmasını (Kolinesterazı) inhibe ederek asetilkolin miktarının artmasına neden olurlar

Irreversible

Reversible Periferik Etkili • Edrofonyum • Neostigmin • Pridostigmin Santral Etkili • Fizostigmin • Rivastigmin • Eptastigmin • Takrin • Donepezil

Doğru cevap: E

• • • • • • • • •

Tabun Soman Sarin Malation Paration Ekotiyofat İzoflurofat Metrifonat Diisopropilflorofosfat

76 ◄TÜMTUS SORULARI 20.

A lzh eim er hastalığının tedavisinde kullanılan asetilkolin esteraz inhibitörü olan ilaç aşağıdakiierden h angisidir? (Nisan - 2006) A) B) C) D) E)

Donezepil Memantin Fluoksetin Lesitin Karbamazepin

•

Bağırsak ve mesane atonisi tedavisinde (Kolon’un psödo-obstriksiyonu, A bdom inal distan siyo n, Paralitik ileus): Neostigmin, Edrofonyum

•

Nondepolarizan nörom usküler blokörlerin etksini geri d ön d ürm ek için: Neostigmin, Pridostigmin, Edrofonyum

•

A n tik o lin e r jik e tk ili ila ç z e h ir le n m e le r in in tedavisinde: Fizostigmin o

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

R eversib le A ntikolinesterazların İki Temel En d ikasyo n u Asetilkolini arttırdıkları endikasyonları değişir: •

•

lokalizasyona

göre

•

Trisiklik antidepresanlar (TAD) hariç: Günümüzde TAD intoksikasyonunda fizostigmin, mortaliteyi arttırmasından dolayı kontrendikedir

G lokom ted av isin d e m iyozis o lu ştu rm ak için: Fizostigmin, Demekarium

S an tral sin ir sitem in e etki ed en ler= Alzheimer tedavisinde kullanılır

Doğru cevap: C

o

22.

Dikkat: Ancak fizostigmin toksik etkileri olduğu için Alzheimer’da tercih edilmez

Periferik sinir sistem in e etki edenler= Miyastenia Gravis’te kullanılır

Enzim reaktivatörü olan ve antidot olarak da kullanılan b ileşik aşağıdakiierden hangisidir? (Nisan - 99) A) Pralidoksim C) Vitamin K

“C Ö --------------- -------------- ;-----------Alzheimer Tedavisinde Kullanılan İlaçlar-.vvv"^ Değişik mekanizmalar ait pek çok ilaç grubu kullanılabilmektedir. Bu nedenle Alzheimer hastalık tedavisini sorgulayan sorularda etki mekanizmasına dikkat etmek gerekir. 0 Santral etkili kolinesteraz inhibitörleri: Takrin, Donepezil, Rivastigmin 0 NMDA antagonist!': Memantin 0 PPAR-gam a ag o n isti a n tid iy a b e tik : Rosiglitazon

Organofosfat zehirlenme tedavisinde kolinesteraz enzim reaktivatörleri kullanılır. Enzim reaktivatörü olarak kullanılan pralidoksimdir. Pralidoksim inorganik fosforun fosfor kısmına bağlanarak inhibe olm uş asetilkolin esterazdan organik fosforu kopararak enzim i tekrar a k tif hale getirir. Bunun olm ası için alkillenen enzim in yaşlanm asından önce kullanılm ası lazımdır.

K o lin esteraz Reaktivatörleri •

S a n tra le g e ç e m e y e n e le r: Obidoksim

•

Santrale geçebilen: Diasetilmonoksim’dir

0 Hipolipidemik: Statinfer 0 Anti-amilod antikor: Bapineuzumab

,< Ü ------------------ —

Doğru cevap: A 21.

B) N - Asetil sistein D) Pridoksin E) Naitrekson

P ra lid o k sim ,

1 ---------------------1

Yeni çıkan ve SS S 'e geçebilen kolinesteraz enzim reaktivatörü; Diasetilmonoksim'dir (DAM).

M erkezi sin ir sistem in de kolinom im etik etki oluşturm ak için aşağıdaki ilaçlardan hangisinin parenteral yoldan uygulanm ası zorunludur? (Nisan - 2006)

Doğru cevap: A

A) Neostigmin C) Fizostigmin

23.Yüksek dozda asetilkolin, atropinize hayvanında kan basıncını yükseltir.

B) Asetilkolin D) Edrofonyum

bir

deney

E) Betanekol

Seçeneklerdeki tek santral etkili antikolinesteraz fizostigmindir.

A ntikolinesterazların Diğer End ikasyonları •

Paroksism al supraventriküler taşilkardi ve aritmi tedavisinde: Edrofonyum o

A n c a k g ü n ü m ü zd e bu a m a ç la ö z e llik le kullanılan n egatif dromotropik etkili ilaçlar: Adenozin, Verapamil, Diltiazem, Propranolol ve Digoksin’dir

Bu etki aşağıdakiierden hangisi ile en fazla ve daim a bloke edilir? (Nisan - 99) A) Nöromusküler blokörler B) Gangliyon blokörleri C) Asetilkolin esterazlar D) Beta adrenerjik blokörler E) Alfa agonistler Atropin yüksek dozlarda sinoatriyel noddaki muskarinik reseptörleri bloke eder ve kalp atım hızını artırır. Hem santral hem de periferik etkili antimuskarinik etki gösterir.

FARMAKOLOJİ ► 77 *** Organofosfatlar, in s e k tis id o larak veya kim yasal silah o la ra k kullanılırlar. A setilkolin esteraz enziminin serin rezidülerini fosforillem ek sureti ile irreversibl olarak ı'nhibe ederler. A setilkolinesteraz inhibitörleri (AKİ) ikiye ayrılır.

AKİ

***Serini fo s fo rille r

* En kısa etkili olan

ORG ANO FOSFATLAR

E d rofonyum dur.

* En uzun etkili olan »•■►Distigmindir. * En uzun etkili olan -» E ko tiyo fattır. S O N U Ç T A A S E T IL K O L IN B İR İK İR

Nikotinik kolinerjik

Muskarinik kolinerjik

reseptörlerin uyarılması

reseptörlerin uyarılması

Jk

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

***Enzimin yapısındaki serini k a rb a m ille rle r.

M t

t

Gangliyon stimülasyonu

Parasempatik etkiler ortaya çıkar. (Miyozis, bradikardi, bronkokonstriksiyon)

■ Çizgili kaslarda | kasılmalar olur Hipertansiyon

T E D A V İD E

O K S İM L E R

A T R O P İN

Pralidoksim

Antimuskarinik olarak kullanılır

Obidoksim

S S S ’ye geçer.

Serinin fosforunu koparıp asetilkolinesterazı aktiflerler. Fakat S S S ’ye geçemezler.

Şekil: Asetit - kolinesteraz İnhibitörleri ACh’nin ise hem muskarinik hem de nikotinik etkisi vardır. ACH damar yataklarında parasempatik innervasyon olmamasına rağmen kan damarlarında fosfatidil inozitol sistemi üzerinden (Kalsiyum, NO) vazodilatasyon yapar. Atropin ACh’nin

bu sistem reseptörlerini bloke vazodilatatör etkisini kaldırır.

ederek Fakat

nikotinik reseptörleri etkileyemez. Sempatik otonom gangliondaki nikotinerjik reseptörlerin asetilkolin tarafından uyarılması sonucunda sempatik deşarj oluşur. Bu reseptörler hem parasempatik hem de sempatik gangliyonları bloke eden nonselektif gangliyon blokörleri tarafından etkilenir.

ğru cevap: B

| I

78 4 TÜM TUS SORULARI

Tablo: Kolinomimetikler, etkileri ve farmakokinetikieri (M: muşarinik, N: Nikotinik) İlaç

Farmakokinetik

§ ||5 ;;E İg |||r :J

spektrumu Direkt etkililer

OtonomSinir Sistem.ini Etkileyen „ İlaçlar

Asetilkolin

MN

Kolinesteraz çok hızlıyıkar. Etki süresi 5 - 30 sn

Betanekol

Kolinesteraz rezistanttır, oral alınır. Etki süresi 30 dk - 2 saat

Karbakol

Betanekolün aynısı

Pilokarpin

Ester değildir, oral aktiftir, etki süresi 30 dk - 2 saat

Nikotin

Pilokarpin gibi, etki süresi 1 - 6 saat

Indirekt etkililer Reversibl Edrofonyum

MN

Alkoldür, kuaterner amindir, lipofilik değildir, oral aktiftir, etki süresi 5 - 15 dk.

Neostigmin

MN

Karbamattır, kuaterner âmindir, lipofilik değildir; Etki süresi 2 - 6 saat

Fizostigmin

MN

Karbamattır, tersiyer amindir, lipofiliktir. Etki süresi 30 dk - 2 saat

MN

Karbamattır, kuaterner amindir, lipofilik değildir. Etki süresi 2 - 6 saat (en uzun etkili distigmin)

MN

Fosfattır, lipit çözünür, 2 - 7 gün

Piridostigmin, ambenonium

! j

İrreversibll Ekotiyofat Paration, malation

Fosfattır, çok fazla lipit çözünür. 7 - 30 gün

i

D: 08t04 m 24. A şağtdakilerden p arasem p ato m im etik d eğildir? (Eylül - 2003)

hangisi ilaçların

m iyotik etkilerinden

•

P a ra s e m p a to m im e tik esterlerindendir.

•

Muskarinik reseptörlere etkili ve kolinesteraza dirençlidir, oral olarak aktiftir, za y ıf lipit çözünürlüğü vardır.

A) Geçici miyopi oluşturmaları

B) Katarakt!) hastada görmeyi bozmaları C) Akut dar açılı glokomun düzeltilmesi D) Sikiopleji E) Kornea ödemi Sikiopleji (=ako m o d asy o n fe lc i)b irp ara se m p ato litik etkidir.

Gözdeki Parasem patik Etkiler •

Miyozis

•

Miyopi

•

Katarktlı hastlarda görmede azalma

•

Uzun süreli miyozise bağlı kornea ödemi

•

Akomodasyon

•

G öz içi basınçta düşeme

26. Cerrahi bîr girişim sonrası sindirim sistem i ve üriner sistem de ortaya çıkan atoni, ileus ve idrar retansiyonunun tedavisinde aşağıdaki ilaçlardan hangisi kullanılm alıdır? (Nisan - 2006) B) Skopolamin D) Asetilkolin E) Propanteiin sonrası sindirim sistemi ve üriner sistemde ortaya çıkan atoni, ileus ve idrar retansiyonunun tedavisinde parasempatomimetik

Cerrahi

bir girişim

bir ilaç kullanmak gerekir.

25. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi idrar yollarında organik b ir tıkan ıklığa bağlı olm ayan m esane atonilerinde yararlı olabilir? (Eylül - 2004) B) Trisiklik antidepressanlar D) Atropin

Parasem patom im etikierin Özel End ikasyonları •

O kü ler cerrah id e m iyozis o luşturm ak için: Asetilkolin, Karbakol

•

Glokomda miyozis oluşturarak trabeküler sistemi genişletmek için: Karbakol, Pilokarpin

•

Kserostomi, Sjögren sendrom unda tükürük salgısını arttırmak için: Pilokarpin (Salagen®), Sevimelin (Daha uzun etkilidir)

•

Reflü özefajitte alt özefagus psödosfinkterini kasıp reflüyü azatmak için: Betanekol

•

M id e

E) Fentolamin

Betanekol •

kolin

Doğru cevap: A

A) Betanekol C) İpratropiyum

Doğru cevap: D

A) Betanekol C) Efedrin

etkili

M esane ve m ide - bağırsak kanalı atonilerinde tercih edilir.

ato n isi,

P o s to p e ra tif

ab d o m in al

FARMAKOLOJİ ► 79

-(D--------------------------- -

^

^ ^

Organofosfat (= Irreversibl Kolinesteraz Inhibitorü) Zehirlenmesi 0 Genellikle vaka sorusu olarak sorgulanan bilgilerdir. Hikaye Örnekleri 0 Tarlasında böcek tem izleyici kullanma öyküsü olan, bilinci kapalı çiftçi...

0 Çocuğunun başındaki b iti tem izlem ek için böcek tem izleyici kullanan anne... 0 Kimyasal silaha maruz kalmış bro nkokon striktif b rad ikard ik asker... Klinik: A rtan asetilkolin'e bağlı özellikle parasempatik e tk ile r gözlenir. Ancak nikotinik reseptörlerinde uyarılmasına bağlı sempatik ve somatik e tk ile r de gözlenebilir. 0 Temasın hemen gerçekleşmesi nedeniyle ilk bulguların geliştiği organlar: Akciğer, Göz 0 Gözde: Miyozis, Oküler ağrı, Konjonktival konjesyon, S ilie r spazm 0 Akciğerlerde: Bronkokonstriksiyon, Bronşial sekresyonda a rtış , N e fes darlığı 0 G astrointestinal sistemde: Bulantı, Kusma, Anoreksi, Diyare, Abdominal kramp 0 Defekasyon, Ürinasyon, Lakrimasyon, Terlem e, Penil ereksiyon, Bradikardi, Hipotansiyon 0 Santral sinir sisteminde: Konfüzyon, Ataksi, Konuşma bozukluğu, Reklekslerde azalma, S antral solunum sistemi paralizisi. Koma, Jeneralize konvülziyon 0 Ayrıca somatik sisteminde uyarılmasına bağlı: Kas fasikülasyonları da gözlenebilir 0 En sık ölüm nendeni: 5olunum yetm ezliğ id ir T an ı: Hikaye + Klinik bulgular 0 Kesin tanı: E ritro s itle rd e ya da plazmada kolinesteraz a k tiv ite Ölçümü ile konur T ed avi: Medikal tedavide iki ilaç gurubu kombine ed ilir

Í .Genel Önlemler 0 M a ru ziy e ti sonlandır: Gaz maskesi takm a, elbiselerini çıkarma, c ilt ve müköz membranları su ile yıkama, g astrik lavaj... 0 Solunuma yönelik: Endotrakeal aspirasyon, yapay solunum yapılır ve oksijen ve rilir

0 Persistan konvülziyon gelişirse: Diazepam ve rilir 0 Şok tedavisi uygulanır

0 Parenteral bütirilkolinesteraz (= Psödokolinesteraz) infüzyonu yapılabilir 2 . Kolinesteraz R eaktivatö rleri 0 Ö zellikle henüz irreversibl etkinin başlamadığı ilk 2 -4 saat içinde e tk ilid irle r 0 S an trale geçemeyeneler: Pralidoksim, Obidoksim 0 S an trale geçebilen: Diasetilmonoksim’d ir S .A n tik o lin e rjik Etki Oluşturmak İç in 0 Atropin: Hastayı ölüme iten pulmoner ve kardiyak e tk ile ri antagonize etm ek için v e rilir

distansiyonda peristaltizmi hızlandırmak için: Betanekol

•

Flask tip nörojenik mesanede miksiyonu provake etmek için: Betanekol

Doğru cevap: A

İdrar retansiyonunda miksiyonu provake etmek için: Betanekol

27.

Bronş hiperaktivitesi tanısında provokasyon testinde kullanılan kısa etkili: Metakolin Öğrenme ve belleği güçlendiren / Alzheimer tedavisinde kullanılan: Arekolin Deneysel tremor/parkinsonizm tablosu oluşturan: Oksotremorin

N iko tin b a ğ ım lılık te d a v is in d e ku lla n ıla n : Vareniklin’dir

Asetilkolin, klinikte en çok hangi am açla kullanılır?

(Eylül 2012) A) Yaygın vazodilatasyon oluşturmak B) Kalp atım hızını azaltmak C) Kalbin kasılma kuvvetini azaltmak D) Göz cerrahisi sırasında miyozis oluşturmak E) Atrioventriküler ileti hızını azaltmak

8 0 ◄TÜM TUS SORULARI Bu soruya cevap verebilmek için hem parasempatik sisteme ait bir nörotransmitter olan asetikolinin etkilerini bilmek hemde asetilkoline ait bazı farmakokinetik özellikleri harmanlamak gerekir. Öncelikle belirtelim, seçeneklerdeki endikasyonların hepsi parasempatik ilaçlar için bir kullanım endikasyonudur. Öncelikli olarak parasempatik ilaçların en önemli kullanım endikasyonlarını hatırlayalım: Glokom ve gözde miyozis yapmak için Paralitik ileus

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

M e s a n e ato n isi bozuklukları

ve

n ö ro jen ik

Tablo: Parasemptatomimetik ilaçların endikasyonları ve kontrendikasyonlan Endikasyonları 0

Glokom

0

Paralitik ileus, Bağırsak atonisi

0

Mesane atonisi, Flask tip nörojenik mesane

0

Kserotomi, Sjögren sendromu

0

0

Supraventriküler taşikardi, Taşiaritmi

İnkontinans, Enürezis noktürna

0

Peptik ülser

0

Miyastenia gravis

0

Parkinson hastalığı

0

Nondepolarizan nöromusküler blokörlerin etkisini geri döndürme

0

H ipertiroidi (Atrial fibrilasyonu a rttıra b ilir)

0

Bradikardi

0

Alzheim er hastalığı

0

Hipotansiyon

0

A ntikolinerjik e tk ili ilaç intoksikasyonlan

m esane

Kserostomi Bu ila ç la r AV g eçiş i b a s k ıla d ık la rı supraventriküler taşiaritmilerin tedavisi

için

Miyastenia gravis_ Reflü özofajit Alzheimer hastalığı Atropin gibi antikolinerjikler ile zeh irlen m e durumları Bu kullanım endikasyonlarına ilave olarak parasempatik ilaçların kalp üzerindeki etkilerini de hatırlayalım. Bu ilaçlar ventrikülde miyokardın kontraktilitesini çok belirgin etkilemeksizin, AV geçişi baskılarlar ve kalp hızını azaltırlar.

Kontrendikasyonlan 0

Gastrointestinal sistemde veya üretrada m ekanik tıkanıklık

0

Astım

0

Kronik obstriktif akciğer hastalığı

Doğru cevap: E 29. Kolinerjik hiperaktivasyon bulgularıyla gelen bir entoksikasyon vakasında aşağıdaki bulgulardan hangisi öncelikle direkt değil, indirekt etkili bir koünom im etik ilaç zehirlenm esini düşündürür?

(A ralık-2010) Bu soruda dikkat edilmesi gereken, asetilkolin için klinik endikasyon sorulmaktadır. Asetilkolin sistemik yolla uygulanmaz. Çünkü plazmada derhal psödokolinesteraz enzimi tarafından parçalanmaktadır. Bu nedenle sadece lokal etki arzu edildiği durumlarda kullanılabilir. Yani seçeneklerde bulunan; “göz cerrahisi sırasında miyozis oluşturmak”, bu sorunun cevabıdır.

Doğru cevap: D 28. A şağıdakilerden hangisi m uskarinik reseptör agonistlerinin kullanım ı için bir endikasyon d e ğ ild ir? (Nisan - 2009) A) B) C) D) E)

Dar açılı glokom Myastenia gravis Trisiklik antidepressan zehirlenmesi Paralitik ileus İdrar tutamama

Hangisi parasempatomimetik ilaç kullanımı endike değildir diye yorumlanabilir. Soru parasempatomimetik ilaçların endikasyonlarını sorgulamaktadır. Parasempatik sinir sistemi gastroin­ testinal sistem ve üriner sistemi hızlandırır. Dolayısıyla idrarını tutamayan birinde muskarinik (=parasempatomimetik) bir ilacın kullanılması kontrendikedir. Ancak soruda bir hata bulunmaktadır. Çünkü myastenia gravis tedavisinde parasempatomimetik ilaçlardan muskarinik reseptör agonistleri değil nikotinik reseptör agonistleri kullanılır. Sorudaki muskarinik yerine nikotinik ya da kolinerjik kelimesi kullanılsaydı soru çok daha şık olurdu.

A) Miyozis B) Aşırı terleme C) Bağırsak hareketlerinde artış

D) İstemsiz idrar kaçırma E) Çizgili kaslarda kasılma

indirekt kolinerjik etkinin sorgulandığı orta düzeyde zorluğa sahip b ir otonom sinir sistemi sorusudur. Kolinesterleri ve alkaloidler büyük çoğunlukla direkt muskarinik reseptörler üzerinden etkiler oluştururlar. Kolinesteraz inhibitörleri ise sinaptik kavşakta asetil­ kolin birikimine neden olarak hem muskarinik hem de nikotinerjik etkileri diğer grupların tersine aynı anda oluşturabilirler. Soruda nikotinerjik etki seçeneklerde kas fasikülasyonu olarak belirtilmiştir. Diğer seçenekler muskarinik etkileri içerir. Doğru cevap bu nedenle çizgili kas fasikülasyonudur.

Doğru cevap: E 30. Aşağıdaki durum ların hangisinde asetilkolin esteraz inhibitörleri ku llanılm az? (Eylül - 2010) A) Miyastenia gravis B) Nörojenik mesane C) Pilokarpin intoksikasyonu

D) Aritmi E) Glokom

FARMAKOLOJİ ► 8 Î Soruda kolinesteraz inhibitörlerinin endikasyonları sorulmaktadır.

kullanım

32. Bir asetilkolin esteraz m olekülü 1 saniyede ya klaş ık kaç asetilkolin m olekülünü h idrolize eder? (Nisan 2013)

Pilokarpin dış salgılar ve ter bezleri üzerinde en belirgin etki ortaya çıkartan alkaloid grubu bir parasempatomimetiktir (kolinerjik). Asetilkolin esterazı inhibe ederek kolinerjik aktiviteyi artırmak, pilokarpin intoksikasyonlu bir hastada tabloyu daha da ağırlaştıracağı için tam tersine kontrendikedir.

A) 100.000 C) 1.000 E) 10

Bu soru alışılagelmiş b ir soru tipi değildir ve klinikte karşılığı olan bir bilgiyi de ölçmemektedir. Detay b ir bilgi sorusudur.

Parasem patom im etiklerîn End ikasyonları: •

Paralitik ileus (tonüs ve peristaltizmi artırdıkları için)

•

Mesane atonisi ve nörojenik mesane bozuklukları (miksiyon regülasyonu sağladıkları için)

•

Reflü özefajit (alt özefagus sfinkter basıncını artırdıkları için)

•

M iyasten ia G ravis (asetilkolinin etkinliğini artırdıkları için)

•

G lokom (m iy o zis y a p tık la rı ve Schlem m kanalındaki düz kasları kastıkları için)

•

Atropin, TAD, fenotiyazinlerve benzodiazepinlerle olan zehirlenm elerin tedavisi (antikolinerjik etkileri engelledikleri için)

B) 10.000 D) 100

Asetilkolinesteraz (AChE) enzimi bilinen en verimi yüksek enzimlerden biridir. Dakikada 6x105 asetilkolin molekülünü hidrolize ettiği bildirilmiştir

(The Pharmacological Basis of Therapeutics, 12th edition, 2011, Goodman and Gilman’s, p.241).

6x 10 s / 60 sn hesaplamasına göre saniyede 10.000 asetilkolin molekülünü hidroliz edecektir. Doğru cevap “B” seçeneğidir. Enzimin “turn-over” süresi de 100 mikrosaniyedir.

Doğru cevap: B

Bu Konu Hakkında

POTANSİYEL SORULAR (E -13)

Doğru cevap: C 31. Aşağıdaki m uskarinik agonistlerden hangisi baş ve boyun radyoterapisinden sonra oluşabilen kserostom i tedavisinde kullanılır? (Eylül 2012) A) Pilokarpin C) Betanekol

1. Açık açılı glokom tedavisinde aşağıdaki İlaçlardan hangisi oral yoldan kullanılır? A) Pilokarpin C) Metazolamid

B) Asetilkolin D) Metakolin 2.

E) Karbakol

Soruda belirtilen muskarinik agonistlerin en önemli özelliklerinden birisi tüm dış salgıları arttırmalarıdır. Bu nedenle ksrostomi gibi dış salgılarda azalma olduğu durumlarda kullanılabilirler. Ancak bu endikasyonda en tercih edilen kolinerjik madde pilokarpin’dir. Pilokarpin tükkolinerjikleriçerisinde dış salgıları en fazla arttıran alkaloid yapıda bir kolinerjiktir.

Glokom tedavisinde sistemik yolla kullanılan karbonik anhidraz enzim inhibitörü aşağıdakilerden hangisidir? A) Latanaprost C) Timolol

Asetilkolin: Bir kullanılmaz. •

kolin

esteridir.

İlaç

olarak

pek

B e tan ek o l: Bir kolin es terid ir. Ö ze llik le gastrointestinal sistemde ve üriner sistemde belirgin etki oluşturur. Bu lokalizasyonlardaki endikasyonlar için tercih edilir.

•

M eta ko lin : Bir kolin es terid ir. Ö ze llik le ka rd iyo vaskü ler sistem d e belirgin etkinlik gösterir.

•

Karbakol: Yine bir kolin esteridir. Oftalm ik solüsyon olarak kullanılır.

Doğru cevap: A

B) Asetazolamid D) Pilokarpin E) Dorzolamid

3. Açık açılı glokom tedavisinde tedavisinde kullanılan I.

Diğer seçeneklerdeki tüm ilaçlarda kolinerjiktir. Bu ilaçların bazı önemli özelliklerine bakarsak;

B) Demekaryum D) Travoprost E) Apraklonidin

Asetazolamid

II. Timolol III. Unoproston İlaçlarından hangisi aköz humörün atılımının (outflow) artışına bağlı göz içi basıncı azaltır? A) III

B) I

C) l+ll

D)ll

E) ll+lll

Cevaplar: 1:C, 2:B, 3:A Glokom tedavisinde kullanılan ilaçlarla ilgili detay bilgi içeren bir soru. Glokom tedavisinde kullanılan ilaçların bir çoğu topikal damla olarak kullanılmakla birlikte karbonik anhidraz grubu diüretiklerden asetalozamid, diklorofenamid ve metazolamid oral yolla (sistemik) kullanılabilen karbonik anhidraz enzim inhibitörü diüretiklerdir. Aynı grupta bulunan dorzolamid, brinzolamid ise sadece topikal yolla kullanılmaktadırlar.

82 ◄TÜMTUS SORULARI

Glokom tedavisinde kullanılan karbonik anhidraz enzim Inhibitörleri ve beta blokerler gözde aköz hümör üretimini azaltarak etki oluştururlar. Glokom tedavisinde kullanılan Prostaglandin F2a analoğu ilaçlar (latanoprost vb) ise aköz hümörün gözden atılımın! (outflow) arttırarak etki oluştururlar. G lo ko m te d a v is in d e k u lla n ıla n ila ç la r M ekanizm a

OtonomSinir Sistemini Etkileyen „ ilaçlar

j

j

Ö zellikler

jj

K o lin erjikler - Pilokarpin (topikal) - Fizostigmin (topikal) - Ekotiofat (topikal) (etki süresi uzundur “100 saat”) - Demekaryum (topikal)

Silyer kas Alkaloid yapıdadır. kasılması sonucu aköz hümör out-flow artışı. ! Antikolinesteraz | yapıda ilaçlardır.

- Karbakol

Kolin esteri’dir.

|j|

D iü retikle r Aköz hümör oluşumunda bikarbonat inhibisyonu ile azalma.

- Asetozolamid (oral) - Metazolamid (oral) - Dorzolamid (topikal) - Brinzolamid (topikal)

Beta blokörler ile kombine kullanımı mevcuttur.

J|

IJprostaglandinler - Latanoprost (topikal) Out-flow artışı. Glokom'da Beta blokörlerden önce - Unoproston (topikal) ilk tercih edilecek - Bimatoprost ilaç grubudur. (topikal) - Travoprost (topikal)

| | Alfa agonistter

|| Out-flow artışı. Dipivefrin, adrenaline dönüşerek katekolaminerjik yan etkiler oluşturabilir.

- Adrenalin (topikal) - Dipivefrin (topikal)

||

|||

S elektif alfaZ agonistler - Apraklonidin (topikal Aköz hümör - Brimonidin (topikal) sekresyonunda azalış. Aköz hümörün uveoskleral out-flow artışı.

Apraklonidin SSS'e geçmez.

Lipofilik kornea penetrasyonu iyidir.

| | Beta blokörler - Betaksolol (topikal) - Timolol (topikal) - Karteolol (topikal) - Levobunolol (topikal) - Metipranolol (topikal) - Metapranolol (topikal)

| | Aköz hümör ! sekresyonunda azalış.

:

Betaksalol tek beta-1 selektif blo-kördür. Etki gücü en zayıf olandır. Beta-2 blokajı yapmadığı için nefes darlığına ! neden olmaz.

► 83

Aşağıdakilerden (Eylül-91) A) B) C) D) E)

hangisi

Mukosiliyer transport ipratropiyum bromür parasempatolitik ilaçlar tarafından inhibe edilir.

Skopolamin Asetiikolin Pilokarpin Metakolin Fizostigmin

En iyi bilinen skopolamindir.

4. antikolinerjik

ajanlar

atropin

ve

Belladon Alkaloidleri

Santral K uvarterner Amin T ürevleri j A n tiko lin erjikler

Atropin Skopolamin Tropikamid Siklopentolat

0 İpratropiyum 0 Hyosin 0 Glikopirolat 0 Selektifler

0 Biperiden 0 Benztropin 0 Triheksifenidil

MSêêMMMê

Doğru cevap: A

Aşağıdaki an tim u skarîn ik ilaçlardan hangisi bronşiyal astım ted avisind e kullanılır? (Eylül 2012) A) Skopolamin B) Siklopentolat C) ipratropium D) Homatropin E) Tropikamid

Bu sorunun cevabı bronşlara oldukça selektif olan ve bronkodilatasyon yapmak için kullanılan bir kuvartener amin türevi antikolinerjik ilaç; ipratropium’dur. Antikolinerjik maddeler bronşlarda dilatasyon oluştururlar. Öncelikle antikolinerjik ilaçların sistemik etkilerini hatırlarsak;

}

•

j

2 . İpratropiyum hangi farm akolojik gruba ait bir ajandır? (Eylül-96) A) B) C) D) E)

Kolinerjik ajanlar Antikolinerjik ajanlar Kolinesteraz inhibitörü Antimuskarînik ilaçlar Gangliyon bloköri

İpratropiyum, atropin, belladona alkaloidleri, izopropamid, L-hiyosiyanin, skopoiamin ve tropokamid gibi antimuskarînik ilaçlar grubundandır. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: D 3. Aşağıdaki antim uskarînik ilaçlardan hangisi, terapötik dozlarda m ukosiliyer klirensi aza ltm az?

Homatropin Propantelin Atropin İpratropiyum Skopolamin

\

Yüksek dozda flushing oluştururlar (bu etki; histamin salıntmıyla cilt dam arlarının vazodilatasyonu ve terleyememe ile İlgilidir). Atropinle zehirlenenlerde ciltte yaygın kızarma ve hipertermi oluşur.

,

f

•

Kalpte taşikardi oluştururlar. AV iletimi hızlandırırlar (AV nodda reflaktör periyodu kısaltırlar) ve bu nedenle EKG ’de P-R aralığı kısalır

| | |

•

Sirküler kası gevşeterek midriyazis oluştururlar. Uzun süreli midriyazis nedeniyle fotofobi oluşur. Siliyer kası gevşetirler (akomodasyon felci = siklopleji) ve böylece yakın görmede fokuslama bozulur. Siliyer kaslar gevşeyince yakındaki cisimler bulanıklaşır (hipermetropi).

f } ( ? ;

•

Ter ve tükrük bezlerinin salgısını inhibe ederler (mukozalarda kuruma ve hipertermi).

\ f

f i

•

•

(Nisan 2000) A) B) C) D) E)

hariç

Doğru cevap: D

Tablo: Parasempatolitik (Antimuskarînik) ilaçlar

0 0 0 0

İpratropiyum’un astım tedavisinde önemli bir avantajı mukosiliyer klirensi azaltmamasıdu.

antikolinerjiktir?

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

1.

•

Barsaklarda motiliteyi azaltıp, çeper kaslarının tonüsünü a z a ltır la r (= an tis p a zm o d ik ve konstipasyon).

J | f

\

Mesanenin çeper kaslarını gevşetirler ve sfinkteri kasarlar (= miksiyon güçlüğü).

;

Bronşlarda ise bronkodilatasyon oluştururlar.

I

İ

\

Seçeneklerde bulunan ilaçlara tek tek bakalım;

{

Skopolam in: Bir bella donna alkaloididir. Özellikle taşıt tutmasının tedavisinde kullanılır.

| I

t i

%

84 ◄TÜM TUS SORULARI Siklop en to lat - hom atropin - tropikam id: Sentetik bella donna alkaloitleridir. Oftalmik olarak kullanılırlar.

•

Doğru cevap: C

5. Ora! olarak kullanıldığında yakın görm e o daklam asında zorluğa yo! açan aşağıdakiierden h angisidir? (Eylül-93) A) B) C) D) E)

Akom odasyon felci (= S iklopleji) yapar: Yakına odaklanma bozulur

Propantelin Propranolol Betanekol Guanetidin Atenolol

Endikasyon: A kom odatif ezotropyada medikal tedavi

Peristaltizm inhibe olur: Konstipasyon gelişir •

Endikasyon: Fonksiyonel diyare, İshal ile giden iritabl bağırsak sendromu

•

Kontrendikasyon: Mide ve bağırsak atonisi

M esane detrüsöründe g evşem e, kasılm a gelişir: Miksiyon güçleşir

sfinkterinde

•

Endikasyon: Spastik tip nörojenik mesane tedavisi, Enürezis noktürna

Propantelin parasempatolitiktir, gözde siklopleji ya­ pacağı için yakın görmeyi bozar. Spazm giderici olarak oral kullanılabilen bir preparattır.

•

Kontrendikasyon: Benign prostat hiperplazisi, Atonik mesane, Flask tip nörojenik mesane

Betanekol bir kolin esteridir. Paralitik ileus tedavisinde kullanılır.

•

Endikasyon: Kalp durması, AV blok

•

Kontrendikasyon: Taşikardi, Taşiaritmi, Kardiyak iskemi, Atrial fibrilasyon

Kalpte hızlanm a (= Vagolizis): Taşikardi gelişir

A teno lol ve propranolol birer beta blokördür.

Doğru cevap: A

Tükürük salgısında azalm a: Ağızda kuruluk oluşur »

6. İntraven öz asetilkolin enjeksiyonunun oluşturduğu aşağıdaki etkilerden hangisi atropin tarafından ö n len m e z? (Eylül 2006) A) B) C) D) E)

•

nonselektif antimuskarinik

A tropin’in Etkileri, En d ikasyo nları, Kontrendikasyonları Atropinin etkileri bilinir ise, endikasyonlarını veya kontrendikasyonlarını tahmin etmek çok zor değidir S irk ü ler kas gevşer: Midriazis gelişir Kontrendikasyon: Dar açılı glokom o

•

Çünkü midriaziste trabeküler sistemin bulunduğu iridokorneal açı daralır. Dar açılı glokomu bulunan hastalarda açı bloğu ile glokom krizi oluşturmamak için, midriyatik ajanlar kullanılmamalıdır.

Endikasyon: Oftalmolojide midriazis oluşturmak için, Fundus muayenesi için

H istam in fibere etm esine bağlı vazodilatasyon oluşturur: Ateş gelişir • •

dam arlarda

Yan etki: Hipotansiyon, Flushing Kontrendikasyon: Ateşli hastalık o

Kontrendikasyon: Kserotomi, Sjögren sendomu

Endikasyon: Astım tedavisi

Doğru cevap: C

ilaçtır. Soru muskarinik olmayan etkiyi sorgulamaktadır. Nöromusküler kavşaktaki asetil kolin reseptörleri nikotinik tiptedir. Dolayısıyla atropin ile bloke olmaz.

•

•

Atropin intoksikasyonunda erken bulgu: Ağız kuruluğudur

A kciğerlerde genişlem e: Bronkodilatasyon oluşturur

Miyozis Bradikardi Çizgili kaslarda fasikülasyonlar Salya artışı Bağırsak hareketlerinde artış

Atropin,

Endikasyon: Anestezi premedikasyonu, Siyalore o

Özellikle pediatrik vakalarda febril konvülziyon riski düşünülmelidir

7. Yeterli dozlarda atropin uygulanan b ir kişide aşağıdakiierden hangisi g ö rü lm e z? (Eylül 2008)

Mide salgısında azalma Bağırsak peristaltizminde artma Ağızda kuruma Vücut sıcaklığında artma E) Terlemede azalma

A) B) C) D)

Soru parasempatomimetik ilaçların prototipi olan atropin ile otonom sinir sisteminin mekanizmasını sorgulamaktadır. Atropin peristaitizmi inhibe eder. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B

8. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi glokom tedavisinde ku llanılm az? (Nisan 2007)

Pilokarpin Apraklonidin Demekaryum Metazolamid E) Indoramin

A) B) C) D)

Pilokarpin: Alkaloid grubu parasempatomimetik ilaçlardandır. Ter bezleri üzerine etkisi en belirgindir. Glokomda kuiianıiır.

A praklonidm : kullanılır.

alfa 2 selektif agonistidir. Glokomda

Dem ekaryum : Reversibl antikolinesteraz inhibitörüdür. Glokomda kullanılır. M etazoiam id: Glokomda kullanılan karbonik anhidraz grubu diüretiktir. İndoram in: Hipertansiyon tedavisinde kullanılan se­ lektif alfaı reseptör blokörüdür.

Doğru cevap: E

Glokom Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Glokomda, amaç genellikle göz tansiyonunu düşürmektir. Bu amaçla aköz üretimi azaltılabilir veya aköz'ün dışa arttırılabilir. * KoJinomimetikler (Miyotikler): Trabeküler yoldan aközün dışa akımını arttırırlar o Pilokarpin, Karbakol, Fizostigmin, Ekotiofat, Demekaryum * Beta blokörler: Silier epitelden aköz üretimini azaltırlar o Timolol, Karteolol, Betaksolol, Levobunolol, Metipranolol * Karbonik anhidraz inhibitörleri: Aköz üretiminde gerekli olan karbonik anhidrazı inhibe ederler o Asetazolamid; Metazoiamid, Brinzolamid, Diklorfenamid

Dorzolamid,

* Prostoglandin F 2a analogları: Üveoskleral yoldan aközün dışa akımını arttırırlar

o latanoprost,

Bimatoprost,

Travoprost,

Unoproston * Alfa2 agonistler: Aköz dışa akımını arttırırlar, üretimini azaltırlar o Apraklonidin, Brimonidin

86 4

1. Kokainin etki m ekanizm ası hangisidir? (Nisan - 91)

Enkefaiin C) NA boşaltımı

OtonomSinir Sistemini Etkileyen L İlaçlar ^

A)

aşağıdakilerden

Sem patom im etiklerin Etki Kalıplan • Adrenalin = Alfa + Beta

B) Adrenerjik D) GABAminerjik E) Dopaminerjik

Kokain lokal anestezik olarak da kullanılmış, bağımlılık yapma potansiyeli yüksek bir sempatomimetik ve uyarıcı etkili ilaçtır. NA reuptake’in i inhibe ederek etkili olur. Adrenerjik etki böylelikle artırılmış olur.

• Noradrenalin = Alfa • İzoproterenol = Beta

Bir S a v a şç ın ın Özellikleri & Bunu Sağ layan R esep tö rler (= Sem patik Etkiler) •

Kalbi hızlı ve güçlü kasılır (= Pozitif inotropi ve pozitif kronotropi): B etal, Alfal

•

Oksijene ihtiyaç vardır (= Bronş etrafındaki düz kasların gevşemesiyle bronkodilatasyon): Beta2

Noradrenalin’in R eu p take’i İki yere reuptake edilebilir •

G ö zleri fal ta şı gibi açılm ıştır, çevred en g eleb ilecek sald ırılara karşı görme alan ı, m idriazis ile genişlem iştir (= R a d ial kasın

•

Aköz hümör göz önünü sürekli temizlemeye çalışır (= Aköz sürkülasyonunda artış vardır)

Presinaptik nörona (= Nöronal Uptake= Uptake-1) o

•

•

Blokörleri: Trisiklik antidepresanlar, Kokain, Amfetaminier

kasılmasıyla midriyazis): Alfal

V askü ier e n d o te le (= E kstranö ro n al U ptake= Uptake-2) o

B lo kö rleri: E s tro je n , Minarelokortikoidler

o

Aköz üretiminde artış için damarlarda gevşeme gerekir: Beta 2 Alfa2

o

A köz dernajında artış için trabeküler akım ı

G lu ko ko rtiko id ler,

arttırmak gerekir: Alfa2

Doğru cevap: B 2.

Noradrenalinin u ygulanış hangisidir? (Nisan - 88)

A)

şekli

İntramusküler

İskelet kaslarına giden kan artmıştır (= Dam ar düz kaslarının gevşemesi ile vazodilatasyon gelişir): Beta 2 (İstisnai bazı yerlerde muskarinik reseptörler bulunabilir)

•

Sistemik kan basıncı artmıştır (= D am ar düz

aşağıdakilerden

B) Subkütan

C) Rektal

•

D) İntravenöz E) Ora!

kasları kasılır, vazokonstriksiyon gelişir): Alfa 1

•

Vazokonstriktör özelliği nedeniyle I.V. infüzyon şeklinde kullanılır. Noradrenalin ora! ve rektal yolla kullanıldığında etkisizdir.

(= Renin salımı artar): Beta,

•

Cilt altına kaçması halinde ciltte nekroz, dökülme ve ülserasyona yol açar. Bundan dolayı cilt altına veya kas içine injeksiyon yoluyla kullanılmaz.

Doğru cevap: D 3. Deride vazokonstriksiyon, (+) kronotrop etki yapan m adde hangisidir? (Nisan - 91)

A)

Adrenalin

inotrop ve (+) aşağıdakilerden

•

Enerjiye ihtiyaç vardır o

Trigliserit üretimi artmıştır (= Lipoliz uyarılır): Beta, & Beta 3

o

K a ra c iğ e rd e glu ko z üretim i a rtm ış tır (= Glukoneogenez, glikojenoliz hızlanır): Beta 2

o

P an kreas kan şekerini yükseltm eye ça lış ır (= Glukagon salımı artar): Beta 2

Tüyleri diken dikendir (= Kıl diplerindeki düz kasların kasılmasıyla piloereksiyon gelişir): Alfa,

• B) Noradrenalin

C) İzoprenalin

Böbrek de kan basıncını arttırmaya ça lışır

Amaç ile uyuşmayan yerlere giden kan akımı kısıtlanmıştır, yüzü ve benzi soluklaşmıştır o

D) Propranoloi E) Atropin

Deride vazokonstriksiyon için alfa agonist, kalpte pozitif inotropi ve kronotropi için beta agonist etkinlik gerekir. Etki kalıbı alfa + beta olan adrenalindir.

Cilt ve mukozaya gider dam arlarda kasılm a gelişir: Alfa,

•

Soğuk soğuk terlemeye başlamıştır o

•

Ter üretimi artar, cilt kan akımı azaldığı için terleme soğuktur

Miksiyona veya defekasyonu düşünecek vakit değildir

FARMAKOLOJİ ► 87 Mesane ve anal sfinkterlerde kasılma gelişir: Alfa,

o o •

Mesane detrüsöründe ve bağırsaklarda gevşeme gelişir: Beta 2

Uterus düz kaslarında gevşeme gelişir: Beta 2

Doğru cevap: A 4. Aşağıdakilerden hangisinde sem patik sistem beta2 adrenerjik stim ülasyonun net etkisini gevşem e şeklinde gösterir? (Nisan - 97) A) Cilt damarı

B) C) D) E)

aşağıdakilerden hangisinden sonra birlikte verilirse hip o tan sif etki yapar? (Nisan - 92)

A) Atropin

C) Noradrenalin

Miksiyon ve defekasyon inhibe edilir

Doğum u düşünecek vakit değildir o

6. Adrenalin

Splenik bölge damarı İris radial kası Mukoza damarları İskelet kası damarları

D) Beta blokör E) Histamin

Soru parsiyel agonist etki mekanizma mantığını sorguluyor. Parsiyel agonistler full agonistler ile kullanıldığında antagonist etki gösterir. Dihidroergotoksin alfa - adrenerjik reseptör bloköri olarak kullanılan yegane ergot alkoloididir. (Parsiyel agonist) Aynı şekilde dopaminerjik ve serotonerjik reseptörler üzerinde de parsiyel agonist etki gösterir. Dihidroergotoksin alfal ve alfa2 blokajı yaptığından bundan sonra adrenalin gibi full agonist verilmesi reseptör etkisiyle hipotansif etki yapar. Doğru cevap: B

Beta2 adrenerjik reseptörler en önemlisi bronş ve damar düz kasları olmak üzere diğer yerlerde de

bulunur.

7. Kan - beyin bariyerini aşam ayan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan - 92) A) Rezerpin

BetaZ reseptörlerin uyarılması iskelet arterlerin dilatasyonuna neden olur.

kaslarında

Gözde ise radial göz kasını alfal adrenerjik reseptör kasarak pupilin genişlemesine (midriyazis) yol açar. Beta adrenerjik reseptör uyarısı gevşemesine yol açar.

B) Dihidroergotoksin

ise siliyer

kas

B) Noradrenalin

D) Skopolamin E) Oksotremorin

S em patom im etiklerden; adrenalin, noradrenalin, izoproterenol ve dobutam inin M SS’ye direkt etkisi yoktur. Kan - beyin bariyerini aşam azlar. Ama periferdeki etkileri sonucu indirekt etkileri oluşur,

(tremor, huzursuzluk, anksiyete ve korku) Doğru cevap: B

Doğru cevap: E 5. A şağıdakilerden hangisi hastaya verilm esi için bir kontrendikasyon

C) Atropin

adrenalin değildir?

8. A drenerjik nöronda tirozinin dopaya dönüşm eden

(Nisan - 92)

L - arom atik am in o asit dekarboksilazla m etabolize olm ası sonucu aşağıdaki m etabolitlerden hangisi oluşur? (Eylül - 97)

A) Konjestif kalp yetmezliği B) Ventriküler taşiaritmiler C) Miksödem

A) Dopamin

D) Anjina pektoris E) Hipertansiyon Hipotiroidizmln erişkin tipine miksödem denir. Miksödemde adrenalin kullanılmasının bir sakıncası yoktur.

Adrenalin Kontrendikasyonları 1- Koroner kalp hastalığı (Anjina ve MI) 2 - K onjestif kalp yetersizliği

C) Epinin

B) Metanefrin

D) Adrenalin E) Tiramin

Dekarboksilasyon, tirozinin minör bir katabolik yoludur. Tirozin, dekarboksilasyonla tiramine dönüşür. Tiraminin kan basıncını arttırıcı etkisi vardır. Tiramin, peynir türü yiyeceklerde yüksek miktarda bulunur. MAO inhibitörü kullanan hastalarda, bu ilaçların hipotansif etkisi ile düşmüş olan kan basıncı, tiramin içeren gıdaların alınmasyla çok yükselebilir. MAO inhibitörieri tiraminin oksidasyonunu önlerler. Doğru cevap: E

3- Hipertiroidizm ve hipertansiyon 4 - Taşiaritm iler 5- Halojenli hidrokarbon genel anestezisi

6- Dar açılı glokom Doğru cevap: C

9. Aşağıdakilerden hangisi o lam az? (Eylül - 98)

izoproterenolün

A) Uterus relaksasyonu B) Bronkodilatasyon

C) Kalp hızı yavaşlaması D) Kan şekeri yükselmesi E) Kalp kasılma gücü artması

etkisi

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

o

88 ◄TÜM TUS SORULARI

Akson

Tirozin

OtonomSinir Sistemini Etkileyen „ İlaçlar

Sinir terminali

Metiitirozin

Rezerpin

Presinaptik reseptör

Bretilyum Guanetidin

Kokain, trisiklik antidepresanlar

Postsinaptik hücre

Diğer reseptörler

Adrenoreseptörler

Şekil: Adrenerjik sinir ve nöroadrenerjik sinir sonlanmasmda transmitter sentezi, depolanması ve etkisinin sonlanması İzoproterenoI direkt etkili sentetik birkatekolamindir. B e ta l ve beta2 reseptörlerini güçlü olarak uyarıcı

Diğer Etkileri * Kan şekeri yükselmesi

etkisi vardır. Beta agonist etki kalbi hızlandırır.

* Lipoliz

îzoproterenol Etkileri

Doğru cevap: C

Kardiyovasküler Sistem *

(+) inotropik etki, koroner kan akımını artırır

*

(+) kronotropik etki, sistolik kan basıncını artırır, diyastolik kan basıncını düşürür

*

İskelet kası damarlarında dilatasyon (|32)

Pulmoner Sistem * Bronkodilatasyon

10.

Aşağıdakilerden hangisi siklopleji m idriyazis yapar? (Eylül - 99) A) Atropin C) Siklopentolat

yapm aksızın

B) Hematropin D) Fenilefrin E) Tropikamid

Soru midriyazis sağlama şekilleri arasındaki farkı sorgulamaktadır. Parasempatolitik ilaçlar siliyer kası

FARMAKOLOJİ ► 89 da gevşettikleri için sikloplejiye (= akomodasyon felcine) neden olabilirler.

12. Aşağıdakilerden hangisi noradrenalin reuptake’ini bloke eder? (Eylül - 89) A) Guanetidin

M idriazis O luşturm a Şekilleri

C) İmipramin •

R a d ia l k a sta ka sılm a (Sem patom im etik etki)

ile

e ld e

e d ile b ilir

•

Sirküler (= sfinkter) kasta gevşeme ile elde edilebilir (Parasempatolitik etki)

•

Parasempatolitik etki silier kası gevşeteceği için,

B) Metildopa

D) Rezerpin E) Amfetamin

Bu sorunun iki cevabı vardır. Ayrıntılı bilgi için bir

önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: C ve E

aynı zamanda siklopleji de gelişir 13. A şağıdakilerden hangisi adrenalin ve noradrenalin verilen kişilerde aynı yönde etkilenir?

Doğru cevap: D

(Nisan - 2003) 11.

Aşağıdakilerden hangisi noradrenalin reup take’ini (geri em ilim ini) inhibe etm ez? (Eylül - 2001) A) Kokain

B) Desipramin D) Guanetidin

C) İmipramin

A) Çizgili kas kan akımı B) Total periferik rezistans

C) Kardiyak output D) Sistolik arter basıncı E) Serebral kan akımı

E) Nortriptilin

Guanetidin bir yalancı nörotransmitterdir. Hipertansiyon tedavisinde kullanılır.

Katekolaminlerin Kardîyovasküler Sistemdeki Etkileri

Noradrenalin’in Reuptake’i A d re n a lin : İki yere reuptake edilebilir •

o •

Blokörleri: Trisiklik antidepresanlar, Kokain, Amfetaminler

B lo kö rleri: E stro jen , Minarelokortikoidler

G lu ko ko rtiko id le r,

Noradrenalin’in Nöronal Reuptake’i Nörona reuptake edilen noradrenalinin salınabilmesi için iki kapıdan geçmesi gerekir

tekrar

1. Sitoplazm ik amin kapısı

■

Yüksek dozlarda alfa - ad renerjik reseptörler ü ze rin d e n v a z o k o n s tr ik s iy o n ve kan basıncında artışa yol açar.

•

Sistolik kan basıncını artırır, diyastolik kan basıncını d üşük d ozda azaltır, yüksek dozda arttırır, nabız basıncını arttırır.

•

Koroner kan akımını arttırır, atış hacmi ve kalp debisi artar.

•

Oral yoldan kullanılmaz, i.m. veya s.c. uygulama tercih edilir.

N o ra d r e n a lin : •

Alfa ve b e ta l reseptörlere etkilidir, b eta2’lere etkisi yo k d enecek kadar azdır.

•

•

Koroner damarlar hariç tüm damar yataklarında vazokonstriksiyon, s is to lik ve diyastolik kan basın cınd a a r tış , n a b ız b a s ın c ın d a a rtış yapar.

•

B rad ikardi: Total periferik dam ar direncinin artması sonucu refleks olarak gelişir.

•

Hipotansif hastalarda doku perfüzyonu iyiyse kullanılır.

Bunu yapan ilaçlar: Trisiklik antidepresanlar, Kokain, Amfetaminler

Bu da, indirekt olarak sempatik aktivitenin artmasına neden olurlar

Bu kapının blokajı sinaptik aralıkta nörotransmiter miktarını: Azaltır •

•

•

Bu kapının blokajı sinaptik aralıkta nörotransmitter miktarım: Arttırır

2. Veziküler amin kapısı ■

Düşük dozlarda beta2 reseptörler alfalara göre daha duyarlı olduğu için vazod ilatasyo na ve kan basıncında azalm aya neden olur.

V as kü ler en d o te le (= E kstranöronal U p take= Uptake-2) o

»

•

Presinaptik nörona (= Nöronal Uptake= Uptake-1)

Bunu yapan ilaç: Rezerpin

Bu da indirekt olarak sempatik aktivitenin azalmasına neden olur

İz o p ro te r e n o l: •

ß reseptörler üzerindeki etkisi belirgindir.

•

G üçlü vazodilatördür, postürel hipotansiyon yapar.

•

Diyastolik kan basıncını düşürür, sistolikte değişiklik yapm az.

Doğru cevap: D

•

Venöz dönüşün artması ve (+) inotrop ve (+) kronotrop etkileri nedeniyle kalp debisini artırır.

90 ◄TÜM TUS SORULARI •

Sum atriptan

Bronkodilatör olarak veya kardiyak stimülan olarak şoktaki hastalarda kullanılır.

*

5 - H T 1D reseptörler için agonisttir.

Doğru cevap: D

*

14. Aşağıdaki sem patom im etik ilaçlardan hangisi sinir uçlarından biyojenik am inlerin salıverilm esine ve santral sin ir sistem inde stim ülasyona neden olur?

Migren ve “c lu s te r” tipi baş ağrısında kriz sırasında kullanılır; profilaktik etkisi yoktur. Oral ve s.c. yolla uygulanan preparatları vardır.

*

Vazokonstriktör etkisi nedeniyle hipertansiyon ve koroner kalp hastalığı olanlarda kontrendikedir.

(Eylül 2004)

Doğru cevap: D

A) Fenilefrin B) Amfetamin C) Metoksamin D) Klonidin E) Terbutalin

16.

Soru dolaylı yoldan santral sinir sistemine etki eden indirekt etkili sempatomimetiği sorguluyor. Doğru cevap: B 15. M igren tedavisinde aşağıdaki ilaçlardan hangisi sum atriptan alım ından sonraki ilk 24 saatlik dönem de kullanılm am alıdır? (Nisan - 2005)

A) Parasetamol B) İbuprofen C) Asetil salisilik asit D) Ergot alkaloidleri E) Naproksen

Beta2 adrenerjik reseptörlerin uyarılm ası ile aşağıdakilerden hangisi oluşm az? (Nisan - 2006) A) Vasküler düz kaslarda gevşeme B) Karaciğerde glikojenolizin aktivasyonu

C) Kalpte pozitif inotropi, pozitif kronotropi D) Uterus kasında gevşeme E) Böbreklerden renin salgılanması Renin salınımı sadece B etal reseptörleri ile olur. Diğer şıklardaki etkiler fieta2 reseptörlerinin uyarılmasıyla gerçekleşir. Kalpte yaygın olan Beta reseptörü B etal reseptörüdür. Bunun yanında Beta2 reseptörleri de kalpte mevcuttur. Uyarılmaları sonucu pozitif inotropik ve kronotropik etki oluştururlar.

Bir vazokonstriktör ilaç olan sumatriptana ek olarak migren tedavisinde yine vazokontriksiyon yapan ergot alkaloidleri kullanılacaksa en az 24 saat beklenmelidir. Aksi halde hastada hipertansif kriz gelişebilir.

Selektif

Salınımı

j^Non-selektif

arttıranlar

o^-fenilefrin otj-klonidin ß,-dobutamin ß2-terbutalin

a, Oj-oksimetazolin ß,ß2-izoproterenol a, 0^ ßiß2-epinefrin a, a2ßr norepinefrin

Efedrin

Amfetamin Ti ramin

jr Gerîalım I MAO j Inhibitorien I înhıbitörleri

Kol ain

MAO: Mono-amin oksidaz, COMT: Kateko-O-metil transferaz

Şekil: Sempatomimetik Etkiyi Arttıran ilaçlar

Seleıjilin

I COMT I inhibitörleri

Entakapon

FARMAKOLOJİ ► 9 İ

Temel Bilgi: Adrenerjik reseptörlerin etkileri Doku

Etki

• Deri, mukoza ve splanik damar • iskelet kası damarı • Gözde radyal kas • Pilomotor düz kas • Sfinkterler • Erkek genital • Ter bezleri (Stres)

• Kontraksiyon • Kontraksiyon • Kontraksiyon (midriyazis) • Kontraksiyon • Konstriksiyon • Ejekülasyon • Terleme

• Gastrointestinal sistem düz kası • Trombositler • Yağ hücreleri • Pankreas • • • •

ßi

Böbrek Kalp Yağ hücreleri Tükrük bezi

• Damarlar & Düz kaslar • Karaciğer • Bronşlar • Pankreas • İskelet kası • Pankreas

ßz

• • • •

Gevşeme Agregasyon Lipolizin inhibisyonu İnsülin salımmınm inhibisyonu

• Renin salınımında artma • Pozitif inotropi & Pozitif krorıotropi • Lipolizin stimülasyonu • Sekresyon artışı • Gevşeme • GlikojenolizGlukoneogenez • Dilatasyon • Glukagon salınımı • Potasyumun hücre içine

•

S is te m ik etk ilile r: Fenilpropalamin

P s ö d o e fe d rin ,

•

Hem sistemik hem de lokal kullanılanlar: Efedrin, Fenilefrin

Doğru cevap: E 18. A şağıdakilerden hangisi sem patom im etik ilaçların kullanım endikasyonlarından biri d e ğ ild ir?

(Nisan - 2008) A) Doğum eylemini hızlandırmak B) Bölgesel kan akımını azaltmak

C) Bronşiyal astım D) Kalp yetmezliği E) Midriyazis oluşturmak

Sempatik gevşetir.

sistem

uterusu

beta2

reseptör

ile

Tokoiitik İlaçlar •

K alsiyu m

kanal

blokörleri:

N ifed ip in ,

Magnezyum o

Beta 2 agonistlerin kullanılamadığı durumlarda iyi tercihtirler

•

Beta2 agonistler: Terbutalin, Ritodrin

•

Oksitosin reseptör antagonistleri: Atosiban

•

Sîklooksijenaz (COX) enzim inhibitörleri

alimim artar • İnsülin salınımında artma

o o

Polihidroamniosu olan hastalarda iyi tercihtirler

ßa

• Yağ / Karaciğer hücreleri

• Lipoliz, Glikojenoliz

o

Duktus arteriozus’u kapatabilecekleri için 32. haftadan sonra kullanılmamalıdırlar

ß<

• Miyokard ve SA nodül

• Pozitif inotropi & Pozitif kronotropi

Doğru cevap: E 17.

Aşağıdakilerden hangisi sem patom im etik etkinlik göstererek nazal dekonjestan olarak kullanılan ilaçlardan biri değildir? (Eylül - 2006)

A) Adrenalin B) Psödoefedrin C) Fenilefrin D) Oksimetozolin E) Terbutalin

Alfa agonist etki ile burun mukozasında vazokonstriksiyon sağlanarak ödem ve konjesyon tedavi edilebilir. Terbutalin beta2 agonisttir, preterm eylem tedavisinde uterusu gevşetmek için kullanılır. Nazal konjesyon Tedavisi •

Nazal mukoza damarlarını kasanlar kullanılır (Alfa 1 agonist etkiden faydalanılır)

•

Lokal etkililer: Ksilometazolin, Oksimetazolin, İndanozolin, Siklopentamin, Tuaminoheptan, Metilheksamin, Propilheksedrin

Prostoglandin F2a’yı azaltarak etki gösterirler

Doğru cevap: A 19. A şağıdakilerden hangisi başlam ış doğum eylem ini durdu rm ad a kullanılabilir? (Eylül - 97) A) Histamin B) Ritodrin

C) Fenilefrin D) Metoksamin E) PGF2alfa Soru tokoiitik tedavi seçeneklerini sorguluyor. Tokoiitik tedavide betal agonistler, kalsiyum kanal blokerleri ve magnezyum sülfat gibi değişik ilaç grupları kullanılabilmektedir. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Doğru cevap: B

«TUMTUS SORULAR!

92

20, Etki spekturumu bakımından adrenaline benzeyen fakat sempatomimetik etkileri adrenalinden daha zayıf olan ilaç aşağıdakilerden hangisidir?

BU KONU HAKKINDA

POTANSİYEL SORULAR

(Eylül 2001) A) B) C) D) E)

Efedrin Etilnoradrenalin Formoierol Albuterol Terbutalin

(E-13) 1. Aşağıdakilerden hangisi fenilefrin a l adrenerjik reseptörler üzerinden oluşturduğu direkt etkilerden biri değildir? A) Renin sekresyonunda artış B) Kan basıncı artışı C) Dalak kapsülünde kasılma D) Gözde radial kasda kasılma E) Prostat kapsülü ve mesane sfinkterinde tonus artışı

Etki Kalıbına G öre Sem patom im etikler 0

N o ra d re n a lin = A lfa agonist etkisi b elirg in d ir (a » p) o

0

Etki kalıbı noradrenaline benzeyen: Fenilefrin

İsoproterenoN Beta agonist etkisi belirgindir (p » a)

0

Adrenalin=Alfa & Beta agonist etkiyi benzer düzeyde oluşturur (a 1 = ar |31 = P2) o

Etki kalıbı adrenaline benzeyen: Efedrin

2. Aşağıdakilerden hangisi anestezi sırasında hipotansiyon gelişen hastanın tedavisinde kullanılan metoksaminin oluşturduğu direk etkilerden biri değildir?

Doğru cevap: A A) Venöz kapasitansın azalması B) Midriyazis C) Periferik arteriyel direnç artışı D) Bradikardi E) Pozitif inotropi

3.

Santral sinir sisteminde perfüzyonu sağlayabilmek amacıyla, şokdaki bir hastada tansiyonu yükseltmek için aşağıdaki ilaçlardan hangisi kullanılabilir? A) Fenoldopam B) Diazoksid C) Fenilefrin D) Hidralazin E) Minoksidİl

Cevaplar: 1:A, 2:D, 3:C Fenilefrin etki kalıbı olarak noradrenaline benzeyen alfa 1 adrenerjik reseptör agonisti sempatomimetik amindir. Oral ve iv yolla kullanılır. Kan basıncını yükseltirken refleks olarak bradikardi yapar. Kullanım Endikasyonları arasında; Şoktaki hastalarda hipotansiyon tedavisi, nazal dekonjesyon tedavileri ve gözde midriazis oluşturmak için kullanım sayılabilir. Fenilefrin alfa-1 adrenerjik reseptörleri uyararak damarlarda, direnç artışı ve gözde midriyazis oluşumuna neden olur. Kalpte alfa-1 adrenerjik reseptörü uyararak kontraktiiiteyi de arttırdığı bilinmektedir. Fenilefrin noradrenalin benzeri etkiyle Bezold Jarish vagal uyarısıyla indirek etkiyle bradikardi oluşturur. Renin sekresyon artışı Beta -1 adrenerjik reseptör uyarısı sonucu oluşur.

FARMAKOLOJİ ► 93

Metoksamin alfa-1 adrenerjik reseptörleri postsinaptik membranda uyararak etki oluşturan sempatomimetik ilaçtır. Travma, spinal anestezi gibi klinik durumlarda tansiyonuyükseltmekamacıyla kullanılır. Vazokonstriksiyon sonucu indirek etkiyle refleks bradikardiye neden olan Bezold Jarish etkisi oluşturabilir.

RESEPTÖR

a1

62

ORGAN

ETKİ

Damar Göz radial kas (pupil dilatatör kas) Prostat Kalp Dalak kapsülü

Kontraksiyon Kontraksiyon -» Midriazis (pupil dilatasyonu) Kontraksiyon Kontraksiyon kuvvetinde artma ve aritmi Kontraksiyon

Damar Trombositler Pankreas(3 adacıkları Yağ dokusu

Kontraksiyon Agregasyon Insulin salınımı azalışı Giukagon salınımı azalışı

Kalp Jukstaglomerül hücreleri

+inotropi, +kronotropi, +dromotropi Renin salınımında artış

Kalp Damar, bronş, intestı'nal, genitoüriner düz kaslar Karaciğer İskelet kası Dalak kapsülü

+inotropi, +kronotropi, +dromotropi Düz kas gevşemesi Glikojenoliz, glikoneogenez Potasyum uptake artışı (hipokalemi) Kontraktilite artışı İnsülin ve giukagon salınım artışı Kontraksiyon artışı Gevşeme

63

Yağ dokusu

Lipoliz aktivasyonu

Dopamin 1 (Dİ)

Düz kas

Renal damarlarda dilatasyon

Dopamin 2 (D2)

Sinir uçları

Nörotransmitter salınımımn modulasyonu

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

Katekolamin reseptörlerinin lokalizasyonu ve _____________oluşturduğu etkiler

► 94

1. S elektif a ifa l blokajı ted avisind e kullanılan hangisidir? {Eylül - 88) A)

C)

Metoprolol Tolazolin

•

B) Propranolol D) Prazosin E) Fenoksibenzamin

Hem alfa hem beta blokör, feokrom asitom ada monoterapide tercih= Labetolol

Doğru cevap: B

Doğru cevap: D 2. A şağ ıd akilerd en hangisinde yalnız başına beta bloker kullanılm az? (Eylül - 91) A) Anjina pektoris

B) Feokromasitoma C) Migren D) Idiopatik Hipertrofik Subaortik Stenoz E) Hipertansiyon

Tablo: Otonom, sinir sistemi reseptörleri ye etkileri Sempatik

Organ Sistem

Para

Adrenerjik Reseptör

Kolînerjik Reseptör

- sempatik

Etki

Göz

Feokromasitoma Tedavisi «

Alfa blokör + Beta blokör kombine bir şekilde kulanılır

•

Tedavide alfa blokörler beta blokör ile kombine edilmelidir: Refleks taşikardi gelişmemesi için bu gereklidir

•

blokajı sistemik tansiyonu daha da yükseiteltip hipertansif krize neden olabilir.

yapıp, hipertansiyon ilaç aşağıdakilerden

Radyal kas

i Kasılma j (midriyazis)

İrisin sfinkter kası

i

Siliyer kas

i

...

| ]

al

i

j j

i

!

-

Kasılma (miyozis)

j

|

M3, M2

i Uzak görme j için gevşeme |

82

Yakın görme I M3, M2 için kasılma I

mmmm m m m m m

N o n s e le k tif b e ta b lo k ö rle r de tek b a ş ın a kullanılmamam alıdır: Çünkü Beta 2 reseptörlerin

Sempatolitikler

Beta reseptör antagonistleri

Alfa reseptör antagonistleri

Non-selektif 11

Fenoksibenzam in Fentolamin

Alfa-1

• • •

• • • • •

I

Alfa-2

• Prazosin Terazosin Doksazosin Alfuzosin Tamsulosin Indoramin Urapidil Bunazosin

j j Non-selektif ; I (birinci nesil)

Yohimbin

• • • • • • • •

Nadolol Penbutolol Pindolol Propranolol Timolol Sotalol Levobunolol Metipranolol

Beta-1 (birinci nesil)

• • • • •

Asebutolol Atenolol Bisoprolol Esmolol Metoprolol

Non-selektif Beta-1 ■ (üçüncü nesil) i (üçüncü nesil)

• • • •

Karteolol Karvedilol* Busindolol Labetalol*

*Ayrıca alfa 1 reseptörleri de bloke ederler

Yohimbln: Bir otoreseptör olan alfa2’y i bloke ettiği için sempatolitik etki oluşturmaz

Şekil: Adrenerjik Reseptör Antagonistlerinin Sınıflaması

• • •

Betaksolol Seliprolol Nebivolol

► 95

GANGLİYON BLOKÖRLERI VE STİMULANLAR! 1.

Ateroskleroza zemin hazırlayabilir

A şağıdakilerden hangisi nikotinin etkisi değ ild ir? (Eylül - 88) A) B) C) D)

Otonomik gangliyon inhibisyonu Otonomik gangliyon stimülasyonu Karaciğer mikrozomal enzim indüksiyonu Yüksek dozda solunumu depresse eder E) İştahda azalma

Devamlı sigara içenlerde karaciğer mikrozomal enzimleri indüklenir fakat bunun nikotine bağlı değil tütün dumanındaki polisiklik aromatik hidrokarbonlara bağlı olduğu düşünülmektedir.

•

Yüksek dansiteli lipoprotein (H D L )’de düşme gelişir

•

Çok düşük dansiteli lipoprotein (VLDL) ve Düşük dansiteli lipoprotein (LDL)’de artış gelişir

K ilo k a y b ın a n e d e n o la b ilir •

Bazal metabolizmayı hızlandırır

•

Bulantı-kusmaya neden olur

•

İştahı azaltır

Doğru cevap: C

NİKOTİNİN E T K İL E R İ •

Doku veya organda hangi otonomik sinir sistem daha baskın ise onun etkisi ön plandadır

Sempatik Etkiler (Kardiyovasküler sistemde baskın sistem: Sempatiktir) •

Mukoza ve cilt damarlarında konstriksiyon (Alfa1) Çizgili kas damarlarında genişleme (Beta2) ile: Fiziksel performans artar

•

Pozitif inotropik / kronotropik (Beta,) etki ile: Taşikardi ve çarpıntı gelişir

•

Sistemik damarlarda kasılma (Alfa,) ile: Sistemik

•

Trombositlerde agregasyona (Alfa2) eğilim artışı

kan basıncı yükselir ile: Emboli riski artar

•

A) Nikotinin etkisi iskelet kas paralizisi ile sınırlıdır

B) Nikotin alınımı adrenal medulladan norepinefrin salımmına neden olur C) Nikotin reseptörleri hem stimüle, hem bloke eder

ile: Ciltte solukluk gelişir •

Nikotin hakkında aşağıdakilerden hangisi yan lıştır?

(Eylül - 99)

Santral sinir sistemi uyarırlır: Psikostimülan etki oluşturur

•

2.

artışına bağlı)

Stres hormonlarının (ACTH) seviyesinde artış gözlenir

Nikotin deriden kolayca absorbe olabilen bir alkaloiddir E) Bir organın dominant innervasyonunun bilinmesiyle toksik dozlarda nikotin alımmındaki semptomlar tahmin edilebilir D)

Nikotinin etkisi vücuda alınan miktarına bağlı değişebilir. Yani etkisi iskelet kas paralizisiyle sınırlı değildir. Nikotin akut ve kronik toksisiteye neden olabilen b ir alkaloiddir. A kciğer ve deriden kolayca absorbe olur. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: A

Parasempatik Etkiler (Gastrointestinal sistemde baskın sistem: Parasempatiktir) •

Peristaltizmde hızlanma gelişir

•

Mide asit salgısında artış gözlenir

Som atik Etkiler •

Düşük dozda kaslarda fasikülasyon: Ellerde titreme görülür

•

Y ü ksek dozda (intoksikasyonda) depolarizasyonla kas bloğuna bağlı: Diyafram feci gelişebilir

3. Aşağıdakilerden hangisi uzun süre kullanıldığında paralitik ileus yapar? (Nisan-88) A) B) C) D) E)

Rezerpin Propranolol Guanetidin Hidralazin Klorizondamin

Gangliyon bloke edici ilaçlardan klorizandamin, trimetafan ve mekamilamin uzun süreli kullanımda paralitik ileus yapar. Gangliyon blokörleri tedavide antihipertansif olarak kullanılırlar.

96 «TÜMTUS SORULARI G angliyon Blokörieri •

Depolarizan blokörler: Nikotin, Lobelin

•

Nondepolarizan blokörler: Trimetafan kamsilat, Heksametonyum, Mekamilamin, Pentolinium, Klorizondamin

~ 0D

~~

------------------

Sigara/Nikotin bağımlılık tedavisinde kullanılan ilaçlar • Bupropiyon • Nortriptilin

Doğru cevap: E

• Vareniklin • Sitisin

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

4. Gangliyon blokörlerinin yan etkisi aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-89)

olmayan

• Rimonabant

A ) Midriyazis

Akam prosat, alkol bağımlılık tedavisinde kullanılan NM D A blokürü bir ilaçtır.

B) C) D) E)

R im onabant, kanabinoid (CB1) antagonisti olan antiobezite etkili bir ilaçtır. Sigara bırakma tedavisinde de kullanılmıştır.

Hipotansiyon împotans İdrar retansiyonu Hiperasidite

Doğru cevap: E

Vareniklin, nikotin bağımlılığının tedavisinde kullanılan parsiyel nikotinik asetilkolin reseptör agonisti bir ilaçtır ve doğru seçeneği oluşturmaktadır.

5. Aşağıdakilerden hangisi, nikotin bağımltiığmın tedavisinde kullanılan parsiyel nikotinik asetilkolin reseptör agonistlerinden biridir? (Nisan 2013)

Nikiosid, niklosamidin ticari adı olup, özellikle sestodlara karşı etkili olan antihelmintik bir ilaçtır. Baklofen, GABA-B reseptör agonisti olan çizgili kas gevşetici bir ilaçtır.

A) Akamprosat

B) Rimonabant C) Vareniklin

Doğru cevap: C

D) Nikiosid E) Baklofen Endikasyon ve etki mekanizması birlikte verilip, ilacın adının sorulduğu klasik tarzda bir sorudur. Nikotin bağımlılığı tedavisinde, farklı etki mekanizmaları olan farklı ilaçlar kullanılmaktadır. Ders notlarında yer alan aşağıdaki tabloda bu ilaçlar izlenmektedir.

Tablo: Ganglion blokörlerinin etkileri Hedef Doku

Baskın Sistem

Ganglion Blokörlerinin Etkisi

Arteriolter

Sempatik

Vazodilatasyon, Hipotansiyon, Artmış periferik kan akımı

Venler

Sempatik

Venöz konjesyon, Azalmış venöz dönüş ve kardiyak debi

Ter bezleri

Sempatik

Anhidrozı's (Cilt kuruluğu)

Kalp (Atrium)

Parasempatik

Pozitif kronotropi (Taşikardi)

Kalp (Ventrikül)

Sempatik

Negatif inotropi (Kasılma gücünde düşme)

İris

Parasempatik

Midriazis

Silier kas

Parasempatik

Akomodasyon felci, Uzağa odaklanma

Gantrointestinal

Parasempatik

Konstipasyon, Mide asit ve pankreas salgısında azalma

Üriner sistem

Parasempatik

İdrar retansiyonu

Tükürük bezleri

Parasempatik

Kserostomi {= Ağız kuruluğu)

Genital sistem

Sempatik Parasempatik

Azalmış stimülasyon (Ereksiyono, Ejekülasyonn)

► 97

A) B) C) D) E)

•

o

Migren Hiperprolaktinemi Postpartum hemoraji Senil serebral yetersizlik Periferik vasküler vazospazm

Temel bilim ler 89. soruda erg o t alkaloidlerinin genellikle kasıcı etkiye sahip olan ila çla r olduğunu hatırlayıp b ir vazospazm olgusunda faydalı olm ayacağını tahm in etm ek gerekiyordu. Soru Katzung 2 009’dan hazırlanmıştır. İlgili konuda dihidroergotoksin adlı ilacın senil serebral yetm ezlikte ve A lzh e im e r hastalığında b ir dönem kullanıldığı, ancak tedavide faydalı olm adığının gösterildiği yazmaktadır. Tedavide faydasız olan b ir ilacın b ir endikasyon sorusunda sa n ki kullanılıyorm uş gibi sunulm asının doğru olm adığını düşünüyoruz. Soru iptali z o r kötü kurgulanm ış surulardan biridir.

•

•

Dopam inerjik etkilerinden dolayı: Prolaktin ve büyüme hormonu salınımını inhibe ederler

Önemli Ergotlar & End ikasyonları

•

B r o m o k rip tin & K a b e r g o lin Dopam inerjik etkileri b elirgin dir

&

o

P ro lak tin o m a

P e r g o lid :

o

Fizyolojik laktasyonu baskı lamada

o

Akromegali tedavisinde

o

Parkinsonizm tedavisinde yerleri vardır

E rg o ta m in (A v m ig ra n ® ), D ih id ro e rg o ta m in : Vazokonstriksiyon yaparlar o

•

/

o

Dikkat: Doğum indüksiyonu oluşturmak için kullanılmazlar. Çünkü uterusun kasılmasına ek olarak vazokonstriktif etki ile plasentanın kan akımını ciddi ölçüde azaltır. Asfiksiye neden olabilirler.

Dihidroergotoksin S en il s e re b ra l y e te rs izlik ve A lz h e im e r tedavisinde denenmiştir, ancak günüm üzde çok faydalı olm adıkları için bu am açlar için kullanılmamaktadır

Diğer ergot türevleri o

Ergotoksin grubu (Ergokornin, Ergokristin, Ergokriptin)

o

LSD (Liserjik asit dietilamin)

o

Lisurid, Lisergol, Lergotril

hangisi ergot alkoloidlerinin etkilerinden biri d eğ ild ir? (Eylül 2001)

Alfa & Dopamin reseptörlerinde parsiyel agonist etki gösterirler

H ip e rp ro la k tin e m id e tedavisinde

Varyant anjina tan ısınd a provokasyon testi olarakda kullanılabilir

2. A şağıdakilerden

Ergotlarm Etki M ekanizmaları

•

Postpartum hemoraji tedavisinde

o

Doğru cevap: E

ERGOT ALKALOİDLERj

•

Uterin atoni tedavisinde

o

o

Ergot aikaloidleri gebtelerde, p eriferik vasküler hastalıklarda, koroner arter hastalığında, hipertansiyonda, karaciğer ve böbrek fonksiyon yetersizliğinin bulunduğu durumlarda kontrendikedir.

•

Ergonovin (= Metilergonovin) (Methergine®): Vazokonstriktif ve oksitosik etki gösterir

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

1. Ergot aikaloidleri aşağıdaki hastalıklardan hangisinin tedavisinde ku llan ılm az? (Eylül - 2011)

Migren kriz tedavisinde kullanılırlar

A) B) C) D) E)

Dopaminerjik agonistik Alfa-adrenoseptör antagonistik Alfa-adrenoseptör agonistik Serotonin reseptör agonistik Tokolitik

i

Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: E

f

3. A şağıdakilerden hangisi ergot alkaloidlerinin kullanım endikasyonu d eğ ild ir? (Eylül 99)

f

A) Migren B) Doğumun indüklenmesi C) Postpartum kanama D) Parkinson hastalığı E) Hiperprolaktinemi

|

Metiserjid o

Migren profilaksisinde kullanılmıştır. Önemli yan etkilerinden dolayı toplatılmıştır.

o

Yan etkisi: Doku fibrozisleri (Retroperitoneal, Plevroperitoneal, Kroner, Endokardiyak)

Düzensiz kasılma yapabileceğinden doğumun indüklenmesinde kullanılmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için ilk sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B

{ I

% f

t

I

98 ◄TÜMTUS SORULARI 4. Aşağıdaki ergot preparatlarından hangisi kuvvetli d opam inerjik reseptör agonistidir? (Nisan-97)

7.

Aşağıdaki ilaçlardan hangisi g ebelerde tokolitik tedavi am acıyla kullanılır? (Eylül 2011)

A) Ergometrirı

A) Metilergonavin

B) Ergokristin C) Bromokriptin D) Ergokornin E) Dihidroergotamin

B) Atosiban C) Dinoprost D) Karboprost trometamin E) Oksitosin

Bromokriptin •

Bir ergo türevidir.

•

Dopaminin etkilerini taklit eder.

•

Parkinson tedavisinde Levodopaya eklendiğinde tedavide ek yarar sağlar.

•

Hipofizer prolaktinomanın tedavisinde kullanılır.

•

Mikroadenomların tedavisinde bromokriptin kullanılır. Makro adenomların tedavisi ise cerrahidir.

Doğru cevap: C

Atosiban: Oksitosin antagonistidir ve erken doğumu durdurmak için kullanılır.

•

M etile rg o n o v in : bir ergot alkaloididir. Ergotlar uterusu güçlü ka s a rla r ve bu ila çlar abortus oluşturmak içinkullanılırlar.

•

Dinoprost: PGF2alfa agonisti olan bir maddedir. PG F2alfa; güçlü uterusu kasıcı etkisi olan bir prostaglandindir.

•

Karboprost: PGF2alfa agonistidir

O ksitosin: Uterusu güçlü kasan bir hormondur.

5. A şağıdakilerden hangisi etkilidir? (Nisan-97)

en

güçlü

o ksitoksik

A) Ergokriptin B) Ergotoksin

C) Ergonovin D) Bromoktriptin E) Ergotamin

Ergonovin •

Bir ergot alkalodidir.

•

Kuvvetli oksitosik ilaçtır.

•

Uterus kasında sürekli kasılmaya neden olduğu için doğum sonrası kanamayı azaltmak için kullanılır.

•

A n ca k k e s in lik le kullanılmaz.

doğum

indüksiyonu

için

Doğru cevap: C

6. A şağıdakilerden hangisi uterus m otiiitesini arttırır? (Nisan 2002) A) İzoproterenol B) Eter C) Alkol

D) Terbutalin E) Ergonovin Ayrıntılı bilgi için b ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: E

•

Doğru cevap: B

► 99

OTONOM SİNİR SİSTEMİ KONUSUNDA SORULMASI OLASI ÖNEMLİ SORULAR

II I-

A) B) C) D) E)

Alfa 1 Beta 1 Alfa 2 Beta 3 Dopamin 2

İnsülin ve glukagon saiınımı inhibisyonundan sorumlu reseptör alfa II adrenerjik reseptördür. Alfa 2 reseptör uyarısı sonucunda insülin ve glukagon saiınımı inhibe olur, insülin ve glukagon salınmı artışından sorumlu reseptör uyarısı ise Beta 2 ’ din

Doğru cevap: C

4.

%'

Füzyon proteinlerini p arç alay arak asetilkolin salınım ını baskılayan to ksin in adı nedir? A) B) C) D) E)

Botulinum toksin Saksitoksin Tetrodotoksin Apamin Karibitoksin

Botulinum toksin, sinaptobrevin ve sinaptotagmin gibi füzyon proteinlerini parçalayarak asetilkolinin saiınımı baskılayan toksindir.

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

1. A şağıdaki reseptörlerin hangisinin uyarılm ası sonucunda insülin ve glukagon saiınım ı baskılanır?

Doğru cevap: A

i

5. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi psödokoiinesteraz enzimi tarafından metabolize edilmez?

2. A şağıdaki reseptörlerden hangisinin uyarılm ası adipoz dokuda lipolizi inhibe eder? A) B) C) D) E)

Alfa 1 Beta 1 Beta 2 Beta 3 Alfa 2

Alfa 2 adrenerjik reseptörlerin uyarısı sonucunda adipoz dokuda lipoliz inhibisyonu oluşur.

Lipolizi arttıran reseptörler: •

Alfa 1

•

Beta 1

•

Beta 2

•

Beta 2

Doğru cevap: E 3. Sinaptotagm in, snap 25, sinaptobrevin gibi füzyon proteinleri ile ilişkiye girerek asetilkolinin sinaptik aralığa salınım ından sorum lu iyonun adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) B) C) D) E)

Asetilkolin Remifentanil 6-Merkaptopurin Atropin Süksinilkolin

6-Merkaptopurin, ksantin oksidaz enzimi tarafından metabolize edilir.

Psödokoiinesteraz enzim i tarafından parçalanan ilaçlar: •

Asetilkolin

•

Remifentanil

•

Atropin

•

Skopolamin

•

Süksinilkolin

•

Mivaküryum

Doğru cevap: C

6. Beta adrenerjik reseptörlere hangileri yanlıştır?

ait

etkilerden

A) Melatonin sentezinde artış A) B) C) D) E)

Magnezyum Kalsiyum Potasyum Klor Sodyum

Kalsiyum, sinaptotagmin, sinaptobrevin, SNAP 25 gibi füzyon proteinleri ile ilişkiye girerek asetilkolinin sinaptik aralığa salınımını stümüle eder.

Doğru cevap: B

B) ADH sekresyonunda artış C) İskelet kaslarında kontraktilite artışı D) Dalak kapsülünde gevşeme E) Ejekulasyon

Ejekulasyon alfa-1 adrenerjik reseptör etkisidir.

I i

I

100 4 TÜM TUS SORULARI çeşitli ilaçlar tarafından engellenirse (TAD, kokain vb .) sinaptik aralıkta katekolam in b irikim ine bağlı katekolam inerjik aktivite artar. Katekolaminler sinaptik aralıktan difüzyona uğrayarak periferik dokular tarafından da uptake’e uğratılırlar. Buna “uptake -2 (ekstranöronal uptake) “ denir.

Beta adrenerjik reseptörlere ait etkiler: Uzak görüş için siliyer kasda gevşeme

rf;s! f

Kalpte (+) inotropi, (+) kronotropi, (+) drom otropi Vazodilatasyon

Uptake-1 inhibitörleri:

Mide ve Bağırsak motilite ve tonusunde azalma Bronkodilatasyon

f

Dalak kapsülünde gevşeme Uterus da gevşeme İskelet kası ko n traktilitesin d e artış

ßa

-

Fenoksibenzam in

-

Trisiklik antidepresanlar (TAD)

-

Kokain

-

Amfetamin

-

Metaraminol

-

Uvabain

G liko jen oliz / Glukoneogenezis

ßa

M elatonin sentezi

ß

ADH sekresyonu

-

Fenoksibenzam in

ß,

-

G lukokortikoidler

Renin sekresyonu

ßi

-

Mineralokortikoidler

-

Östrojen

-

Teofilin

U o ta k e -2 in h ib itö rle ri:

Doğru cevap: E

Doğru cevap: A 7.

A şağıdaki m addelerden hangisi katekolam inlerin nöronal ve ekstranöronal geri alım sürecini eş zam anlı baskılar? A) C)

Fenoksibenzamin B) İmipramin Steroid yapıda hormonlar D) Kokain E) Amfetamin

8.

N oradrenalin sentez sürecini etkilem eyen ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) C)

Droksidopa Metildopa

B) Alfa- metitirozin D) Karbidopa E) İmipramin

Fenoksibenzam in nöronal ve ekstranöronal geri alım sürecini eş zam anlı b askılayan nonselektif alfa adrenerjik reseptör blokeridir.

İm ipram in noradrenalinin (NA) nöronal geri alım sürecini baskılar.

U P T A K E Yolu İle Etkinin Sonlan dırılm ası:

Noradrenalin sen tez sü recin i etkileyen ilaçlar:

Etkinin sonlandırılmasında nörona uptake (uptake1) en önemli mekanizmadır. Katekolaminleri sinaptik aralıkta parçalayan önemli bir enzim yoktur. Bu ne­ den le uptake -1 ile katekolam inlerin nörona girişi

Droksidopa: Noradrenalin sentezini arttırır, hipo­ tansiyon tedavisinde kullanılır.

Enzimlerin kofaktörlerı

Enzim inhibitörleri

Enzim stim ülanlar

Fenilalanin L-Aminoasid dekarboksilaz

Ï

Fenilalaninhidroksilaz - - -► Tetrahidrobiopterin

Tirozin -Tir< Alüminyum

‘^►Tirozinhi • Tirozinhidroksilaz

t opaı Oktopamin

’■Hidroksilaz Noradrenalin

Metitirozin — - - - Glukokortikoid

TOPA DOPA

Tiramin Dopamin

------► Tetrahidrobiopterin

hidroksilaz

-► Pridoksalfosfat(B6)

DopaDekarboksilaz ^ V dc ▼

(L (L-,-a m in o a sit dekarboksilaz)

*TUS*

opar Dopamin

t

hidroksilaz - - -►Ascorbat

. D isülfiram ____ Glukokortikoid

TUS*

FeniletonolaminN-metiltransferaz AsH ı* 0 r» 3 |îr|

f

—

*TUS*

Dopamin

Noradrenalin

Benserazid ■ K arb ido pa------Metildopa

- - -► S-adenozilmethionin

Şekil: Katekolamin sentez yolağı

Glukokortikoid

*TUS*

FARMAKOLOJİ ► 101 A lfa - m etitirozin: kısıtlayıcı basamak

Katekolamin

sentezinde

hız

10.

K atekolam in duyarlılığını aşağıdakılerden hangileridir?

M etildopa: NA sentezini baskılar, yalancı transmiter etkisi vardır

I. II. III. IV.

Karbidopa: Dopa dekarboksilaz inhibitörüdür.

Doğru cevap: E 9.

A) l+lil C) l+VI

B) lll+IV D) l+ll+IV E) ll+IV

Kokain Nöronal transport (up take-1) inhibisyonuna bağlı olarak sinaptik aralıkta dopamin, serotonin ve noradrenalin aktivitesini arttırır. Tiramin ise sempatik nöronlarda indirek etki ile vezikülleri sinaptik aralığa boşaltarak sempatomimetik aktivıte artışına neden olur.

Katekolaminsentez ve depolanma sürecini etkileyen faktörler:____________ Mekanizma N ö ro n a l tr a n s p o rt (u p ta k e -1 ) in h ib is y o n u

İlaç / etken Madde Kokain, amfetamin, trisiklik antidepresanlar

- Fenoksibenzamin - M etaram inol - Uvabain E k s tra n ö ro n a l tr a n s p o rt (u p ta k e -2 ) in h ib is y o n u

Glukokortikoidler, M ineralo kortikoidler - Östrojen - Teofîlin - Fenoksibenzamin

faktörler

Akut dönem adrenerjik nöron blokeri kullanımı Hipotiroidi Asidoz İmipramin kullanımı

A) l+ll C) ll+ll!

İlaç etki eşleştirm elerinden hangisi yan lıştır? I. Tetrabenazin - Veziküler transport inhibisyonu II. Kokain Veziküllerin sinaptik alana boşalmasının stimulatörü III. Glukokortikoidler - Ekstranöronal transport (up take 2 ) inhibisyonu IV. Tiramin - Nöronal transport (up take-1) inhibisyonu VI. Vezamikol - Veziküler transport inhibisyonu

azaltan

B) IV D) I+1V E) I

H ipotiroidi v e asido z katekolam in duyarlılığını azaltan faktörlerdendir.

Tablo: Katekolamin duyarlılığını etkileyen faktörler Katekolam in Duyarlılığım A rttıra n la r

Katekolam in Duyarlılığım A zaltanlar

• TAD ve Kokain

• Metabolik / respiratuvar asidoz

• Adrenerjik nöron blokörleri (akut dönem) • MAO inhibitörleri

• Hipotiroidi • Adrenal korteks yetmezliği

Doğru cevap: C 11.

O tonom ik iletiye etkisi olan I. II. İli. IV.

Saksitoksin Botulinum toksin Alfa-latrotoksin (o - Konotoksin

A k tif toksinlerden hangisi voltaj bağım lı sodyum kanallarını lokal anesteziklere benzer şekilde bloke eder?

A) l

Tirozin Hîdroksîlaz inhibisyonu (Hız kısıtlayıcı basamak inhibisyonu)

Metitirozin

Katekolam inlerin veziküle transportunun inhibisyonu

Rezerpin-> Non selektif Tetrabenazin-» Sadece dopamininin veziküle transportunun inhibi eder

Voltaj bağımlı sodyum kanallarını bloke ederek aksiyon potansiyelini etkileyenler: Saksitoksin, tetradotoksin, lokal anestezîklerdir.

Noradrenalinin vezikülden salınımmın blokajı

Adrenerjik nöron blokerleri-»Debrizokuin, guanetedin, guanadrel

Nörotransmiter Salınımım Etkileyen Tok­ sinler ve Aktif Maddeler:

Noradrenalinin vezikülden salınımmın stimülasyonu

Amfetamin, tiramin, efedrin, latratoksin

Noradrenalin ve adrenalin sentezîcyen enzim lerin stimülasyonu

Glukokortikoidler

SSS’de a -2 ad re n e rjik reseptör uyarısı ile sempatik deşarjın azaltılması

Klonidin, metildopa, guanfasin, guanabenz

Doğru cevap: E

B) II C) IV D) III E) lll+IV

Alfa latratoksin kolinerjik ve adrenerjik sinir terminallerinden sırasıyla asetilkolin ve noradrenalin salınımım aşırı derecede stimüle eden örümcek zehirdir. Botulinum toksin, kolinerjik nöronda füzyon proteinlerini (SNAP / VAMP / Sinaptobrevin vb.) parçalayarak asetilkolin sekresyonunu baskılayan toksindir.

102 ◄TÜMTUS SORULARI a) - Konotoksin, nörotransmitter salırumından primer sorumlu N tipi kalsiyum kanal antagonisti yılan zehiridir.

-

Enürezis nokturna tedavisi

Amfetamin7 Tiramin: Adrnerjik sinir terminallerinden nörotransmiter salınımını stimüle eden sempatomimetik aminlerdir.

-

Narkolepsİ tedavisi

-

Tam kalp bloğu

-

S to kes A dam s s e n d ro m u n d a ki kalp bloğu tedavisi

-

Nazal dekonjesyon

-

Astım tedavisi

Doğru cevap: A

Doğru cevap: D 12. Aşağıdaki reseptör uyarılarından hangisi so nucunda bronş düz kasında gevşem e ve bronşiyal glandlarda sekresyon artışı m eydana gelebilir? A) Beta I adrenerjik reseptör B) Beta II adrenerjik reseptör C) Dopamin I reseptörü D) Dopamin IV reseptörü E) Alfa II adrenerjik reseptör Beta II adrenerjik reseptör uyarısı sonucunda bronşiyal düz kaslar gevşer, bronşiyal glandlarda sekresyon artışları meydana gelir. Tam tersine muskarinik reseptör aktivitesi sonucunda (M3, M2) bronşiyal düz kaslarda kasılma benzer şekilde bronşiyal glandlarda stimülasyon meydana gelir.

Doğru cevap: B

A) B) C) D) E)

Metaraminol Amfetamin Doksazosin Terazosin Ketanserin

Metaraminol: Alfa adrenerjik reseptör agonistidir, eş zamanlı sem­ patik nörondaki vezikülleri de başattır. Myokard infarktüsü ve paroksismal atriyal taşikardinin eşlik ettiği hipotansiyon tedavisinde kullanılır.

13. A şağıdaki sem p ato m im etik m addelerden hangisi d op am in -1 reseptörlerinin selektif agonistidir? A) Adrenalin C) Fenoldopam

15. H ipotansiyonun eşlik ettiği m yokard infarktüsü ve paroksism al atriyal taşikardi tedavisinde kullanılan miks etki kalıbına sahip alfa adrenerjik reseptö r agonisti aşağıdakiierden h angisidir?

B) Noradrenalin D) Dobutamin E) Efedrin

Fenoldopam : Dopamin 1 reseptörünün selektif agonistidir. Hipertansif kriz ilacıdır, hastanede yatan hastalarda kısa dönem kullanılır. Göz içi basıncı arttırabilir. Arterleri gevşetir. Başağrısı, taşikardi - bradikardiye neden olabilir.

Doğru cevap: C 14. Efedrin aşağıdaki klinik durum lardan hangisinin tedavisinde kullanılm az? A) Narkolepsİ tedavisi B) Astım C) Kalp bloğu tedavisi D) Flask tip nörojenik mesane tedavisi E) Dekonjesyon amacıyla

Doğru cevap: A 16. A stım tedavisinde kullanılan beta 2 reseptör agonistlerinin oluşturduğu yan etkilerinden h angisi yan lıştır? A) B) C) D) E)

Tremor Hipokalemi Hipoglisemi Kan oksijen saturasyonunda geçici azalma Kan laktat seviyesinde artış

Beta 2 reseptör agonistleri: Astım tedavisinde yaygın olarak kullanılan (k re­ septör agonistleri, albuterol (salbutamol), terbutalin, metaproterenol, izoetharin, salmeterol, bitolterol, fenoterol, formoterol, prokaterol ve pirbuteroldür. (32 agonistlerin yan etkileri: •

Taşikardi

•

Aritmi

•

Pulmoner ödem (terbutalin)

•

iskelet kaslarında tremor

•

32 agonistler yüksek dozda: plazma glukoz, laktat,

Efedrin miksiyonu zorlaştırır, bu nedenle flask tip nörojenik mesane tedavisinde kullanılmaz.

serbest yağ asidi seviyelerinde artışa, potasyum (K+) konsantrasyonunda azalmaya (hipokalemi) neden olabilirler.

Efedrin Kullanım Endikasyonları; -

Spinal anesteziye bağlı hipotansiyonun tedavisi

•

Kan oksijen saturasyonunda geçici azalma

Doğru cevap: C

FARMAKOLOJİ ► 103 17. A d re n e rjik reseptör agonistferi ve klinik kullanım ları ile ilgili şıklardan hangisi y a n lış tır?

Kardiyak arest- Adrenalin Astım - Terbutalin Hipertansiyon - Klonidin Anaflaksi - Adrenalin Benign prostat hipertrofisi - Efedrin

Sem patom im etik Maddelerin Klinik Kullanım ları: K ard iyak arest: Adrenalin Salmeterol /

9 I

fe 19. O lim piyatlara h azırlanan b ir atlet perform ansını arttırm ak için uzun etkili oral yoldan ak tif bir beta 2 reseptör agonisti kullanıyor. O lim piyat sırasında y a p ılan idrar tahlilinde m adde tespit edilerek atlet olim piyatlardan ihraç ediliyor. Bu olaya neden olan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Metoprolol C) Seliprolol

B) Clenbuterol D) Karteolol E) Salmeterol

Şok: Noradrenalin H ipertansiyon: Klonidin / Fenoldopam -

Hipotansiyon: Noradrenalin /M e ta r a m in o l / Metoksamin / Fenilefrin

-

Anaflaksi / Status astmatikus: Adrenalin

-

L okal A n e s te z ik le rle Adrenalin

-

N azal dekonjesyon: Psödoefedrin, Adrenalin, F e n ile frin , N a fo zo lin , F e n ilp ro p a n o la m in , Metoksamin

-

K a lp ye tm e zliğ i: Dopeksamin

-

Hipertansif kriz: Fenoldopam

-

Açık açılı glokom: Adrenalin / Dipiverfin

ko m b in e

D o p am in ,

k u lla n ım :

D o b u ta m in ,

-

Gözle midriazis oluşturmak: Fenilefrin

-

Tokolizis: Ritodrin / Terbutalin / Salbutamol

-

Psikostimülan etki: Adrafinil / Modafinil

-

Narkolepsi: Efedrin

-

Enürezis Noktürna: Efedrin

Doğru cevap: E 18. İnsan vücudunda ekzojen yo lla verilm ediği zam an bulunm ayan m adde aşağıdakilerden hangisidir? A) İzoproterenol C) Dopamin

f

Doğru cevap: A

Benign prostat hipertrofisinde (BPH) adrenerjik reseptör agonistleri durumu daha da ağırlaştırır. BPH tedavisinde alfa adrenerjik reseptör antagonistleri (doksazosin vb.) kullanılır.

A stım : Terbutalin / Salbutamol / Formoterol

ii

Bradikardi ve AV blok tedavisinde kullanılır.

B) Adrenalin D) Noradrenalin E) Asetilkolin

İzoproterenol (izoprenalin) sentetik yapıda katekolamindir. Normal şartlarda insan vücûdunda bulunmaz. Parenteral ve aerosol olarak kullanılır. Nonselektif potent ß reseptör agonistidir. a reseptörleri çok az uyarır. Kullanımı sırasında sistolik basınç hafifçe yükselir, diastolik basınç azalır. Ortalama kan

I

Otonom Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

A) B) C) D) E)

basıncında ise düşme gözlenir. p 2 reseptör uyarısı ile bütün düz kasları (bronş, barsak) gevşetir. Kardiyak output’da artış vasküler rezistansta azalma gözlenir.

Clenbuterol kas gücünü arttırmak için oral yolla kullanılan uzun etkili beta 2 adrenerjik reseptör agonistidir. Anabolik etkiler oluşturur. Kullanımı atletlerde yasaklıdır.

Doğru cevap: B 20. Adrenerjik nöron blokeri verilen bir hastaya takiben aşağıdaki sem patom im etik etkili ilaçlardan hangisi uygulandığında, sem patom im etik etkili ilacın kan basıncı üzerindeki etkisi d eğ işm ez? A) B) C) D) E)

Midodrin Mefentermin Metaraminol Amfetamin Efedrin

Adrenerjik nöron blokeri (guanadrel vb.) sonrası, direk reseptöre etkili ilaçların etkisi değişmezken, indirek etkili ilaçların etkisi ortadan kalkar, mix etkili ilaçların etkisi azalır.

Tablo: Sempatomimetik Aminlerin Etki Kaliplari D irekt e tk ilile r

in d irek t E tkililer

• Fenilefrin • Metoksamin • Heptaminol • Midodrin • ß-mimetikler • Modafinil Katekolaminler

• Tiramin • Amfetamin ler

Miks E tkililer • • • •

Efedrin Metaraminol Hidroksiamfetamin Mefentermin

Doğru cevap:

İ;

f;

104 4 TÜM TUS SORULARI 21. Hipotansiyon şikayeti olan 37 yaşındaki bayan hastaya sistemik kan basıncını yükseltmek için i.v. infüzyon yoluyla noradrenalin verilmiştir. Hastanın kısa bir süre sonra kan basıncı yükselmekle beraber kalp atım hızı 50/dk ya inmiştir.

Bu yanıttan kalpte sinoatrial nodda salgılanan hangi nörotransm itter sorum ludur?

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

A) Asetilkolin C) Epinefrin

B) Dopamin D) Glutamat E) Noradrenalin

Kan basıncının yükselmesi ile beraber refleks olarak bradikardi yapan madde sorulmuştur Noradrenalin uygulaması sonucu kan basıncı yükselir, refleks olarak parasempatik aktivite artar (vagus uyarısı) ve bradikardi görülür. Buna yol açan parasempatik sinir uçlarından salgılanan asetilkolindir. Bu refleks yanıta Bezold Jarish etkisi denir. Noradrenalin dışında, metoksamin; fenilefrin ve serotonîn de Bezold jarish etkisi oluşturabilirler.

Doğru cevap: A 22. Çeşitli otonomik ilaçlarla 4 hafta boyunca tedavi gören 32 yaşındaki erkek hasta ilaç toksisitesi nedeniyle hastaneye geliyor.

A şırı dozda alınan ganglion blokörü ile m uskarin ik antagonisti birbirinden ayırm aya yard ım edecek olan bulgu aşağıdakilerden hangisidir?

23. Fenilalanin ile başlayan katekolam in sentez sü rcind e ye r alan en zim ler ve kofaktör eşleştirm elerinden hangisi yanlıştır? A) Tirozin hidroksilaz - S Adenozilmetionin B) Fenilalanin - Tetrahidrobipterin

C) Feniletonolamin N metiltransferaz Adenozilmetionin D) L- aa dekarboksilaz - Pîridoksal fosfat E) Dopamin beta hidroksilaz - Askorbik asid

Tirozin hidroksilaz enzimi katekolamin sentezinde hız kısıtlayıcı basamaktır. Bu enzimin kofaktörü tetrahidrobiopterin’dir.

Doğru cevap: A 24. A şağıdaki etken m addelerden hangisi santral sin ir sistem inde katekolam inerjik aktiviteyi arttırm az?

Trisiklik antidepresanlar Kokain Rezerpin Amfetamin E) Metaraminoi

A) B) C) D)

Rezerpin; veziküler pompayı inhibe ederek biyojenik aminlerin MAO enzimi tarafından yıkılmasına neden olur. Sempatik aktiviteyi baskılar. Sempatik aktiviteyi arttıran ilaçlar, katekolaminlerin nörona geri alışını bloke eden Uptake-1 blokerleridir. Uptake-1 blokeden: Trisiklik antidepresanlar, kokain, amfetamin, metaraminoi

A ) Görme bulanıklığı B) Ağız kuruluğu C ) Midriyazis D) Postural hipotansiyon E) Taşikardi Aşırı dozda alınan ganglion blokörleri ile muskarinik antagonisti birbirinden ayıran bulgu sorulmaktadır. Görme bulanıklığı, ağız kuruluğu, midriyazis ve taşikardi her iki ilacın kullanımında da meydana gelebilir, çünkü parasempatik aktivite tarafından düzenlenmektedir. Ganglion blokörleri ile muskarinik a n ta g o n is ts parasempatik aktiviteyi baskılarlar. Postural hipotansiyon sempatik blokaja bağlıdır, sadece ganglion blokörü tarafından meydana getirilir.

Doğru cevap: D

S

Şekil: Nörona Uptake (Uptake 1)

Doğru cevap: C

FARMAKOLOJİ ► 105

Fenilalanin . . . . J L - .............. ■

»'fanilalarım hidroksiia^V

Kofaktor Tetrahidrobiopterin

"T....... Tırozin

......... . Kofaktor Tetrahidrobiopterin

Tirozin hldroksiiaz

1 .......... OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

DOPA

. . . L - ....... r.. /İD o p a d e k a r b o k s lla z \ L-aa dekarboksılaz /

—

Kofaktor Piridoksin

▼ Dopamin

D opam in ß hidroksllaz

Kofaktor Ascorbat

"Noradrenalin “i ...................' J .

Kofaktor S-adenozilmetionin

F en lletanolam ln-N -m etlltran sferez (P N M T )

r -----------------------

Adrenaiin

25.

A lfuzosin:

Migren, hipertansiyon ve BPH tedavisinde kullanılabilen selektif alfa -1 adrenerjik reseptör antagonist! aşağıdakilerden hangisidir?

BPH tedavisinde kullanılır.

Urapidil: A) İndoramin C) Yohimbin E)

B) Atenolol D) Fentolamin Fenoksibenzamin

Antihipertansif olarak kullanılır. Hipertansiyon tedavisi

Labetotol:

a1 Selektif Blokörler

S elektif a ı ve nonselektif |B- reseptör blokajı yapar. Oral ve iv kullanılır. İv formu acil hipertansif kriz ted avisind e kullanılır. Feokrom ositom a tedavisinde kullanılır.

İndoromin: Hipertansiyo, BPH, Migren ve Raynaud fenomeni tedavisinde kullanılır.

Sifodosin: alfa 1a selektif blokerdir (tamsulosin gibi). B PH tedavisinde kullanılır. O rtostatik hipotansiyonu daha az oluşturur.

Prazosin: Prazosin hipertansiyon, kalp yetmezliği ve BPH tedavisinde kullanılır.

Doğru cevap: A

Terazosin: Hipertansiyon ve BPH tedavisinde kullanılır.

D o ksazo sin : Hipertansiyon ve BPH tedavisinde kullanılır. Biyoyarariammı orta derecededir. Yüksek oranda metabolize olur. Çok uzun etkilidir.

Tam sulosin: a1 A v e a1 D reseptörlerini, a l B ’den daha selektif olarak bloke eder. BPH’da diğer a blokörlerden daha etkili olduğu ileri sürülür.

26.

E kstrem itelerde soğukluk, yorgunluk, hipoglisem i ve bronkokonstriksiyon gibi yan etkileri oluşturm ası m uhtem el ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Amfetamin Propranolol Noradrenalin Efedrin Salmeterol

106 ◄ Soruda tarif edilen bulgular non selektif beta adrenerjik blokaja bağlı oluşur. Propranolol non selektif beta adrenerjik blokerdir. Kullanımı sırasında astım ataklarında artış, ekstremitelerde soğukluk, yorgunluk, hipoglisemi ve depresyon görülebilir.

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

Doğru cevap: B 27. G öz m uayenesi sırasın da 65 yaşındaki bir bayan hastada göziçi basıncında artış saptanıyor: G örm e keskinliği her iki gözde de norm al, optik sin ir hasarı yok. Hastaya prim er açık açılı glokom tanısı konarak tedavi olarak pilokarpin veriliyor. P ilokarpin g öz kasları üzerinde direk etkisi ne şekilde etki gösterir? A) B) C) D) E)

Siliyer kaslarda gevşeme İris dilatör kaslarında gevşeme Diplopi İris dilatör kasında kasılma Sirküler kaslarda kasılma

Pilokarpin kolinerjik muskarinik reseptörleri (M 3 2) reseptörleri uyararak, iris sfinkter (sirküler) ve silyer kaslarda kasılmaya neden olur. Sirküler kasın kasılması pupili de kasar , Sclemm kanalına akış artar, göziçi basınç düşer.

Doğru cevap: E 28. Abdominal cerrahiye başvurulan 33 yaşındaki erkek hastada ameliyat sonrası barsak motilitesinin kaybolması ve şişkinlik gibi şikayetler ortaya çıkmıştır. Ayrıca hastanın idrar yapması da zorlaşmıştır. Bu komplikasyonları gidermek için hastaya betanekol veya neostigmin verilecektir.

29.

Asetilkolin© ait aşağıdaki etkilerden hangisi m uskarinik reseptörler aracılığı ile o lu ş m a z? A) B) C) D) E)

Gözde miyozis Akomodasyon spazmı Bradikardi Adrenal medullada stimülasyon Terleme artışı

Adrenal medullada asetilkolin stimülasyonu nikotinerjik reseptörler aracılığı ile oluşturur. Asetilkolin, muskarinik reseptörler aracılığıyla gözde miyozis, akomodasyon spazmı, kalpte bradikardi, bağırsak hareket artışı, terleme artışı ve bronkokonstriksiyon gibi etkiler oluşturabilir.

Asetilkolinin Etkileri Muskarinik Reseptör Etkileri

Nikotinerjik Reseptör Etkileri

Myozis / Akomodasyon spazmı

Otonomik ganglion uyarısı

Kalpte (-) inotropi, (-) kronotropi, (-) dromotropi

Çizgili kas fasikulasyonları

Bronkokonstriksiyon GIS peristaltizminde artış

j

Mesane detrusor kas kasılması

! |!

Mesane trigon ve sfinkterinde gevşeme Ereksiyon

Doğru cevap: D Terapötik dozlarda betanekol ve neostigm inin farklı etki gösterdiği yapı hangisidir? A) B) C) D) E)

Mide asit sekresyonu Nöromuskuler kavşak Tükrük bezleri Ter bezleri Üretra

Betanekol ve neostigminin farklı etki gösterdiği yapı sorulmaktadır. Betanekol sadece muskarinik reseptörleri direk etkiyle uyarır. Neostigmin ise kolinesteraz inhibitörüdür ve asetilkolinin parçalanmasını inhibe eder. Düzeyi artan asetilkolin ise hem muskarinik hem de nikotinik reseptörleri aktive eder. İki ilaç arasındaki temel fark Neostigminin indirek etkiyle nikotinik reseptörleri aktive etmesidir.

Doğru cevap: B

30. Toksik etkileri en fazla olan ko lin esteraz inhibitörleri aşağıdakilerden hangisidir? A) C)

Fizostgmin Ekotiyofat

B) Tabun D) Metrifonat E) Donepezil

Tabun, kimyasal silah olarak kullanılabilen bir reversibl kolinestereaz inhibitörüdür. Sinir gazı olarak bilinir. Grubun diğer üyeleri sarin ve soman’dır. Solunum felci ile kişide kısa sürede ölüme neden olurlar.

Doğru cevap: B 31. Santral sin ir sistem inde (SSS) kolinesteraz enzim ini aktive eden m adde aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Neostigmin Diasetilmonoksirn Praîidoksîm Ekotiofat Fizostigmin

FARMAKOLOJİ ► 107

Diasetilmonoksim SSS’nde de kolinesteraz enzimini aktive ederken, pralidoksim ve obidoksim sadece periferik etkilidirler.

Doğru cevap: B 32. O besite ve nikotin bağım lılığı tedavisinde kullanılan kanabinoid reseptör a n ta g o n is t (inverse agonist) aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Rimonabant Vareniklin Sitisin Bupropion Sibııtramin

Rimonabant kanabinoid reseptörü olan CB-1 antagonistidir. Obesite, metabolik sendrom ve sigara bağımlılığı tyedavisinde kullanılır. Nikotin Bağım lılık Tedavisinde Kullanılan İlaçlar •

C B 1 (K a n a b in o id ) rimonabant

•

Atipik antidepresan bupropion

•

N ikotinerjik reseptör agonistleri sistisin ve vareniklin

re s e p tö r

an ta g o n is ti

Antikolinesteraz (AKE) ilaçların otonomik efektör hücreler ve SSSdeki kortikal ve subkortikal etkileri çoğunlukla muskarinik reseptörler aracılığı ile oluştuğundan, muskarinik reseptörlerin nonselektif blokeri atropin tarafından antagonize edilir. Benzer şekilde AKE ilaçların otonomik ganglionlar üzerindeki eksitatör etkilerinden bir kısmı atropin tarafından bloke edilir. Bunun nedeni otonomik ganglionlardaki nöronal iletinin de hem nikotinerjik hem muskarinik reseptörler aracılığı ile oluşmasıdır.

Doğru cevap: E 34. Stres inkontinans tedavisinde idrar kaçırm ayı engellem ek için kullanılan antidepresan türevi ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Metskopolamin Metantelin Glikopirolat Propantelin Duloksetin

Duloksetin, stres inkontinans tedavisinde kullanılır. SSRI grubu antidepresan ilaçtır.

OtonomSinir Sistem.ini Etkileyen İlaçlar

Organofosfat yapısında kolinesteraz inhibitörü zehirlenmelerinde (malation, tabun, ...vb.) tedavide kolinesteraz enzimini aktive eden diasetilmonoksim, pralidoksim ve obidoksim kullanılır.

_______ _ j J | ! ? ^

Doğru cevap: E

35. A ntiko lin erjik etkili ilaçlar için aşağıdakilerden hangisi endikasyon d eğ ild ir?

Doğru cevap: A 33. A ntikolinesteraz (AKE) ilaçlar ile ilgili şıklardan hangisi yanlıştır?

I. AKE ilaçların otonomik ganglionlar üzerindeki eksitatör etkilerinden bir kısmı atropin tarafından bloke edilir. II. AKE ilaçların SSS’deki kortikal ve subkortikal bölgelerdeki etkileri atropin tarafından antagonize edilir. III. Neostigmin spastik mesane tedavisinde kullanılır. IV. Neostigmin akalazyada tonus ve perîstaltizmi arttırır V. Ekotiofat kısa etki süresine sahip organofosfat yapısında AKE’dir VI. Göze lokal uygulandıklarında miyozis oluştururlar.

A) İnkontinans B) Ekstrapiramidal yan etki tedavisi C) Kronik obstriktif akciğer hastalığı D) AV Blok E) Diabetik gastroparezi Diabetik gastroparezi tedavisinde mide boşalmasını hızlandıran, metoklopramid, betanekol gibi ilaçlar kullanılır. Antikolinerjik ilaç kullanılmaz.

Antikolinerjik İlaç En d ikasyo nları: İnkontinans Astım / KOAH Bradikardi AV Blok Ekstrapiramidal yan etki tedavisi Göz dibi muayenesi Anestezi

A ) l+l! C) l+V

B) ll+IV D) lli+IV E) IIl+V

Taşıt tutması

Doğru cevap: E

Ekotiofat glokom tedavisinde lokal kullanılan uzun etkili AKE ilaçtır. Neostigmin Atonik mesane, ileus ve akalazya gibi peristaltizm yokluğu ile karakteize hastalıkların tedavisinde kullanılır. Spastik mesane tedavisinde neostigmin kullanılmaz.

I +■ î • •:

I

108 ◄TÜMTUS SORULARI

Tablo: Antikotinerjik ilaçların mesane Üzerindeki etkileri H ip eraktif mesane + Envezis nokturna td v ’si

İlaç

Yan Etkiler (Ağız kuruluğu + göz e tk ile ri)

Ö zellik

Oksibutinin

■+

Orat/transdermal

Tolterodin

; + ■■■■■: '

Oral

r;v;::.î ; -K

Trospiyum ktorfd Solifenasin

-.V.

Ftavoksat Duloksetin

Oral +

,'"v +

Darifenasin

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

SSS’e geçiş

-h Oral

vV-.'.v'

* Stres inkontinans tdv’si

36. Uzun s ü re d ir sigara içen 56 yaşındaki kadın hasta 1 y ıld ır süren nefes darlığı ve öksürük şikayeti ile h asta n e ye başvurm uştur. D oktor hastaya m inim al kardiyak etkileri olan bir bro nkod ilatör verm eye karar verm iştir, ipratropium etkisini hangi yo lla gösterm ektedir? A) Bronş düz kasındaki muskarinik aktivasyonu B) Bronş düz kasındaki muskarinik înhibisyonu C) Bronş düz kasındaki nikotinik înhibisyonu D) Bronş düz kasındaki nikotinik aktivasyonu E) Ganglion blokajı

reseptörlerinin reseptörlerinin reseptörlerinin reseptörlerinin

İpratropiumun etki mekanizması sorulmaktadır. ipratropium kronik obstruktif akciğer hastalığı (KOAH) tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Bronş düz kasındaki muskarinik reseptörleri bloke eder ve bronkodilatasyona neden olur. İpratropiumun nikotinik reseptörler ve ganglionlar üzerinde belirgin bir etkisi yoktur.

Doğru cevap: B

Oral

SSS’de noradrenalin ve serotonin üzerinden etki gösterir

1. Aşağıdaki hedef organların hangisinin inervasyonunda sempatik baskınlık vardır? A) İris silier kas C)

B) İris sirküler kas İris dilatator kas D) İskelet kasları E) Mide düz kasları

Parasempatik uyarı ile silier kas kasıldığında lensi tutan zonüller gevşer, lensin bombeliği artar, lensin kırıcılığı artar ve kişi yakına odaklanmaya (Akomodasyon) başlar. Yakına odaklanan kişide uzağı görmede zorluk (Miyopi) gelişebilir. Ayrıca sirküler kasın kasılması ile miyozis de gelişir.

Otonom sinir sisteminin komponentleri hedefleri doğrultusunda hedef organları değişen oranlarda inerve ederler.

Doğru cevap: E

Gözde silier ve sirküler kasları parasempatik, dilatatör (radial) kası uyaran ise sempatik

3. Aşağıdakilerin hangisinde aköz humor’un sekresyonunu ve drenajını arttıran reseptörler birilikte verilmiştir?

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

DİĞER SINAV (FAKÜLTE, STS) SORULARI

X

sistemdir.

İskelet kasları çizgilidir, istemli hareketlerden sorumludur. Somatik sistem ile inerve olur. Mide düz kasları gastrointestinal sistemde bulunur, inervasyonda parasempatik sistem baskındır.

Otonom Sinir Sistemi Amaç doğrultusunda vücutta olması düzenlemeleri otomatik olarak yapar Amaç eğer ‘Savaşmak ya da Sempatik sinir sistemi aktive olur

gereken

Kaçmak’ ise=

•

Vücudu savaşa ya da kaçmaya hazırlamak için gerekli düzenlemeler yapılır

•

En etkin olduğu yerler: Kardiyovasküler sistem, Santral sinir sistemi

Amaç eğer ‘Rahatlamak ve Sindirmek’ Parasempatik sinir sistemi aktive olur

ise=

•

Vücudu rahatlamaya ve sindirime hazırlamak için gerekli düzenlemeler yapılır

•

En etkin olduğu yerler: Gastrointestinal sistem, Üriner sistem, Genital sistem

A) Betal -A lfa l B) B e ta 2 -A lfa l C) Beta2 - Alfa2 D) Betal -A lfa 2 E) Beta2 - Nikotinik

Sempatik sistem gözde silier epiteli beta2 reseptör ile uyarıp aköz üretimini arttırır. Ayrıca alfa2 reseptörün uyarılması ile aközün göz dışına drenajı artar. Sonuçta sempatik sistem setezin daha fazla olduğu aköz sirkülasyonunda hızlanmaya neden olur. Doğru cevap: C

4. Aşağıdakilerin hangisinde uyarıcı postgangliyonik nöron kolinerjik değildir? A) Mesane B) C)

Doğru cevap: C

D) E)

detrüsörünün parasempatik inervasyonu Kalpte AV düğümün vagal inervasyonu Safra kesesinin muskarinik inervasyonu Ekrin ter bezlerinin sempatik inervasyonu Kroner damarların sempatik inervasyonu

A) Miyopi B) Miyozis

Postgangliyonik uyarıdan kasıt, hedef dokuyu uyaran nörondur. Sempatik sistem hedef dokuyu genellikle norepinefrin salgılayan adrenerjik nöronlar ile uyarır. Bu durumun önemli bir istisnası erkin ter bezleridir. Kroner arterlerin inervasyonu kurala uyar, yani sempatik inervasyonu adrenerjiktir.

C) Zonüllerde gevşeme D) Lensin bombeliğinde artma E) Göz içi basınçta artış

Otonom Sinir Sistemi Anatomisi & Krokisi & Fizyolojisi

2. Aşağıdakilerden hangisi parasempatik sinir sisteminin gözdeki etkilerinde biri değildir?

|

110 ◄TÜM TUS SORULARI

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

Sempatik Sinir Sistemi (= Torakolumbal sistem) •

Kökeni: M ed u lla sp inaliste torakolum bal bölgededir (T 1 - L3)

•

G a n g lio n la rı: V e rte b ra y a ya kın p ara lle l (= Trunkus sem patikus) bir zincir halinde bulunur

•

Birinci nöron kısa, ikinci nöron uzundur

•

Postganglionik nöron (= ikinci nöron)’dan salınan nörotransmitter: Genellikle noradrenalin (= Norepinefrin)’dir

•

H e d e f dokudaki reseptörleri: Alfa & Beta adrenerjik reseptörlerdir

Parasempatik Sinir Sistemi (= Kraniosakral sistem) •

Kökeni: Kranial ve sakral bölgededir {Kraniyal sinir 3, 7, 9, 10 & S 2-S4)

•

Ganglionları: Hedef organ üzerinde bulunur

•

Birinci nöron uzun, ikinci nöron kısadır

•

Postganglionik nöron (= ikinci nöron)’dan salınan nörotransmitter: Asetilkolin’dir

•

H e d e f d okudaki reseptö rleri: M uskarinik reseptörler

Doğru cevap: E

5. Aşağdaıki reseptörlerden hangisinin uyarılması otonomik olmayan sonuçlar doğurabilir? A) Aifal C)

Muskarinikl

Asetilkoim’in Etkisi •

Parasempatik sistemde hem ganglionda hem de hedef organda asetilkolin bulunur

•

S e m p a tik sis te m d e g e n e llik le s a d e c e ganglionda asetilkolin bulunur. Bu nedenle toplamda: Asetilkolin’in etkisi: Parasempatik («% 90) + Sempatik (=% 10)’tir

•

Yani asetilkolinin etki kalıbı sempatikten çok parasempatik sisteme yakışır!

•

Bu nedenle asetilkolinin etkilerini bilmek, parasempatik etkileri hatırmamıza yardımcı olur.

Doğru cevap: A

7. Aşağıdakilerden değildir?

hangisi

muskarinik

etki

A) Kalpte negatif dromotropi

B) Silier kasta akomodasyon C) Bronşlarda bronkokonstriksiyon D) Mezenterik damarlarda vazodilatasyon E) Çizgili kaslarda kontraksiyon Muskarinik etki demek parasempatik etki demektir. Çizgili kasların kasılması parasempatik otonomik etki değildir. Çizgili kasların kasılması somatik sistem ile musküler tip nikotinik reseptörlerce sağlanır.

B) Beta2 D) Muskarinik2 E) Nikotinik

Nikotinik reseptörler sadece otonom sinir sisteminde değil, aynı zamanda çizgili kas-sinir kavşağında da bulunur. Bu nedenle nikotinik uyarı sometik etkiler gibi ekstraotonomik sonuçlara neden olabilir.

Doğru cevap: E

8. Aşağıdakilerden hangisi norepinefrinin de novo sentezini inhibe eder? A) Trisiklik antidepresan

Adrenerjik reseptörler (Alfa, Beta) ve muskarinik reseptör sadece otonom sinir sisteminde bulunur.

Doğru cevap: E

6. Kolinerjik etki aşağıdakilerden hangisi ile en fazla örtüşür?

C)

Rezerpin

B) Kokain D) Metirozin E) Metildopa

Soru kökündeki ‘de novo’ kelimesine dikkat etmek gerekir. Norepinefrin de novo tirozin amino asidinden tirozin hidroksiiaz enzimi iesentezlenir. Metirozin tirozin hidroksiiaz inhibitörüdür. Kokain ve trisiklik antidepresanlar norepinefrin reuptake inhibitörleridir.

A) Parasempatomimetik etkiler B) Sempatomimetik etkiler

Rezerpin veziküler amin kapı blokörüdür.

C) Parasempatolitik etkiler D) Sempatoİitik etkiler E) Ekstrapiramidal etkiler

Metildopa alfa2 agonist etkili antihipertansif ilaçtır.

Parasempatik sistem hem gangiiyonda hem de hedef organda asetilkolin bulundurduğu içini kolinerjik etki en fazla parasempatomimetik etkiler ile örtüşür.

Doğru cevap: D

FARMAKOLOJİ ► 111

Tablo: Muskarinik (M) reseptörler Cevap

Reseptör

H edef Silier kas

m3

Akomodasyon (= Yakına odaklanma)

Sirküler kas

m3

Miyozis

Kalpte SA & AV nodüller

M,

Bradikardi

M,

Negatif inotropi, Negatif dromotropi

Atriyum, Ventrikül Düz kaslar

Mj / M,

MmWMm W BW M m

Periferik sinir sistemi Mezenterik ve erektil damarlar

Kontraksiyon Otoreseptör ve heteroreseptörler ile inhibisyon Endotelden nitrik oksit salımmı ile dilatasyon

Tükürük bezi

m3

Salivasyon

Bronşlar

m3

Bronkokonstriksiyon

Gastrointestinal sistem motilite

m3

Kontraksiyon

M,

Gevşeme

Gastrointestinal sistem sfinkter

1

m3

Mesane detrüsörü

H 9.

Kasılma Gevşeme

Mesane sfinkteri

Aşağıdakilerden hangisi etkilerden bîri değ ild ir?

alfa2

u

m

reseptörlerin

Tablo: Adrenerjik reseptörlerin etkileri • • • • • •

82 A ) Gastrointestinal sistem dışı düz gevşeme B) Renin salınımmda artış C) Trombositlerde agregasyon D) Yağ hücrelerinde lipoliz inhibisyonu E) insülin salınım inhibisyonu

kaslarda

adrenerjik

reseptör

Damarlar & Düz kaslar Karaciğer Bronşlar Pankreas İskelet kası Pankreas

I

• Gevşeme • GlikojenolizGlukoneogenez • Dilatasyon • Glukagon salımmı • Potasyumun hücre içine alimim artar i « İnsülin salınımmda artma

HHBg Renin salınım ını b e ta /d ir.

artıran

Doğru cevap: D

Tablo: Adrenerjik reseptörlerin etkileri (Alfa2) Doku

Etki

• Gastrointestinal sistem düz kası • Trombositler • Yağ hücreleri • Pankreas

• Gevşeme • Agregasyon • Lipolizin inhibisyonu • İnsülin salınımının inhibisyonu

Doğru cevap: B

11.

H etero reseptö rler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) B) C) D) E)

Gq protein kompleksi ile kenetlidirler Postsinaptik yerleşime sahiptirler Sempatik sistem için muskarik M 2 bir örnektir Sempatik sistem için alfa2 bir örnektir Parasempatik sistem için alfal bir örnektir

Heteroreseptörler N orm alde şartlar altında;

hangisi 10. A şağdaki reseptörlerden regülasyondan en fazla sorum ludur? A) C)

Alfal Betal

•

Sempatik sistemin özel reseptörleri: Adrenerjik reseptörlerdir (alfa / beta)

•

Parasempatik sistemin özel reseptörleri ise: M u skarin ik reseptörlerdir

m etabolik

B) Alfa2 D) Beta2 E) Beta3

Aşağıdaki tablodaki etkilerinden d e an laşılab ile­ ceği gibi m etabolik olayları en fazla regüle eden adrerjik reseptör beta 2’dir.

Tanım •

S e m p a tik nöron ü z e rin d e m u skarin ik, p ara se m p atik nöron ü zerin de ad renerjik reseptör bulunmasına heteroreseptör denir

•

Yerleşimleri: Presinaptik nörondur, bu nedenle presinaptik reseptör ailesinin bir üyesidirler

◄TÜMTUS SORULARI

i 12

Metadon opioid bağımlılık tedavisinde kullanılır.

Etkileri •

Otoreseptörler gibi heteroreseptörler de, presinaptik nörondan nörotransmitter sal ınımın ı inhibe etmektir (Çünkü Gi iie kenetlidirler)

Venlafaksin norepinefrin ve serotonin reuptake blokörü antidepresan ilaçtır. Buspiron serotonin 5-HT1A parsiyel agonisti yalın anksiyolitik ilaçtır.

Doğru cevap: C

Doğru cevap: D

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

1. Aşağıdakilerden hangisi endikasyonlarından biridir? A) B) C) D) E)

kolinomimetiklerin

Enürezis noktuma Sinüs taşikardisi Parkinson hastalığı Hipertiroidi Astım

Kolinomimetikler negatif dromotropik etki oluş­ turdukları için sinüs taşikardisinde AV geçişi ya­ vaşlatmak için kullanılabilirler: Bu amaçla en sık kullanılan ilaç kısa etkili antikolinesteraz endrofonyumdun Diğer durumlarda kolinomimetikleri kullanımı kontrendikedir.

Tablo: Parasemptatomimetik ilaçların endikasyonları ve kontrendikasyonları

3.

Aşağıdakilerden hangisinin intoksikasyon tedavisinde fizostigminin yeri yoktur? A) C)

B) Klorpromazin D) Benztropin E) Atropin

Trisiklin antidepresanlar (Amitriptilin) her ne kadar antikolinerjik etkili ilaçlar olsalar da, günü­ müzde intoksikasyonlarında fizostigmin kullanı­ mı kontrendikedir. Antikolinesterazların Diğer Endikasyonları •

Antikolinerjik etkili ilaç zehirlenm elerinin tedavisinde: Fizostigmin o Trisiklik antidepresanlar (TAD) hariç: Günümüzde TAD intoksikasyonunda fizostigmin, mortaliteyi arttırmasından dolayı kontrendikedir

Kontrendikasyonları 0 Gastrointestinal sistemde veya üretrada mekanik tıkanıklık 0 Astım 0 Kronik obstriktif akciğer hastalığı 0 İnkontinans, Enürezis noktürna 0 Peptik ülser 0 Parkinson hastalığı 0 Hipertiroidi (Atrial fibrilasyonu arttırabilir) 0 Bradikardi 0 Hipotansiyon

Amitriptilin Difenhidramin

•

Glokom tedavisinde miyozis oluşturmak için: Fizostigmin, Demekarium

Santra) Etkili Antikolinerjikler

Doğru cevap: B

•

Atropin

•

Antihistaminikler (Difenhidramin)

•

Parkinson ilaçları (Benztropin)

•

Antipsikotikler (Klorpromazin)

•

Antidepresanlar (TAD)

Doğru cevap: A

2. Aşağıdakilerden hangisi nikotin bağımlılık tedavisinde kullanılan kolinomimetiktir? A) Bupropiyon C) Venlafaksin

B) Metadon D) Vareniklin E) Buspiron

Soru kökündeki ‘kolinomimetik’ kelimesine dikkat etm ek gerekir. Bupropiyon da nikotin bağımlılık tedavisinde kullanılır, ancak atipik antidepresandır.

Parasempatomimetiklerin Özel Endikasyonları • *

Deneysel tremor/parkinsonizm tablosu oluşturan: Oksotremorîn Nikotin bağımlılık tedavisinde kullanılan: Vareniklin’dir

4. Miyatenia gravis nedeniyle neostigmin kullanmakta olan hasta, genel durum bozukluğu nedeniyle acil servise getirilmiştir. Hastaya edrofonyum verildiğinde hastanın kliniği düzelmiştir. Bu hastada taburculuk öncesi aşağıdakilerden hangisinin önerilmesi en uygundur? A) B) C) D) E)

Neostigminin dozunu azaltması Nestigminin dozunu arttırması Aynı zamanda edrofonyum kullanması Atropin kullanması Timektomi operasyonu olması

Hastada miyastenik kriz tanımlanmıştır. Nedeni ilaç yetersizliğidir. Bu nedenle neostigminin dozu arttırılmalıdır.

FARMAKOLOJİ ► 113 Kalpte hızlanm a (= Vagolizis): Taşikardi gelişir

Edrofonyum : Miyastenia Gravis’te tedavi gören hastalarda kolinerjik krizi ile miyastenik kriz ayırmada da kullanılır •

Edrofonyum ile düzelme varise tanı: Miyastenik krizdir

•

E drofonyum ile kö tü leşm e var ise tan ı: Kolinerjik krizdir.

•

Endikasyon: Kalp durması, AV blok

Tükürük salgısında azalm a: Ağızda kuruluk oluşur •

E ndikasyon: A n e s te zi p rem ed ikasyo nu , Siyalore

A kciğerlerde oluşturur

Doğru cevap: B

• 5.

Aşağıdakilerden hangisi endikasyonlarından biri o lam az? A) B) C) D) E)

atropinin

genişlem e:

Bronkodilatasyon

Endikasyon: Astım tedavisi

Doğru cevap: B

6. A şağıdakilerden

hangisi ind irekt sem patom im etik ilaçlardan biri d e ğ ild ir?

Astım Ventriküler fıbrilasyon Anestezi premedikasyonu Diyare Akomodatif ezotropiya

A) C)

Soru dolaylı yoldan atropinin kontrendikasyonlarını sorguluyor. Atropin taşikardiye neden olur, A V geçişi hızlandırır. Ventriküler fibrilasyonda kullanılmaz.

Amfetamin Selejilin

etkili

B) Tiramin D) Entakapon E) Terbutalin

Terbutalin direkt etkili b eta 2 reseptö r agonistidir. Preter eylem de tokolitik am açla kullanılır.

Doğru cevap: E

A tro p in ’in Etkileri & Endikasyonları S irküler kas gevşer: Midriazis gelişir •

7.

Endikasyon: Oftalmolojide midriazis oluşturmak için, Fundus muayenesi için

A) B) C) D) E)

Akom odasyon felci (= Siklopleji) yapar: Yakına odaklanma bozulur ^

Endikasyon: Akomodatif ezotropyada medikal tedavi

hangisi

Mesane sinkterinde kasılma Mukoza damarlarında kasılma Glikojenoliz Pozitif inotropi Hipertansiyon

Soru dolaylı yoldan alfa reseptörlerde g erçekleş­ tirilm eyen etkiyi sorguluyor. Çünkü fen o ksib en ­ zam in nonselektif alfa blokördür.

Peristaltizm inhibe olur: Konstipasyon gelişir •

A şağıdaki sem p atik etkilerden fenoksibenzam in ile en g ellenem ez?

Endikasyon: Fonksiyonel diyare, İshal ile giden iritabl bağırsak sendromu

G likojenolizi oluşturan adrenerjik reseptö r betaM esane detrüsöründe gevşem e, kasılm a gelişir: Miksiyon güçleşir •

sfinkterinde

2’dir. Bu nedenle fenoksibenzam in ile önlenm esi m üm kün değildir.

Endikasyon: Spastik tip nörojenik m esane tedavisi, Enürezis noktürna

Doğru cevap: C

Adrenerjik agonistler

Direkt etkililer

Selektif

a,-fenilefrin «2-klonidin ß,-dobutamin ß2-terbutalin

Indirekt etkililer

Mikst etkililer

Salınımı arttıranlar

Non-selektif

a, a2-oksimetazolin ß,ß2-izoproterenol a ,a ß,ß2-epinefrin a, a ß,-norepinefrin

Efedrin

Gerialım inhibitörleri

I MAO I inhibitörleri

Amfetamin Tıramin

2 2

MAO: Mono-amin oksidaz, COMT: Kateko-O-metil transferaz

Sempatomimetik etkiyi arttıran ilaçlar (Soru 154)

Selejilin

COMT inhibitörleri

Entakapon

114 4 TÜM TUS SORULARI 8 . A şağıdakilerden hangisi sem p atik sistem i inhibe etm esine rağm en belirgin d üzeyd e sedasyona neden o lm az? A) C)

Doksazosin Klonidin

“B) Propranolol D) Rezerpin E) Guanedrel

G uantidin ve guanedrel hidrofilik yapıd a oldukları için santral sinir sistem i yan etkileri (sedasyon, depresyon gibi) azdır.

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

G unanetidin & G uanedrel K im yasal Yapıları: Büyük molekül yapılı hidrofilik maddeler *

B) Bapineuzumab D) Atorvastatin E) Takrin

R ivastigm in santral etkili antikolinesterazdır. A lzh eim er h astalık ted avisind e kullanılır, m ikrozo m ai en zim ler tarafından m etabolize edilm ez. A lzh eim er T edavisinde Kullanılan İlaçlar •

Santral etkili kolinesteraz inhibitörleri: Takrin, Donepezil, Rivastigmin

•

NMDA antagonisti: Memantin

o

•

P P A R -g a m a Rosiglitazon

Sempatik sistemi inhibe edip de sedatif etkileri kısıtlı olan yegane ilaç grubudurlar

•

Genellikle santral yan etki olarak sedasyon oluştururlar

•

Beta blokörler (Propranolol)

•

Alfa 1 blokörler (Prazosin, Doksazosin)

•

Alfa 2 agonistler (Konidin, Metildopa)

•

Adrenerjik nöron blokörleri (Rezerpin)

Doğru cevap: E

Ü rin er sistem i gevşetm e am acıyla kullanılan oksibutinin etki m ekanizm ası aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

A ) Memantin C) Rivastigmin

Hidrofilik yapıda oldukları için santral sinir sistemi yan etkileri (sedasyon, depresyon gibi) azdır

S em patik Sistem i İnhibe Eden A n tihip ertansifler

9.

10. A lzh em ier hastalık tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisi m ikrozom al e n zim ler tarafından m etabolize edilm eyen bir kolinom im etiktir?

Asetilkolinesteraz inhibisyonu Nöromusküler blokaj A lfal antagonizması Muskarinik reseptörlere bağlanma Beta2 reseptör agonizması

O ksibutinin ö zellikle ü riner sistem e etkili parasem patolitik ajandır. Ü rin er sistem i gevşetir. M uskarinik reseptö rlere bağlanarak onları antagonize eder. Ü rin er sistem e selektif an tim u skarin ik ilaçtır. Ü rin er sistem e s e lektif an tim u skarin ikler (M3): Darifenasin, Tolterodin (Detrusitol®), Fosoterodin, Solifenasin, Flavoksat, Oksibutinin (Uropan®) •

Endikasyonları: Üriner inkontinans, Spastik mesane, Ürolojik cerrahi sonrası spazmlar

Doğru cevap: D

ag o n isti

a n tid iy a b e tik :

•

Hipolipidemik: Statinler

•

Anti-amilod antikor: Bapineuzumab

Doğru cevap: C

11. A şağıdakilerin hangisinin tedavisinde nikotinik etkili ilaç gereklidir? A) Astım C) Kserostomi

B) Kabızlık D) Miyastenia gravis E) Reflü özefajit

M iyastenia graviste çizgili kas sinir kavşağında bulunan nikotik reseptörlere karşı otoantikor g e­ lişim i vardır. A zalm ış olan nikotinik reseptörlerin uyarım ı arttırılarak kas gücü tedavide yü ksel­ tilm eye çalışılır. M iyastenia gravis tedavisinde kullanılan ilaçların o rtak özelliği nikotinik etkiyi arttırm alarıdır. •

Diğer seçeneklerdeki durumlarda parasempatik etki istenir. Bu nedenle özellikle muskarinik etkili ilaçlar kullanılır.

Doğru cevap: D

1 2 . İsoproterenoPün

oluşturduğu aşağıdaki etkilerden hangisinin m etoprolol ile engellenm e olasılığı en düşüktür? A) Bronkodilatasyon C) Pozitif inotropi

B) Renin salınım artışı D) Pozitif kronotropi E) Lipoliz

isoproterenol beta ag o nist etkilidir. M etoprolol beta 1 se lektif blokördür. Soru dolaylı yoldan beta 2 etkiyi sorgulam aktadır. Beta 2 reseptörler bronş etrafındaki düz kasları gevşeterek bronkod ilatasyona neden olur.

Beta Adrenerjik Etkiler •

Bronkodilatasyon (Beta2)

•

Renin salınım artışı (Beta^

•

Pozitif inotropi (Beta^

•

Pozitif kronotropi (Beta.,)

•

Lipolizis (Beta1 & Beta3)

Doğru cevap: A

13. Oftalmoloji kliniğinde fundus muayenesi yapılmak istenen bir terzinin mesaisini engellememek için tercih edilebilecek en uygun midriatik ajan aşağıdakilerden hangisidir? A) Atropin C) Skopolamin

B) Fenilefrin D) Tropikamid E) Pilokarpin

Soru dolaylı yoldan yakın görmeyi bozmayan, yani siklopleyi yapmayan midriatik ajanı sorguluyor. Sempatomimetikler siklopleyi yapmadan radial kası kasarak midriazise neden olur. Fenilefrin sempatik ajandır. Seçeneklerdeki diğer tüm ilaçlar parasempatik sistemi inhibe ettiği için sikloplejiye neden olabilir. Doğru cevap: B

14. Aşağıdakilerden hangisi kolinerjik sistemi inhibe etmez? A) B) C) D) E)

Hemikolinyum Edrofonyum Vesamikol Atropin Trimetafan kamsilat

Endofonyum, kısa etkili antikolinesterazdır. Asetilkolinin yıkımını azaltarak, kolinerjik etkiyi arttırır. Kolinerjiketki nikotik ve muskarinik olmak üzere ikiye ayırılabilir. Antikolinerjik İlaçlar •

Hemikolinyum: Kolin reuptake inhibisyonu ile asetilkolin sentezini engeller

•

Vesamikol: Asetilkolinin vezüküle girişini engelleyerek salmımını inhibe eder

•

Atropin: Antimuskariniktir, kolinerjik etkiyi azaltır

•

Trimetafan kamsilat: Gangliyon blokörüdür, nikotinik kolinerjik etkileri engeller

Doğru cevap: B

116 <

OTONOM SİNİR SİSTEMİ SPOT BİLGİLER 1.

Sempatik sinir uçlarında genellikle iletimi sağlayan nörotransm itter... Noradrenalin (Norepinefrin)

2 1 . Sastrointestinal ve üriner sistemde hakim olan otonomik a k tiv ite ... Parasempatik

2.

Sempatik sistemin asetilkolin ile uyardığı istisnai ye rler n e re le rle r... Ekrin te r bezlerinin tamamı ve çizgili kaslara giden damarların bir kısmı

2 2 . Trombositlerde agregasyonu sağlayan adrenerjik reseptör tip i... Alfaz

3.

Parasem patik sinir uçlarında genellikle iletim i sağlayan nörotransm itter. .. Asetilkolin (ACh)

4.

Sempatik ve parasempatik sinirlerde gangliyonda iletimi sağlayan madde . . . Asetilkolin

5.

Ç izgili k a s -s in ir kavşağında ile tim i sağlayan nörotransm itter hangisidir... Asetilkolin

6 . Asetilkolinin reseptörleri hangileridir... Nikotinik, muskarinik 7.

Muskarinik reseptör nerede bulunur... Parasempatik hedef organda

8 . Nikotînk reseptörler nerede bulunur;.. Sangliyonlarda ve çizgili kas-sinir kavşağında 9.

Savaşm a ve kaçm a anında g e re k li otonomik regülasyonu yapan k im d ir . .. Sem patik sinir sistemi

10. Rahatlama ve sindirme anında gerekli otonomik regülasyonu yapan k im d ir... Parasempatik sinir sistemi 11. Parasempatik inervasyona sahip olan kraniyal sinirler hangileridir... 3 ,7 , 9 ,1 0 12. N örotransm itter salıverilmesinde en önemli iyon hangisidir... Kalsiyum 13. Nörotransm itter salınımında vezikülün hareketinde ve füzyonunda gereken proteinler hangileridir... Sinapsin I , Sintaksin, Sinaptobrevin, Sinaptotagmin 14. Adrenal medulladan katekolamin salınımına yol açan reseptör . . . Nöronal tip nikotinik (Nn) 15. Sözde radial kasın kasılmasını sağlayarak midriyazise yol açan sistem ... Sempatik 16. Sözde sirküler kasın kasılmasını sağlayarak miyozise yol açan sistem ... Parasempatik

2 3 . Katekolaminler ile birlikte salınanı en önemli kotra n s m itte r... Nöropeptit Y 24 . A setilko linin b irlik te salındığı en önemli ko tra n s m itte r... VIP 25 . Asetilkolîni sinaptik aralıkta parçalayan enzim ... Kolinesteraz 2 6 . A s e tilk o lîn i p la zm a d a Psödokolinesteraz

p a rç a la y a n

e n z im .. .

27 . Asetilkolin sentezinde hız kısıtlayıcı basam ak... Kolin reuptake'i 28 . Kolinin presinaptik sinir ucuna alınmasını ihhibe eden m adde... Hemikolinyum 29 . Asetilkolîni vezikül içine taşıyan proteini inhibe ed en ... Vesamikol 30. Asetilkolinin nöronlardan salınımını sinaptobrevini inhibe e d erek engelleyen to k s in ... Bötulinum toksini 31 . Nörotransmîtterin salınımını kalsiyum kanalını inhibe ederek engelleyen toksin,.. Konotoksin 32. A s etilk o lîn i sentezleyen e n z im ,.. transferaz

Kolin asetil

33 . Nikotinik reseptörler ne ile k e n e tlid ir... Sodyum kanalları 34. M uskarinik re s e p tö rle r ne ile k e n e tlid ir ... G proteinleri 35. Hücreyi stimüle eden Gq ile kenetli muskarinik reseptörler hangileridir... M t, M 3, M s 36. Hücreyi inhibe eden Gi ile kenetli muskarinik reseptörler hangileridir... M2, M 4 37 . Katekolamin sentezinde hız kısıtlayıcı e n zim ,.. Tirozin hidroksilaz 38 . Tirozin hidroksilaz enziminin blokörü , . Metirozin

17. Sözün silier kasını kasarak akomodasyona yol açan sistem ... Parasempatik

39. Dopamini nor adrenal ine dönüştüren enzim ... Dopamin p hidroksilaz

18. Sözün silie r ep itelin i u yararak aköz sentezini a rttıra n sistem ... Sempatik

40 . Adrenalin sentezleyen ve s te ro id ta ra fın d a n ak tiv e edilen en zim .. . Feniletanolamin N -M e til transferaz

19. V eziküla semînalis'in otonomik innervasyonu... 5empatik 20 . Apokrin te r bezlerinin otonomik innervasyonu... Sempatik

4 1 . Tirozinin doğrudan dekarboksillenmesiyle oluşan m etab olit... Tıramın 4 2 . Noradrenalinin etkisini sinaptik aralıkta sonlandıran mekanizmalar... Uptake

FARMAKOLOJİ ► 117

44 . Katekolaminlerin nöron dışında hücre içine geri alimim (uptake 2 ) en g elleyenler... Steroid ler, Östrojen 45. â ito p ia z m ik am in pom pasını in h ib e e d ip , noradrenalinin nöron içine geri alınmasını bloke ed en ... Kokain, trisiklik antidepresanlar 46. Mitokondriyal membranın dış yüzünde bulunan ve katekolamin yıkımında rol oynayan enzim.;. MAOA 47 . Hem asetilkolin hem de norepinefrin salınmanı a rttıra n toksin... Latrotoksin 48. Sinir aksonlarında sodyum kanat blokajı yapanlar... Tetradoksin, Saksitoksin 49. Noradrenalinin p erîferd e oluşan ana m etaboliti n e d ir... VMA (Vanil mandelik asit) 50. N oradrenalinin santral sinir sistem indeki ana m e ta b o liti n e d ir ... MHPG (M eto ks i-h id ro k sifenilglikol)

64.

Bronş hiperaktivite tanısında provokasyon testi için kullanılan... Metakolin

65.

Kolinesteraza en duyarlı kolin esteri hangisidir... Asetilkolin, metakolin

66 . A lk a lo id t ü r e v i p a r a s e m p a to m im e tik le r hangileridir,. . Pilokarpin, arekolin, oksotremorin, sevimelin, muskarin 67. Dış salgı bezleri ve te r bezleri üzerindeki etkisi en belirgin olan hangisidir... Pilokarpin

68 . Kistik fibroziste te r tes ti için ve glokom tedavisinde kullanılan alkoid... Pilokarpin

a

69. Santral sinir sisteminde öğrenme ve bellek ile ilgili Mj reseptörleri uyaran hangisidir... Arekolin

B fl

70. Bazal gangliyonlarda kolinerjik aktiviteyi artırdığı .'."■■.■■■■■■■..v.için deneysel parkinson tablosu ortaya çıkaran..: Oksotremorin

B fl H

7 1 . Dış salgı b e z le rin i u yaran ve ağız kuruluğu tedavisinde kullanılan... Sevimelin

1

72. En kısa etkili reversibl kolinesteraz inhibitörü... Edrofonyum 7 3 . En uzun etkili reversibl kolinesteraz inhibitörü.. . Distigmin

51. Parasempatik sistemin genel olarak etki k a lıb ı... Damar düz kaslarını ve sfinkter kaslarını gevşettiği halde, diğer tüm yapıların düz kaslarını kasar ve tüm dış salgıları a r ttır ır

74. M iy a s te n ia g ra v is ta n ıs ın d a antikolinsteraz... Edrofonyum

52. Parasempatik sistem bağırsaklarda ne yapar. .. Tonüs ve peristaltizmi a r ttır ır

75 . M iy a s te n ia g ra v is te d a v is in d e k u lla n ıla n antikofinesteraz. . . Pridostigmin, neostigmin

53. Asetilkolinin kalp üzerindeki e tk ile r i... N e g a tif kronotropi, negatif dromotropi, negatif inotropi

7 6 . Mfyastenik kriz ile kolinerjik krizi birbirinden a y ırm a k için ku lla n ıla n a n t ik o lin e s te r a z ... Edrofonyum

54. Asetilkolinin solunum sistemi üzerindeki etkisi. .. Bronkokonstriksiyon 55. Asetilkolinin mesane üzerindeki etkileri. . . Detrüssöru kasıp, sfinkteri gevşetir, miksiyon oluşturur

k u lla n ıla n

7 7 . P e rife rik e tk i gösteren reversibl kolinesteraz inh ibitörü... Neostigmin, pridostigmin, distigmin, edrofonyum

56. Parasempatik sistem pankreasta ne y a p a r... İnsülin salınımını a r ttır ır

78 . S an tra l e tk i g österen reversibl kolinesteraz i n h ib it ö r ü .. . T a k rin , donepezil, rivastigm in, galantamin, fizostigmin

57. Parasempatik sistem gözde sîliyer kasları kasarak neye neden olu r:.. Akomodasyon spazmı ve buna bağlı geçici miyopiye

79 . Fizostigminin tedavide kullanıldığı zehirlenmeler. . . Antikolinerjik ilaçlar (Atropin, Fenotiazİnler)

58. Damar endote!inden nitrik oksit salıverilmesine yol açan reseptör tip i... M uskarinikM 3

80. Nöromusküler blokörlerin etkisini geri döndürmek için kullanılan kolinesteraz inhibitörü. . : Neostigmin gibi p eriferik etkililer

59. P a ra s e m p a to m im e tik le rİn e n d ik a s y o n la r ı. . . Glokom, paralitik ileus, mesane atonisi, kserotomi, s u p ra v e n trik ü le r a r it m i, m iya ste n ia g rav is, antikolinerjik ilaç intoksikasyonu

81. Alzheimer hastalığının tedavisinde kullanılan reversibl ko lin esteraz in h ib itö rü ... Donepezil, takrin, rivastigmin gibi santral etkililer 8 2 : Aynı zamanda butirilkolinesteraz'ı da inhibe eden santral etkili antiko lin esterazlar... Rivastigmin, Takrin

60. Parasempatomimetiklerin kontrendikasyonları... Ü retra ve bağırsaklarda mekanik tıkanıklık, aastım, inkontinans, peptik ülser, bradikardi, hipotansiyon, enürezis

83 . Alzheimer tedavisinde kullanılan NMDA blokörü... Memantin

61 . Kolin esterleri h angileridir... betanekol, karbakol, metakolin

Asetilkolin (ACh),

84. Alzheim er tedavisinde kullanılan an ti-am iloid monoklonal a n tik o r... Bapineizumab

62. Gastrointestinai sistem ve genitoüriner sistem üzerinde en belirgin etki gösteren kolin e s te ri... Betanekol

85. Kolinesteraz enzimi ile organofosfatlı insektisit arasındaki bağı parçalayan ve böylece kolinesteraz enzimini serbestleştiren re ak tiv atö r... Pralidoksim, Obidoksim, Diasetilmonoksim

63. Kardiyovasküler sistem üzerindeki etkisi en belirgin olan kolin e s te ri... Metakolin

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

4 3 . Katekolaminlerin nöron içine geri atımını (uptake 1) engelleyenler... Kokain, trisiklik antidepresanlar, amfetaminler

118 «TÜM TUS SORULARI 86 . Santrale de geçebilen kolinesteraz reaktivatö rü ... Dİasetilmonoksim 8 7 . O rganofosfat intoksikasyonunda kesin tanı nasıl konur... Eritrositlerde ya da plazmada kolinesteraz aktivite ölçümü ile konur

88 . D a m a rla rd a h istam in salınım ına yol a ç a ra k vazodilatasyon ve hiperterm i yapan nonselektif antimuskarînik madde... Atropin

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

8 9 . Histamin liberizasyonu yapan m addeler... Atropin, kürar, morfin, vankomisin 90

Atropinin kalp üzerindeki e tk ile ri... Düşük dozda bradikardi, yüksek dozda taşikardi ve AV iletimde hızlanma

9 1 . Atropinin göz üzerindeki e tk ile r i... siklopleji ve fotofobi

M idriazis,

9 2 . Atropinin dış salgı bezleri üzerindeki e tk ile ri.;. T e r ve tükürük bezlerinde inhibisyon 9 3 . A tro p in in g a s tro in te s tin a l sistem ü zerin deki e tk ile ri. . . Asit, bikarbonat, müsin ve proteolitik enzimlerin salıverilmesinde azalma ve konstipasyon 9 4 . Atropinin genitoüriner sistem üzerindeki e tk ile ri... Mesane detrusorunda gevşeme, sfînkterde kasılma ve miksiyon güçlüğü 9 5 . Parasempatolitiklerin endikasyonları... AV blok, enürezis noktürna, anestezi premedikasyonu, ta ş ıt tutması, midriazis oluşturmak için 9 6 . Parasempatolitiklerin kontrendikasyonları. . . Dar açılı glokom, prostat hiperplazisi, reflü ö z e fa jit, mide veya bağırsak atonisi

107. Üriner sisteme selektif etkili antimuskarinikler.., Darifenasin, Tolterodin, Fosoterodin, Solifenasin, Flavoksat, Oksibutinin 108. Tükürük salgısını inhibe edici etkisi en güçlü olan antikolinerjik madde... ölikopirolat 109. Mj reseptörlerine selektif olan ve gastroselektif antikolinerjik madde... Pirenzepin, telenzepin 110. Kalpteki M2 reseptörlerinin selektif blokörü hangisidir... Tripitramin 111. Ğlandlar ve düz kaslardaki M3 reseptörlerinin selektif blokörü hangisidir... Darifenasin 112.6lutamata ait NMDA reseptörlerini de bloke eden santral antikolinerjik madde... Biperiden 113. A lfa ad ren erjîk resep tö rlere katekolamin a f f in it e s i... Adrenalin > Noradrenalin » İzoproterenol 114. BetOj adrenerjik reseptörlere katekolamin affînitesi ... İzoproterenol >Adrenalin = Noradrenalin 115. Beta2 adrenerjik reseptörlere katekolamin a f f İ n it e s i... .İzoproterenol > Adrenalin » Noradrenalin 116. Gq ile kenetli reseptörler... a,, Mj, M3, M5 117.6i ile kenetli reseptörler... a2, M2, M4 118.6s ile kenetli reseptörler... Beta 119. İnsülin salınımını inhibe eden sempatik reseptör... 120. Renin salınımını inhibe eden sempatik reseptör... a2

97 ; P a ra s e m p a to litik o fta lm ik solüsyonlar hangi reseptörleri blok e d e r ... M 3

121. Renin salınımını arttıran sempatik reseptör... BetOj

9 8 . â ik lo p le jik ve m idriyatik etkisi en kısa süren antikolinerjik m adde... Tropikamid

122. Lipolizden sorumlu olan sempatik reseptörler.. .BetOj ve Beta3

99 . Sikloplejik ve m idriyatik etkisi en uzun süren antikolinerjik m adde... Atropin

123. İnsülin salınımını arttıran sempatik reseptör . . Beta2

ÎO O .F Ias k tip n ö ro jen ik m esanede k u lla n ıla n ... Parasempatikler (Betanekol)

124.Sempatik sistemin damar yatağı üzerine etkileri... Alfa,'ler üzerinden kasılma, beta2 reseptörler üzerinden gevşeme

1 0 1 . S p a s tik tip nörojenik mesanede k u lla n ıla n ... Parasempatolitik (Atropin)

10 2 . H a r e k e t h a s ta lığ ın ın te d a v is in d e ku llanılan antikolinerjik m adde... Skopolamin 1 0 3 . Kuvarterner amîn bileşiklerinin en önemli özelliği n e d ir... Santral sinir sistemine geçemezler 104. Bronşlara selektivitesi yüksek olan antikolinerjik e t k i l i i la ç l a r h a n g i l e r i d i r . . . İp r a tro p iu m , oksitropiyum, tiyotropium 105. S a fra yollarına en güçlü etki gösteren antispazmodik antikolinerjik m adde... HyosînN-butilbromür

125.indirekt etkili sempatomimetikler.., Tiramin, amfetaminler, trisiklik antidepresanlar, kokain, MAO ve COMT inhibitörleri 126. Miks etkili semptomimetik ila ç ... Efedrin, Psödoefedtin, Metaraminol, Mefentermin 127. Katekolaminlerin kan basıncı üzerine etkileri.,. Noradrenalin - Sistolik kan basıncı (SKB) ve diyastolik kan basıncı (DKB) artar; Adrenalin - SKB artar, DKB azalır; İzopreterenol - SKB artar, DKB azalır 128. Katekolaminlerin mesane üzerine e tk ile ri... Detrüssörü gevşetir, sfînkteri kasar 129. Katekolaminlerin göz üzerindeki e tk ile ri.,,

1 0 6 .6 a s t r o in t e s t in a l s is te m e s e l e k t i f e t k i l i an tim u skarin ikler... Oksifensiklimin, Piperidolat, Disiklimin

Midriyazis, aköz hümor sentezinde artış

130. Katekolamînlerin dış salgı bezleri üzerine etkileri, , , Mukus salgısında artış, seröz salgıda azalma

FARMAKOLOJİ ► 119

132. Katekolaminlerin kan şekeri düzeyi üzerine etkileri ... Gfukojenolizi artırır (|i2), glukagon salıveirlmesini artırır (|J2), insülin salıverilmesini inhibe eder (a2) 133. Hipertansiyon ile birlikte bradikardi yapabilen katekolamin hangisidir... Noradrenalin 134. Anaf laktik şokta kullanılan katekolam in...

Adrenalin 135. Düşük dozlarda dopamîn D1# daha yüksek dozda b1# çok yüksek dozlarda ise a reseptörlerini uyararak etkisini gösteren katekolamin... Dopamin 136. Renal kan akımını arttıran katekolam in... Dopamin 137. (ij reseptörlere selektif etkili olan ve dekompanse kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılan hangisidir.. Dobutamin 138. Katekolaminerjik etkiyi arttıran... Steroidler 139. Etki kalıbı adrenaline benzeyen sempatomimetik amin... Efedrin 140. Etki kalıbı noradrenaline benzeyen sempatomimetik amin... Fenilefrin

155. fi mimetik ilaçların en sık oluşturduğu yan etki... Tremor 156. a adrenerjik reseptörleri geri dönüşsüz olarak bloke eden feokromasitoma tedavisinde kullanılan... Fenoksibenzamin 157. a adrenerjik reseptörleri geri dönüşlü bloke eden feokromasitoma tanısında kullanılan.. . Fentolamin 158. a2 reseptör selektif blokörü afrodiazyak madde.. . Yohimbin 159. Vazokonstriksiyon oluşturan ve migren krizinin tedavisinde kullanılan ergot a I kal oid i Ergotamin 160. Uterusu güçlü kasıcı etkisi bulunan ergot aikaloidi.,. Ergonovin 161 . Migren kriz tedavisinde kullanılan ergot alkaloidi. . . Ergotamin 162. Prolaktinoma tedavisinde kullanılan ergot alkatoidleri... Bromokriptin, kabergolin 163. Ergot alkaloidleri gibi dopaminerjik maddelerin en sık oluşturduğu yan etki... Bulantı-kusma 164. Ergot alkaloidlerinin prolaktin salıverilmesi üzerine etkisi nedir... İnhibe eder 165. Ergot zehirlenmesinin tedavisinde kullanılan. .. Na+ nitroprusiyat

141; Mikst etkili olan, santral sinir sistemini stimüle eden ve etkisine taşiflaksi gelişebilen sempatomimetik hangisidir... Efedrin

166. Prostata selektif etkili olan a1 adrenerjik reseptör blokörü... Tamsulosin

142. Tirozin dekarboksilaz enzimi tarafından tirozinden sentezlenen madde... Tiramin

167. En uzun etkili Oj selektif reseptör blokörü... Doksazosin

143. at adrenerjik reseptörleri uyaran ve bir ön ilaç olan... Midodrin

168. Hem Oj hem de b blokör olan sempatolitik madde.,. Labetalol

144. a 1 adrenerjik reseptörleri uyaran ve PAT tedavisinde kullanılan... Metoksamin

169 Feokromasitomada monoterapîde kullanılan beta blokör... Labetalol

145. Hiperkinetik çocukların tedavisinde kullanılan amfetamin türevi... Metilfenidat 146. İştah azaltıcı etkisi nedeniyle obezîte tedavisinde kullanılan amfetamin türevi... Fenfluramin 147. Ailevi akdeniz teşi (FMF) tanısında kullanılan... Metaraminol

170. Veziküler amin pompasını inhibe eden nöron blokörü sempatolitik madde... Rezerpin 171 .Yalancı nörotransmitter oluşturan nöron blokörü sempatolitik madde.., Guanetidin, Guanedrel 172. Bitkisel kaynaklı olan ve gangliyon stimülasyonu yapan... Nikotin 173. Nikotinin ana metaboliti... Kotinin

148.Sistemik etkili dekonjestanlar... Psödoefedrin, fenilpropanolamin

174. Stres hormonlarının düzeyini artıran maddeler... Nikotin, anjiotensin I I

149. Bronkodilatör etkisi en uzun süren b mimetik amin... Salmeterol, Formoterol

175. Nikotin zehirlenmesinde ana ölüm nedeni. . Solunum felci

150.Vazodilatör etkili

176. Gangliyon blokörlerinin sistemik etkisi.. . Hakim olan aktivite baskılanır. Damar yatağında sempatolitik, diğer bölgelerde antikolinerjik etkilidir.

agonist... Nilidrin

151. Uterusu gevşeterek tokolitik etki sösteren sempatik madde... Ritodrin, Terbutalin 152. Uterusu gevşeten oksitosin reseptör blokörü.., Atosiban 153. Uterusu gevşeten kalsiyum kanal blokörleri... Magnezyum, Nifedipin 154. Kardiyostimülan etki gösteren pı mimetik amin... Prenalterol, Ksamaterol

177. Valsalva manevrasına alınan refleks cevapları azaltan ilaç grubu... Gangliyon blokörleri 178. En kısa etkili gangliyon blokörü... Trimetafan kamsilat 179. Dar açılı glokom tedavisinde kullanılan ilaçlar... Kolinomimetikler ve osmotik diüretikler

OtonomSinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

131 .Katekolaminlerin gastrointestinal sistem üzerine e tk ile ri... Tonus ve motiliteyi azaltır (a2, fb2), sfinkterleri kasar (ûj)

120

1.

<

Kalp yetm ezliğinin acil tedavisinde kullanılan dobutam in aşağıdaki reseptörlerden hangisi üzerine uyarıcı etkisi sebebiyle kullanılır? (Eylül 99) A) B) C) D) E)

Beta adrenerjik reseptörler Alfa adrenerjik reseptörler Kolinerjik reseptörler Dopamin D 2 reseptörleri V lP ’erjik reseptörler

Gelişen taşikardi kroner arter hastalığı olan hastalarda kardiyak iskemi riskini arttırır

Doğru cevap: E 3.

A) B) C) D) E)

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen İlaçlar

Dopamin / Dobutamin •

Etki mekanizmaları: Beta 1 agonist etkileri vardır

•

Gs kompleksi uyarılınca, adenilil siklaz aktive olur

•

Artan cAMP üretimi, protein kinaz A ile kalsiyum k a n a lla rın ın fo sfo rliasyo n u n a ve hücre içine kalsiyum girişine neden olur. İntraselüler kalsiyum artışa bağlı pozitif inotropik etki oluşur.

Dopam in, yüksek d oz d ışın d a d üşük ve fizyolojik dozlarda uygulandığında aşağıdaki etkilerden hangisi g örülm ez? (Eylül 2012) A) Renal kan akımında artış B) Glomerüler fiitrasyonda artış C) Kalp kontraktilitesinde artış D) Renal sodyum atımında artış E) Periferik vasküler kasılma

Dopam in’in K ard iyo vaskü ler Sistem Üzerine Etkileri Düşük doz (2 gr/kg)

cA M P’nin

etkilerinden

Miyometriyumda gevşeme Adipoz dokuda lipid sentezinde artma Kalpte pozitif kronotrop etki Kalpte pozitif inotrop etki Damar düz kasında gevşeme

cAMP,

kendisini ikinci haberci olarak kullanan hormonların fonksiyonlarına göre doku düzeyinde etki göstermektedir.

Miyometriyumda gevşeme, kalpte pozitif inotropik ve kronotropik etki, damar düz kas gevşemesi Gs proteinine kenetli beta adrenerjik reseptörlerin uyarılması sonucu ikinci haberci olarak artan cAMP etkilerindendir.

Doğru cevap: A

2.

A şağıdakilerden hangisi biri d eğ ild ir? (Nisan 2000)

cAM P ad ipo z dokuda lipid yıkım ını arttırır.

Doğru cevap: B

4.

A şağıdaki ilaçlardan hangisi kalp yetm ezliğinin kronik tedavisinde kullanıldığında m ortaliteyi arttırm az? (Nisan 2003) A) İmazodan B) Enalapril C) Flosekuinon D) Enoksimon E) Amrinon

0

R enal d am a rlard a va zo d ila ta s y o n a bağlı: Hipotansiyon gelişir

0

D 2 a k tiv a s y o n u y la : S e m p a tik sis te m d en norepinefrin salınımı inhibe olur

Kalp yetmezliğinde kullanılan ilaçların mortalité ve sağ kalım üzerine olan etkileri klinik soru olarak karşımıza çıkabilmektedir.

0

Renal tübül epiteline: Direkt etki ile prodiüretik etki gösterir

Kalp Yetm ezliğinde Pozitif İnotropik İlaçlar & Sağ Kalım (= Survival)

O rta d oz (2-5 gr/kg) 0

K a rd iy a k k o n tra k tilite d e ve n o rep in efrin salınımında artış gözlenir

0

Sağ kalımı a za lta n la r: Fosfodiestesteraz III inhbitörleri: İnamrinon / Milrinon

0

Sağ kalımı arttıranlar: Kalsiyum duyarlaştırıcı: Levosimendan

0

Sağ kalımı değiştirm eyenler: Dijitaller

Y ü ksek doz (5-15 gr/kg) 0

Adrenerjik reseptörlerin aktivasyonu ile periferik a rte rle rd e ve v e n le rd e vazoko nstriksiyon sonucu: Hipertansiyon gelişir

FARMAKOLOJİ ► 121

||K a r d iy a k output

Pozitif inotropik ilaçlar

Karotid sinüs uyarılması

Yeniden şekillenme

Diüretikler 08s060

Şekil: Kalp yetmezliğindeki patofizyolojik durum ve ilaçların hedef yerleri. Sempatik sistemin aktivasyonu ve renin-anjiyotensin-aldosteron sisteminin aktivasyonuyla azalmış kardiyak performans kompanse edilir fakat daha sonra kalp yetmezliği daha da artar. Beta blokörlerin daha farktı mekanizmalar üzerinden de etki ettiği düşünülüyor. Kalp Yetm ezliğinde Mortaliteyi Azaltan Antihipertansifler 0

Beta b lo kö rler Bisoprolol)

(K a rv e d ilo l,

0

ACE inhibitörleri, Anjiotensin reseptör blokörleri (Kaptopril, Losartan)

0

Aldosteron reseptör blokörleri: Spironolakton, Kanrenon, Eplerenon

0

Ortak etkileri: Renin-Anjiotensin-Aldosteron aksinin inhibisyonudur

0

Ortak yan etkileri: Hiperkalemi

0

Hidralazin

0 İsosorbid dinitrat

M e to p ro lo l,

5. A şağıdakilerden hangisinin kronik kalp yetm ezliği tedavisinde yararı k a n ıtla n a m a m ış tı? (Eylül 2005) A) B) C) D) E)

Angiotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri Fosfodiesteraz tip III inhibitörleri Beta adrenerjik reseptör blokörleri Tiazid türevi diüretikler Kalp glikozidleri

Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B

6. A şağıdaki

an tihip ertansif ilaçlardan hangisi, konjestif kalp yetm ezliği olan hastalarda kontrendikedir? (Nisan 2007)

Doğru cevap: B A) Perindopril B) Karvedilol C) Verapamil D) Klortalidon E) Valsartan

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen

f

Sem patikı deşarj *

122 ◄TUM TUS SORULARI Verapamil belirgin kardiyodepresan etkisi nedeniyle kalp yetmezliğinde kontrendikedir.

8. A şağıdakileıden

hangisi, fo sfo d iesteraz-3’ü inhibe eden bipiridin türevi inotropik bir ilaçtır? (Nisan 2012)

Kalp Yetmezliğinde Kullanılan İlaçlar

0

Beta ag onistler: Dopamin, Dobutamin

0

B e ta b lo k ö r le r : M eto p ro lo l, K a rv ed ilo l, Bisoprolol

0

Diüretikler: Tiazidler, Furosemid

Milrinon / İnamrinon (= Amrinon) / Vesnarinon / Enoksimon

0

R e n in in h ib itö r ü : A lisk iren , R e m ik ire n , Zankiren, Enalkiren

•

Etki m ekanizmaları: Fosfodiesteraz (PDE) III enzim inhibisyonu

0

A C E inhibitörleri: Kaptopril, Enalapril

o

PDE III, cAMP yıkımını sağlayan bir enzimdir

0

A n jiy o te n s in re se p tö r b lokörleri: Losartan (Cozaar®), Kandesartan (Atacand®)

o

Yıkımı azalan cAMP artınca, protein kinaz A aktive olur

0

A ld o s te ro n a n ta g o n is tle ri: Spironolakton, Eplerenon

o

Kalsiyum kanalları fosforlanınca hücre içine kalsiyum girişi artar, pozitif inotropi gelişir

0

N a triü re tik p e p tid le r: Nesitirid, Karperitid, Ularitid

0

V a z o d ila ta tö r le r : B o sentan, T ezo sentan, Nitroprussid, Hidralazin, Isosorbid dinitrat

0

B ipiridinler: Milrinon, Inamrinon

İsoproterenol Adrenalin Lidokain Amiodaron Dopamin

Soruda dolaylı yoldan hem pozitif inotropik etkili hem de diürezisi hızlandırabilecek ilaç sorgulanmaktadır. Kalsiyum kanal blokörlerinin (verapamil) yetmezliğinde kullanılması kontrendikedir.

kalp

Hidralazin ve n itrop ru ssiyat birer antihipertansiftir. Kaptopril bir ACE inhibitörüdür. Prazosin bir alfa blokördür.

Doğru cevap: A

•

Trombositopeni yapabilen: İnamrinon’dur

•

Görece yan etkisi az olan: Milrinon’dur

•

K ronik k u lla n ım d a gösterilmiştir

m o rta lite y i

a rttırd ık la rı

Seçeneklerdeki diğer ilaçlara bakarsak;

Dijital ve d iüretiğin etkili olm adığı düşük debili kalp ye tm e zliğ in d e kullanılan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-93) A) B) C) D) E)

Digitoksin Lizinopril Milrinon Hidralazin Ouabain

K ard iyak glikozidler: Digoksin, Dijitoksin

Doğru cevap: C 7.

A) B) C) D) E)

0

Digitoksin ve O uvabain: Bunlar dijitallerdir. Bu ilaçlar; NA-K ATPaz pompasının inhibitörüdür. Bu pompanın inhibisyonu sonucu hücre içi Ca düzeyi artar. Lizinopril: Bu ilaç ACE inhibitörüdür. Bu enzimin inhibisyonu sonucu anjiotensin-ll enzimi oluşamaz ve güçlü vazodilatör bir madde olan bradikinin ise yıkılamadığı için birikir. Hidralazin: Güçlü vazodilatör bir ilaçtır. Doğrudan guanilat siklaz enzimini inhibe ederek damar düz kaslarında dilatasyona yol açar.

Doğru cevap: C

► 123

Aşağıdakilerden hangisi değildir? (Nisan- 88) A) B) C) D) E)

digoksinin

özelliği

Hem intravenöz hem oral verilmesi Yarılanma ömrünün 24 saatten fazla olması Etkisinin Dijitoksininkinden daha geç başlaması Böbreklerden itrah edilmesi EKG ’de PR mesafesini uzatması

lipofilik yapıdaki dijital türevidir. Bu nedenle özellikle karaciğerden elimine olur. Etki süresi daha uzundur. Digoksin ise hidrofilik dijital türevidir. Özellikle böbrekten elimine olur. Etki süresi Dijitoksinden daha kısadır ve daha önce başlar. Dijitoksin

Tablo: Dijital preperatları

Dijitoksinin lipofilitesi daha fazla olduğu için yarı ömrü uzundur, plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanır ve büyük oranda karaciğerden atılır. Digoksinin ise hidrofilitesi fazla olduğu için yarı ömrü kısadır, plazma proteinlerine düşük oranda bağlanır ve büyük oranda böbreklerden atılır.

Doğru cevap: B 4. Sirozda total plazm a klirensi değişm eyen aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-93) A ) Antipirin C) Digoksin

Ö zellik

Uvabain

Digoksin

Yapı

En hidrofilik

Hidrofiik

Plazma proteinlerine bağlanma

Düşük

Oral biyoyararlanım

Düşük

i Orta

Yüksek

Metabolizma oranı

Düşük

Orta

Yüksek

Orta

Yüksek

Doğru cevap: C

Böbrek

Karaciğer

5. A şağıdakilerden

Yarı ömür Eliminasyon organı genellikle

Böbrek

Dijitoksin

İki önemli dijital türevi arasındaki farkı bilmek önemlidir.

| Lipofilik i

! Orta

B) Ampisilin D) Kloramfenikol E) Nafsilin

Digoksin kalp yetmezliğinde kullanılan bir glikoziddir. Plazma proteinlerine bağlanmadan böbreklerden itrah edilir.

Yüksek Böbrek yetmezliğinde yüksek konsantrasyona erişmesi ve kolayca intoksikasyon yapması olasılığı vardır. İleri derece karaciğer yetmezliği ve sirozda digoksinin plazma klirensi değişmez.

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen İlaçlar

1.

hangisinin plazm a yarılanm a öm rü ve total klirensi karaciğer yetm ezliğinde önem li oranda değişm ez? (Nisan-97)

Doğru cevap: C 2. Dijitoksin île ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden

A) Digoksin C) Parasetamol

hangisi d oğ ru d ur? (Eylül 2003) A) B) C) D) E)

E) İzoniazid

Ayrıntılı bilgi için b ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Yalnızca parenteral yolla kullanılır Plazma yarı ömrü 1 saattir Vücutta metabolize edilmez Plazma proteinlerine bağlanmaz Yağda yüksek oranda çözünür

Doğru cevap: A

Ayrıntılı bilgi için b ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: E 3.

Digoksin için verilen özelliklerden aşağıdakilerden hangisi yan lıştır? (Nisan-92) A) B) C) D) E)

Böbrek yoluyla itrah edilir Yarı ömrü uzundur Proteine az bağlanır G İS ’den emilimi iyidir Parenteral kalsiyum uygulaması kullanılmaz

B) Diazepam D) Amfetamin

6. Dijital alan hastada aritm i g elişirse JjJk önce aşağıdakilerden hangisi yapılır? (Eylül-88)

§ |

t

A) Dijital kesilir B) Diüretik kesilir C) K+verilir D) Fenitoin verilir E) Elektrolit kontrolü yapılır.

Basit bir mantık yürütmeyle yanıtlanabilecek bir soru.

de

rahatlıkla

Dijital AV düğümünde hem direkt hem de vagal etkileri ile efektif refrakter periyotu uzatır ve böylece atrioventriküler iletimi yavaşlatır. Parasempatik etkiyi

İ } f f | | I I § I |

sırasında I

124 4 TÜM TUS SORULARI arttırarak SA atım hızını azaltır. Toksik dozlarda kalbin tüm kesimlerinde otomasiteyi arttırır. Prematür ventriküler atımlar ve fibrilasyon yapabilir.

Doğru cevap: A

Intravenöz kalsiyum glukonat verilmesi kontrendikedir. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Doğru cevap: A 9. Aşağıdakilerden hangisi digoksin em ilim ini önler?

7. A şağ ıd aki antiaritm ikierden hangisi dijital zeh irlen m esine bağlı ventriküler aritm i tedavisinde ku llanılır? (Eylül-97) A) C)

IV lidokain Oral amiodaron

B) Ora! lidokain D) IV amiodaron

E) IV verapamil

Dijital İntoksikasyon Tedavisi •

İlk yapılacak işlem: İlaç alimim kesmektir

•

İlk bakılacak elektrolit: Potasyum düzeyidir o

S ıklıkla d uyarlılığı arttıran iyon bozukluğu hipokalemi olduğu için

o

Dikkat: Hipokalemi dijitallerin oluşturduğu bir etki değildir! Başka bir nedenden dolayı hasta hipokalem i var ise, dijitallere gelişebilecek duyarlılık artışını önlemek için potasyum düzeyi düzeltilmelidir.

o

•

Potasyum düşük olmasa da, AV ve ventriküler otom atisite artışı olan h astalara potasyum verilmelidir

A ritm i T ed av is in d e: L id o kain (IV ), F e n ito in , Magnezyum o

G en eld e ventriküler aritm iler geliştiği için, özellikler ventriküllere etki edenler kullanılır

•

Dijitoksin’in enterohepatik sirkülasyonunu azaltmak için: Kolestiramin verilebilir

•

N a d ire n AV geçişin h ız la n d ırılm a s ı g e re k e n durumlarda: Atropin gerekebilir

•

Tedavide ilk yapılacak: Digoksine özgü antikorun Fab segmenti (Dijibind®) kullanılır o

•

Kimyasal antagonizma sağlar, en hızlı klinik düzelmeyi sağlayan tedavi şeklidir

(Nisan 2000) A) C)

D ijita liz e bir h a s ta d a k a rd iyo versiyo n k o n tren d ik ed ir, çünkü bu u yg u lam a ç izg ili k a s la rd a s e k e s tre h a ld e k i d ijitali serbestleştirebilir

o

D iyaliz fay d a sızd ır: Çünkü d ijitalle r çizgili kaslarda yoğun birikim gösterir

D ijitoksin’in en teroh ep atik sirkülasyonunu azaltm ak için kolestiram in verilebilir

Doğru cevap: B 10. Dijital intoksikasyonunda aşağıdakilerden hangisi verilir? (Eylüi-91) A) İnsülin C) K+

A) B) C) D) E)

İ.V kalsiyum glukonat İ.V lidokain İ.V potasyum klorür Ağızdan aktif kömür verilmesi Ağızdan potasyum klorür verilmesi

B) Ca++ D) Glukoz

E) Mg++ Dijital intoksikasyonu olan kişilerde sıklıkla hipokalemi birlikteliği vardır. Bu nedenle bu hastalara potasyum replasmanı gerekebilir. Ayrıntılı bilgi için önceki soruların açıklamalarını inceleyiniz. Doğru cevap: C 11. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi jinekom asti yapar? (Eylül-89) A) C)

Klofibrat Dijital

B) Klorpromazin D) Hidralazin E) Furosemid

Dijitaller karaciğerde östrojene dönüştüğü için uzun süreli kullanımda jinekomastiye neden olabilir.

Dijitalerin Yan Etkileri •

S em p to m la r: İş t a h s ız lık , B u la n tı-k u s m a , D eliryu m , A jita s y o n , K o n füzyon , D epresyo n, Diyare, A bdom inal ağrı, Baş ağrısı

•

İleti sisteminin aşırı yavaşlamasına bağlı: Her türlü aritmi gelişebilir, ancak en sık ventriküler aritmiler gözlenir

Doğru cevap: A 8. A şağ ıd aki tedavi yöntem lerinden hangisi dijital zeh irlen m esind e kullanılm az? (Eylül-87)

B) Kolestiramin D) Rezerpin E) Halotan

Dikkat! o

Kortizon Kinidin

o

AV blo klar

o

V en trik ü ler bigem ini ve trigem ini sonucu: V entriküler taşikardi, Ventriküler fibrilasyon

•

Sarı-Yeşil D iskrom atosi

•

Yaşlılarda m ezen terik iskem iler gelişebilir

•

Karaciğerde estrojene dönüşerek: Jinekom asti, Endom etrium hiperplazisi, Libido azalm ası

Doğru cevap: C

FARMAKOLOJİ ► i 25

Şekil: Dijital preparatlanmn etki mekanizması ve kalp kası sarkomerinin şematik görünümü 12. Dijital etkisini hücre içinde aşağıdakilerden hangisini arttırarak gösterir? (Nisan-92) A) Na+-K+ C) Na+-M g++

B) K+-Mg++ D )C a ++-Na+ E) Mg++-C a++

Dijitallerin Etki M ekanizm ası: pompasnı inhibe ederler

N a+/K+

ATPaz

14.

A şağ ıd akilerd en hangisi digoksin ted avisinin kalp üzerindeki etkilerinden birisidir? (Eylül 2002) A ) Kardiyak kontraktiliteyi arttırır B) Purkinje sisteminde efektif refraktör periyotu uzatır C) Otomatisiteyi ventriküllerde azaltır

D) Otomatisiteyi atriyum kasında azaltır E) Aritmi oluşturmadan önce ST segmentini yükseltir

1. İlk olarak hücre içi sodyum (Na+) artar

Dijitallerin Kardiyak Etkileri

2.

•

İntraselüler Na+’ya artışına bağlı Na7Ca2+ exchanger kanalı açılır

Sistolik basınç: Yükselir o

3. Dolaylı yoldan intraselüler kalsiyum (Ca2+) düzeyi artar

• 4.

Hücre içi C a2+düzeyi artınca miyositler daha güçlü kasılır (= Pozitif inotropi gelişir)

5. Bu pompa kalbin ileti sisteminde de bulunur. Bu nedenle ileti sisteminde yavaşlama gözlenir (Negatif kronotropi & N egatif drom otropi gelişir). İndirekt parasempatomimetik etki oluştururlar

Doğru cevap: D 13. Kalp glikozidlerinin hücresel m ekanizm ası aşağıdakilerden (Nisan 2007)

Diyastolik basınç: Düşer o

Nabız aralığı (Sistol - Diastol): Genişler

•

Kroner arter perfüzyon basıncı: Azalır

•

Na+/K+-A T P az inhibisyonu Na+ konsantrasyonunun azalması ATP düzeyinin artması cAMP düzeyinin artması Hücre içine C a++ girişinin azalması

Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Doğru cevap: A

•

K a rd iy ak m iyositlerde hücre içi kalsiyum düzeyinin artması sonucu gelişir

Kalp hızı: Azalır (= Negatif kronotropi), AV geçiş hızı: Azalır (= Negatif dromotropi) o

•

Kalp diastolde kanlandığı için, kroner arterler diastolde perfüze olduğu için

Kalp kası kontraksiyonu: A rtar (= Pozitif inotropi) o

A) B) C) D) E)

Diastolik basıncı belirleyen primer parametre periferik vasküler rezistanstır. Periferik vasküler re zis ta n s ı va zo d ila ta s y o n a n ed en olarak düşürdükleri için, diastolik basıncı düşürler.

•

o tem el etki hangisidir?

Sistolik basıncı belirleyen primer param etre kardiyak output’tur. Kardiyak output ‘u arttırdıkları için sistolik basıncı yükseltirler.

Kardiyak ileti sisteminin inhibisyonu sonucu gelişir

Baroreseptörler üzerinde ise herhangi bir etkileri yoktur

Doğru cevap: A

12 6 ◄TÜM TUS SORULARI 15. İntihar

amacıyla aşırı doz digoksin alınması aşağıdakilerden hangisine neden olmaz?

•

(Nisan 2004)

A) Ventriküler ektopik aritmi

B) Atriyoventriküler düğümde iletimin hızlanması C) Sinüs bradikardisi D) Kardiak arrest E) Ventriküler taşikardi

Hipo-iyon o

Hipokalem i: En sık karşılaşılan durumdur, dijitallerin etki mekanizmasını güçlendirir

o

Hiponatremi

o

Hipomagnezemi

o

İs tis n a = Hiperkalsemi: Temel am acı hücre içi kalsiyum miktarını arttırmak olan bir ilacın etkisinin h ip erkalsem id e artm a sı şa şırtıcı değildir

Doğru cevap: B 16. Aşağıdakilerden hangisi digoksin toksisitesinin belirti ve bulgularından biri değildir? (Nisan 2005)

•

Hipokalemiye neden olabilen ilaçlar o

Loop diüretikler

A) Deliryum B) Bulantı kusma

o

C) Sarı görme D) Atriyoventriküler düğümde iletim hızında artma E) Ventriküler ektopik aritmi

T ia z id türevi d iü re tik le r (T ia z ile r a y rıc a hiperkalsemi de yapar)

o

Glukokortikoidler

o

Beta agonistler

o

Glukoz infüzyonu

Doğru cevap: D

17. Aşağıdakilerden hangisi kardiyak glikozidlerin etkilerinden biri değildir? (Eylül 2008)

•

A) Na+-K+-ATPaz’ın inhibisyonu B) Pozitif inotropik etki C) Hücre içi sitozolik C a ++ artışı D) İndirekt parasempatomimetik etki E) Baroreseptör duyarlılığında azalma

•

Doğru cevap: E 18. Aşağıdakilerden

hangisidigoksin’in etkilerinden biri değildir? (Eylül 2011)

A) C)

yan

B) Konfüzyon D) Anoreksi

Ağız kuruluğu Jinekomasti E) Bulantı

Digitaller ile ilgili soru her zaman beklenmelidir. Hem klinikte hemde farmakolojide digital konusu zaman zaman sorulmaktadır. Ağız kuruluğu antikolinerjik ilaç (atropin, TAD vb.) zehirlenmesinde beklenir.

Doğru cevap: A 19. Aşağıdakilerden hangisi dijital zehirlenmelerinin tedavisinde ver almaz? (Nisan 2008)

A) Kin idin B) Potasyum verilmesi C) Lidokain D) Kolestiramin E) Digoksine özgü antikorun Fab segmenti Kinidin, verapamil, diltiazem, amiodaron, eritromisin, propafenon, spironolakton loop ve tiazid grubu diüretikler digital duyarlılığını arttırıken, rifampin, sulfasalazin, kaolin ve pektin digital duyarlılığını azaltır.

Dijitallere Duyarlılığı Arttıran Faktörler Terapötik pencerisi dar olan ilaçlar oldukları için duyarlılığı arttıran faktörleri bilmek klinik açıdan önemlidir.

K a sta ki s e ke stra sy o n u n u a z a lta ra k p la z m a konsantrasyonunu arttıran durumlar/ilaçlar o

Kaşeksi: Dijitaller bu hastalarda çizgili kaslarda ye terin ce b irikem eyince yü kselen p la zm a konsantrasyonları ile etki artar

o

Kinidin, Amiodaron, Flekainid

Elim inasyonunu / M etabolizm asını yavaşlatan durumlar o

Karaciğer yetmezliği

o

Böbrek yetmezliği

o

Hipotiroidi, Miksödem

Doğru cevap: A

< 0 ------------------- -— ■— Dijitallerin Elektrokardiyogram (EKG) Üzerine Etkileri 0 PR: Uzar (Negatif kronotropi) o PR, atrium ve ventikül arası ileti süresini gösterir. Dijitaller kardiyak iletiyi yavaşlatır. Bu nedenle ileti süresini gösteren PR uzar. 0 Q T : Kısalır (Pozitif İnotropi) o Q T , ventriküllerin kasılma sü resin i gösterir. Dijitaller kardiyak kontraktiliteyi güçlendirir. Bu nedenle ventrikülerin hızla ve kısa sürede kasılmasın» sağlar. Bu nedenle kasılma süresini gösteren Q T kısalır. 0 S T : Deprese olur o D ijita lle r, diastolik basıncı düşürerek kroner arter perfüzyon basıncı azalttıkları için miyokard'ta hafif iskemi geliştirirler. Bu nedenle bir iskemi bulgusu olan S T depresyonu gözlenebilir. 0 Q R 5 süresi: Değişmez 0 T dalgasında: İnversiyon gelişir 0 Aksiyon potansiyel süresi: Kısalır

► 127

1. B eraber kullanıldığında tiyazid gurubu diüretiklerin etkisini azaltan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-87)

A) Aspirin C) Digoksin

Aspirin Kalp glikozidleri Lityum Kodein Metil dopa

B) Kodein D) Rezerpin E) Metil dopa

Doğru cevap: A

Aspirin ve NSAİİ’ler böbrekte PGE2 ve prostasiklin sentezini inhibe ederek glomerüler fiitrasyon hızını ve böbrek kan akımını azaltabilirler. Antinatriuretik

3. Aşağıdaki d iüretiklerden hangisi prostaglandin sentezini arttırarak etki gösterir? (Nisan-88)

Tiyazidler, furosem id ve benzeri diüretik ilaçların natriüretik etkilerinde renal PG E2 ve prostasiklin sentezini artırm alarının katkısı vardır.

A) B) C) D) E)

Bu nedenle aspirin ve diğer NSAİİ’lerle bu ilaçların alınması ilaçların natriüretik, diüretik ve antihipertansif etkinliklerini azaltır.

Furosem id ve tiyazid le r etkisini böbrekte PGE2 sentezini arttırarak gösterir. Bu nedenle NSAİİ kullanımı etkilerini kısıtlar.

etkileri vardır.

Furosemid Spironolakton Triamteren Asetazolamid Etakrinik asit

Doğru cevap: A

Doğru cevap: A

A SETAZO LAM İD 'Karbonik anhidraz inhibitörO proksimal kıvrımlı tübüllerden H C O ,’ün gori emilimini engeller. * Zayıf diüretik özellikleri vardır

TİYA ZİD LER ‘ Distal tûbüllerde su tututumuna neden olan Na' ve CI geri emilimini engellerler. * En sık kullanılan diüretikler

SPlR İN O LA K TO N , A M İL O R İD , TR IA M TE R E N ‘ Bir aldosleron antagonisti olan s p iro n o la k to n , a ld o s te ro n u n sağladığı Na* gen emtlımi ve IC sekresyonunu engeller. Am ilorid ve triam teren Na* kanallarını bloke ederler. Bu ilaçlar tiyazidler veya kıvrım diüretiklerinin yol açtığı K* kaybını önlerler.

B U M E TA N İD , F U R O SEM İD , T O R S E M İD , E TA K R İN İK A S İT H enle kulpunun çıkan kolunda, tübülde N a ’, C f ve su retansiyonunu sağlayan NaVKVCI emilimini engellerler Bu grup en güçlü diüretıklerdır.

Şekil: Diüretiklerin etki yerleri

Sistemi Etkileyen _ İlaçlar

A) B) C) D) E)

2. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi tiyazid türevi diüretiklerin an tihip ertansif ve diüretik etkinliğini azaltabilir? (Nisan- 88)

128 ◄TÜM TUS SORULARI 4. Tiyazid ile birlikte triam teren kullanım ı ile aşağıdakilerden hangisinin atılım ı azaltılır? (Eylül-88)

Diüretiklerin Genel Yan Etkileri 0 Hipo-iyon (Na\ K\ Ca2+, FF)

A) C)

Sodyum Kior

B) Potasyum D) Kalsiyum

0 Hiper-metabolizma (Lipid, Glukoz, Ürik asit) 0 İstisnai olarak;

E) Fosfat

o Hipernatremi yapan diüretîkler: Osmotikler (Mannitol, Üre, Isosorbid)

Tiyazid diüretikleri distal tübülde etkilidir. Na* ve Cl absorbsiyonunu azaltır. Toplayıcı tübüllere yüksek miktarda Na* gelmesi sonucu, burada K* ile Na* yer değiştirir ve hipokalemi görülür

o Hiperkalsemi yapan diüretîkler: Tiazid türevleri (Hidroklorotiazid, Politiazid) o Hiperkalemi yapan diüretîkler: Spironolakton, Triamteren, Amilorid

Triamteren sodyum kanalını bloke eden diüretiktir. Tiazid ve loop grubu diüretiklerle Triamterenin kombinasyonu, tiazid ve loop grubunun hipotansif ve natriüretik etkilerini arttırırken, potasyumun renal yolla atılımını (kaliüretik) etkilerini sınırlar.

o Alkaloz değil de asidoz yapanlar: Karbonik anhidraz enzim inhibitörleri, K* tutucular Doğru cevap: C

Potasyum Tutucu Diüretîkler • Spironolakton / Eplerenon / Kanrenon • Amilorid • Triamteren

7. A şağıdakilerden hangisi diüretiktir? (Nisan-90)

Doğru cevap: B

A)

C) 5. Yapı o larak tiyazid gurubu diüretiklere benzeyen aşağ ıdakilerd en hangisidir? (EylüF89) A) C)

Furosemid Mannitol

B) Diazoksit D) Aminofilin E) Asetazolamid

D iazoksit, yapı olarak tiyazidlere benzer. D iüretik etkisi yoktur. Sadece infüzyon pompası bulunmayan veya kan basıncının yakından izlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir. Etkisini ATP bağımlı K+ kanallarının açılması sonucu hücreyi hiperpolarize ederek gösterir. Arteriyoler dilatasyon yapar.

Doğru cevap: B

6. Tiyazidlere

bağlı hiperglisem i aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-89)

A) C)

Hiperlipidemi Hipokalemi

nedeni

B) Hiperürisemi D) Hiperkalsemi

potasyum

tutan

Tiyazid türevleri B) Furosemid Civalı diüretîkler D) Triamteren E) Karbonik anhidraz inhibitörleri

Triamteren, amilorid ve spironolakton toplayıcı tübüllerde Na* reabsorbsiyonunu azaltırlar böylece Na* ile K* yer değiştirmesini engellerler. Bu yüzden K* tutan diüretik olarak adlandırılırlar.

Potasyum Tutucu Diüretîkler; • Amilorid • Triamteren • Spironolakton / Eplerenon / Kanrenon

Doğru cevap: D

8. Potasyum

tutan d iü retik hangisidir? (Nisan-98)

A)

aşağıdakilerden

Bumetanid

B) Amilorid D) Tiyazid

C) Furosemid E) Etakrinik asit

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

E) Hiponatremi

Doğru cevap: B Tiazidler insülin sekresyonunu baskılayarak ve glukoz metabolizmasını değiştirerek hiperglisemi oluştururlar. Tiyazidlerle oluşan hipokalem i sonucunda pankreastan insülin salınım ı azalır. Sonuçta hiperglisem i meydana gelir. Hipokaleminin düzeltilmesi ile kan glukoz seviyesi normale döner.

9. Hiperkalsem ide aşağıdakilerden kullanılm az? (Nisan-91) A) C)

Furosemid Spiranolakton

hangisi

B) Klortiyazid D) Mitramisin

E) Ozmotik diüretîkler

Tiyazidler diğer diüretiklerden farklı olarak hiperkalsemi yapmaya meyillidir. Hiperkalsemi tedavisinde kullanılması düşünülemez. Tiyazidler ayrıca h ipokalem i, hiperglisem i, hiperürisem i, azotem i, hiponatrem i ve hiperlipidem i yapar. Diğer ilaçlar hipokalsemik etkileri nedeniyle hiperkalsemi tedavisinde kullanılabilirler.

FARMAKOLOJİ ► 129

-CD----------- -----------

—

üretilemeyince, Na+ reabsorbe edilemez ve kendi ile birlikte bulunduğu yere su çekerek diüretik etki oluşturur.

Hlperkalsemi Medikal Tedavi Seçenekleri 0 Renal kalsiyum atımını hızla arttırmak için: Serum fizyolojik + Furosemid

0

0 Kemik rezorpsiyonunu azaltmak için: Aledronat, Pamidronat 0 Paratiroid bezinde kalsiyum duyarlılığını arttırmak için: Cinacalcet kullanılabilir

Karbonik anhidraz enzimi aynı zam anda idrarda bulunan bikarbonatın (H C 0 3 ) reabsorbe olması için de gereklidir. Bu enzim inhibe olunca, bikarbonat absorbe edilemeyeceği için idrar bazikleşir. (Kalevi diürezis gelişir) Lümen

0 Plikamisin, Mitramisin

idrar

I

Proksim al Tübül

I S

İnterstisyum Kan

D o ğ ru ce v a p : B 10. Hiperkalsem ide akut olarak kalsiyum u düşüren aşağıdakiferden hangisidir? (Eylül-93)

A) C)

Klortiyazid Furosemid

B) Klortalidon D) İndapamid E) Spironolakton

Furosem id Ca +2 ve M g+2’un henle kulpundan em ilim ini engeller. Bu etkisi sebebiyle hiperkalsemide kullanılabilen bir diüretiktir. Tiyazidler, distal tübüllere etkilidir aksine hiperkalsem i meydana getirirler. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını incleyiniz. D o ğ ru ce v a p : C 11. Diüretik am açla tiyazid-triam teren kom binasyonu kullanılan bir hastada aşağıdaki iyonlardan hangisinin idrarla atılım ı artm a z? (Nisan-92)

A) C)

H C 03 K+

B) Mg++ D) Na+

D o ğ ru c e v a p : C 13. G lokom lu, ödemli ve epilepsili hastada kullanılabilen en yararlı diüretik aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-92)

E) ClA) Asetazolamid C) Klortiyazid

D o ğ ru ce va p : C

E) Etakrinik asit

~CD Tiyazid grubu diüretiklerle potasyum tutucu diüretikler bir arada kullanlrsa etkinlik neden artar?

B ir diüretik olan a se ta z o la m id in d ış ın d a b irçok kullanım alanı vardır.

Çünkü;

K A İ’lerinin (Asetazolam id) End ikasyonları

i) Tiyazid etkisi altında toplayıcı kanallara gelen sodyum miktarı artar.

•

• Aşağıdaki ilaçlardan hangisi böbreklerden bikarbonat iyonu atılm asına en fazla neden olur?

(Eylül 2004) A) C)

HidroKlorotiyazid Asetazolamid

B) Triamteren D) Etakrinik asit

0

Karbonik anhidraz enziminin inhibisyonu, proksimal tübül h ü c re le rin d e h id ro jen (H +) atom unun sentezini engeller. Proksimal tübülden sodyum (N a +) reabsorbsiyonunun en önemli bedeli bu reaksiyon ile üretilen Fl+ atomudur. Hidrojen atomu

Ancak antihipertansif etkilerine karşı tolerans s ık tır ve bu etk ile ri za y ıftır. Bu n e d e n le h ip ertan siyo n te d a v is in d e g e n e llik le tek başlarına kullanılmazlar.

Plazma pH’sını düşürme / İdrar pH’sını arttırmak için (= Kalevi diürez oluşturmak için) o

M etabo lik/ R espiratuar alkaloz tedavisinde: V ü c u tta k i alk ali yükü u z a k la ş tırm a k için kullanılabiir

o

H ip o k a le m ik p e riy o d ik p a ra liz i: Alkaloza sekonder gelişen hipokalemiyi önleyerek paralizi tedavisi için kullanılabilir

o

S a n tra l tıp u y k u -a p n e s e n d ro m u : Beyin omurilik sıvısını (BOS) asileştirerek, santral sin ir sis te m in d e ki solunum m e rk ezin in uyarılmasını arttırarak apne gelişimini önlemek için kullanılabilir

o

Hiperfosfatem i

E) Furosemid

A setazolam id’in Etki M ekanizm ası

h ip e rta n s iy o n

H ipertansiyon o

ii) Tiyazidler sekonder aldosteronizm oluşturur, bu durum aldosteron antagonistlerinin etkinliğini artırır 12.

B) Furosemid D) Kaptopril

130 «TÜM TUS SORULARI •

A k u t D a ğ /D a ğ c ı hastalığı)

h a s ta lığ ı

{=

Y ü k s e k lik

o

Beyin omurilik sıvısı (BOS) üretimini azaltır, kafa içi basıncı kısmen azaltır

o

Ayrıca B O S ’u asidifiye ederek ventilasyonu indükler

•

İd io p a tik in tr a k r a n iy a l h ip e rta n s iy o n : BOS üretimini kısmen azaltabildikleri için kafa içi basıncın düşemsine yardımcı olabilirler

•

Marfan se nd ro m lu lard a dural ektazi tedavisinde faydalı oldukları gösterilmiştir

•

A b s a n s (= P ö ti m a l) n ö b e t profilaksisinde: Absans nöbette, konvülziyon öncesi gözlenen h ip e rv e n tila s y o n a b ağ lı g elişen re s p ira tu a r alkaloz etyolojik bir neden olarak kabul edilir. Ilımlı respitratuar alkolozu asetazolamid ile önlemek, nöbet gelişimini azaltır.

®

Glokom: Glokom tedavisi (Çünkü karbonik anhidraz enzimi aköz humor sentezinde kullanılır)

«

İdrar yolu ürik asit taşı: Ürik asit alkali idrarda daha fazla çözünür, taş gelişimi inhibe olur)

•

A sit ilaç intoksikasyonunda: İdrar alkalize olunca filtrattaki asit ilaç iyonize olur, yani hidrofilikleşir. Böylelikle atılan ilacın reabsorbsiyonu engellenir ve intoksikasyon tedavisi sağlanır.

16. Tiyazid diüretiği aşağıdakilerden ku llanılm az? (Eylül-93) A) Kalp yetmezliği C) Hipertansiyon

B) İdiopatik kalsiüri D) Diyabetes Mellitus

E) Oral kontraseptife bağlı ödem Tiyazidler kalp yetmezliği, hipertansiyon, idiopatik kalsiüri, oral kontraseptiflere bağlı ödemde ve lityum dışı nedenlere bağlı nefrojenik diabetes mellitus tedavisinde kullanılır. Tiyazidler hiperglisem ik etkili olduğundan Diyabetes Mellitus’ta kullanılam az.

Doğru cevap: D 17. D irekt vazodilatatör etkisi de olan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-93) A ) İndapamid C) Klorpropamid

diüretik

B) Etakrinik asit D)Spironolakton E) Triamteren

İndapamid yapıca tiyazidlere benzer ve diüretik tesiri ile beraber vazodilatatör tesiri de vardır. Bu etki, düz kas hücresine kalsiyum girişini eng elleyerek olur.

Doğru cevap: A 18. A şağıdakilerden hangisi tiyazid diüretiklerin yan etkisi değ ild ir? (Nisan-94)

D o ğ ru c e v a p : A 14. A şağıdakilerden hangisi asetazolam idin endikasyonlarm dan biri değ ild ir? (Nisan 2005) A) Glokom C) Siroz

B) Metabolik alkaloz D) Akut dağ hastalığı E) Epilepsi

A s e ta z o la m id am o n ya k birikim ine neden olduğu için s iro z d a k u lla n ılm a s ı k o n tre n d ik e d ir. A yrıntılı bilgi için b ir ö n ce ki sorunun açıklam asını inceleyiniz.

Sirozda spirinolakton iyi te rc ih tir. D o ğ ru c e v a p : C olan

A) Furosemid C) Spironolakton

aşağıdakilerden

B) Triamteren D) Klortiyazid E) îndapamid

Spironolakton aldosteron antagonisti diüretiktir. Bunlar aldosteron gibi steroid maddelerdir. Aldosteron böbrek toplayıcı tübüllerine etki yaparak Na+ reabsorbsiyonunu arttırır. K+ ve H+ kaybını fazlalaştırır.

“CD---- -

A) Hipokalemi C) Hiperglisemi

B) Hipernatremi

D) Hiperkalsemi E) Hiperürisemi

Tiyazidler distal tübüllere etkili diüretiklerdir. H ip erkal­ sem i, hipokalem i, hiperglisem i, hiponatrem i ve hiperürisem i yapar. Hipernatrem i yapm az. T iazid Yan etkileri; em potans, h iperkalsem i, nekrotizan pankreatit, sülfonamide allerjik kişilerde oluşan fotosensitivite, hemolitik anemi, trompositopeni ve dermatit gibi alerjik reaksiyonlardır.

Doğru cevap: B

15. A ldosteron antagonisti hangisidir? (Nisan-93)

--------

S p ir o n o la k to n , k a n re n o n , e p le re n o n ve d ro s p e rin o n a ld o s te r o n a n ta g o n is ti d iiir e tik le r d ir . D rosperino n doğum ko n tro l haplarında ödemi azaltm ak amacıyla etin ilö str adiol+progesteron ile kombine kullanılır.

19. A setazolam id kullanım ı aşağıdakilerden hangisinde kontrendikedir? (Nisan-95) A) Glokom B) Kronik metabolik alkaloz C) Dağ hastalığı

D) Karaciğer sirozu E) Epilepsi Asetazolamid H* üretiminin azalmasına neden olur. H* azalınca amonyağın amonyum haline dönüşümü azalır. Amonyak geri alınması artar ve amonyak retansîyonu olur. Bu durum sirozlu hastalarda amonyemiyi arttırarak hepatik komayı etkiler.

A setazolam id End ikasyonları • Açık açılı glokom • Petit mal epilepsi (absans) • Metabolik alkaioz

Doğru cevap: C

hangisinde

FARMAKOLOJİ ► 131 • Dağ hastalığı

U ygunsuz ADH Salınım Sendrom u (SIADH)

• İdrar alkalinazasyonu

0

Klinik bulgular

Doğru cevap: D

o

Dirençli hiponatremi vardır

20. Aşağıdakilerden hangisi diüretik etkisini g lo m erü ler filtratın ozm otik aktivitesini arttırarak gösterir? (Nisan-96)

o

Beyin ödemi bulgulan vardır

o

A n cak h ip e rta n s iy o n ve y a vücutta ödem gözlenmez

Klorotiyazid Asetazolamid

0

B) Mannitol D) Spironolakton

SIADH nedeni olabilen ilaçlar o

E) Klortalidon Bu ilaçlar proksimal tübüllerden reabsorbe edilmez, bu şekilde ultrafiltratın ozmolalitesini arttırıp suyun ve sodyum ile klorun reabsorbsiyonunu azaltırlar.

0

~(D---------------------------

Tedavi seçenekleri o

Kalp yetm ezliği ve akciğer ödemli hastalarda ozm otik d iü re tik le r kontrendikedir. O zm otik d iü retikler hipo veya h ip e rn a tre m i tablosu oluşturabilir.

İlk: Sıvı alımı kısıtlanır

o

IV hipertonik şalin, Loop diüretikler

o

Nefrojenik Dİ neden olabilen ilaçlar kullanılabilir: Demeklosiklin (Tetrasiklin türevidir) ■

Gliserin ve izosorbid oral olarak kullanılabilirler. İzo s o rb id en uzun etkilisidir. Ü re, kan amonyak seviyesinde artış oluşturabilir, k a r a c iğ e r y e tm e z liğ in d e k u lla n ılm a s ı önerilmez.

Selektif serotonin reuptake inhibitörleri (SSRI), Trisiklik antidepresanlar (TAD), Haloperidol, S u lfo n ilü re le r (K lo rp ro p a m id ), Klonidin, Siklofosfamid, Enalapril, Felbamat, İfosfamid, Metildopa, Pentamidin, Ninorelbin

o

Tetrasiklinlerin kullanılam adığı kişilerde (Gebe, Çocuk): Lityum kullanılır

ADH V 2 reseptör antagonistleri kullanılabilir: Tolvaptan, Konivaptan, Mezovaptan

Doğru cevap: D

Gliserin hiperglisemi oluşturabilir. 22.

Renin sekresyonunu stim ü le eden aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-97)

O sm otik Diüretikler M ekanizm a: Bulundukları yere osmotik etki ile su çekerler. Intravasküler kan hacmini arttırırlar. Glomerüler fıltrasyonu arttırarak diüretik etki oluştururlar.

A) B) C) D) E)

Özellikli O sm otik Diüretikler

Tablo: Renin salınımını etkileyen faktörler

•

Oral yoldan aktif olanlar: Gliserin, İsosorbid

Renin salgılatan faktörler

•

Kısa etkili olan: Mannitol (IV)

•

Uzun etkili olan: İsosorbid’tir

• Makula densada özellikle CL ve sonra Na** konsantrasyonunun azalması • Afferent arteriyotlerde vazodilatasyon • Sempatik uyan (61-agonistler) ve a-blokörler • Prostaglandinler (cAMP üzerinden) • Renal arter stenozu • Direkt vazodilatatörler • Loop diüretikler • Genel anestezikler • Kan volümünde azalma • Karaciğer sirozu

Doğru cevap: B 21.

Klonidin Anjiyotensin II Metil dopa Loop diüretikleri Propranolol

Uygunsuz ADH sekresyonunda aşağıdakilerden hangisi kullanılır? (Nisan-97) A) Klorotiyazid

B) Furosemid C) Etakrinik asit D) Demeklosiklin E) Nitroprussid Uygunsuz ADH sekresyonunun tedavisinde eskiden ik i ajan kullanılm aktaydı. B unlardan b iri lityum, İkincisi b ir tetrasiklin türevi olan demeklosiklindi. H e r ikisi de ADH etkisini toplayıcı kanallarda inhibe eder. Günüm üzde A D H ’ın V2 reseptörünün antagonisti olan diüretikler olan conivaptan, tolvaptan, m ozavaptan, uygunsuz A D H tedavisinde öncelikli o larak kullanılm aya başlanmıştır.

Renin salmımmı inhibe edenler • • • . • • • . .

Anjiyotensin II Adenozin Potasyum ADH Kan basıncı artışı B-blokörler (Propranolol) Metildopa ve klonidin (santral sempatolitik etki ile) PAF ANP

Doğru cevap: D

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen İlaçlar

A) C)

132 23.

◄TÜM TUS SORULARI

K anda aldosteron düzeyini azaitan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-97)

•

Giukoz toleransını azaltırlar: Erken dönem diyabet tablosunu gizleyebilirler

A) C)

•

H ipersensitivite: Kendileri de sulfonamid türevi oldukları için sulfonam idlere karşı duyarlı olan kişilerde kullanılmamalıdırlar

Aspirin Mepakrin

B) Domperidon D) Metimazoi E) Kaptopril

Angiotensin II, su ve tuz tutulumunu artırır aldosteron sentezini stimüle eder.

•

Ereksiyon güçlüğü (İm potans)

•

SSS yan etkileri: Vertigo, Baş ağrısı, Parestezi, Ksantopsi, Uyuşukluk

-CD———--------— — — ^—-

K aptopril, enalapril ve lizinopril su ve tuz tutulumunu azaltıp, serum K+ düzeylerinde hafif bir artış yapar, kanda aldosteron düzeyini azaltır.

Asidoz oluşturan diüretikler: Triam teren, amilorid, spironolakton, ep leren on , kanrenon, karb on ik anhidraz grubu d iü re tik le r (asetozolamid vb.)

Doğru cevap: E 24.

A şağ ıd aki diüretiklerden hangisi idrarı alkali hale getirm ek için kullanılır? (Eylül-97) A) C)

Furosemid Asetazolamid

B) İndapamid D) Klorotiazid E) Klortaiidon

A setazolam id ve bikarbonat idrarı alkali hale getirerek zayıf asitlerin atılımıni arttırır. Asetozolamid proksimal tübülde bikarbonat reabsorbsiyonunu azaltarak idrarla bikarbonat atılımıni arttırır. Amonyum klorür gibi idrarı asit hale getiren ilaçlar, zayıf bazların atılımıni arttırır.

Doğru cevap: A 27.

Hiperkaiem i tedavisinde aşağıdakilerden hangisi ku llanılm az? (Nisan 2001) A) Giukoz + insülin C) Kalsiyum E) Beta blokör

Hiperkaiemi Tedavisi •

K+’un çoğu hücre içindedir ve intrasellüler K+’un plazmaya geçmesi, plazma K+ konsantrasyonunu belirgin şekilde etkiler. Na+/K + ATPaz potasyumu hücre içine sodyumu da hücre dışına taşır.

•

T ed av i, 1 0 -20 mİ l.V. % 1 0 ’luk Ca g lu k o n a t, glukoz+-insülin, salbutamol, kalsiyum rezonyum (k a y e k s e la t), sodyum b ik arb o n a t uyg ulan ır. Bunlardan sonuç alın a m a d ıy s a hem odiyaliz / hemofiltrasyon veya peritoneal diyaliz yapılır.

Doğru cevap: C 25. S

A şağ ıd akilerd en hangisi hipertansiyon tedavisinde kullanılan tiyazid grubu bir diüretiktir? (Eylül 99)

İN

T?

A) C)

Spironolakton Asetazolamid

B) Furosemid D) İndapamid E) Etakrinik asit

Ca glukonat'a dikkat!!!

•

Etkisi güçlü olan: Politiazid, Triklormetiazid

•

Etkisi zay ıf olan: Klorotiazid

•

Etki süresi uzun olanlar: Klortaiidon > İndepamid

•

Etki süresi kısa olan: Klorotiazid

•

Y ü k s e k b iy o y a r a r la n ım ı Bendroflumetiazid

•

S u b d iü re tik d o zlard a v a z o d ila ta s y o n ya p a n : İndepamid’tir

o la n :

A şağ ıd aki diüretiklerden hangisi alkaloza neden olabilir? (Nisan 2000) Tiyazidler Amilorid

*

Hiperkaiem i tedavisinde kullanılan % 10'luk Ca glukonat potasyumu düşürmek için değil artm ış etm ek için kullanılr. Plazma potasyum düzeyi üzerine d ire k t e tk i etmez!!!

P o litia z id ,

Doğru cevap: D

A) C)

Doğru cevap: E

Feliodipin

A şağıdakilerden hangisi kalsiyum kanal blokörlerinin kullanım endikasyoniarından hiri değ ild ir? (Eylül 2006)

Â) B) C) D) E)

O ral biyoyararlanım ı fazla olanlar: Amlodipin > Nifedipin

Raynaud fenomeni Anjina Kardiyomiyopaii Bradikardi Hipertansiyon

Potasyum kanallarını da bloke eden, Uzun QT yapabilen: Bepridil Sadece IV kullanılan: Klevidipin H ipertansif acil tedavide kullanılan hızlı etkililer: Nifedipin, Klevidipin

Klasik TUS formatı; dört seçenek endikasyon, bradikardi kontrendikasyondur.

H ız lı e tk i o ld u ğ u iç in re fle k s ta ş ik a r d i ile m iyokard iskem isine neden olabilen: Nifedipin

Kalsiyum Kanal Blokör Endikasyonları • Anjina (Kardiyoselektifler)

•

AV geçişe etkisi olm adığı için bloklu hastalarda güvenli olan: Nifedipin

•

S A nod ü lü b ask ıla d ığ ı için re fle k s ta ş ik a rd i yapm ayan vazoselektif: Isradipin

•

S u p r a v e n tr ik ü le r Kardiyoselektifler

•

Anjina tedavisinde

• Hipertansiyon • Supraventriküler taşikardi

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen İlaçlar

• Subarakinoid kanama (Nimodipin) • Kardiyomiyopaii • Migren • Düşük tehdidi

B radikardi bir endikasyon değil, bu ilaçların bir yan etkisidir ve kontrendikedir.

Doğru cevap: D 2.

Subaraknoid kanam alarda özellikle tercih edilm esi gereken kalsiyum kanal blokörü aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2007)

te d a v is i:

o

Kardiyoselektifler: Tek b aşın a (V erap am il, Diltiazem) kullanılabilir

o

Vazoselektifler: Beta blokörler ile kombine edilmelidir (Amlodipin, Nikardipin, Nifedipin)

• Raynaud fenomeni (vazoselektifler)

J U

t a ş ia r it m i

•

Migren profilaksisinde tercih edilen: Verapamil

•

R e yn au ld senrom te d a v is in d e k u lla n ıla n la r: Nimodipin, Felodipin

•

Tokolitik am açla kullanılan: Nifedipin

Doğru cevap: B A) Nifedipin

B) Nimodipin C) Verapamil D) Nitrendipin E) Diltiazem

3.

Özellikli K alsiyum Kanal Blokörleri •

K o n s tip a s y o n a Verapamil

•

K a n s e r ila ç la r ın a k a rş ı g e liş e n r e z is ta n s ı azaltm ad a kullanılanlar: Verapamil, Diltiazem o

•

neden

o la b ile n :

Antineoplastik ilacı hücre dışına taşıyan pglikoprotein pompa sistemini inhibe ederler

S u b a ra k in o id k a n a m a lı h astad a m o rb id ite y i azaltm ad a tercih edilen: Nimodipin o

•

s ık lık la

İntraserebra! refleks vazospazmı çözerek iskemi gelişimini engellerler

Kısa etkili olanlar: Nimodipin < Nikardipin

A şağıdakilerden hangisinin m iyokart enfarktüsünün hemen sonrasındaki tedavide yeri y o ktu r? (Aralık 2010) A) B) C) D) E)

Aspirin Nifedipin Morfin Lidokain Nitrogliserin

Kalsiyum kanal blokörlerinin kalp ve damar sistemi üzerine etkilerini sorgulayan b ir sorudur. Miyokard enfarktüsü geçiren hastada kullanılmayan ilaç, kalsiyum kanal blokörüdür. Kalsiyum kanal blokörleri hem kalpte depresyon yaratıp (verapamil) hem de arterleri gevşettikleri için (nifedipin, nikardipin vb.) kalpte refleks taşikardi ve kontraktilite artışı yaratırlar. Sonuçta da oksijen tüketimini artırdıkları için miyokard enfarktüsü geçiren hastada kullanımları uygun değildir.

FARMAKOLOJİ ► 15t K alsiyu m kanal blokörlerinin kontraendikasyonları •

W P W sendromu

•

Q dalgalı MI

•

Sinüs bradikardisi

•

A-V blok

•

Kardiyojenik şok ve ciddi sağ veya sol ventriküler sistolik yetm ezlik

•

Hasta sinüs sendromu

Doğru cevap: B 4.

Nifedipin ve benzeri kalsiyum kanal blokörü ilaç verilen hastalarda aşağıdaki yan etkilerden hangisi sıklıkla görülür? (Eylül 2011)

A) Çarpıntı B) Periferal ödem C) Kuru öksürük D) Göğüs ağrısı E) Empotans Temel bilimler 92. soru da m alesef sınavın kötü kurgulanmış sorulardan bir diğeriydi. Çünkü nifedipin gibi vazoselektif kalsiyum kanal blokerleri refleks taşikardiye ve pek tabiki çarpıntıya neden olabilmektedir. Ancak bu ajanlar aynı zamanda damarlarda gevşeme ile ortaya çıkan ekstravazasyon artışına bağlı da periferal ödem yapabilmektedir. Goodman&GilIman 2011’de ilgili konunun anlatıldığı yerde periferal ödemin sıklıkla gözlendiği yazmaktadır. K alsiyum kanal blokörleri kullanılan hastalarda en sık görülen yan etkiler baş ağrısı ve periferal (ayak bileği) ödemidir. Periferik ödem; alt ekstremitelerde prekapiller dilatasyon ve refleks postkapiller kontrüksiyon nedeniyle artan hidrostatik basınç sonucu ortaya çıkar.

Doğru cevap: B

i

152 ◄

1.

A şağıdakilerden

hangisi

renin

salıverilm esini

A protinin bir kallikrein inhibitörüdür.

azaltır? (Eylül - 2004) Kaptopril bir ACE inhibitörüdür.

A) B) C) D)

AT1 reseptör antagonistleri ACE inhibitörleri Fosfodiesteraz inhibitörleri Beta adrenerjik reseptör biokörleri E) PGİ2

Saralazin bir anjiyotensin reseptör antagonistidir. Klonidin alfa2 agonist antihipertansif ilaçtır. Aynı zam anda renini inhibe eder.

Doğru cevap: A

Tablo: Renin sahnımim etkileyen faktörler Uyaranlar • Beta - adrenerjikler • Atfa blokörler • Direkt vazodilatörler (hidralazin, minoksidil, diazoksit) • Diüretikter • ACE inhibitörleri • AT, reseptör biokörleri • Kan basıncının düşmesi • Prostoglandinler (PGE2ve PGI2 gibi)

4. A şağıdakilerden hangisi plazm a renin salınım ını azaltır? (Eylül-97) A) NSAİİ’ler

E) ACE inhibitörleri

Renin-anjiyotensin-aldosteron sistemi hipertansiyon patofizyolojisinde ve tadavisinde önemlidir. Bu sisteme etkili ilaçlar etki mekanizması ile bilinmelidir. N S A İİ’ler böbrekte prostaglandin/prostasiklin sentezini inhibe ederek, tuz ve su retansiyonu eğilimini arttırarak renin salınımını azaltırlar. NSAİİ’ler antihipertansif ve diüretik ilaçların etkisini azaltırlar.

İnhibe ed en ler • Kan basıncının artması • Tuz yüklenmesi • Beta adrenerjik antagonistler • Prostoglandin inhibitörleri • Potasyum • Vazopressin • Anjiyotensin II • Aldosteron • Adenozin • PAF, ANP, NO • Metildopa ve klonidin

Doğru cevap: A 5. H ipertansif ve antinatriüretik etkili endojen bir m adde yapım ım azaltıp, hip o tan sif ve natriüretik endojen m adde yıkım ını azaltarak etki eden aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-95)

A) Saralazin C) Aspirin

Renin sekresyonunu stim ule eden aşağıdakilerden h angisidir? (Nisan-97)

A) Klonidin C) Metildopa E)

B) Anjiyotensin li D) Loop diüretikleri Propranolol

Doğru cevap: D 3.

B) Kaptopril D) Parasetamol E) Prazosin

Doğru cevap: D 2.

B) Diüretikler D) Vazodilatörler

C) Beta agonistler

Renin saiım m ım inhibe eden ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylüi-92)

A) Propranolol C) Aprotinin

B) Yohimbin D) Saralazin E) Kaptopri!

Propranolol antianjinal ve antiaritmik betablokördk. Jukstaglomerüler hücreler tarafından salınan renin bu hücrelerdeki reseptörlerin bloke edilmesiyle azalır.

Soruda anjiyotensin II ve PG miktarını azaltan ACE inhibitörleri sorgulanmaktadır. Kaptopril ACE enzimini inhibe ederek anjiotensin2 sentezini baskılar. Anjiotensin-2 (AT-2) potent vazokonstriktör etkili otakoidtir. Kaptopril AT-2 sentezini baskılayarak arter ve venleri gevşetir, tansiyonu düşürürür, refleks taşikardi oluşturmaz. Kaptopril AT-2 sentezini baskılayarak, AT-2 aracılığı ile oluşan aldosteron sekresyonunu da inhibe eder. Ayrıca kaptopril ve benzeri ACE inhibitörleri, ACE enzim inhibisyonu sonucunda bradikinin sekresyonuna neden olurlar. Bradikinin ise vazodilatasyon ve natriürez etkili otakoidddir.

Doğru cevap: B

FARMAKOLOJİ ► 153 6. A njiyotensinojenin renin tarafından parçalanm asını engelleyen (Eylül-98)

ajan

aşağıdakilerden

A) Kaptopril C) Enalapril

B) D) E)

8. Enalapril an tihip ertansif etkisini nasıl gösterir? (Eylül-96)

hangisidir?

A) Beta blokaj B) ACE inhibisyonu C) Kalsiyum kanal blokajı D) Alfa agonist E) Alfa blokör

Saralazin Pepstatin

Teprotid

Renin-anjiyotensin Sisteminin ¡nhibisyon Şekilleri:

Enalapril, Kaptopril ve Lizinopril ACE inhibisyonu yoluyla antihipertansif etki gösterir. Doğru cevap: B

1. Renin Salıverilm esinin Engellenm esi: •

9. A şağıdakilerden hangisi Anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörüdür? (Eylül-87)

Propranolol

2. Renin Substrat Etkileşm esi •

Pepstatin

•

Remikiren / Enalkiren

A) Minoksidil C) Enalapril

A lis k ire n : G ünüm üzde kullanılan tek renin inhibitörüdür. R enin sekresyo un u arttırır, aktivitesini baskılar, anjiotensin -2 ve aldosteron sekresyonunu baskılar.

B) Klonıdin D) Guanetidin E) Propranolol

Doğru cevap: C 10. Enalapril aşağıdakilerden hangisini inhibe eder?

3. ACE İnhibitörleri

(Nisan-91)

• Kaptopril

Trandolapril

• Benazepril

Ramipril

• Enalapril

Silazapril

A) Bradikinin B) Anjiyotensin C) Kininaz II (ACE) D) Kallikrein E) Siklooksigenaz

• Fosinopril

Pentopril

• Lizinopril

Teprotid (peptid yapılı)

Anjiyotensin converting enziminin diğer ismi kininaz U’dir. Yani enalapril kininaz ll’y i inhibe eder.

• Kinapril 4. Anjiyotensin II R eseptör Blokörleri (ARB)

Doğru cevap: C

• Saralazin (parenteral) • İrbesartan (oral)

11. A şağıdakilerden olan anjiotensin

• Kandesartan (oral)

hangisi oral AT1 reseptör

yoldan etkili antagonistidir?

(Aralık 2010)

• Valsartan (oral) • Eprosartan (oral)

A) B) C) D) E)

• Losartan (oral)

Doğru cevap: D 7.

Aşağıdakilerden hangisi anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörlerinden biri d eğ ild ir? (Nisan 2007)

Aliskiren Kaptopril Benazepril Kandesartan Saralazin

Peptid Yapıdaki Antihipertansif İlaçlar A) C)

Fosinopril Trandolapril

B) Perindopril D) Minoksidil E) Benazepril

0

O ral yoldan b iyoyararlan ım ları çok düşüktür, paranteral yoldan kullanılırlar

0

Çünkü oral uygulamada absorbe edilmeden önce G IS ’de proteazlar ile yıkılırlar

Minoksidil; ATP duyarlı potasyum kanal aktivatörü, direkt atieriy o tila ta tör ilaçtır. Hipertrikozis önemli bir yan etkisidir. Bu nedenle lokal kellik tedavisinde

kullanılır.

Anjiotensin Dönüştürücü Enzim (Ace) İnhibitörleri •

Kaptoril (Kapril®)

•

Ramipril (Delix®)

•

Lisinopril

•

Benazepril

•

Moeksipril

•

Perindopril

•

Trandolopril

Doğru cevap: D

o

Peptid yapıdaki renin inhibitörü: Pepstatin

o

Peptid yapıdaki ACE inhbitörü: Teprotid

o

Peptid yapıdaki ARB: Saralasin’dir

Doğru cevap: D 12.

A şağıdakilerden hangisi peptid yapıda olm ayan renin inhibitörüdür? (Eylül 2001) A) C)

Enalkiren Enalaprilat

B) Remikiren D) Losartan E) Kallikrein

Enalkiren ve remikiren non-peptid yapılı

renin inhibitörleridir. Dolayısıyla bu sorunun iki doğru cevabı bulunmaktadır.

154 < TÜM TUS SORULARI Enalaprilat enalapril aktif şekli olan nonpeptid anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörüdür. Losartan, non-peptid inhibitörüdür.

anjiyotensin

il

reseptör

•

Bu ila ç la r a n jio te n s in e blokörleridir.

•

ARB’ler kinin birikimine yol açmadıkları için genelde belirgin öksürük oluşturm azlar.

•

Hem ACE inhibitörleri hemde ARB’ler; diyab etik hastalarda öncelikle tercih edilirler. Hem diyabette böbrekte oluşan proliferasyonu azaltırlar hemde proteinüriyi azaltırlar.

•

A R B ’ler y u ka rıd a da b e lirtild iğ i gibi A C E inhibitörlerinden farklı olarak ACE enzimini inhibe etmedikleri için bradikinin birikimine yol açmazlar.

Kallikrein, kinin sistemi elemanıdır.

Doğru cevap: A v e B 13. R enin-anjiyotensin sistem ini inhibe eden ajanlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

(Eylül 2009)

ait AT1

r e s e p tö r

Doğru cevap: B A) Klonidin santral yolla renal sempatik sinirlerin aktivitesini azaltarak renin salımmını azaltır. B) Enalapril anjiyotensin dönüştürücü enzimi inhibe ederek anjiyotensin II oluşumunu engeller. C) Aliskiren plazma renin aktivitesini inhibe ederek anjiyotensin il düzeyini azaltır. D) Beta adrenerjik reseptör agonistleri santral yolla renal sempatik sinirlerin aktivitesini azaltarak renin sahnımını azaltır. E) Losartan, kandesartan anjiyotensin ATı resep­ törlerini bloke ederek bu sistemi inhibe eder. Seçeneklerin uzun olması nedeniyle ilk bakışta içinden çıkılamayacak gibi görünen bir soru olsa da, bazal bir bilgi ile yapılabilecek basit bir sorudur. Beta bfokörlerin hipertansiyon tedavisinde kullanıldığını hatırlamak soruyu çözmek için yeterlidir.. Klonidin, renin salgısını inhibe eder. Böbrek kan akımını azaltmaz. Bu nedenle böbrek yetmezliği olan hipertansiflerde kullanışlıdır. Enalapril, anjiyotensin inhibitörüdür. Anjiyotensin dönüşümünü engeller. Losartan,

kandesartan,

anjiyotensin blokörüdür

ll’nin

AT^

dönüştürücü enzim l’in anjiyotensin ll’ye

irbesartan, telm isartan;

reseptörlerinin

kompetitif

Aliskiren, hipertansiyon tedavisi için geliştirilmiş renin

inhibitörü yeni bir ilaçtır. Doğru cevap: D 14. Anjiyotensin reseptö r blokörleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi y a n lış tır? (Eylül 2011)

A) AT1reseptörlerinin selektif antagonistidirler. B) Bilateral renal arter stenozunda kullanılabilirler. C) Öksürük yapıcı yan etkileri, anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörlerininkinden azdır. D) Diyabetik nefropatide proteinüriyi azaltırlar. E) Bradikinin birikimine yo! açmazlar. Anjiotensin reseptör blokörleri (ARB) ile ilgili biraz daha detaya inen, ancak kolay bir sorudur. •

Hem ACE inhibitörleri hem de ARB’leri bilateral renal arter stenozu olan durumlarda kullanmak kontrendikedir. Bu seçenek sorunun cevabıdır.

15. A şağıdaki ilaçlardan hangisi angiotensin reseptörlerinin selektif blokörüdür? (Eylül 2005) A) B) C) D) E)

Ramipril Losartan Lizinopril Metoprolol Spironolakton

Özellikli A R B ’ler •

Kısa etili olanlar: Losartan, Eprosartan

•

Uzun etkili olan: Telmisartan

•

Y ü k s e k oral İbresartan

•

Tümü oral yoldan etkilidir, istisnai olarak peptid yapıda olduğu için paranteral uygulanması gereken: Saralazin

•

Tromboksan A 2 antagonisti olduğu için antiagregan etkisi de olan: Losartan (Cozaar®)

•

Karaciğer ve böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerekmeyen: Olmesartan

•

Y ü k s e k o ran d a ka ra ciğ e rd en a tıla n , b öb rek yetmezliğinde güvenli olan: Telmisartan

•

PPAR reseptörlerini etkileyerek antidiyabetik etki de oluşturan: Telmisartan

b iy o y a ra rla n ım a

sa h ip

o lan:

Ram ipril ve lizinopril birer ACE inhibitörüdür. M etoprolol bir beta blokördür. S pironolakton aldosteron antagonisti diüretiktir.

Doğru cevap: B 16. A n jiyotensin II reseptör antagonisti aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-92) A) B) C) D) E)

Teprotid Enalapril Kaptopril Propranolol Saralazin

Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Doğru cevap: E

FARMAKOLOJİ ► 155

Tablo: Renin-Anjiotensin-Aldosteron sistemine etki eden antihipertansifîer A CE inh ibitö rleri

Direkt renin inhibitörleri

ARB

PRC

D îü retikler

Ca kanal blokörleri

t

•e»

PRA



Ang I

iÎS Îiö S î'

Ang II

İÎS S 4 İIS 8

ACE

o

Bradikinin

I



Beta blokörler

'S

I S

®

ı

ı

t

AT, reseptör

o

İnhibisyon

AT2 reseptör

o

Stim ü lasyo n

PRC: Plazm a renin konsantrasyonu, PRA: Plazm a renin ak tivitesi, ACE: Anjiotensin dönüştürücü enzim , ARB: Anjiotensin reseptör blokörü, Ca: Kalsiyum, Ang: Anjiotensin

17. A njiyotensin t! ile ilgili aşağıdaki ifadelerle ilgili hangisi yan lıştır? (Nisan 2004) A) Anjiyotensin il, AT1 reseptörlerini uyararak adrenal

B) C) D)

E)

medulladan aldosteron salıverilmesine neden olur Enalapril, anjiyotensin II oluşumunu azaltır Losartan AT1 reseptörlerini bloke ederek anjiyotensin ll’nin etkilerini azaltır Anjiyotensin II AT1 reseptörlerini uyararak G proteinleri aracılığıyla fosfolipaz C-beta’yı aktive eder Anjiyotensin IIAT1 reseptörlerini uyararak hücre içi kalsiyumunu arttırır

Aldosteron bir adrenal korteks hormonudur. Cevapları dikkatli okumak gerekmektedir. A şıkkındaki ‘medulla’ vurgusuna dikkat edilmezse korteks olarak algılanıp doğru cevap bulunamayabilir. D iğer seçenekler anjiyotensin aracılı sinal letimini doğru olarak açıklamaktadır. Anjiyotensin II Gq AT1 reseptörlerini uyararak vazokonstriksiyona neden olur. Fosfolipaz C aktivasyonu sonrasında IP3 ve kalsiyum artışına neden olur. Doğru cevap: A 18. D irekt renin inhibitörlerfni anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörlerinden ayıran özellik aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2012)

A ) Plazma renin aktivitesini düşürmeleri B) Plazma renin konsantrasyonunu düşürmeleri C) Anjiyotensin II düzeyini düşürmeleri D) Anjiyotensin II düzeyini yükseltmeleri E) Üriner aldosteron düzeyini düşürmeleri Bu sorunun cevabı; “A” seçeneğidir. Çünkü ACE inhibitörlerinin en önemli özelliklerinden birisi, bu ilaçlar anjiotensin II (A-II) oluşumunu engellerler. Dolayısıyla renin salınımı, A-N’nin negatif feed-back etkisinden kurtulduğu için hiperreninemi oluşur. Sonuçta ACE inhibitörleri, hiperreninemi ortaya çıkartırlar. Buna

karşılık Aliskiren gibi renin inhibitörü olan ilaçlar, renin’i baskılarlar. D iğer seçeneklere bakarsak; Plazma renin konsantrasyonunu düşürmek; hem renin inhibitörleri hemde ACE inhibitörleri İçin geçerli değildir. A-ll düzeyini düşürmek; ACE inhibitörleri ve renin inhibitörleri için geçerlidir. A-ll düzeyini yükseltmek; her iki ilaç grubu içinde geçerli değildir. Üriner aldesteron düzeyinde düşme; her iki ilaç grubu da A-ll düzeyini azalttıkları için, aldesteron düzeyini azaltırlar.

Doğru cevap: A

156 ◄

1 . A rteriyel

vazodilatör bir ilaç değ işikliklerd en hangisini

aşağıdaki oluşturur?

Propranolol bir beta blokördür. Verapam il bir kalsiyum kanal blokörüdür.

(Nisan - 2002)

Prazosin bir alfa 1 blokördür. Kionidin bir alfa 2 agonisttir.

A) B) C) D)

Kalp atım hızında artma Plazma renin aktivitesinde azalma Kardiyak output’ta azalma Plazma volümünde azalma E) Renal kan akımında azalma

Doğru cevap: D 3.

Soru genelde hipertansiyon tedavisinde kullanılan v a zo d ila tö r ilaçların vücutta neden olabildikleri refleks yanıtları sorguluyor.

A) Losartan B) Propranolol C) Minoksidil D) Labetolol E) Verapamil

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen İlaçlar

Arteriyel vazodilatör ilaçlar hızla sistemik tansiyonu düşürdükleri için vücutta buna karşı iki organda refleks ya n ıt gelişebilir. 1. K alpte refleks taşikardi: Buna bağlı kardiyak output’ta artış ve renal kan akımında artış 2.

Aşağıdaki ilaçlardan hangisi vasküler düz kas hücrelerinde potasyum kanallarını açarak antihipertansif etki gösterir? (Eylül 2004)

Soru antihipertansiflerirı etki sorgulamaktadır. Minoksidil potaasyum kanal aktivatörüdür.

Böbrekte: Su ve tuz retansiyonu

Bu nedenle bu ilaçlar diüretikler veya beta blokörler ile kombine edilebilirler.

mekanizmasını ve diazoksit

Minoksidil

Böbrekteki su ve tuz retansiyonu, renin anjiyotensin aldosteron (RAA) sisteminin aktivasyonu ile gelişebilir.

•

Etki mekanizması: ATP bağımlı potasyum kanal aktivatörüdür o

Doğru cevap: A •

2. A şağ ıd akilerd en hangisi direkt etkili vazodilatasyon yapar? (Eylül-96)

H ip e rp o la riz a s y o n la gevşetir

sadece

a rte rio lle ri

Ön ilaçtır: Aktif metabolitine dönüşerek etki eder (Aktif metaboliti: Minoksidil-sülfat)

Minoksidilin Yan etkileri

A) B) C) D)

Propranolol Verapamil Prazosin Hidralazin E) Kionidin

•

Taşikardi, Ç arpıntı, Anjina, Ö dem , Baş ağrısı, Terleme o

•

H idralazin ve m inoksidil direkt etkili vazodilatördür.

Tablo: Direkt Etkili Vazodilatatörler

Bu yan etkileri önlemek için, beta blokörler veya diüretikler ile kombinasyonu gerekebilir

H ipertrikozis: Bu n e d e n le lokal olarak kellik ted av isin d e de ku lla n ılır (A ndrojenik alopesi tedavisi)

Losartan bir anjiyotensin reseptör blokörüdür. N itrik Oksit Salımı

Kalsiyum Blokörü

Potasyum Aktivatörü

Dopamin A ktivatörü

Verapam il bir kalsiyum kanal blokörüdür.

0 Nitroprussid

Doğru cevap: C

0 Nitrat

0 Verapamil

0 Hidralazin

0 Diltiazem

0 Histamin

0 Nifedipin

0 Asetilkolin

Propranolol ve labetolol birer beta blokörlerdir.

0 Minoksidil 0 Diazoksid

0 Fenoldopam

4.

Lupus-benzeri sendrom a neden aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-89)

A) B) C) D)

Penisilin Oral kontraseptifler Ora! antikoagüianlar Hidralazin E) Tetrasikiin

olan

H id rafazin •

Metabolize olduğu enzim: N-asetilasyon o

•

Bu nedenle genetik polimorfizm nedeniyle yavaş asetilleyici olan kişilerde kullanıldığında etkisi uzar ve lupus benzeri sendroma neden olabilir

Yan etkileri: Lupus benzeri sendrom, Periferik nöropati, Refleks taşikardiye bağlı kardiyak iskemik hastalıklar, İmmün reaksiyonlar (Serum hastalığı, Vaskülit, Hemolitik anemi, Glomerülonefrit)

Doğru cevap: D

Lupus benzeri sendroma neden olan ilaçlar •

Fenitoin

•

Asebutolol

•

M etildopa

•

Hidralazin

•

Prokainamid, primidol, labetolol

•

Penisilamin

•

Sülfonam idler

5. K oroner arter hastalığı olan bîr hastada aşağıdaki an tihip ertansif ilaçlardan hangisinin kullanılm ası, m iyokart infarktüsüne neden olabilm esi açısından diğerlerine göre daha risklidir? (Eylül 2009) A) B) C) D) E)

Prazosin Minoksidil Hidralazin Enalapril Propranolol

Çeldiricisi kuvvetli bir soru. Hidralazin ve minoksidil arter gevşeten antihipertansiflerdir. Klinik kullanımları sırasında refleks taşikardi, sempatik aktivasyon, kalbin oksijen tüketiminde artış ve koroner iskemi gelişebildiği, temel textbook olan Goodman and Gilman’s, sayfa 860 ve 863’te net bir şekilde yazar. Bununla birlikte soruda miyokart infarktüsü denildiği için hidralazin doğru cevaptır çünkü Goodman and

Gilmans’da hidralazin için miyokart infarktüsü net belirtilmiştir. Enalapril, anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörü bir antihipertansiftir. Hem preloa’dı hem de afterload’ı azaltır. Miyokart infarktüsü (MI) ve kalp yetmezliğinde kardiyak mortaliteyi azaltır.

Propranolol, non-selektif beta blokördür.Negatif inotrop, dromotrop, kronotrop etkilidir. Anjinalı hastalarda egzersiz toleransını artırır. Tıpkı, ACE inhibitörleri gibi MI ve kalp yetmezliğinde kardiyak mortaliteyi azaltır. Prazosin alfa 1 adrenerjik reseptörlerin selektif blokörüdür ve bu grubun ortak özelliği senkop oluşturmalarıdır, koroner iskemiyi doğrudan tetiklemezler.

Doğru cevap: C

158 ◄

1.

S üksinilkolinin neden olduğu kardiyak aritmiyi aşağıdakiierden hangisi engeller? (Nisan 2009) A) B) C) D) E)

Lidokain Antikolinerjikler Beta blokörier Verapami! Digoksin

Burada Süksinil kolinin hatırlamamız gerekiyor.

Propranolol Teofilin

B) Digoksin D) Metil dopa E) İzoproterenol

kalp Bir

üzerindeki etkisini

ile kalpte bradikardiye neden olur... Bu durumda kalbi hızlandıracak bir ilaç grubu olan antikolinerjikler kullanılabilir.

Bradiaritmi Tedavisi

Soruda dolaylı yoldan kalbi yavaşlatacak ilaç sorgulanmaktadır. Seçenekler içinde bunu yapabilecek olan propranololdür.

Propranolol Endikasyonları •

Anjina pektoris tedavisi

•

Hipertansiyon tedavisi

•

Supraventriküler taşikardi tedavisi

•

A n tim u ska rin ik etki ile kalbi h ızlan d ıran : Atropin

•

Mİ tedavisi

•

Glokom tedavisi

•

Sem patom im etik etki ile kalbi hızlandıran: Izoproterenol

•

Migren profilaksisi

•

Hipertiroidizm

•

Örnek: Süksinilkolin kullanımına bağlı gelişen bradiaritmi tedavisinde faydalıdırlar

•

Panik anksiyetesi

a

Kardiyovasküler Sistemi Etkileyen İlaçlar

H ipertansiyonu olan anjîna pektoris hikayesi olan ve sin üs taşikardisini tedavi etm ek istediğiniz hastada Hk olarak aşağıdakiierden hangisini tercih edersiniz? (Eylül-2000) A) C)

depolarizan kas gevşetici olan süksinil kolin kardiyak muskarinik reseptörleri uyarabilir. Süksinil kolin kolinerjik etki

Doğru cevap: B 2.

3.

Lidokain ile ilgili aşağ ıdakiierd en hangisi yanlıştır? (Nisan-93)

Digoksin intoksikasyonunda kulla nılır B) Oral kullanılır C) Ventriküler aritmilerde kullanılır D) Lokal anestezik etkisi vardır E) Karaciğerde metabolize olur

•

Portal hipertansiyon

•

Fallot tetralojisi

•

Esansiyel tremor (ilk tercih)

•

İdiopatik subaortik stenoz

Doğru cevap: A

A)

Tablo: Antiaritmik ilaçlar Etki Mekanizm ası

Lidokain •

Antiaritmik ve lokal anestezik olarak kullanılabilen bir ilaçtır.

•

Karaciğerde ilk geçişte % 70 oranında metabolize olur. Bu yüzden oral kullanılm az.

•

En dar spektrumlu antiaritmiktir. Sadece ventriküler aritmilerde kullanılır.

• •

Tüm antiaritmikler içinde kalbe toksik etkisi en az olandır. Negatif inotrop etkisi yoktur.

1. Sınıf

Na+ kanalı blokajı

MI sonrası

-

TAD zehirlenmesi

-

Dijital zehirlenmesi

Doğru cevap: B

Etki

1A: Kinidin, Prokainamid, Disopiramid 1B: Lidokain, Meksiletin, Tokoinid, Fenitoin 1C: Flekainid, Enkainid, Propafenon

i Faz 0 (sıfır) j depolarizasyonu i yavaşlatır. ! Faz 3 j repolarizasyonu I kısaltır. j Faz 0 (sıfır) j depolarizasyonu j yavaşlatır. \

2. Sınıf

Beta blokajı

Propranolol, Metoprolol, Esmolol

| Fai‘.4İ:. j depolarizasyonu süpresse eder.

3. Sınıf

K+ kanalı blokajı

Bretilyum, Amiodaron

j

4. Sınıf

Ca++ kanalı blokajı

Verapamil, Diltiazem, Nifedipin,

Endikasyonları: -

ilaglar

m

Faz 3 repolarizasyonu uzatır. Aksiyon potansiyelini kısaltır.

FARMAKOLOJİ ► 159 4. A şağıdaki an tiaritm ik ilaçlardan hangisi “pacemaker” aktivitesini etkilem ez? (Nisan 2003) A) C)

Amiodaron Adenozin

B) Diltiazem D) Lidokain E) Sotalol

Adenozinin pacemaker üzerinde atriyoventriküier geçişi yavaşlatır.

V en triküler A ritm ilerde •

SA ve AV üzerinde etkileri yoktur

•

Ventriküler taşikardi + miyokard infarktüsü varsa: Lidokain, Prokainamid, Kardiyoversiyon

•

Ventriküler taşikardi + Kardiyak yapısal sorun yok ise: Verapamil, Beta blokör, Kardiyoversiyon

etkisi yoktur,

Pacemaker Aktivitevi Etkilemeyen Antiaritmikler:

Her Tip A ritm ide •

Amiodaron (Ancak en belirgin etkisi ventriküler aritmiler üzerinedir)

W olff-P arkinson-W hite Sendrom u

•

Adenozin

•

•

Dofetilid

•

Etkin tedavi: Radyofrekans ablasyon

•

İbutilid

•

AV’de reentry varsa: Adenozin

•

Vernakalant

•

Aberan ileti varsa: Prokainamid, Kardiyoversiyon uygulanır.

Doğru cevap: C

Negatif inotropikler kontrendike: V T riski artar

T aşiaritm iierde 5. Aşağıdaki kalsiyum kanal blokörlerinden hangisinin atriyoventriküier düğüm deki etkisi en g ü d ü d ü r? (Nisan 2005)

•

Kalsiyum kanal biokörleri

•

Beta blokörler

B radiaritm ilerde A) C)

Nikardipin Amlodipin

B) Verapamil D) Nifedipin E) Nimodipin

Kalsiyum kanal biokörleri kabaca kardiyoselektif veya vazoseiektif olarak iki ana gruba ayrılabilir. Verapamil ve diltiazem daha kardiyoselektif iken, dipin soyadlı ilaçlar vazoselektiftir. Atriyoventriküier düğüm kalpte bulunduğu için burada en fazla etkili olan ilaç kardiyoselektif\er olacaktır.

•

A n tim u ska rin ik etki ile kalbi h ızla n d ıra n : Atropin

•

S em patom im etik etki ile kalbi hızlandıran: İzoproterenol

•

Örnek: Süksinilkolin kullanımına bağlı gelişen bradiaritmi tedavisinde faydalıdırlar

AV’de Re>entry Adenozin

İle

Taşikardilerde:

C a2+ Kanal Blokerlerinden atriyoventriküier düğüm ü Baskılam a G üçleri: Verapamil> Diltiazem> Amlodipin=Felodipin=Nifedipin=Nikardipin

MI Sonrası Amiodaron

C a2+ Kanal Blokerlerinden K ardiyak Kontraktiliteyi Baskılam a Güçleri: Verapamil> Diltiazem> Amlodipin =Felodipin=Nifedipin>Nikardipin

İleri R efrakter Ventriküler Taşikardi / Fibrilasyonda: Bretilyum

6. Aşağıdaki antiaritm ik ilaçlardan hangisi ventriküler fibrilasyon tedavisinde kullanılır? (Eylül 2005) Diltiazem Propranolol

B) Kinidin D) Amiodaron E) Propafenon

En geniş spektrumlu anti-aritmik Amiodaronû ur. Amiodaron ventriküler taşikardi ve fibrilasyon tedavisinde kullanılır.

ANTİARİTMİK SEÇİMİ Supraventriküler (= Atrial) A ritm ilerde •

Ö rnek: Atrial fibrilasyo n, A trial flutter, Atrial taşikardi

•

Negatif dromotropik etkililer kullanılır

•

Adenozin (En etkili)

•

Beta blokörler (Grup II) o

•

•

Prokainamid,

Torseles de Pointes: Magnezyum, İzoproterenol

Ek Patoloji Kalp yetmezliği SA/AV disfonksiyonu, WPW Aort stenozu Miyokard infarktüs hikayesi Uzun QT Astım, Hipoglisemi, Periferik damar hastalığı Kardiyak transplant Diyare Kabızlık Prostat hipertrofisi, Glokom Artrit Akciğer hastalığı Tremor

Propranolol

Kalsiyum kanal biokörleri (Grup IV) o

Lidokain,

Tablo: Antiaritmiklerin kontrendikasyonları .

Doğru cevap: B

A) C)

Taşiaritmi:

G elişen

Verapamil, Diltiazem

Vernakalant (Multikanal blokörü)

Doğru cevap: D

Kontrendike Olan İlaç Disopiramid, Flekainid Negatif dromotropikler Bretilyum Flekainid Kinidin, Prokainamid, Amiodaron, Sotalol, Dofetilid, İbutilid Beta blokör, Propafenon Adenozin Kinidin Verapamil Disopiramid Prokainamid Amiodaron Meksiletin

16 0

◄TÜM TUS SORULARI

7. A şağıdaki antiaritm ik ilaçlardan hangisi atriyoven trikü ler düğüm ü etkileyerek refrakter periyodun uzam asına neden o lm az? (Eylül 2008)

A) Adenozin

< 0 - —

........ .....

~

Esmolol ka fe in , te o filin ve m e ta p ro te re n o l zehirlenme tedavisinde kullanılır.

B) Meksiletin

C) Sotalol

D) Verapamil E) Propranolol

r O ) -----------------------------------Torsades de Pointes (Polimorfik v e n trik ü le r ta ş ik a rd i)

Soru antiaritmik Haçların etki mekanizmalarını ve kullanılma yerlerini sorgulamaktadır. Grup IB antiaritmikler sadece sodyum kanalına etki ettikleri için sadece ventrikül kaynaklı aritmilerin tedavisinde kullanılırlar, atriyal bölgeye etkisizdirler.

Negatif Dromotropik İlaçlar 0

Beta blokörler (Propranolol)

0

Kardiyoselektif kalsiyum kanal blokörleri (Verapamil, Diltiazem)

0

Dijitaller (Digoksin)

0

Adenozin

Doğru cevap: B

F ra n s ız c a b ir c ü m le d ir. N o k t a la r ın dönüşü anlamına gelir. İz o e le k tr ik çizgide Q R S kompleks dönüşümleri ile gider. Hipotansiyon ve senkoba neden olabilir. V e n trik ü le r fib rilas yo n ve uzun Q T sendromu ile ilişikilidir. P atofizyoloji

8. A şağıdaki

ilaçlardan hangisi supraventriküler taşikardilerd e ku llanılm az? (Nisan 2009)

0 Q T uzaması

A) Digoksin

0 Prematür ventrikü ler taşikardi gelişir

B) Adenozin

E tiyolojide suçlanan ilaçlar

C) Lidokain D) Propranolol E) Verapamil Geçmiş yıllarda birçok kez sorulmuş bir soru. Lidokain en dar spektrumlu antiaritmiktir, sadece ventriküler aritmi tedavisinde kullanılır.

Supraventriküler Aritmi Tedavisi: • Adenozin (acil durumlarda ilk tercih, en güçlü) • Digoksin • Kalsiyum kanal blokörleri (Verapamil) • Beta blokörler (Propranolol - sotalol vb.) • Edrofonyum

Doğru cevap: C 9. A şağ ıd akilerd en hangisi, acil durum larda kısa süreli b e ta l adrenerjik reseptör blokajı için ö ncelikle tercih edilen antiaritm ik ilaçtır?

(Nisan 2012)

0 İla ç la r: A n tiaritm ikle r (Amiodaron, Sotalol, İb u tilid , Dof etilid, Disopiramid, Prokainamid, F le k a in id ), A n tip s ik o tik le r (T io rid a z in , M e s o r id a z in , K lo rp ro m a z in , P im o zid , Haloperidol, D rop erid o l), Antidepresanlar (S italop ram ), A n tib iy o tik le r (E ritro m isin , Moksifloksasin, Sparfloksasin, Klaritromisin, P e n ta m id in ), A n tim a la r y a l (K lo ro k in , H a lo f a n t r in ) , O p io id le r (L e v o m e ta d il, M e ta d o n ), A n tih is ta m in ik (A s te m iz o l, T e r f e n a d in ) , P r o k in e t ik le r (S is a p r id , Domperidon) Antineoplastikler (Vandetanib, Arsenik trio ksid ) Hipolipidemik (Probukol), Antimanik (Lityum ), Antianjinal (Bepridil) 0 E l e k t r o l i t b o z u k lu k la r ı : H ip o k a le m i, Hıpomagnezemi, Hipokalsemi

—

—

—

-------------------------------------------------—

—

—

Torsales de Pointes tedavisi

B) Esmolol

A) Sotalol

C) Propranolol

D) Atenolol E) Asebutoiol

Oldukça kolay bir soru. Çünkü bu sorunun varyantları daha önceden pek çok kez soruldu. Seçeneklerde bulunan Esmolol; en kısa etkili beta blokördür. Bu özelliğinden dolayı pek çok kez soruldu. Bu beta blokör kısa etkili olması nedeniyle, özellikle acil durumlarda ve supraventriküler aritmilerde tercih edilmektedir. Diğer seçeneklerde bulunan ilaçların hepsi; diğer beta blokörlerdir. Uzun etkilidirler. Acil durumlarda tercih edilmezler.

Doğru cevap: B

0 Ventriküllerde anormal repolarizasyon

1. Neden olan durum biliniyorsa d üzeltilir veya ilaç kesilir o Hipokalemi d ü ze ltilir o Hipomagnezemi d ü ze ltilir o Aksiyon potansiyelini uzatan ilaç (Grup 1C / I I I ) kullanımı kesilir 2. Aksiyon potansiyelini kısaltacak ilaç verilebilir (Beta Blokör) 3. H e m o d in n m is i s ta h il olm ayan h a s ta d a : Kardiyoversiyon ya p ılab ilir. En etk in tedavi pacemaker (Kalp pili) takılm asıdır.

FARMAKOLOJİ ► 161 10. Aşağıdaki an tiaritm ik ilaçlardan hangisi, sın ıf I grubuna dâhildir? (Nisan 2013)

Prokainamid Amiodaron Esmolol Dronedaron Verapamil

Antiaritmik ilaçların sınıflamasına yönelik bir bilgi sorusudur. Gruba üye olan ilaçların bilinmesi istenmektedir. Ders notları içerisinde yer alan aşağıdaki tabloda, antiaritmik ilaçların sınıflaması yer almaktadır. Aşağıdaki tablodan da görülebildiği seçeneğinde yer alan prokainam id sınıf (grup) eder.

gibi

“A”

1 grubundadır ve sodyum kanal blokajı ile etki

“B” seçeneğinde yer alan am iodaron sınıf (grup) 3 olup potasyum kanal blokürlerindendir. “C ” seçeneğinde yer alan esm olol, sınıf (grup) 2 olup beta reseptör blokürüdür. “D” seçeneğinde yer alan dronedaron, sınıf (grup) 3 olup potasyum kanal blokürlerindendir. “E” seçeneğinde yer alan verapam il ise sınıf (grup) 4 olup kalsiyum kanal blokürlerindendir.

• Lupus oluşturabilen Prokainamid

a n ti-a ritm ik

ila ç ...

Doğru cevap: A 11. Benign prostat hiperplazisi ve glokom u olan bir hastada, aşağıdaki antiaritm ik ilaçlardan hangisi kullanılm am alıdır? (Nisan 2013)

A) Digoksin B) Disopiramid C) Verapamil D) Propafenon E) Kinidin Antiaritmik bir ilacın advers etkileri, dolaylı yoldan bir kontrendikasyon sorusu olarak karşımıza çıkmıştır. Seçenekler içerisinde yer alan antiaritmik ilaçlardan antikolinerjik advers etkileri olan sorulmaktadır. Antikolinerjik etkilerden bazıları olan idrar retansiyonu, pupil dilatas- yonu ve buna bağlı görme bulanıklığı, benign prostat hiperplazisi ve glokom için kontrendike durumlardır.

E k P a to lo ji

K o n t r e n d ik e O la n İla ç

Kalp yetm ezliğ i

Disopiram id, Flekainid

SA/AV disfonksiyonu, WPW

N egatif drom otropikler

Aort stenozu

Bretilyum

M iyokard infarktüs hikayesi

Flekainid

Uzun QT

Kinidin, Prokainamid, Amiodaron, Sotalol, D ofetilid, İbutilid

A stım , Hipoglisem i, P e rife rik dam ar hastalığı

Beta blokör, Propafenon

Kardiyak transplant

Adenozin

Diyare

Kinidin

Kabızlık

Verapamil

Prostat hipertrofisi, Glokom

Disopiramid

A r tr it

Prokainam id

Akciğer hastalığı

Amiodaron

Tremor

Meksiletin

Digoksin, sodyum-potasyum ATPaz inhibitörü bir ilaçtır. Atriyal flatter ve fibrilasyon tedavisinde kullanılır. Disopiram id, sınıf 1A antiaritmik bir ilaçtır ve çok belirgin antikolinerjik advers etkileri vardır. Verapam il, sınıf 4 (kalsiyum kanal blokürü) antiaritmik bir ilaçtır ancak antikolinerjik etkileri yoktur. Propafenon sınıf 1C antiaritmik bir ilaçtır. Sodyum kanal blokürü ve bir beta blokürdür. Beta blokür etkisinden dolayı astım,hipoglisemi, periferik damar hastalığı kontrendike durumları oluşturur. Kinidin sınıf 1A antiaritmik bir ilaçtır. Sodyum kanal blokajı yapar ancak aynı zam anda antikolinerjik etkisi de bulunmaktadır.

Huzursuzluk ve düşmanlık semptomları olan kronik anksiyetelerin uzun süreli tedavisinde yararlıdır. •Alkolün SSS’ni baskılayıcı etkisini artırmaz 1Bağımlılığa nadiren neden olur

Buspiron Hidroksizin

Barbitüratlar Barbitüratlar toleransa neden olurlar. Kendilerini metabolize eden enzimleri indükler, fiziksel bağımlılık oluşturur ve ağır çekilme semptomlarına yol açarlar.

Şekil: Bazı anksiyolitik ve hipnotik ilaçların terapötik avantaj ve dezavantajları

Penisilam in kurşun tedavisinde kullanılır.

şelatörüdür,

Wilson

hastalık

Aşağıdakilerden hangisi benzodiazepin toksisitesinde antagonist olarak kullanılır? (Eylül 2006)

A) Midozolam Fenobarbital bir olarak kullanılır.

barbitürat

türevidir,

Etanol metanol zehirlenmesinde kullanılır.

Doğru cevap: C

antiepileptik

B) Flumazeni! C) Naloksan D) Niketamit E) Dantrolen Bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

18.

Morfin intoksikasyonunda naloksan kullanılır.

2 6 4 4 TÜM TUS SORULARI Benzodiazepinler arasında alprazolam panik bozuklukta diğer benzodiazepinlere göre üstündür. Bu soruda buspiron çeldirici şıktır. Soruda acil

Barbitürot İntoksikasyon Tedavisi

serviste hızlı etkili soruluyor, oysa buspiron etkisi 1-3 haftada ortaya çıkar. Yaygın anksiyete durumunda kullanılır. Ancak panik atakta etkili değildir.

Klinik: Solunum depresyonu (Hipoksi, Atelektazi, Ödem, Bronkopnömoni), S S S depresyonu, Kardiyovasküler sistem depresyonu (Şok, Bradikardi) 0 Antagonisti: Yoktur

Benzodiazepin En d îkasyo niarı

0 Flumazenilin etkisi: Yoktur

•

0 Solunum desteği verilir, gerekirse mekanik ventilasyon yapılır. 0 Hemodinamik sistemi stabilize etmek için: Dopamin verilir

•

0 S a n tra l sin ir sistem i stim ülanları kullanılmamalıdır, fataliteyi arttırırlar.

•

A şağıdakiierden hangisi o lm am asın a karşılık BZ1 agonistidir? (Eylül 2002)

Kas spazmlarında: Diazepam (Santral etkili kas gevşeticidir)

0 Eliminasyonu hızlandırmak için: İdrar alkalize edilir + Hasta hıdrate edilir

19.

Epilepside (Status epileptikusta intravenöz, Febril konvülziyonda rektal yoldan): D iazepam tercih edilir

•

bir benzodiazepin (o m e g a l) reseptör

Anksiyetede o

Kronik anksiyetede: D iazepam , Klorazepat (Uzun etkili oldukları için)

o

Panik Atakta / Agorafobide (Antideprasan etkisi de olan): Alprazolam tercih edilir

Anestezi premedikasyonunda: M idazolam & Diazepam tercih edilir

■ Genel anestezi indüksiyonunda / Kısa süreli cerrahi işlem için: Midazolam (Kısa etkili)

A) Alprazolam

B) Klorazepat C) Zolpidem D) Flurazepam E) Klordiazepoksit

•

Alkol yoksunluk sendrom unda: D iazepam ,

•

Akut manide ve hareket bozukluklarında:

Atipik Benzodiazepin Türevleri

•

Klordiazepoksit (Uzun etkili oldukları için) Klorazepat

İnsomnia tedavisinde: Temazepam, Estazolam, Flurazepam, Kuazepam, Triazolam

*

Ön ilaç olmayan: Zolpidem

*

Aldehit dehidrogenaz ile metabolize olan kısa etkili: Zaleplon

*

~ 0D —

^ —

— —

---------------—

~

^

—

Ariksiyolitik etki de benzodiazepinler, barbitü"raflardan daha etkilidirler.

Diğerleri: Eszopiklon, İndiplon

Atipik Benzodiazepinlerin Özellikleri Doğru cevap: A *

Etki süreleri: Kısadır

*

Benzodiazepin reseptörüne (= BZ1= O m e g a l) parsiyel agonist etki gösterirler

*

Antikonvülzan etkileri: Yok

*

Kas gevşetici etkileri: Yok

*

Benzodiazepinlere üstünlükleri: Fizyolojik uykuyu etkilememeleridir

*

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar ı

A şağıdakiierden hangisi deliryum , agresyon ve şiddet gibi santral sin ir sistem iyle ilgili ciddi istenm eyen etkilere yol açan bir hipnotiktir?

(Eylül 2007)

E n d ik a s y o n la rı: Uyku bozu klu ğu (İn s o m n ia tedavisinde kullanılırlar)

Doğru cevap: C 20.

21.

A) Triazolam

B) Zolpidem C) Pentobarbütal D) Flurazepam E) Fenobarbütal

Özellikli B enzodiazepinler

Panik atak ile acil servise getirilen bir hasta için, kaygı giderici ve sakinleştirici olarak aşağıdakiierden hangisi tercih edilm elidir?

•

B) Buspiron D) Baklofen E) Fenobarbital

etkililer:

F lu ra z e p a m ,

D ia ze p a m ,

•

Kısa etkililer: Midazolam (Dormicum®) < Triazolam (Triazolam hızla inaktive edilir)

•

Santral sinir sisteminde agresyon ve şiddete eğilim oluşturan: Triazolam

(Eylül 2005) A) Alprazolam C) Kafein

Uzun

Kuazepam

•

Farklı

aktif m etabolit

Oksazepam, Lorazépam

oluşturm ayanlar:

FARMAKOLOJİ ► 265 •

Faz I reaksiyonları ile m etabolize olm ayanlar: Oksazepam, Lorazépam, Temazepam

•

S a d e c e p a r a n te r a l y o ld a n u y g u la n a n la r : Midazolam (Diğerleri oral yoldan kullanılır) o

Hem oral hem de p a ra n te ra l (IM , IV ) uygulanabilenler: Diazepam, Klordiazepoksit

o

Aynı zam anda rektal yoldan da uygulanabilen: Diazepam

•

Suistimal ihtimali yüksek olan, amnezi yapabilen: Flunitrazepam (Rohypnol®)

•

Antikonvülsan etki selektivitesi yüksek olanlar: Klonazepam, Nitrazepam, Nordazepam’dır

Doğru cevap: A

insomnia Tedavisinde Kullanılan İla ç la r 0 M e la to n in re s e p tö r ag o nistr. R a m e lte o n (Rozerem ® ) 0 B e n z o d ia z e p in t ü r e v le r i: E s ta z o la m , F lu ra z e p a m , Triazolam

Tem azepam , K u azep am ,

0 B a r b it ü r a t t ü r e v le r i: A m o b a r b ita l, Butabarbital, Pentobarbital, Sekobarbital 0 A tip ik benzodiazepin tü re v le ri: Zolpidem (Am bien®), Zaleplon (Sonata® ) 0 A tip ik antidepresan: Trazodon (D esyrel® )

Tablo: Benzodiazepinlerin etki sürelerine göre sınıflandırılması Uzun e tk ilile r • • • • • • • •

Diazepam Flurazepam Klonazepam Klorazepat Klordiazepoksit Kuazepam Medazepam Prazepam

Orta e tk ilile r • • • • • • •

Alprazolam Lorazépam Oksazepam Bromazepam Estazolam Halazepam Temazepam

Kısa e tk ilile r • Midazolam • Triazolam

mmsmmmmmmmmmmm

Doğru cevap: A 23. A şağıdaki benzodiazepin türevi h ipnotik ilaçlardan hangisi kullanıldığında sabaha sarkan sedatif etki diğerlerine göre daha az görülür? (Eylül 2009)

0 Antihistam inikler ( Sedat'ıf etk i için I . nesiller te c ih e d ilir): D ife n h id ra m in (B e n a d ry l® ), Doksilamin

A) Diazepam C) Flurazepam

0 Diğer s e d a tifle r: Kloralhidrat, M eprobam at

Soru dolaylı yoldan, sabaha sarkan etkinin olduğunu söyleyerek, kısa etkili ilacı sormaktadır. Ayrıntılı bilgi için bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

22. Aşağıdaki benzodiazepinlerden hangisi 10-15 dakika sürecek bir cerrahi işlem için genel anestezi oluşturm ak am acıyla tek başına kullanılabilir?

B) Triazolam D) Klorazepat E) Klordiazepoksit

Doğru cevap: B

(Eylül 2008) 24. Aşağıdakilerden hangisi G A B A A’ya bağlanarak etki g österm ez? (Nisan 2009)

Midazolam Propofol Klordiazepoksit Flurazepam Klorazepat

A) Diazepam

C) Bromokriptin

Soru yapılacak cerrahi sürenin kısalığına işaret ederek, kısa etkili olan benzodiazepin türevini sorgulamaktadır. Sorunun çeldirici şıkkı propofoldür. Ancak propofol bir benzodiazepin türevi değildir. M idazolam en kısa etkili benzodiazepin türevidir. Klordiazepoksit, klorazepat ve flurazepam uzun etkili benzodiazepin türevleridir ve kısa süreli cerrahi müdahalelerde kullanılmaz. Propofol, yatış gerektirmeyen kullanılan bir genel anesteziktir.

müdahaleler

için

B) Zolpidem D) Zaleplon E) Pentobarbütal

Burada soruyu çözebilmek için hipnosedatif ilaçların GABA reseptöründeki klor kanalını açarak, nöronda hiperpolarizasyon oluşturduğunu hatırlamamız gerekiyor. Başlıca hipnosedatif ilaçlar benzodiazepinler, barbitüratlar ve atipik benzodiazepinlerdir. Diazepam bir benzodiazepindir. Pentobarbütal bir barbitürat türevidir. Zolpidem ve zaleplon türevidir.

birer atipik benzodiazepin

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

A) B) C) D) E)

266 ◄TÜM TUS SORULARI G A B A A reseptörü üzerinden etki eden ilaçlar:

Hrpnosedatiflerin Tolerans G elişm eyen Etkileri

Benzodiazepinler

•

Barbitüratlar Atipik benzodiazepinler(zolpidem, zaleplon, zopiklon, eszopiklon)

B e n z o d ia z e p in le r in etkileri:

•

Anksiyolitik etki: Bu nedenle uzun süre anksiyete tedavisinde kullanılabilirler,

o

Solunumu depresyonu: Bu nedenle her zaman doz aşımında bu risk vardır.

Barbitüratların tolerans gelişm eyen etkileri: o

İnhalasyon anestezikleri

g e liş m e y e n

o

Benzodiazepin inverse agonistleri (beta carbolin) Etanol

to le r a n s

Antikonvülzan etki: Bu nedenle uzun süreli epilepsi tedavisinde kullanılabilirler.

Pregnenolon

Doğru cevap: D

G A BA -A reseptörü & İlişkili ilaçlar Et Hipnosedatifler GABA-A’ya bağlanarak etki ettikleri için, bu reseptörü bloke ed en pikrotoksin ve pentilentetrazol’un oluşturduğu eplepsileri de tedavi edebilir.

26. A şağıdakilerden hangisi sedatif hipnotik o larak kullanılm az? (Eylül 2011) A) B) C) D) E)

Meprobamat Fenobarbital Zaleplon Kloral hidrat Feibamat

Oldukça kolay bir sorudur. Feibam at; G lutam at NM D A reseptörlerinin glisin bağlanm a yerini bloke eden bir antiepileptiktir. Böylece endojen glisine ait eksitatör etkinliği azaltır. Parsiyel nöbetlere karşı etkilidir. F enobarbital bir barbitürattır ve sedatif hipnotik etki oluşturmak amacıyla kullanılır. Zaleplon atipik benzodiazepin agonistidir. dalma problemi olan hastalarda kullanılır.

Uykuya

K loralhidrat vücutta alkole dönüşerek etki ortaya çıkartan bir sedatif hipnotiktir. M eprobom at yan etkilerinin fazlalığı kullanımı olmayan bir hipnosedatiftir. Not: Barbitüratların reseptöre bağlandığı yer farklı olduğu için, bir benzodiazepin reseptör blökörü olan flumazenil ile etkilerinin önlenemeyeceğine dikkat ediniz

Doğru cevap: C 25. B enzodiazepinlerin aşağ ıdaki etkilerinden hangisine karşı tolerans g eliş m e z? (Eylül 2009) A) B) C) D) E)

Hipnotik etki Sedatif etki Antiepileptik etki Solunumu deprese edici etki Uykunun dönemleri üzerine etkileri

Sorulduğu dönemin oldukça zor sorularından biriydi. Burada sedatif ve anksiyolitik etkinin farklı kavramlar olduğunu bilmek gerekir.

nedeniyle

Doğru cevap: E 27. A şağıdakilerden hangisi kullanılm az? (Eylül 2011) A) B) C) D) E)

anksiyete

tedavisinde

Buspiron Zaleplon Zolpidem Alprazolam Primidon

Oldukça kolay, direkt bilgi ölçen bir sorudur. Prim idon antiepileptik ilaç grubundan bir ilaçtır ve esansiyel tremor tedavisinde faydalıdır. Ancak anksiyolitik etki oluşturmaz.

FARMAKOLOJİ ► 267

Tablo: Hipnosedatif ilaçlar;

* • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

B arb itü ratlar

Atipik Benzodiazepinler

Flurazepam Diazepam (Diazem®) Klordiazepoksit Kuazepam Klorazepat Klonazepam Klobazam Medazepam Halazepam Prazepam Alprazolam Estazolam Lorazépam (Ativan®) Temazepam Nitrazepam Nordazepam Flunitrazepam Nitrazepam Oksazepam Brotizolam Demoksepam Triazolam Midazolam (Dormicum®)

• • • • •

'.

Zaleplon Zolpidem Zolpiklon Eszopiklon İndiplon

\V

Buspiron; limbik sistemdeki 5-H T 1A reseptörlerine parsiyel agonistik etki ile anksiyolitik etki oluşturur. Zaleplon

ve Zolpidem atipik benzodiazepin agonistleridir. Benzodizepin reseptörlerine parsiyel agonisttirler, ancak benzodiazepin yapısında değildirler. Anksiyolitik etki oluştururlar. Etkileri hızlı başlayıp, çabuk bittiği için uykuya dalma problemi olan hastalarda kullanılırlar. Fizyolojik uykuyu en az etkileyen hipnosedatiftir.

Alprazolam

bir benzodiazepindir. Çok güçlü anksiyolitik etki ortaya çıkartır. Bu nedenle de panik bozukluklarının tedavisinde tercih edilir.

“OD------------------------ Vücutta fen o barb itale dönüşen a n tiep ilep tik... Primidon

: •' v'/v: '■:'l'yy--.

• • • • • • • • • • • • • « •

Diğerleri • • • • • • • • • • • •

Fenobarbital Barbital Pentobarbital Allobarbital Butabarbital Siklobarbital Aprobarbital Amobarbital Mefobarbital Sekobarbital Heksobarbital Tetrabarbital Tiamilal Tiopental Metoheksital

Kloralhidrat Paraldehit Meprobamat Etomidat Klometiazol Propofol Etanol Ramelteon Etilklorvinil Bromid Difenhidramin Doksilamin

.

Temelde

güçlü

anksiyolitik

olan

ilaçlar

benzodiazepinlerdir. Ancak benzodiazepinler, motor koordinasyonu bozarak araç kullanmayı olumsuz etkiler ve antikonvülzan özellikleri vardır. Bu nedenle seçenekler içerisinde hem bu özellikleri olmayan hem de etkisi geç başladığı için, akut anksiyete değil, kronik anksiyete için endike olan bir ilaç aranmalıdır.

Zolpidem, benzodiazepin reseptörü parsiyel agonisti olan bir ilaçtır. Etkileri hızlı başlayıp, çabuk bittiği için uykuya dalma problemi olan hastalarda (insomnia) kullanılırlar.

Buspiron, 5-H T reseptörlerinin parsiyel agonistidir ve kronik anksiyetede kullanılır. Benzodiazepin olmadığı için araç kullanmayı olumsuz etkilemez ve antikonvülzan etkileri de yoktur. Etkisi 1-2 hafta sonra ortaya çıkar. Lorazépam orta etki süreli bir benzodiazepindir.

Doğru cevap: E

Butobarbital orta etki süreli bir barbitürattır. Güçlü antikonvülzandır.

28. A raç kullanm ayı o lu m suz etkilem eyen, antikonvülzan etkileri olm ayan ve etkisi 1-2 hafta içinde ortaya çıkan an ksiyo litik ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2013)

Ramelteon, melatonin reseptör (MT, & M T2) agonistidir. Geçici ve kronik uykusuzlukta (insomnia) kullanılır. Anksiyolitik etkisi yoktur.

A) Zolpidem C) Lorazépam

B) Buspiron D) Butobarbital E) Ramelteon

Soruda, anksiyete tedavisinde kullanılan bir ilaç sorgulanmakta ve bu anlamda bir endikasyon sorusu şeklinde görülmektedir. Ancak ilaca ait bazı çok temel özellikler de belirtildiğinden farklı hipnosedatifler veya başka grup ilaçlar içerisinden seçim yapılması istenmektedir.

“C D — — ------------------------------------------------------• Lim bik sistem deki 5 - H T 1 A re s e p tö rle rin e parsiyel agonistik e tk i g ö s terir. . . Buspiron

Doğru cevap: B

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

Benzodiazepinler

268 <

1. Suksinilkolinin etkilerinin uzaması (süksinil kolin apnesi) aşağıdaki m ekanizm alardan hangisi ile oluşur? (Eylül 2006)

A) Anafilaktik reaksiyon B) Plazma kolinesteraz eksikliği C) Akut tolerans D) İlacın hızlı hidrolizi E) Aktif radikal oluşumu

Psödokoiinesteraz

0 Enzimin bulunduğu yer: Plazma 0 Bu enzim ile yıkılan ilaçların yarı

ömrü hızla m etabolize oldukları için genellikle: Kısadır

0 Bu enzim ile yıkılan ilaçlar o Asetilkolin (N o ro tra n s m itte r) o A trop in (Antim uskarfnik p arasem patolitik

Süksinil kolin plazma psödokolinesterazı tarafından parçalanır. Bazı bireylerde bulunan atipik psödokolinesteraz Süksinil kolini yavaş parçalar. Bu enzime sa­

ilaç) o Skopolamin (H a re k e t hastalığı tedavisinde kullanılan parasem patolitik)

hip kişilerde (kişi heterozigot veya homozigot olabilir) Süksinil kolinin oluşturduğu apne ilaç kesildikten sonra da devam eder.

o Mivaküryum (Kısa etk ili nondepolarizan kas gevşetici) o Süksinilkolİn (Kısa e tk ili depolarizan kas gevşetici)

Plazmada dibukain sayısı (kişinin plazma kolinesterazının dibukain tarafından inhibisyon oranıdır) saptanır, bu kişilerde başka bir çizgili kas gevşetici kullanılır.

o E s te r yapıdaki lokal a n e s te zik le r (E s te r yapıdaki lokal an esteziklerin yarı ömrü amid yapıda olanlardan daha kısadır)

Doğru cevap: B

2.

Süksinil kolin apnesi olan hastalarda eksik olan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül - 90)

o Rem ifentanil (Kısa etk ili opıoid analjezik)

4. A şağıdakilerden hangisi uzun süre kullanıldığında süksinilkoiin apnesine neden olur? (Eylü! - 89)

A) MAO - A

B) Psödokoiinesteraz C) COMT D) MAO - B E) Asetilkolin reseptörü B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B 3.

Pseudokolinesteraz enzim eksikliğinde aşağıdakilerden hangisi görülebilir? (Nisan - 93) A) Senkop

B) Koma C) Aplastik anemi

D) Asetaldehit sendromu E) Operasyondan sonra apne nöbetinin uzaması B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: E

Neostigmin Organofosfat Fizostigmin Karbakol E) Betanekol

A) B) C) D)

Süksinil kolin apnesi, aslında süksinil kolin verilenlerde genetik bozukluğa bağlı olarak seyrek görülen fakat tehlikeli bir durumdur. Plazmada süksinil kolini geç ve zor parçalayan atipik ko lin esterazlar bulunur.

Trazodon= Amitriptilin= Doksepin

FARMAKOLOJİ ► 285 Enazsedatifantidepresanlar: Bupropin,venlafaksin, atomoksetin, tranilsipromin, selegilin, protriptilin ve daha az oranda S S R I’lar.

18.A şağıd aki antidepresan ilaçlardan antim uskarinik etkisi en azd ır? A) Amitriptilin C) Protriptilin

Doğru cevap: B

•

B) Sertralin D) Triptofan E) p-Kloramfetamin

En fazla seksüel disfonsiyona ve ganstrointestinal sistem intoleransına neden olanlar: SSRI o

S S R I’ların: Kardiyak yan etkileri, obezite riski, antikolinerjik yan etkileri, sedatif ve hipotansif yan etkileri hemen hemen hiç yoktur. Çünkü histamin, alfa 1 ve muskarinik reseptörler üzerine etkileri yoktur.

o

Seksüel disfonksiyon riskinin yüksek olduğu bir diğer grup ise: MAO inhibitörleridir

Fluoksetin ve sertralin serotonin geri alimim selektif olarak inhibe eden antidepresan ilaçlardır. Triptofan serotoninin vücutta sentezlendiği öncül maddedir.

•

P-kloramfetamin beyinde serotonerjik sinir uçlarını tahrip eder ve serotonin düzeyini düşürür Ketanserin 5-HT2 reseptör antagonistidir. Serotonin düzeylerinde bir değişikliğe neden olmaz. Ayrıca a lfa lblokör etkisi nedeniyle vazodilatasyon sağlar. Reynaud sendrom tedavisinde kullanılır. Sertralin, paroksetin, fluvoksamin ve sitalopram

B) Doksepin D) Fluoksetin E) Nortriptitin

Antidepresanlar

17. Aşağıdakilerden hangisi, etkisini endojen serotonin m iktarını d eğ iştirerek etki g österm ez? (Eylül 2003) A) Fluoksetin C) Ketanserin

hangisinin

En fazla kardiyak yan etkilere, kilo alım ına ve antikolinerjik yan etkiye neden olanlar: TAD o

TAD’ların: Ganstrointestinal sistem yan etkileri ise minimaldir

Doğru cevap: D 19. Aşağıdakilerden hangisi 5-H T’nin geri alimim inhibe ederek sinaptik 5-HT düzeyinin artm asına neden olur? (Eylül 2006)

birer S SR I’dır.

A) Fluoksetin

B) Rezerpin D) p-klorofenilalanin E) Ketanserin

C) Amfetamin

Doğru cevap: C

Doğru cevap: A A n tid e p r e s a n ila ç la r

U p ta k e in h ib itö rle ri M A O e n z im in h ib itö rle ri *Mirtazapin (5-HT/NA)

A tip ik a n tid e p r e s a n la r

S e le k tif s e ro to n i re u p ta k e in h ib itö rle ri (5 -H T ) SSRI

- Bupropion (DA/NA?) - Nefazodon (5-HT) - Trazodon (5-HT) - Atomoksetin (NA) - Duloksetin (NA/5-HT) - Reboksetin (NA)

- Fenelzin -Pargilin - Tranilsipromin - Isokarboksazid.

MAO A

T ris ik lik y a p ıd a u p ta k e in h ib itö rle ri

N o n s e le k tif u p ta k e in h ib itö rle ri (5 -H T 7 N A /D A ) - imipramin -Amitriptilin - Klomipramin -Trimipramin - Doksepin

MAO A+B

S e le k tif n o ra d re n a lin r e u p ta k e in h ib itö rle ri (N A ) - Desipramin - Nortriptitin - Proriptilin - Maprotilin - Oksaprotilin - Amoksapin —►

(NA/DA)

Nonselektif TAD'ler en fazla kardiyotoksisite ve otonom yan etki oluşturan gruptur.

•Mirtazapin otoreseptör blokajı yaparak sinaptik aralığa serotonin salınımını arttırır. Uptake blokajı yapmaz. Mianserin de benzer etki mekanizmasına sahiptir. Bununla birlikte mianserin az da olsa noradrenalin

Şekil: Antidepresan ilaçların sınıflandırılması

286 ◄TÜM TUS SORULAR!

< 0 -----------------------------•

N efazodon en kısa eliminasyon yarı ömrüne sahip antideprasandır. Protriptilin ise en uzun eliminasyon yarı ömrüne sahiptir.

•

Desipramin N A re-uptake'ini en güçlü bloke eden antideprasandır. M aprotilin ise N a re uptake'ine en s e le k tif olandır.

•

Bupropionun N A , 5 -H T v e dopamin re-uptake'i ile alakası yo ktu r. Dopamin agonistik etkisi olan te k antidepresandır. Prokonvülzan ve ajitasyon etkisi belirgindir. N iko tin bağımlılarında öncelikli te rc ih edilir.

***B upropion en az seksüel disfonksiyon yapan antideprasandır. •

Amoksapin; b ir antipsikotik olan loksapinin m etab olitfdir ve kendisi de dopamin reseptö r blokörüdür. -

Hem b ir nöroleptik hem antidepresandır. Bu yüzden psikotik depresyonda öncelikli te rc ih edilm elidir.

-

Amoksapin ekstrapiramidal yan etkileri olan te k antideprasandır.

* * * b o p a m in a g o n is ti olan a n tid e p ra s s a n ; B u p ro p io n , dop am in a n ta g o n is ti olan antideprasan ise amoksapindir. *■ M irta za p in de Bupropion gibi re-uptake inhİbisyonu yapmaz. A yrıca seksüel disfonksiyon yapıcı etkisi çok azdır. (Bupropion gibi) M ir­ tazapin antihistam inik e tk i gücü en yüksek antidepresandır.

20. Depresyon tedavisinde kullanılan fluoksetinin etki m ekanizm asıyla aşağıdaki ifadelerden hangisi

sertralin ve ilgili olarak doğrudur?

(Aralık 2010) A} 5-HT1A reseptörlerini bioke ederek sinapsta düzeyini artırır. B) 5-HT taşıyıcısını aktive ederek sinapsta düzeyini artırır. C) 5-HT1D reseptörlerini uyararak sinapsta düzeyini artırır. D) 5-HT taşıyıcısını inhibe ederek sinapsta düzeyini artırır. E) 5-HT1a reseptörlerini aktive ederek sinapsta düzeyini artırır.

5-HT 5-HT 5-HT 5-HT 5-HT

Reuptake (gerialım) inhibisyonu yapan antideprasan ilaçların isimleri ve etki mekanizmalarının sorgulandığı b ir sorudur. Selektif serotonin reuptake blokörleri (SSRI), sinaptik kavşaktaki serotoninin nörona gerialımını bloke ederek sinaptik kavşakta serotonin biriktiren antidepresan ilaçlardır. Soruda belirtilen fluoksetin, bir selektif serotonin reuptake blokörü (SSRI) grubu antidepresandır.

Doğru cevap: D 21. 5-HT ve dopam in’e kıyasla, noradrenalin için daha selektif bir geri alım inhibitörü olan antidepresan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2011)

A) Sertralin C) Imipramin

B) Trazodon D) Reboksetin E) Venlafaksin

•

T ianeptim Tianeptin ilginç bir ilaçtır, Diğer antidepressanların aksine nöronlara serotonin g e ri alimim aktive eder. Glutamat üzerinden e tk ili olduğu düşünülüyor.

Bu soruda noradrenalin geri alımına diğerlerine göre daha selektif antidepressan yani NSRI (noradrenalin selektif re-uptake inhibitörleri) ’lardan biri sorulmaktadır.

•

R e b o k s e t in : S e l e k t i f inhibitörüdür (S N R I).

R e b o k s e tin :

•

F lu o k s e t ın în a k t if m e ta b o liti olan n o rf luoksetinin 2 4 0 saatlik yarı ömrü vardır. A y rıc a flu o ks etin TCA yıkımından sorumlu CyPD26'nın güçlü inhibitörüdür.

•

Fluvoksamin sitökrom P450 enzim lerini en çok inhibe eden S S R I'd ır. Ö zellikle CYP3A4'ü inhibe eder. Astem izol ve terfen ad in e bağlı ka rd iyo to ksisite görülebilir. T eofilinin yarı ömrünü u zatır.

NA

r e -u p ta k e

NA geri alım pompasını inhibe eder. NA geri alimim seçici olarak inhibe ettiğinden trisikliklerle görülen yan etkiler daha az görülür. En sık görülen yan etkileri; ağız kuruluğu, kabızlık, uykusuzluk, terleme, baş dönmesi, bulantı, idrar retansiyonu, taşikardidir. MAO inhibitörleri ile birlikte kullanılmamalıdır; h ipertansif kriz ortaya çıkabilir. Atomeksetin dikkat eksikliği sendromunun tedavisinde de kullanılan bir SNRI dır. Sertralin: Bir SSRI’dır ve serotonine selektiftir.

•

Paroksetin: Serotonin re-uptake'ini en güçlü bloke eden antidepresandır.

Trazodon: Atipik bir antidepressandır.

•

Sitalopram : Serotonin re-uptake en s e le k tif olan antideprasandır.

İm ipram in: Antidepressanların en klasik örneklerinden birisidir. Non-selektif re-uptake inhibitörüdür. Trisiklik yapıdadır. Venlafaksin: Serotonin ve noradrenalin geri alimim inhibe eden bir antidepressan ilaçtır.

Doğru cevap: D

I if

FARMAKOLOJİ ► 287 22. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi, bipolar (manikdepresif) bozukluğun tedavisinde öncelikli bir seçenek değildir? (Nisan 2012) A) B) C) D) E)

r ® -----------------------------------------Bu konuda sorulmamış sorular: 1. Serotoninin nörona geri alimim a rtırarak etki gösteren antidepresan ilaç hangisidir? Tianeptin.

Karbamazepin Lamotrijin Lityum karbonat Valproik asit Duloksetin

2. Aplastik anemiye neden olabilen antidepresan ilaç hangisidir? Mianserin. 3. 5 -H T ve NA otoreseptör blokajına bağlı a n ti­ depresan etki oluşturan hangisidir? Mirtazapin, mianserin.

Seçeneklerde bulunan Duloksetin; bir antidepressan’dır. Etki kalıbı olarak Venlafaksin’e benzer. Selektif serotonîn-noradrenalin geri alım inhibitörüdür. Bipolar hastalıktedavisinde kullanılmaz.

4. Obésité tedavisinde kullanılmış ancak kardiyak yan etkileri nedeniyle a rtık kullanılmayan S S R I hangisidir? Sibutramin. 5. Poliüri, lökositoz ve guatrojen etkilere neden olabilen duygu durum düzenleyici ilaç hangisi­ dir? Lityum.

Tablo: Mani/Bipolar hastalık tedavisinde kullanılan ilaçlar Akut tedavi

j

6 . S éd a tif etkileri belirgin olduğu için uyku bo­ zuklukları ile seyreden depresyonun tedavisin­ de kullanılan hangisidir? Mirtazapin, Trazodon.

Profilaksi

0 Lityum*

0 Lityum

0 Hipnosedatifler (Benzodiazepinler)

0 Karbamazepin

7. A k tif metaboliti nedeniyle etki süresi en uzun olan antidepresan ilaç hangisidir? Fluoksetin.

8 . Mikrozomal enzim inhibisyonuna neden olan an­ tidepresan ilaç grubu hangisidir? S S R I lar.

0 Antipsikotikler (Olanzapin, Ziprasidon, Aripiprazol) 0 Antiepileptikler (Valproik asit, Lamotrijin, Fenitoin, Topiramat)

9. S elektif NA ve Serotonin geri alım inhibisyo­ nuna neden olan antidepresan ilaç hangisidir? Milnasipran, Venlofaksin, Duloksetin.

0 Karbamazepin

10 . Bipolar a ffe k tif bozuklukların akut tedavisin­ de ve idame dönemde kullanılabilen hangisidir? Valproik asit, karbamazepin.

Lityum akut mani tedavisinde etkili olsa bile günümüzde bu amaçla kullanılmaz, çünkü belirgin etkisi geç dönemde ortaya *

~_____ J

Tablo: Antidepresan-CYP450 ilaç etkileşimleri j İnhibitörler

İndükleyenler

Enzim

Substrat

1A2

Trisiklik antidepresanlar, Duloksetin, Teofilin, Fenasetin, Ktozapin, Diazepam, Kafein

Fluvoksamin, Fluoksetin, Moklobemid, Ramelteon

2C19

Trisiklik antidepresanlar, Sitalopram, Varfarin, Tolbutamid, Fenitoin, Diazepam

Fluvoksamin, Fluoksetin, Sertralin, Rifampin Imipramin, Ketokonazol, Omeprazol ı

2D6

Trisiklik antidepresanlar, Benztropin, Perfenazin, Klozapin, Haloperidol, Kodein, Oksikodon, Risperidon, Sınıf 1C antiaritmikler, Beta blokörler, Trazodon, Paroksetin, Maprotilin, Amoksapin, Duloksetin, Mirtazapin, Venlafaksin, Bupropiyon

Fluoksetin, Paroksetin, Duloksetin, Hidroksibupropiyon, Metadon, Simetidin, Haloperidol, Kinidin, Ritonavir

3A4

Trisiklik antidepresanlar, Sitalopram, Essitaopram, Glukokortikoidler, Androjenler, Estrojenler, Karbamazepin, Eritromisin, Kalsiyum kanal blokörleri, Proteaz inhibitörleri, Sildenafil, Alprazolam, Triazolam, Vinkristin, Vinblastin, Tamoksifen, Zolpidem

Fluvoksamin, Nefazodon, Sertralin, Fluoksetin, Simetidin, Flukonazol, Eritromisin, Proteaz inhibitörleri, Ketokonazol, Verapamil

i

Fenobarbital, Rifampin

Barbitüratlar, i Glukokortikoid, Rifampin, : Modafinil, Karbamazepin

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

i

ı Tütün, Omeprazol ı

288 ◄

1 . A şağ ıd aki ilaçlardan hangisi hipergîisem iye neden olur? (Eylül 2008)

3. Uzun süreli fenitoin kullanımı hangi eksikliğine yol açabilir? (Nisan 2002)

vitamin

B) Salisilatlar

A) Kalsitriol B) Pridoksin

C) Enalapril D) Sülfonamidler E) Fenitoin

C) B12 vitamini D) C vitamini E) A vitamini

Salisilatların yüksek dozlarda hipergîisemiye neden olurken tedavi edici dozlarda hipoglisemiye neden olur. Fenitoin ise hiperglisemi ve diabetojenik etkilere sahip olan ilaçtır. Eğer soruda ‘törapötik dozlarda’ vurgusu yapılmış olsaydı soruçok daha iyi sorulmuş olurdu.

Bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

A) Propranolol

Doğru cevap: A

4. Grand mal epilepsinin tedavisinde rutin olarak kullanılan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-89)

Fenitoin’in Yan Etkileri {= Difenilhidantoin) A)

B) D iazepam

Fenitoin Pentobarbital

•

Gingiva hiperplazisi

•

Hirşutizm

•

Yaygın lenfadenopati

Fenitoin klinikte en sık olarak kullanılan ilaçtır.

•

Lenfadepati (Hodgkin lenfoma veya maling lenfomayı düşündürür)

G r a n d M al E p i le p s i d e K u lla n ıla n İla ç la r

•

O s te o m a la z i: V ita m in D m e ta b o liz m a s ın ı hızlandırarak, eksikliğini oluşturur

• Fenitoin

•

Anemi: Folik asit eksikliğine bağlı megaloblastik anemi gelişir

• Fenobarbital

•

Hiperglisemi: İnsülin salınım inhibisyonu ile

• Pirimidon

•

Denge kaybı: Vestibüloserebral disinhibisyon, Ataksi, Dizartri, Diplopi, Nistagmus

Doğru cevap: A

•

Kanama: Hipoprotrombinemi (Faktör II) (Vitamin K eksikliğine bağlı gelişir)

•

Poliüri: ADH salınımmda azalmaya bağlı gelişir

5. Yaygın tonik-klonik (grand mal) nöbetleri bulunan bir hastada tek başına difenilhidantoin tedavisi yetersiz kalırsa aşağıdakilerden hangisi tedaviye eklenebilir? (Nisan-93)

•

H e p a to to k s ite : yükselme

•

Gastroîntestinal sistem semptomları

C)

D )

Klonazepam

E) Sodyum valproat

P la z m a

• Karbamazepin

• Valproik asit

tra n s a m in a z la rd a

A) C)

B) Trimetadion

Klonazepam Etosüksimid

D) Fenobarbital E) Diazepam

Doğru cevap: E

Grand mal epilepside fenitoin, karbamazepin, fenobarbital ve valporik asit kullanılır. Bunlardan

2. Diş eti hiperplazisi yapan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-93)

fenitoin hemen hemen rutin olarak kullanılır. Yetersiz kaldığı durumlarda tedaviye fenobarbital eklenebilir.

Santral Sinir Sistemini L. Etkileyen İlaçlar

A) Salisilat B) Fenitoin

C) Parasetamol D) Digoksin E ) Tetrasiklin

Bir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B

Etosüksimid, klonazepam, valporik asit ve diazem petit mal’de kullanılır.

Doğru cevap: D

6. Aşağıdaki ilaçlardan inaktiftir? (Eylül-96) A) C)

hangisinin

metaboliti

B) Hidralazin

Prokainamid Diazepam

D) Dijitoksin

E) Fenitoin

FARMAKOLOJİ ► 289

Tablo: Epileptik nöbet çeşitleri & Tedavi seçenekleri Konvansiyonel Tedavi Seçenekleri J

Yeni G eliştirilen Tedavi Seçenekleri

Parsiyel N ö b etler

|

0

Basit parsiyel nöbet

Karbamazepin, Fenitoin, Valproat

Gabapentin, Lakosamid, Lam otrijin, Levetirasetam , Rufinamid, Tiagabin, Topiramat, Zonisamid

0

Kompleks parsiyel nöbet

Karbamazepin, Fenitoin, Valproat

Gabapentin, Lakosamid, Lam otrijin, Levetirasetam , Rufinamid, Tiagabin, Topiramat, Zonisamid

0

Parsiyel + Sekonder tonikklonik nöbet

Karbamazepin, Fenobarbital, Fenitoin, Primidon, Valproat

Gabapentin, Lakosamid, Lam otrijin, Levetirasetam , Rufinamid, Tiagabin, Topiramat, Zonisamid

J

J

Jeneralize N ö b etler 0

Absans nöbet

Etosüksimid, Valproat, Klonazepam

0

Myoklonik nöbet

Valproat, Klonazepam

Levetirasetam

0

Tonik-klonik nöbet

Karbamazepin, Fenobarbital, Primidon, Valproat

Lam otrijin, Levetirasetam , Topiramat

1 Fenitoin,

Fenitoin epilepsi tedavisinde kullanılan majör Haçlardan biridir. Fenitoin prim er olarak parahidroksilasyon ile metabolize olur. Daha sonra glukronik asit ile konjuge edilip idrarla atılır. Bütün metaboiitleri inaktiftir. Diğer seçeneklerdeki ilaçların metaboiitleri ise aktiftir.

i

Lam otrijin

GABA Üzerinden Etkili Antiepileptikler •

GABA-A Reseptör Modülatörleri o

Doğru cevap: E

“CD

o

"

Epilepsi Tedavisinde Öncelikli Tercihler 0 Status Epileptikuşta: Diazepam

Hücre içine klor girişimi arttıranlar -

B a rb itü ra tla r: F e n o b a rb ita l, P rim idon (Fenobarbital’e dönüşen bir ilaçtır)

-

Benzodiazepinler: Diazepam, Lorezepam

D iğ erleri: K a rb a m a ze p in , O k s k a rb a ze p in , Topiramat

•

G A B A T ra n s a m in a z İnh ibitörleri: V ig a b a trin , Valproat

•

GABAAnologları: Gabapentin & Pregabalin

0Feb rİl Konvülziyonda: Rektal diazepam (10), Fenobarbital (20)

o

Ancak GABA reseptörleri üzerine direkt etkileri yoktur

0Pöti Mal (= Absans) nöbette: Etosüksimid, Asetazolamid

o

S S S ’de G ABA konsantrasyonunu a rttırıp , Glutamat salimim inhibe ederler

0Grand Mal (= Tonik-Klonik) nöbette: Fenitoin, Topiramat

•

GABA Reuptake İnhibitörü: Tiagabin

Doğru cevap: E

0Miyokonik nöbette: Valproîk Asit, Zonisamid

7.

ACTH

8 . Fenitoin

(difenilhidantoin) aşağıdakilerden hangisinin varlığında tercih edilm ez? (Nisan 2 0 0 5 )

0Lennox-6astault Sendromunda: Lamotrigin, Ruf inarm'd tercih edilir

A) Trigeminus nevraljisi B) Migren C) Petit-mal epilepsi D) Grand-mal epilepsi E) Status epileptikus

A n tiepileptiklerden hangisi G A B A transam inaz enzim ini inhibe ederek an tikonvülzan etki gösterir?

Klasik bir TUS sorusu!!! Fenitoinin endikasyonları soruluyor. Kontraendike olduğu durum bilinirse soru çok kolay.

(Eylül 2002) A) C)

Klonazepam Karbamazepin

B) Fenitoin D) Fenobarbital E) Vigabatrin

Petit-mal (absens) nöbetlerde fenitoinin kullanılmadığı ve hatta nöbetleri ağırlaştırdığının bilinmesi soruyu çözmek için yeterlidir.

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

0 İn f a n t il spazmda: Vigamatr in, (Kosintropin), Zonisamid

i

j-

290

◄TÜM TUS SORULARI

Tablo: Antikonvülzan ilaç kuilammının.komplikasyortlan ve yan etkileri İlaç

Yan Etkileri

Benzodiazepin 1er

Sedasyon, tolerans, bağımlılık

Karbam azepin

Diplopi, ataksi, enzim indüksiyonu, kan diskrazisi, tera to je n , uygunsuz ADH sendromu

Etosüksimid

Gastrointestinal rahatsızlık, le ta rji, baş ağrısı

Felbamat

Aplastik anem i, hepatotoksisite

Gabapentin

Sedasyon, çocuklarda davranış değişiklikleri, h areket bozuklukları, lökopeni

Lam otrijin

Sedasyon, ataksi, yaşamı teh d it eden c ilt bozuklukları, hematotoksik

Fenobarbital

Sedasyon, enzim indüksiyonu, tolerans, bağım lılık

Fenitoin

Nistagmus, ç ift görme, ataksi, sedasyon, jin jiv a l hiperplazi, hirşutizm, anemiler, enzim indüksiyonu, terato jen

Tiagabin

Baş dönmesi, tremor, konsantrasyon güçlüğü, psikoz (nadir)

Topiram at

j Sedasyon, m ental küntlük, böbrek taşları, kilo kaybı

Valproik asit

Gastrointestinal rahatsızlık, hepatotoksisite (nadir ancak ölümcül o lab ilir), ilaç metabolizması inhibisyonu, terato jen

Vigabatrin

Sedasyon, kilo alm a, ajitasyon, konfüzyon, psikoz, uzun süreli kullanımda görme alanı d efektleri (m uhtem elen geri dönüşümsüz)

Tablo: Absans nöbetlerinde kullanılan ilaçlar • Klonazepam

• Etosüksimid • • • •

Valproik asit Lam otrijin Asetozolamid Trim etadion

10 Status epileptikus tedavisinde ilk tercih edilm esi gereken ilaç aşağıdakilerden h angisidir?

(Eylül 2006) A) Fenitoin C) Karbamazepin

B) Valproat D) Fenobarbital E) Diazepam

Status epileptikus tedavisinde ilk tercih olarak diazepam kullanılır.

Doğru cevap: C

Status Epileptikus Tedavisi 9. Tedavilerinin ani sonlandırılm ası sakıncalı olan ila çlar aşağıdakilerin hangisinde birlikte verilm iştir? (Nisan 2006)

A) Valproat ve etosüksimid B) Fenitoin ve fenobarbital C) Fenobarbital ve klonazepam D) Fenitoin ve karbamazepin E) Klonazepam ve valproat Genel olarak absansta kullanılan ilaçların sonlandırılması parsiyel ya da jeneralize tonikklonik nöbetler için kullanılan ilaçlara göre daha zor olur. Kesilmesi en zor olan ilaçlar barbitüratlar ve benzodiazepinlerdir. Fenobarbital bir barbitürat, klonazepam ise bir benzodiazepindir. Dolayısıyla doğru cevap C ’dir. Fenobarbital daha çok fiziksel bağımlılık yapar ve kesilmesi durumunda yoksunluk sendromu gelişir. Klonazepam ise bir benzodiazepin türevidir. Sadece fıziksei bağımlılık yapar. Ani kesildiğinde yoksunluk sendromu geliştirir.

Doğru cevap: C

1) H ava yolu açıklığının tem in edilm esi 2) O ksijen 3) F o k a l n ö r o lo jik araştırılm alı

s e m p to m

4) D a h a ö n c e d e n araştırılm alı

ila ç

ve

k u lla n m a

b u lg u la r ı öyküsü

5) Damar yolu açılarak tetkik için kan alınmalı ve glukoz infüzyonuna hemen başlanmalıdır.

6) Antikonvülzan olarak diazepem veya lorazépam b aşlangıçta verilmelidir. 7) D ia z e p a m in a r d ın d a n hem en f e n ito in b a ş la n m a lıd ır, çünkü d ia zep am in etki süresi kısadır. Fenitoin 20 mg/kg yükleme dozu (1 mg/ kg/dk hızında) verilmelidir. Fenitoin ve diazepam a rağmen konvülsiyon düzelmedi ise fen o barb itale geçilir. Yine de düzelm edi ise genel anesteziye (tiyopental) alınır.

Doğru cevap: E

FARMAKOLOJİ ► 29 1 11. Absans epilepsi yanı sıra m iyoklonik nöbetlerde de etki gösterebilen benzodiazepin aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2007) A) Klordiazepoksid C) Klonazepam

B) Temazepam D) Oksazepam

E) Alprazolam Benzodiazepinler hipnosedatif ilaç olmaları yanı sıra aynı zamanda antikonvülzan özellikleri nedeniyle epilepsi tedavisinde de kullanılırlar. Klonazepam : Absens nöbetlerde ve çocuklarda Miyoklonik nöbetlerde etkili bir benzodiazepin türevidir (Goodman&Gilman’s) Klordiazepoksid: Anksiyolitik etkisi en uzun süren benzodiazepin türevidir. Alkol yoksunluk sendromunda kullanılır. Diazepam : Antikonvülzan ve antiepileptik etkinliği en güçlü olan benzodiazepin türevidir. Status epileptikus tedavisinde ilk tercihtir. Alprazolam : Antidepressan özelliği olan ve panik atakta ilk tercih olan benzodiazepindir. O ksazepam : Farklı bir benzodiazepin türevidir.

metabolit

oluşturmayan

Tem azepam : Orta etkili bir benzodiazepin türevidir.

13. A şağıdakilerin hangisinde bir antiepileptik ilaç, etki m ekanizm ası ile birlikte verilm em iştir?

(Nisan 2010) A n tie p ile p tik ilaç A) Vigabatrin B) Tiagabin C) Lamotrijin D) Nitrazepam E) Gabapentin

Etki mekanizması GABA aminotransferaz inhibisyonu GABA geri alım inhibisyonu Na+ kanallarının inaktivasyonu GABA ile kontrol edilen klor kanalı aktivitesinde artış GABA reseptör agonisti

Vigabatrin daha önce GABA transaminaz enzim inhibisyonuna neden olması nedeniyle sorulmuş bir sorudur. Burada enzimin diğer adıyla sorulmuş olması ve ilk seçeneğe konması nedeniyle ciddi bir çeldiricidir. G abapentin: GABA analoğudur. Etki mekanizması tam olarak gösterilmemiştir. GABA-A reseptörlerini uyardığını gösteren herhangi bir çalışma yoktur. Vigabatrin: GABA’nın parçalanmasından sorumlu olan GABA transam in az (am inotransferaz) enziminin irreversibl inhibitörüdür. İnfantil spazm larda (W est sendrom u) kullanılır. Bu endikasyonda ACTH kullanımı da vardır. İrreversibl görme alanı defektleri ortaya çıkartabilir.

Doğru cevap: C 12. A şağıdaki ilaçlardan hangisi G ABA am ino transam inaz enzim ini inhibe ederek antikonvülzan etki gösterebilir? (Eylül 2009)

Vigabatrin Klonazepam Etosüksimid Karbamazepin E) Fenobarbital

A) B) C) D)

Güzel hazırlanmış salt bilgiyi ölçen b ir soru. Vigabatrin: GABA’nın parçalanmasından sorumlu olan GABA transaminaz enziminin irreversbl inhibitörüdür. Fenobarbital: GABA-A reseptörünü direkt uyararak etki gösterir. Klonazepam bir benzodiazepindir ve GABA-A reseptörünü indirekt yararak etki gösterir. K arbam azepin: Sodyum kanal blokajı yapar, adenozin agonistidir. Etosüksüm id: T tipi kalsiyum kanal blokörüdür.

Tiagabin: GABA gerialımını nöronlarda ve hücrelerinde inhibe eder. GAT-1 inhibitörüdür.

glia

Lam otrijin: Başlıca etkisi Na kanal blokajıdır. Ayrıca glutamat ve aspartat salınımını inhibe eder. Nitrazepam : Benzodiazepin türevidir. GABA bağımlı olarak klor kanallarının açılmasına ve hiperpolarizasyona neden olur.

Doğru cevap: E 14. Aşağıdaki antiepileptik ilaçlardan hangisi etkisini iyon kanalları üzerinden g österm ez?

Fenitoin Karbamazepin Valproik asit Okskarbazepin E) Tiagabin

A) B) C) D)

Dengeli bir soru! Antiepileptik ilaçların büyük bir kısmı Na ve Ca iyon kanalları üzerinden etki göstermektedir. Geri kalan ilaçlar ise genellikle; GABA agonisti ve glutamat antagonisti olarak etki gösterirler.

Doğru cevap: A Öncelikle iyon kanalları üzerinden etki gösteren ilaçları hatırlarsak;

Na kanal blokajı yapan antiepileptiklerden en önemlileri: • Fenitoin • Karbamazepin

292

◄TÜM TUS SORULARI 16. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi absans tedavisinde kullanılır? (Eylül 2012)

• ValproikAsid • Lamotrigin

C a kan a l b lo kajı ya p a n a n tie p ile p tik le rd e n en ö n e m lile ri: • Etosüksimid • Valproik asit • Lamotrigin Seçeneklerde bulunan Tiagabin; GABA geri alım inhibitörüdür. Dolayısıyla sinaptik aralıkta GABA birikimine bağlı etki gösterir.

Doğru cevap: E 15 .T rig em in al nevralji ve b ip o larafektif bozukluk ted avisind e kullanılanan tiep ilep tik ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2012) A) Fenitoin B) Lamotrijin

C) Topiramat D) Karbamazepin E) Primidon Güzel ve bilgi ölçen bir soru! Sorunun cevabı oldukça açık; karbamazepin’in en önemli kullanılış endikasyonundan birisi; bipolar hastalığın akut tedavisi ve proflaksisidir. Bu ilaç aynı zam anda grand mal nöbet ve özellikle trigeminal nevraljinin tedavisinde kullanılmaktadır. Bu ilaç aynı zamanda; A D H düzeyini arttırarak, diabetes insipitus’un tedavisinde de kullanılmaktadır S eçen eklard e bulunan tüm d iğ er ilaçlar; antiepileptikilaçlardır. Lamotrigin haricinde, bipolar hastalığın tedavisinde kullanılmazlar. Lamotrigin, bipolar hastalıkta kullanılır. Ancak trigeminal nevralji tedavisi için; karbamazepin tipiktir.

Seçeneklerdeki ilaçlara bakarsak:

Lam otrigin: Glutamat salınımını inhibe eder. Oldukça geniş spektrumludur. Topiram at: Na kanalları, GABA ve glutamat üzerinden kompleks bir etki mekanizması bulunmaktadır.

Doğru cevap: D

A) Fenitoin B) Karbamazepin C) Valproik asit D) Fenobarbitai E) Vigabatrin

Bu soruda absans nöbetlerinin tedavisinde kullanılan antiepileptik ilaç sorulmaktadır. Bu sorunun cevabı; seçenekler dahilinde valproik asit’tir. Aslında absans nöbetlerinin tedavisinde ethosüksimid daha ön plandadır. Ancak seçeneklerde bulunmamaktadır. Valproik asit oldukça geniş spektrumlu bir antiepileptik ilaçtır. Hem grand-mal nöbetlerde hemde absans nöbetlerinde etkilidir. Ayrıca miyoklonik nöbet, atonik nöbet veya infantil spazm gibi bazı diğer özel epilepsilerde de etkilidir. Bu ilacın etki mekanizmasını hatırlayalım: •

Na kanal blokörüdür

•

T tipi Ca kanal blokörüdür.

•

G lutam ik Asid D ekarboksilaz enzim aktivatörü ve G A B A ’yı yıkan G A B A tra n s a m in a z en zim inhibitörüdür.

Diğer seçeneklere tek tek bakarsak; Fenitoin: grand-mal nöbetlerin en önemli İlacıdır. Karbam azepin; Fenitoin gibi grand-mal nöbetlerde etkilidir. Ayrıca trigeminal nevraljinin de spesifik ilacıdır. Fenobarbitai; Febril konvülsiyonların tedavisinde öncelikle önemlidir. Vigabatrin: edilmektedir.

İnfantil

spazm

tedavisinde

proflaksi

tercih

“ CD --------------------------------------- —

Fenitoin: Esas olarak Na kanallarını bloke ederek etki gösterir. Grand-mal nöbetlerin tedavisinde kullanılır.

Prim idon: Vücutta büyük oranda dönüşen bir antiepileptik İlaçtır.

epilepsi

fenobarbital’e

Yeni Antİepileptikler: Eslikarbazin: Karbamazepin türevidir. Sodyum kanal blokajı ile etki gösterir. Antiepileptik spektrumu karbamazepine benzer, daha uzun etkilidir. Retigabin (Ezogabin): Potasyum kanal aktivatörü olan antiepileptiktir. Parsiyel nöbet tedavisinde kullanılır: Konfüzyon, d iz a r tr i, mesane disfonksiyonu ve bulanık görme oluşturabilir. StiripentohBarbitürat benzeri etkiyle GABA A resep tö rlerin i etkileyerek, hücreye klor girşini artırır. Ayrıca SSS'de SABA seviyesini arttırır.Tonik klonik nöbetler ve infantlarda şidd etli myoklonik epilepsilerin (DravetCO sendromu) tedavisinde kullanılır. Rufinamid: Sodyum kanal blokeridir. Lennox öestaut sendromu tedavisinde kullanılır.

Doğru cevap: C

► 293

1. Benserazidin inhibe ettiği, enzim aşağıdakilerden

2. Aşağıdakilerden

hangisi dopam in reseptör agonistlerinden biri d eğ ild ir? (Nisan 2008)

hangisidir? (Eyiül-88) A) B) C) D) E)

Bromokriptin Kabergolin Pergolid L-dopa E) Gonadorelin

A) B) C) D)

L-aromatik aminoasit dekarboksilaz Tirozin hidroksilaz Tirozinaz Monoaminooksidaz Dopamin beta hidroksilaz

Bir önceki sorunun açıklam asını inceleyiniz.

Parkinson tedavisinde dopamin etkisi artırılmaya çalışılır. Bunu sağlamanın bir yolu dopamin yıkılmasını inhibe etmektir. Bu ilaçlar levodopanın santral sinir sistemine geçiş oranını artıracağı için levodopa ile kombine edilir.

Doğru cevap: E 3. Levodopanın vücutta dönüştürülm esi aşağıdaki hangisi ile olur? (Eylül-88)

Tablo: Parkinson ilaçları

Dopamin reseptör agonistleri 0 Ergot türevleri (Bromokriptin, Kabergolin, Perglid, Lizurid)

Demetilasyon Yan zincir oksidasyonu Beta-hidroksilasyon N-demetilasyon E) Dekarboksilasyon

0 ı 0 0 ı 0 | 0 | 0 0

Benztropin Biperiden Orfenadrin Prosiklidin Triheksifenidil Difenhidramin Amantadin*

Dopamin dolaşımdan beyne nüfuz edemediği halde, Levodopa kan-beyin engelini aşar ve bazal gangliyonlardaki dopaminerjik sinir uçları tarafından uptake yapılır. S S S ’de levodopa, dopa tarafından dopamine çevrilir.

0 Ergot olmayanlar (Pramipeksol, Ropirinol)

Doğru cevap: E

0 Apomorfin (Subkutan)

4.

0 Rotigotin (Transdermal) DOPA dekarbokilaz inhibitörleri

MAO inhibitörleri 0 Selejilin, Rasajilin, Lazabemid

0 Entakapon, Tolkapon, Piragalol

Doğru cevap: A

bulunan sağlayan

E) Noradrenalin

COMT inhibitörleri

0 Amantadin*

P arkinson’da eksik o larak nörotransm itterin beyine geçm esini m adde hangisidir? (Nisan-89)

enzimi

A) Dopamin B ) Levodopa C) Asetilkolin D) Adrenalin

0 Karbidopa, Benserazid

Diğerleri

dekarboksilaz

gm n

Santral sinir sisteminde (SSS) dopamin ile ilişkili iki önemli hastalık vardır. Parkinson’da dopamin eksikliği var iken, şizofrenide dopamin etkisinde artış vardır. Levodopa dopamin prekürsörü olup lipofilik yapıda olduğu için beyine geçebilir. Dopam in ise hidrofilik yapıda olduğu için S S S ’ye geçemez ve bu yüzden Parkinsonda levodopa kullanılır.

Doğru cevap: B

Santral Sinir Sistemini Etkileyen İlaçlar

Dopamin prekürsörü 0 Levodopa (L-dopa)

dopam ine olaylardan

A) B) C) D)

Santral Etkili A n tiko lin erjikler

D opam inerjikler

kısm en kim yasal

2 94 < TÜM TUS SORULARI ~ (0 —

-------------------------------------------------- -—

“

Beyinde Bulunan M a jö r Dopaminerjik Yo llar 0 T u b e r o în fu n d ib u la r y o l: P ro fa k tin 'in inhibisyonunu sağlayan yoldur. Buradaki azalmış dopaminerjik aktivite, hiperprlaktinemiye neden olur. 0 M e zo lim b ik tra­ voprost vb. nin kullanımı sırasında gözlerde ve kirpiklerde renk değişikliği, dolgunluk ve hacim artışı gözlenir. Pros­ taglandin F analogu glokom ilaçları inflamatuvar yanıtları arttırdıkları için, gözde inflamasyonu olan hastalarda kul­ lanılmazlar, prostaglandin Fi(i analogu ilaçlar Gq kenetli FP reseptörleri üzerinden fosfolipaz - inozitoltrifosfat - kal­ siyum yolağını aktive ederler. Aköz hümörün uveaskleral yolla atılımını stimüle ederek göz içi basıncı azaltırlar.

Otakoidlerve Eikozanoidler

FARMAKOLOJİ ► 363

Otakoidlerve Eikozanoidler

364

4

OTAKOIDLER KONUSUNDA SORULMASI OLASI ÖNEMLİ SORULAR 1.

Hipertansiyon ted avisind e kullanılan ACE inhibitörleri ve A njiotensin 2 reseptör blokerlerinin o rtak özellikleri aşağıdakilerden hangileridir?

A C E inhibitörleri ve Anjiotensin 2 reseptör blokerleri (ARB), renin, Anjiotensin 1 seviyesinde artış oluşturular ve kalp yetmezliğinde mortaliteyi azaltırlar. Her iki grupta bilateral renal arter stenozunda ve gebelikte kontrendikedir.

I. Bradikinin birikimine neden olma II. Kalp yetmezliğinde mortaliteyi azaltmaları III.

:

Anjiotensin 1 seviyesinde artış oluşturma

IV. Renin sekresyonunu arttırma V. Anjiotensin 2 seviyesinde artış oluşturma

AC E inhibitörleri, bradikinin ve substance P birikimine neden olurken, ARB’ler bradikinin ve substance P birikimine neden olmazlar ve bu nedenle anaflaksi ve öksürüğe daha az neden olurlar. AC E inhibitörleri, Anjiotensin 2 seviyesinde azalma oluştururken, ARB’ler anjiotensin 2 seviyesinde artış oluştururlar.

A) M I B) ll+lll+IV C) l+îl+IV D) IV E) V

Doğru cevap: B

L-Triptofan Kofaktörler 0 2 terrahidrobiopterin

Triptofan hidroksilaz

KJorfeniİalanin Kloramfetamin

-e -

L-5- Hidroksitriptofan

Kofaktör: B* L-Aromatik amino asid dekarboksilaz

5-Hidroksitriptamin (Serotonin, 5-HT)

fMAOA1 5-HT N-asetilaz 5-Hidroksiindol asetaldehit

Kofaktör: NAD

N-asetil-5-HT

Aldehit dehidrogenaz

5 Hidroksiindol asetikasid (5-HIAA) hidroksiindol O-metiltransferaz

Melatonin

Şekil: Serotonin Sentez Yolağı

2. Serotonin sentezinde rolü olan trip to fa n hidroksiiaz enzim inin inhibitörü aşağıdakilerden hangisidir? A) Tirıtokalin C) Kloramfetamin

B) Sertralin D) Meklinertant E) Fosforamidon

Klorfenilalanin ve kloramfetamin, hız kısıtlayıcı basamak olan triptofan hidroksiiaz enzimini bloke ederler.

Doğru cevap: C 3. Serotoninin oluşturduğu etkileri aşağıdakilerden hangisi yan lıştır?

için

A ) Kusma B) Bronkokonstriksiyon

Sisaprid :

5 HT 4agonistidir. Gastroözafagiai reflü, konstipasyon, ve gastroparezi tedavisinde kullanılır. Karaciğerde sitokrom p450 enzimlerini (CYP3A4 özellikle) inhibe eden ilaçlarla birlikte kullanılırsa fazla miktarda QT uzaması ve kardiyotoksisite oluşturabilir.

h astalığı ted avisind e kullanılan serotonin -2 reseptö r antagonisti ilaç aşağıdakilerden hangisidir?

Serotoninin Etkileri: •

İştah azalması

•

Vazokonstriksiyon İskelet kası damarları hariç Bronkokonstriksiyon

•

Bağırsak motilite artışı / Mide boşalma hızı artışı

•

Agregasyon artışı

•

Kusma

A) B) C) D) E)

4. Aşağıdaki serotonin reseptörlerinden adeniii! siklaz enzim ini stim üie eder? A ) 5-HT 1A C) 5-HT-2

hangisi

B) 5-HT 1D D) 5-HT-3

E) 5-HT-4

ıf'.

I

Ketanserin: Trombositlerdeki 5H T 2 ve a1 reseptörünü bloke eder ve antiagregan etki oluşturur, Hipertansiyon ve Raynaud hastalığı tedavisinde kullanılır. jf-

Alfa-1 reseptör blokerleri: Prazosin, indoramin Kalsiyum kanal blokerleri: Nifedipin, Diltiazem, Amlodipin, Felodipin Prostasiklin (PG I2) CGRP 5-HT2 reseptör blokerleri: Ketanserin, Ritanserin

5-H T-4.6J stimülan G proteini ile kenetli serotonin reseptörleridir ve adenilil siklaz enzimini stimüie ederler.

Tablo: Serotonin Reseptörleri Postreseptör efektö r

ı ¡r

Buspiron Tegaserod Nifedipin Ketanserin Prazosin

Ravnaud Hastalığı Tedavisi:

Doğru cevap: D

Lokalizasyon

Doğru cevap: D 7. Safra yoluyla atılım ı diğerlerine göre fazla oranda olan A C E inhibitörü aşağıdakilerden hangisidir? A) Trandalopril 0 ) Alacepril

B) Teprotid D) Kaptopril

E) Enalapril

5HT1A.B.D.E reseptörleri

Safra yoluyla atılımı olan A C E inhîbitörleri: Trombosit / SSS

5H T_ 5HT3

A) Sisaprid B) Sitalopram C) Ritanserin D) Ketanserin E) Naratriptan

6. Raynaud

Serotonin iştahı baskılar.

Reseptör

refiü tedavisinde kullanılan serotonin 4 reseptör ag o nisti aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru cevap: A

C) Bağırsak motilite artışı D) İştah artışı E) Mide boşalma hızı artışı

•

5. G astroözafagiai

Otakoidlerve Eîkozanoîdler

FA R M A K O LO Jİ ► 3 6 5

İyon kanalı (Na+ - K+) kanalı

Area postrema enterik sinirler SSS, barsaklar

Doğru cevap: E

Trandalopril,Fosinopril, meoksipril, spirapril ve hariç bütün AC E inhibitörleri renal yolla metabolize edilirler Fosinopril,moeksipril ve spirapril hem safra hem renal yolla eşit atılırlar. Trandalopril ise daha çok karaciğer-safra yolu ile metabolize edilir.

Doğru cevap: A f.

Otakoidler ve Eikozanoidler

b

366 ◄TÜMTUS SORULARI 8; SerotÖninin

oluşturduğu etkiler aşağıdakilerden hangisi yan lıştır? A) B) C) D) E)

geçen mast hücre stabilizatörleri ayrıca yayagın olarak alerjik konjunktivit tedavisinde kullanılırlar.

için

M ast Hücre Stabilizatörleri:

İştah azalması Bronkokonstriksiyon Emezis Konstipasyon Trombosit agregasyon artışı

• Disodyum kromoglikat (kromolin) • Ketotifen • Nedokromil Pemirolast

Serotonin (5-HT) GIS enterokromafin hücrelerinde sentezlenir ve depolanır. Serotonin 5-HT4, 5HT3 ve 5H T2 reseptörleri aracılığı ile mide ve barsaklarda motiliteyi artırır; 5-HT gastrik asid sekresyonunu azattır.

Lodoksamid Olopatadin Bepotastine Azalastin Epinastin

S e r o to n in in O lu ş tu r d u ğ u E tk ile r: •

İştah azalm ası

•

Em ezis

•

D ü z kaslarda kasılm a

•

T ro m b osit agregasyon artışı

•

A ljezi

•

Mide ve barsaklarda m otilite artısı

Doğru cevap: A 11. PPAR reseptörlerini uyararak antidiabetik etkiler oluşturan an tihip ertansif aşağıdakilerden hangisidir?

A) Klortiazid C) Kaptopril

Doğru cevap: D 9.

K a rd iyop ro tektif e tk ile r oluşturan aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Telmisartan PPAR reseptörleri üzerinden antidiabetik etki gösteren ARB’dir.

otakoid

Anfiotensin-1 (AT-11 reseptö r Blokerlerinin İA R B IÖ nem li Özellikleri:

Endotelin peptit Bradikinin Serotonin Anjiotensin Histamin

B rad ikinin iskem iye karşı kalp ko ruyucu etkilere sahip otako id ’tir.

B) Telmisartan D) Propranolol E) Nifedipin

Telmisartan PPAR antidiabetik etki

reseptörleri

üzerinden

AT1 reseptöre en selektifler: Kandesartan ve omesartandır.

hücrelerini

AT1 reseptöre en az selektifler: Losartan

B r a d ik in im n E tk ile ri:

En uzun etkili: Telmisartan

•

S ad ece arterleri gevşetir, venleri kasar.

En kısa etkili: Losartan

•

Kardioprotektif etkiler oluşturur.

Biyoyararlanımı en fazla olan: Irbesartan (% 70)

•

B ronkokonstriksiyon

•

En fazla ağrı oluşturan m addedir

•

ödem oluşumuna neden olur

•

Dam ar dışı düz kasları kasarlar G IS motilitesi artar.

Proteinlere

10. A şağ ıd aki ilaçlardan hangisi m ast hücrelerini sta b ilize eder? A) Pemirolast B) Heparin C) Prostaglandin D2 D) Bromfeniramin E) Prometazin Kromolin sodyum ve ona yapı olarak benzeyen nedokromil; bronşial dokuda mast hücrelerinden, histamin ve diğer mediatörlerin salmımını bloke ederler. Akut astım atağında etkili değildirler. Astım profiiaksisinde kullanılırlar. Aşağıdaki listede adı

oranı

en

fazla

olan:

Doğru cevap: B 12.

Doğru cevap: B

bağlanım

Irbesartan (>% 90)

A şağıdaki otakoidlerden kaslarını kasar?

hangisi

bronş

düz

A) Nitrik oksid B)Endotelin peptit C) Brain natriüretik peptit(BNP) D) CGRP E) Prostasiklin Bronşial Düz Kaslarda K ontraksivon Oluşturan Etken M addeler •

Endotelin peptit

•

Bradikinin

•

Histamin

•

PAF

•

Tromboksan A2

•

Prostaglandin F 2a

•

Anjıotensin

•

Substance P

15. Vazo aktif p eptitler ve an tagonistlerinin etkileştirm elerinden hangisi doğru d e ğ ild ir?

Bronsial Düz Kaslarda Pilatasvon Oluşturan Etken M addeler: •

Prostasiklin

•

Prostaglandin E

•

Nitrik oksid

•

Vazoaktif intestinal peptit

•

AN P / BNP / CNP

A) B) C) D) E)

Bradikinin - İkatibant Endotelin A reseptörü - Sitaksentan Substance P - Palosuran Vazopresin - Relcovaptan R enin-A liskiren

Substance P ’nin NK1 reseptör antagonist! aprebitanttır. Kemoterapiye bağlı bulantı kusma tedavisinde kullanılır.

Doğru cevap: B

Palosuran diabetik renal yetmezlik tedavisinde kullanılan urotensin reseptör antagonistidir.

13.

ikatibant, bradikinin reseptör antagonistidir.

Histidin am ino asidinden köken alan otakoid aşağıdakilerden hangisidir? A) C)

Serotonin Histamin

B) Nitrik oksid D) Nörotensin

:

16. A ntidiüretik etm ek için hangisidir?

E) Endotelin peptit O takoidler Kim yasal Yapıları:

Tablo: Otakoidlerin Yapılarına Göre Sınıflandırılması D e k a rb o k s ile

P o lip e p t it le r

a . a . ’ le r • Histamin • Serotonin

• Anjiotensinler Kininler • ; • i • ; •

Doğru cevap: C

Yağ a s id le r i • Eikosanoidler • PAF

Substans P Endotelin Nöropeptit Y CGRP

A) C)

horm onun kullanılan

Felipresin Sitaksentan

etkisini antagonize ilaç aşağıdakilerden

B) Terlipresin D) Meclinertant E) Relcovaptan

Conivaptan /R elcovaptan / Tolvaptan: Antidiüretik hormonun antagonistleridir. Hiponatremi, kalp yetmezliği tedavisinde kullanılırlar.

reseptölerinin ve

hipertansiyon

Uygunsuz ADH sekresyonu tablosu tedavisinde etkilidirler.

Doğru cevap: E Doğru cevap:C 14.

Lökositlerden salın arak trom bosit agregasyonunu arttıran lipid yapıda otakoid aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Platelet aktive edici faktör (PAF) CGRP VIP Anjİotensin Serotonin

Platelet aktive edici faktör fPAF):

Lipid yapıda otakoidtir. Lökositlerden sekresyona uğrar. Trombosit agregasyonunu arttırır. İnflamasyon ve peptik ulkus oluşturucu etkileri güçlüdür. Pulmoner damarlar dışındaki damarları gevşetir. Doğru cevap: A

17. A şağıdaki araşidonik asid kökenli m addelerden hangisi antiinflam atuvar etkilidir? A) C)

Lipokortin' Lökotrien

B) PAF D) Endotelin peptit E)Nitrik oksid

Lipokortin araşidonik asidten lipooksijenaz enzimi aracılığı ile oluşan antiinflamatuvar etkili otakoidtir. Proinflam atuvar Etkili Otakoidler: •Histam in • NO * PAF

»Bradikinin • Endotelin • Lökotrienler

Doğru cevap: A 18. Prostaglandin E’nin fizyolojik etkileri için yanlış olanı seçiniz A) B) C) D) E)

Büyüme hormonu sekresyonunda artış Vazodilatasyon Ateş oluşumu Mide asid sekresyonunda artış Gebe uterusunda kasılma

Otakoidler ve Eikozanoidler

FARMAKOLOJİ ► 367

368 ◄TÜMTUS SORULARI Prostoglandin E’nin Etkileri:

N O S-2 sentezi kalsiyum bağım lı değilidir, inflam asyon m ediatörleri tarafından indüklenir.

Damarlar: Endotel

hücrelerinden

sentezlenen

PGE2

vazodilatasyon ve hipotansiyon oluşturur. G/S; PG E2, mideden kolona uzanan longutudinal düz kasları kasarlar. PG E barsak lümenine su ve elektrolit atılımını arttırarak sulu diare oluşturur.

Hava Yolları: Bronşial düz kaslar PG E2 ve PGI2 tarafından gevşetilir.

NO S enzimleri 3 tiptir. NOS1 :Nöronal NO S’ dur (nN O S=N O Sı). Nöronlarda ve epitelyal hücrelerde bulunur, yapısaldır. Sitozolik C a2+ konsantrasyon artışı ile indüklenir. Kromozon 12 ile ilişkilidir. N O S2 dndüklenebilir NOS’dur (İNOS). Makrofaj ve düz kas hücrelerinde bulunur. İnflamasyon mediatörleri ve endotoksin tarafından indüklenir. C a2+ bağlı değildir. Kromozon 17 ile ilişkilidir.

Trombositler

N O S3 .Endotelyal NOS. bulunur. C a2+ bağlı salınır.

PG E 2 düşük dozlarda agregan yüksek dozlardan antiagregandır

Kromozom 7 ile ilişkilidir.

Böbrek: PGE ve PGİ2 renal kan akımını arttırarak diürez, natriürez oluşururlar..

Uterus: Gebe olmayanlarda uterus PGE ve PGI2 tarafından gevşetilir. Gebelerde ise PG E2 ve P G F 2a uterusu kasar.

Ereksiyon f Fertilite: PGE, kavernöz yapılarda dilatasyon oluşturarak ereksiyon yaratır.

sss

Ateş Oluşumu: Pirojenlerin salınımını arttırdığı, interlökin-1 S SS’ de PG E2 üretimini arttırır ve ateş oluşur..

Ağrı Yanıtı: PGE2, PG I2 ağrı eşiğini düşünerek, periferdeki sinirlerin ağrı duyarlılığını arttırır.

Endokrin Etkiler: PG E2: GH, prolaktin, insülin, TSH, ACTH, FSH ve LH salınımını arttırır.

Gastroprotektif etki: PG E 2 ve PG I 2 midede sitroprotektif etkilidirler. Bunu; asit salınımını baskılayarak, pepsin salınımını baskılayarak ve mukus salınımını arttırarak oluştururlar.

İndüklenebilen nitrik oksid sentaz-2 (NOS-2) enzim i için aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Makrofajlarda bulunur Hücre içi kalsiyum artışı sentezini indükler 17. Kromozom iie ¡¡işkilidir Düz kas hücrelerinde bulunur İnflamasyon mediatörleri sentezini arttırırlar

hücrelerinde

Doğru cevap: B 20. P u lm on er hipertansiyon tedavisinde aşağıdaki ilaçlardan hangisi kullanılm az? A) B) C) D) E)

Teprostinil Bosentan Sildenafi! Omapatrilat Îloprost

Omapatrilat ACE ve nötral endopeptidaz enzim inhibitörüdür. Kullanımı sırasında öksürük ve laringospazm oluşturur. P ulm oner hipertansiyon tedavisi: PG I 2 preperatı epoprostenol, iloprost veya P G I 2 anoloğu treprostinil kullanılır. Nitrik oksid Sildenafil Endotelin A +B reseptör blokeri: Bosentan Endotelin A Ambrisentan

reseptör blokerleri:

Sitaksentan,

Doğru cevap: D 21. G lu ko ko rtiko idler fosfolipaz A 2 enzim ini inhibe eden hangi ak tif m addenin sentezini stim ü le ederler? A) Anneksin G) Dazoksiben

Doğru cevap: D 19.

Endotel

•

B) Fenidon D) Niktindol E) Sulfasalasin

G lu ko ko rtiko idler fosfolipaz A 2 enzimini inhibe eden Lipokortin (Anneksin) adı verilen inhibitör protein sentezini stim ü le ederek, arasidonik asidin serbestlenmesin! ve eikozanoid sentezini sağlayan fosfolipaz A2 enzimini baskılarlar.

Vazoaktif intestinal peptit {VIP): AA

Peptit yapıdadır. SSS ve periferde bulunur çok kuvvetli b ro nkodilatasyon oluşturur. Damarları asetilkolinden daha fazla gevşetir. Hücre içi cAMP seviyelerinde artışa neden olur.

©

fosfolipaz A2Lipokortin

AA serbest

Doğru cevap: A Glukukortikoid

Zileuton — ©► Sulfasalasin

JS/

COX -4 -0 — NSAI ^ PG Tromboksan

Lökotrien

24.

Şekil: Araşidonik Asid Inhibitörleri

A) B) 0) D) E)

Doğru cevap: A 22.

9-alfa 11 beta PG F2 aşağıdaki prostagfandinlerden hangisinin m etabolitidir? A) C)

Prostaglandin A2 B) Prostaglandin D2 Prostaglandin F2alfa D) Prostaglandin E2 E) Tromboksan B2

9-alfa 11 beta metabolitidir.

p g f 2,

prostaglandin

Uyku o lu şu m u n a katkısı aşağıdakîierden hangisidir?

olan

Prostaglandin E2 Prostaglandin D2 Prostaglandin F2alfa Prostasîklin Tromboksan A2

Prostaglandin D2 D P I reseptörleri aracılığı ile ve eş zamanlı adenozin stimülasyonu ile doğal uyku indüksiyonu oluşturur.

Doğru cevap: B

D 2’nin

Doğru cevap: B 23.

Bronkodilatasyon yapıcı etkileri yü ksek olan otakoid aşağıdakîierden hangidir? A) B) C) D) E}

Vazoaktif intestinal peptit Tromboksan A2 Prostaglandin F2 alfa Endotelin peptit Lökotrien D4

PGI2

TXA,

|

Hidroliz

Hidroliz

6-keto îto ıPGF1a

i

TXB,

2,3 Dinor - 6-keto-PGF1a (idrar) 2,3 Dinor - TXB 2 (idrar)

11-Dehidro-TXB,

PGF,

PGD,

i

^PG Dehidrogenaz

9a, 11b, PGF 2

eikazonaid

I'

PGF-Metaboliti

PG Dehidrogenaz!

PGD-Metaboliti

Şekil: Prostaglandin Yıkım Ürünleri:

PGE, PG Dehidrogenaz;

I-'

PGE-Metaboliti

Otakoidlerve Eikozanoidler

FARMAKOLOJİ ► 369

Otakoidlerve Eikozanoîdler

3 70 4

1.

Aşağıdakilerden hangisi presinaptik nöronda bulunur ve özellikte histamin salgısını inhibe eder?

3. Aşağıdakilerden hangisi insomnia tedavisinde Öncelikle kullanılan antihistaminik ilaçtır? A) Loratadin

A) Histamin H 2 reseptörü

B) C) D) E)

B) Histamin H 3 reseptörü C) Alfat reseptörü D) Serotonin 5-H T 1B reseptörü E) Dopamin D 2 reseptörü

Soru histaminin otoreseptörünü sorguluyor. Histam in Reseptörlerinin Özellikle Yoğun Bulundukları Lo kalizasyo n lar •

H 3: Düz kaslarda, Santral sinir sisteminde, Endotelde bulunur

•

H2: Midede pariyetal hücrelerde bulunur

•

H 3: S an tral sinir sistem inde presinaptik nöronda bulunan otoreseptördür

• . H4: Hematopoetik hücrelerde bulunur

Doğru cevap: B

2.

Aşağıdakilerden hangisi birinci nesil antihistaminiklerin özelliklerinden biri değildir? A) Sedatif etkileri ikinci nesillerden fazladır B) Lokal anestezik etkileri ikinci nesillerden fazladır C) Antiparkinson etkileri ikinci nesillerden fazladır D) Süte geçiş oranları ikinci nesillerden azdır E) Hareket hastalığı tedavisinde kullanılabilirler

Doğru cevap: D

Tablo: Nesile (= Jenerasyona) göre antihistaminiklerin sınıflaması Birinci N esiller Lipofilite

Fâzla;;

Santrale & Süte geçiş oranı

Fazla

Sedatif etki

Fazla

İkinci N esiller

Trazodon Ramelteon Temazepam Doksilamin

Soru kökünde birinci nesil sedatif etkili antihistaminik ilacın sorgulandığına dikkat ediniz.

Tablo: Histamin Ht reseptör blokörleri İkinci Nesil

Birinci Nesil Uzun etkililer 0 Klorfeniramin 0 Meklizin 0 Hidroksilizin (Atarax®) 0 Doksepin 0 Ktemastin

Uzun Etkililer

Kısa Etkililer

Orta Etkililer

0 Karbinoksamin (Clistin®) 0 Dimenhidrinat (Dramamine®) 0 Difenhidramin (Benadryl®) 0 Doksilamin (Bendectin®) 0 Siklizin 0 Prometazin 0 Feniramin (Avil®) 0 Bromfeniramin 0 Prilamin 0 Tripelennamin 0 Siproheptadin 0 Fenindamin

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Loratadin (Claritine®) Desloratadin (Aerius®) Astemizol Ebastin Mizolastin Setirizin (Zyrtec®) Levosetirizin Azelastin Feksofenadin (Allegra®) Ketotifen Levokabastin

Kısa Etkililer 0 Akrivastin (Semprex®) 0 Olapatadin 0 Terfenadin

Doğru cevap: E:.

Az

Lokal anestezik etki

f Fazla-

Az

Antikolinerjik/Antiparkinson etki

; Fazla';;--iiv

Az

4. Allerjik rîniti olan 10 yaşındaki ilkokul öğrencisinde, okul başarısını azaltmamak için, aşağıdakilerden hangisi öncelikle tercih edilmelidir? A) Difenhidramin C) Desloratadin

B) Doksilamin D) Dimenhidrinat E) Feniramin

Soru dolaylı yoldan sedatif etkisi az olan, yani ikinci nesil olan, antihistaminiği sorguluyor.

Özellikli Antihistaminikler •

Çocuklarda tercih edilenler: İkinci nesiller

•

Ç ünkü birinci nesiller sedasyon ile okul başarısını düşürebilir

Doğru cevap: C

Şekil: 5.

Aşağıdakilerden hangisi siproheptadinin endikasyonlarından biri değildir?

Doğru cevap: B

A) Postgastrektomi dumping sendromu B) C) D) E)

Karsinoid tümör Migren İştah azlığı İdrar retansiyonu

7.

Siproheptadin sonuçta bir antihistaminiktir. Sedatif etkisi vardır. Uykuya eğilim oluşturduğu için insomnia tedavisinde kullanılabilir. Antikolinerjik etkili olduğu için miksiyonu zorlaştırır, idrar retansiyonu olan hastada kullanılmaz.

Histamin H 1 blokörüdür

•

Serotonin 5 -H T ^ blokörüdür

•

Asetilkolin blokörüdür

C) Periferik vasküler hastalık D) Serebrovasküer hastalık E) Hipotansiyon

Serotonin 5-HT1D reseptörünün kasıcı etkileri olabilir. Bu nedenle sistemik kan basıncı artışına neden olabilir. Hipotansiyon kullanımlarında kontrendikasyon değildir.

Serotonin 5-H T1D Agonistierinin (Triptanlar) Kontrendikasyonları

Siprohepadinin Endikasyoniarı •

Postgastrektomi dumping sendromu

•

K arsin o id tü m ö re hipermotilitesi

•

Migren profılaksisi

•

bağ lı

Aşağıdakilerden hangisi migren kriz tedavisinde kullanılan triptaniarın kontrendikasyonlarından biri değildir? A) İskemik bağırsak hastalığı B) Kroner vazospazm

Siproheptadin (Sipraktin®) Etkileri •

b a ğ ırs a k

Pediyatrik vakalarda iştahı ve uykuyu arttırma amacıyla da kullanılabilir

•

İskemik bağırsak hastalığı

•

İsk em ik ve y a v a z o s p a s tik kro n er arter hastalığı

•

Serobrovasküler hastalık

•

Periferik vasküler hastalık

•

Kontrolsüz hipertansiyon

Doğru cevap: E

Doğru cevap: E

6.

8.

Aşağıdaki serotonerjik reseptörlerden hangisi presinaptik yerleşimli otoreseptörlerdendir?

Aşağıdakilerden hangisi migren kriz tedavisinde kullanılan ilaçlardan biri değildir?

A) Serotonin 5-H T1A reseptörü

A) Ergotamin

B) C) D) E)

C) Metoklopramid

Serotonin Serotonin Serotonin Serotonin

5 -H T 1B reseptörü 5-H T2A reseptörü 5-H T2C reseptörü 5-H T4 reseptörü

Serotonin Otoreseptörleri •

iki farklı lokalizasyonda olan otoreseptörleri vardır

•

Somatodendritik yerleşimli olan: 5-H T1A

•

Presinaptik yerleşimli olanlar: 5-H T1D, 5-H T1B

A

Otakoidler ve Eikozanoidier

FARMAKOLOJİ ► 371

B) Almotriptan D) Naproksen E) Propranolol

Soru kökünde ‘kriz’ tedavisinin sorgulandığına dikkat ediniz. Propranolol nonselektif sedatif etkili beta blokörüdür. Migren krizinde değil, profilaksisinde tercih edilir.

Migren Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Migren

Akut

Kriz

Tedavisinde:

vazokonstriktör ilaçlar kullanılır

Genellikle

Otakoidlerve Eikozanoidler

İt

372 ◄TÜM TUS SORULARI ADH A gonistlerinin Endikasyonları

•

Serotonin 5-H T 1D agonistleri (Triptanlar)

•

E rg o t a lk a lo id le ri: Dihidroergotamin

E rg o tam in ,

•

Santral Diyabetus insipidus: A D H ’nın etkisi arttırdıkları için

•

A n aljezik am aç ile kısa süreli kullanım : Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar, Opioidler

•

W on-Villebrand Hastalığında: Faktör V III salimini arttırdıkları için

•

Bulantı- kusmayı önlemek için: Metoklopramid de kullanılabilir

•

Hemofili A: Faktör V III salimini arttırdıkları için

•

Hemoraji kontrolünde: Peptik ülser, Hemorajik sistit, Karaciğer transplantasyonu, Sezeryan

•

Ö ze fa g u s varis kan am aların d a: S p lanik arterleri kasarak portal basıncı düşürdükleri için

•

H e p a to re n a l kullanılabilir

v

Migren Proflaksisinde Kullanılan İlaçlar •

Serotonin 5 -H T ^ antagonistleri

•

Beta blokörler (Propranolol)

•

Kalsiyum kanal blokörleri

•

Antidepresanlar: TAD, SSRI, SNRI...

•

A n tik o n v ü lza n Topiramat

ila ç la r:

V a lp ro ik

as it,

send ro m d a:

T e rlip re s s in

Doğru cevap: B

Doğru cevap: E

11. Aşağıdakilerden hangisinin pulmoner hipertansiyon tedavisinde veri yoktur? 9.

Aşağıdakilerden hangisi etkilerinden biri değildir?

anjiotensin

H’nin

A) Bosentan B) C) D) E)

A) Beyinde susama merkezini uyarır B) Arteriollerde vazokonstriksiyon gerçekleştirir C) ADH salınımını inhibe eder D) Aldosteron salınımını arttırır E) Proksimaf tübülden sodyum ve su reabsorbsiyonu arttırır

Travoprost prostoglandin F2a glokom tedavisinde kullanılır.

A njiotensin ll’nin Etkileri Kan basıncını arttıran birçok m ekanizm a işletilir

•

Beyinde susama merkezini uyarır

•

Arteriollerde vazokonstriksiyon gerçekleştirir

•

Aldosteron salınımını arttırır

•

P ro ks im al tü b ü ld e n reabsorbsiyonu arttırır

•

Sempatik sistemi aktive eder, katekolamin salınımını arttırır

•

ADH ve ACTH salınımını arttırır

•

Anjogenezisi uyarır

so d yu m

analoğudur,

Pulm oner Hipertansiyon Tedavisinde Kullanılan İlaçlar

Anjiotensin II ADH salınımını arttırır.

•

Sildenafil Epoprestenol isoproterenol Travoprost

ve

su

•

Magnezyum sülfat

•

Nonselektif alfa reseptör blokörü: Tolazolin

•

Nitrik oksit açığa çıkaranlar: Nitrogliserin, Nitroprussid

•

Beta 2 reseptör agonisti: Isoroterenol

•

F o sfod iesteraz V inhibitörleri: Sildenafil, Tadalafil, Vardenafil

•

Prostoglandin l 2 analogları: Prostosiklin, Epoprestenol, İloprost, Treprostinil

•

Endotelin reseptör antagonistleri: Bosentan, Sitaksentan

•

inhalasyonel nitrik oksit

Doğru cevap: C

Doğru cevap: E 10.

A şağıdakilerden hangisi an tidiü retik horm on analoglarının en dikasyonlarından biri d eğ ild ir? A) B) C) D) E)

Diyabetus inspidus Hemofili B Özefagus varis kanaması Hepatorenal sendrom Peptik ülser hemorajisi

A D H analogları endotelden faktör V III salınım ını arttırdıkları için hem ofili B’de değil, hem ofili A ’da faydalıdır.

12.

S im etidin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A ) Antinikotinik etki ile mide asit salgısını azaltır B) 5-alfa redüktaz’ı inhibe ederek impotansa neden olur C ) Mikrozomal enzimleri inhibe eder D) Etki süresi 24 saattir E) H. pylori eradikasyon tedavisinde kullanılır

Simetidin mikrozomal enzimleri inhibe edebilen histamin H2 reseptör blokörüdür. Bu nedenle karaciğerde metabolizmayı yavaşlatır. H. pylori eradikasyon tedavisinde proton pompa inhibitörleri kullanılır.

•

Timolol nonselektfi beta blokördür.

•

Pilokarpin miyozis oluşturan kolinomimetik ilaçtır.

Doğru cevap: D

A

Otakoidlerve Eikozanoidler

FARMAKOLOJİ ► 373

Sim etidin H2 reseptör blokajı ile mide asit salgısını azaltır •

Androjen reseptörlerini inhibe ederek impotansa neden olur

•

Mikrozomal enzimleri inhibe eder

•

En kısa etkili (3-5 saat) H2 reseptör blokörüdür.

Doğru cevap: C

13. Nonsteroid antiinflamatuvar ilaç kullanımına bağlı gastriti gelişen 25 yaşında bir kadın hastada, mideyi koruma amacıyla misoprostol reçete edilecektir. Ancak öncesinde aşağıdaki testlerden hangisi yapılmalıdır? A) Baryumlu özefagus grafısi B) Özefagus pH monitorizasyonu C) Özefagus monometrisi D) Gebelik testi E) Tam kan sayımı Mizoprostol PGE analoğu gastrik ülser ilacıdır. PGE aynı zamanda uterin kasılmalara neden olduğu için medical abortus oluşturmak içinde kullanılabilmektedir. Kadınlara bu ilacı reçete etmeden önce gebelik ekarte edilmelidir.

15. Aşağıdaki antihistaminik etkili ilaç ve endikasyonu eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?

!

A) Siproheptadin - Dumping sendromu B) Loratadin - Allerjik rinit C) Metoklopramid - Hareket hastalığı D) Akrivastin- Ürtiker E) Difenhidramin - Insomnia

e I I-

Metoklopramid bulantı-kusma tedavisinde kullanılır. Bulantı-kusma tedavisi ile hareket hastalığı tedavisi farklı şeylerdir. Hareket hastalığı tedavisinde kullanılan antihistaminikler difenhidramin ve meklizin’dir. Bu amaçla kullanılan antimuskarinik ise skopolamin’dir. •

fif.

I;

Siproheptadin: Dumping sendromu, karsinoid tümör ve migrende kullanılabilir. Loratadin: Allerjik rinitte kullanılabilen ikinci nesil antihistaminiktir.

•

Akrivastin: Ürtikerde kullanılabilen ikinci nesil antihistaminiktir.

•

Difenhidramin: Birinci nesil antihistaminiktir. Güçlü sédatif etkisinden dolayı insomniada başarılıdır.

Doğru cevap: C

Doğru cevap: D

16. Aşağıdakilerden doğru değildir? 14. Glokom tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisinin iriste koyulaşma ve kirpiklerde uzama oluşturabilir? A) Dorzolamid B) Apraklonidin C) Timolol D) Travoprost E) Pilokarpin Glokomda kullanılan PGF^ ana loğları iriste koyulaşmaya ve kirpiklerde uzamaya neden olabilir. Seçeneklerdeki diğer glokom ilaçlarının böyle bir yan etkisi yoktur. Glokom İlaçları •

Dorzolamid topikal olarak uygulanabilen karbonik anhidraz enzim inhibitörüdür.

•

Apraklonidin aifa2 agonist etkilidir.

hangisi

metoklopramid

için

A) Serotonin reseptör agonistidir B) Serotonin reseptör blokörüdür C) Bulantı-kusma tedavisinde kullanılır D) Hareket hastalığı tedavisinde kullanılır E) Prokinetik etkilidir Metoklopramid, bulantı-kusma tedavisinde kullanılır. Hareket hastalığı tedavisinde faydalı değildir. Hareket hastalığı ve bulantı-kusma tedavisi birbirinden farklı şeylerdir. Metoklopramid’in Etkileri •

Serotonin 5-HT3 antagonizması

•

Serotonin 5-HT4 agonizması

•

Dopamin reseptör blokajı

Doğru cevap: D

I'

374 ◄TÜM TUS SORULARI 17. Aşağıdaki astım tedavisinde kullanılan ilaç ve etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?

Likofelon hem lipooksijenaz hem de sikiooksijenazı inhibe eder. Zileuton sadece lipooksijenazı inhibe eder.

Siklo o ksijen az Yolundan (CO X)

A) Zafirlukast - LT 1 reseptör agonizması B) Zileuton - Lipooksijenaz inhibisyonu

*

C) Kromolin - Histamin H, reseptör blokajı D) Îpratropiyum - Nikotinik reseptör blokajı E) Omalizumab - IgG monoklonal antikor

LTD 4 reseptör agonizması

N o n s te ro id

Lip o ok sijen az Yolu (LO)

Zileuton, lipooksijenaz inhibitörüdür. Bronkokonstriktif etkisi olan lökotrienlerîn sentezini azalttığı için astım tedavisinde kullanılabilir. • Zafirlukast:

Bu yolu in h ib e e d e n le r: antiinflamatuar ilaçlar

•

Bu yolu inhibe eden: Zileuton’dur Hem CO X hem de 5-lipooksijenaz yolunu inhibe eden: Likofelon’dur

Doğru cevap: C

• Kromolin:

M as t hücre stabilizatörüdür. Astımda kullanılır.

•

İpratropiyum: Muskarinik reseptör blokörüdür. Astımda kullanılır.

•

Omalizumab: IgE monokolanal antikordur. Astımda kullanılır

20.

Aşağıdakilerden hangisi g evşem eye neden o labilir?

geb elerde

uterin

Tromboksan A 2 B) Prostoglandin F2a Prostoglandin l2 D) Lökotrien E 4 E) Lökotrien D 4

A) C)

Doğru cevap: B

Prostosiklin dam arları ve d üz kasları gevşetir. Diğerlerinin uterus üzerinde kasıcı etkisi vardır. 18.

A raşid o n ik asit endojen olarak aşağıdakilerin h angisinden sentezlenir?

Eikozanoidlerin Uterus K a sların a Etkileri Kasanlar: Prostoglandin F2a, Tromboksan A 2

A) B) C) D) E)

Linoleik asit Diaçil gliserol Hücre membranı Kolesterol Progesteron

Yirm i karbon atom lu doym am ış yağ asidi araşid o nik as it eikozanoidlerin prekürsörüdür. D eğişik yo lla r ile sentezlenebiiir. Endojen olarak diaçilg liserold en sentezlenir.

E n d o jen o la ra k : sentezlenir

D ia ç il

g lis e r o l’den

•

Ekzojen olarak: Linoleik asit’ten sentezlenir

•

P a to lo jik o la ra k : H ü c re m e m b ra n ım n yıkılması ile oluşur

Doğru cevap: B

19.

A şağ ıd akilerd en hangisi hem siklooksijenaz hem de 5-lipooksijenaz enzim ini inhibe eder? A) B) C) D) E)

Zileuton Asetaminofen Likofelon Zafirlukast Fenilbutazon

Bu nedenle Prostoglandin F2a analogları medikal abortus oluşturmak için kullanılır

•

Bu n e d e n le P ro sto g la n d in F 2a’nın postmenstrüel uterin ağrı patofızyolojisinde yeri olduğu düşünülür. Bu ağrıların tedavisinde nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar etkilidir.

G evşetenler: Prostoglandin Eler; Prostoglandin l2 •

A raşid o n ik A sit Üretimi •

•

Ancak Prostoglandin E gebe uterusu kasar. Bu ned en le an alo g ları m edikal abortus oluşturmak için kullanılır.

Doğru cevap: C

21.

A şağıdakilerden hangileri m idede pepsin ve asit salgısını inhibe eder? A) Prostoglandin E2 - Prostoglandin l2 B) Prostoglandin F2a - Lökotrien D4 C) Prostoglandin D 2 - Prostoglandin E 2 D) Prostoglandin l2 - Lökotrien D 4 E) Tromboksan A 2 - Prostoglandin E 2 G astrik m ukoza üzerinde p ro tektif etkisi olan sorgulanıyor. Bu etkiye sahip olan eikozano id ler Prostoglandin l 2 ve Prostoglandin E’dir. N onsteroid antiinflam atuar ilaçlar sentezlerini en gelledikleri için gastropatik yan etkilere neden olabilirler.

Eikozanoidierin Gastrik & İntestinal Sekresyonlara Etkileri •

Pulmoner Hipertansiyon Tedavisinde Kullanılan İlaçlar

Mukus sekresyonunu arttırıp, pepsin ve asit salın ım ını azaltanlar: Prostoglandin E 2 & Prostoglandin l2

Doğru cevap: A

22. Aşağıdakilerden hangisi nosireseptörierde ağrı eşiğini düşürür? A) Prostoglandin E2 C) Prostoglandin D 2

•

Magnezyum sülfat

•

Nonselektif alfa blokör: Tolazolin

•

Nitrik oksit açığa çıkaranlar: Nitrogliserin, Nitroprussid

•

Endoteiin reseptör antagonistleri: Bosentan, Sitaksentan

•

inhalasyonel nitrik oksit

Doğru cevap: C

B) Prostoglandin l2 D) Prostoglandin F2a

E) Lökotrien B4

Prostoglandin E nosireseptörierde ağrı eşiğini düşürerek hiperaljeziye neden olur. Nonsteroid antiinfiamatuar ilaçlar sentezini engelleyerek hiperaljeziyi engeller.

Eikozanoidierin Ağrı Üzerindeki Etkileri

25.Trombosit aktive edici faktör (PAF) ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Vazodilatasyon ve trombositierde agregasyona B) C) D) E)

neden olur Uterus ve pulmoner düz kasları kasar Antiinfiamatuar etkidir, anjiogenezisi inhibe eder Ülserojenik etkidir Renal kan akımını ve G F R ’ı azaltır

•

Nosireseptörierde ağrı eşiğini düşürenler: Prostoglandin E2, Prostoglandin l2

•

Ağrı iletimini arttıranlar: Prostoglandin D2, Prostoglandin l2, Prostoglandin F2a

PAF proinflamatuar etkilidir. Anjiogenezisi aktive eder.

•

Hiperaljezi oluşturan: Lökotrien B4

P A F’ın Fonksiyonları & Etkileri

Doğru cevap: A

23. Aşağıdakilerden hangisi adrenal aldosteron salınımını arttırır? A) Prostoglandin E2 C) Prostoglandin D 2

•

Bazı h astalıkların patofizyolojisinde rolü olduğu gösterilmiştir

•

Ö rn eğ in : A s tım , E n d o to ksik şok, Akut pankreatit, Bazı kanserler, Cilt inflamasyonu, Ateroskleroz

•

Önceleri ovulasyon ve implantasyonda rolü olduğu düşünülmüştür. Ancak günümüzde re p ro d ü k s iy o n d a bir rolünün o lm ad ığ ı gösterilmiştir.

•

Vazodilatasyon ve trombositierde agregasyona neden olur

•

gastrointestinal sistem, uterus ve pulmoner düz kasları kasar

•

Proinflamatuar etkidir, anjiogenezisi uyarır

korteksten

B) Prostoglandin l2 D) Prostoglandin F2a

E) Lökotrienler

Lökotrienler adrenal korteksten aldosteron salınımını arttırırlar. Prostoglandinlerin böyle bir etkisi gösterilmemiştir. Doğru cevap: E

24. Aşağıdakilerden hangisi pulmoner hipertansiyon tedavisinde kullanılan endoteiin reseptör blokörüdür?

•

Ülserojenik etkidir

•

Renal kan akımını ve G F R ’ı azaltır

PAF Blokörieri: Ginkgoloidler, Leksifant •

A) Tolazolin C) Sitaksentan

B) Tadalafıl D) Treprostinil E) Nitrogliserin

Soru kökünde ‘endoteiin reseptör antagonisti’ olan ilacın sorgulandığına dikkat ediniz. Bosentan, sitaksentan ve ambrisentan endoteiin reseptör antagonistleridir.

Endikasyonları: Antiinfiamatuar etki ile astımda ve sepsiste faydalı olacakları düşünülmüştür. Ancak bu yöndeki çalışmalar hayal kırıklığı ile sonuçlanmıştır.

Doğru cevap: C

d

Otakoidlerve Eıkozanoidler

FARMAKOLOJİ ► 375

376

<

OTAKOİDLER VE EİKOZANOİDLER SPOT BİLGİLER 1.

Yağ asidi yapısında otakoidler,; . Trombosit aktive edici fak tö r (PAF) ve eikosanoidler

2.

Histidin dekarboksilaz inhibitörü... Tritokalin

3.

Histaminin m etab oliti... Metilimidazol asetik asit

4.

Histaminin vücutta en fa zla bulunduğu y e r . .. Mast hücreleri

migren proflaksisinde kullanılan... M etizerjid 23. Retroperitoneal fi'brozis yapan... M et işerj id 24. ACTH salınımını a za lta n , serotonin reseptö r blokörü olan ve mide karsinoidlerinin tedavisinde tercih edilen... Siproheptadin 25. 5 - H T 3 re s e p tö r blokörü olan ve an tiem e tik o larak k u lla n ıla n ... Ondansetron, öolasetron, Polanosetron

5.

Histaminin mast hücrelerinde birlikte depolandığı m add e... Heparin

6.

En güçlü histamin salınımma yol açan. . . 4 8 -8 0 maddesi

7.

Histamin H, reseptör agonisti olan ve meniere hastalığı tedavisinde kullanılan... Betahistin

8.

T aşıt tutmasının tedavisinde kullanılan... Histamin H, reseptör antagonistleri

28. Renin salınımmın en önemli aktivatö rü ... Makula densada sodyum ve klor konsantrasyonu ve a ffe re n t arterlerd e dilatasyon

9.

S a n tra l sinir sistem ine geçmeyen ve ikinci jenerasyon olan an tih ista m in ik le r... Loratidin, setirizin

29. Renin salınımını inhibe eden. . . Kan basıncında yükselme

10 . En kısa etkili antihistaminik... Karbinoksamin 11. En uzun etkili antihistam inik... Loratadin

26. 5 -H T 4 reseptör agonisti ve 5 - H T 3 reseptörlerinin ise antagonisti olan . . . Metoklopramid 27. 5 - H T 4 reseptö r agonisti olan p rokinetikler. . . Sisaprid, renzaprid, tegaserod

30. Çinko içeren b ir metalloprotein .. Anjiotensin dönüştürücü enzim (ACE)

12. Antihistaminik ilaçların en sık oluşturduğu yan e t k i... Sedasyon

31. Anjiyotensin Il'n in etkisine en duyarlı damar s e g m e n ti;.. B öbrekteki a ffe r e n t ve e ffe r e n t arteriyoller

13. A n ti-a n d r o je n ik e tk i g ö s tere n h istam in H ? reseptör blokörü... Simetidin

32. Çok güçlü ald estero n salınımına yol a ç a n ... Anjiyotensin I I

14. Sitokrom p450 enzim inhibisyonu yapan histamin H ? reseptör blokörü... Simetidin

33. Mitojenik etki ve sempatik stimülasyon y a p a n ... Anjiyotensin I I , endotelin

15. En uzun etkili ve en güçlü histamin H 2 reseptör blokörü... Famotidin

34. En uzun e tk ili anjiyotensin I I reseptör blokörü... Telmisartan

16. M ast hücrelerinin membranını stabilize ederek histam in salmımın» inhibe e d e n ... Kromolin, ketotifen 17. T rip to fa n hidroksilaz enzim inhibisyonu yapan ve s e ro to n in s e n te z inh ibisyon u y a p a n .. . Klorfenilalanin 18. S e le k tif olarak beyindeki serotonerjik nöronları boşaltan... Kloramfetamin 19. Serotoninin metaboliti. . . 5-Hidroksiindolasetik asit (5 -H İA A ) 20; Mide ve bağırsaklarda şiddetli spazm ve peristaltik hareketlerde artış oluşturan serotonin reseptörü... 5 -H T 4

A T , reseptör

35. AT, reseptörüne en çok selektif olanı anjiyotensin I I reseptör reseptör blokörü... Kandesartan 36. Ön-ilaç olan anjiyotensin I I AT, reseptör reseptör blokörü... Kandesartan 37. O ra l yo ldan Aliskiren

ku lla n ılan

re n in

in h ib itö r ü ...

38. E n d o te lin dönüştürücü enzim Fosforamidon

in h ib itö r ü ...

39. Yavaş salınan otako id... Endotelin 40 ; Histamin salınımına yol açan en güçlü endojen m adde... Endotelin 41 . E n d o te lin r e s e p t ö r Sitaksentan

b lo k ö r ü . . . Bosentan,

21 . 5 - H T ,D agonisti olan ve migren krizinin tedavisinde kullanılan... Triptanlar (Sumatriptan)

42. Kallikrein oluşturan... Hageman faktörü (Faktör X II)

2 2 . 5 -H T ., reseptörlerine parsiyel agonist olan ve

4 3 . Bradikinin oluşumuna yol açan enzim ;.. Kallikrein

4 4 . Bradikinİn parçalanmasından sorumlu olan enzim... Anjiotensin dönüştürücü enzim

70. ö lukortikoidler; kimin sentezini a rttırıp fosfolipazları inhibe eder.., Lipokortin-1

45.

71. Non-enzimatik olarak araşidonik asitten oluşan.:. İzoprostan

Kallikrein inhibitörü... Aprotinin

4 6 . P maddesinin saltnimını a r ttır a n ... Kapsaisin 47 . P m addesi re s e p tö r b lo k ö rü .. . (Nörokinin NKj blokörü)

A p re p itan t

72. N-açil hidrolaz enzimi tarafından araşidonik asitten sentezlenen... Anandamin 73. Prostoglandin D2'den oluşan... Prostoglandin J 2

48 . A ğ rın ın p e rife r d e n oynayan... P maddesi

s a n tra le

ile tim in d e rol

4 9 . Fosfolipit yapıda otakoid... Trombositaktiveedici fa k tö r (PAF) 50. Depolanmayan otakoidier... Trombosit aktive edici faktör, nitrik oksit, eikosanoidler 51. Hem vazodilatasyon hem de tro m b o sitle rd e agregasyon oluşturanlar.., Trombosit aktive edici fak tö r, prostoglandin Ez 52.

Bilinen en güçlü endojen ülserojenik m adde... Trombosit aktive edici fak tö r

53. Glukokortikoidler tarafından inhibe edilen nitrik oksit sentetaz (N O S ) enzim i.. . N O S -3 (iNO S) 54. âolubl guanilat sikiaz enzimini aktive eden... N itrik oksit 55. Solubl guanilat sikiaz enzimini inhibe e d e n ... Metilen mavisi 56. N itrik oksitin sonuç etki mekanizması.... Miyozin hafif zincirinde defosforilasyon 57. Ereksiyon oluşumunda primer rol oynayan.. . N itrik oksit 58. Hem s ito p r o te k tif hem de s ito to k s ik e tk i gösteren... N itrik oksit 59. Methemoglobinemi oluşturan ve sitokrom p450 inhibisyonu oluşturan... N itrik oksit 60. Bilinen en bronkodilatatör m adde.., Vazoaktif intestinal peptid (VIP) 61. Guanilat sikiaz enzimi üzerinden etki gösteren... Atrial natriüretik peptid 62. Salınım ı akşam ları maksimum o la n ... natriüretik peptid

74. Prostoglandin I 2‘nin idrar ile atılım metaboliti... 2,3Dinor-6-Keto- Prostoglandin Fla 75. Tromboksan Az'nin idrar ile atılım metaboliti... 2,3Dinor-Tromboksan B2 ve 11-Dehidro- Tromboksan b2

76. Mast hücrelerindeki en önemli lipit mediyatör... Prostoglandin Dz 77. Damar yataklarında vazodilatasyon oluşturup, puimoner damarları kasan... Prostoglandin D2 78. Termoregülasyonun düzenlenmesinden sorumlu olan... Prostoglandin E2 79. İmmünsüpresyon ve antiinflam atuvar etki oluşturan... Prostoglandin E 80. Güçlü oksitosik etki oluşturan ve luteolizis yapan... Prostoglandin FZa 81. Güçlü antiagregan etki gösteren,. . Prostoglandin I2 82. Güçlü agregasyon oluşturan... Tromboksan A2 83. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçların yapmış olduğu mide ülserasyonlarını önlemek amacıyla kullanılan ve prostoglandin Ej analoğu olan... Mizoprostol 84. Ereksiyon oluşturmak için kullanılan prostoglandin Ej analoğu... Alprostadil 85. Serviksi yumuşatmak için lokal olarak kullanılan... Dinoproston 86. Primer puimoner hipertansiyon tedavisinde kullanılan... Epoprostenol 87. Glokom tedavisinde kullanılan Prostoglandin F2a analoğu... Latanoprost

A tria l

88. Tromboksan sentetaz inhibitörü... Anagrelid

63. B tipi natriü retik pepid analoğu... Nesiritid

89. Lipooksijenaz enzim inhibitörü... Sülfasalazin

64. Bilinen en vazodilatatör m adde... CGRP

90. Hem siklooksijenaz hem de lipooksijenaz enzim inhibitörü... Gosipol

65. Bilinen en vazokonstriktör m adde.. . Ürotensİn

66 . Nöropeptid Y’nin iştah a r ttırıc ı etkisini bloke

91. Lökotrien D4 ve E4 reseptör blokörü.. . Montelukast, zafirlukast, pranlukast

ed en ... Leptin 67. Araşidonik asit kimden s e n te zle n ir... Linoleik asit

68. Birinci seri prostoglandinler kimden sentezlenir.. . Dihomo-y-linolenik asit 69. Eikosanoid sentezini başlatan enzim ... Fosfolipaz A,

92. Lökotrien yıkımında rol oynayan enzim... Aril sülfataz 93. Nötrofiller üzerine en güçlü kemotaktik etkinlik gösteren otakoid... Lökotrien B4

A

Otakoidier ve Eikozanoidier

FARMAKOLOJİ ► 377

378 ◄

NON STEROİD ANTİİNFLAMATUVAR İLAÇLAR

50'« I 1. Aspirin

aşağıdakilerden inhibe eder? (Nisan-88)

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

It

hangisinin

A) Plazmin

sentezini

B) Prostaglandin D) Gastrin

C) Heparin E) Serotonin

siklooksigenazi (COX) inhibe edip prostaglandin ve tromboksan oluşumunu

Aspirin

engelleyerek etki gösterir. Etkileri daha çok COX-1 üzerinden gerçekleşir.

Doğru cevap: B

ilacı tübül içinde iyonize ederek, yani hidrofilik forma dönüştürerek, tübüler reabsorbsiyonu kısıtlamaktır. Asit madde ile zehirlenmede idrar alkalize edilir (sodyum bikarbonat verilir) Bazik madde ile zehirlenmede (am onyum klorür verilir)

idrar

asilleştirilir

Doğru cevap: D 4. A n tiin flam atuvar etkisi en az olan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-89)

ilaç

2. Nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar mideye ne

tür etkide bulunur? (Eylül-88) A) Mide salgısını artırır B) Pepsin salgısını artırır C) Mukus salgısını inhibe eder D) Mide kanlanmasını artırır E) Etkisi yoktur

Mide mukazosı üzerinde koruyucu etkileri olan prostoglandinlerin sentezini azaltmalarından dolayı NSAİİ’ler gastroenteropatik yan etkilere neden olurlar. N S A İh erin Mide M ukozası Üzerindeki Toksik Etkileri Şunlard ır:

A) B) C) D) E)

Parasetamol Aspirin İndometazin Ketotifen İbuprofen

Asetaminofenin (parasetamol) santral etkileri belirgin olup, periferik etkileri kısıtlıdır.Asetaminofeni n C O X -3’ü inhibe etmesinin bu etkilere neden olduğu düşünülmektedir.

A SETA M İN O FEN (PA RASETAM O L) • Antiinflamatuvar etkisi yoktur. • Sadece analjezik ve antipiretik etkisi bulunmaktadır.

1) Mide mukus salgısını inhibe ederler,

• Antitrombositik etkinliği zayıftır.

2) Mukoza hücrelerinde prostasiklin(PGI2) ve diğer koruyucu prostaglandinlerin (PG E2) sentezini inhibe ederek koruyucu bariyerin oluşmasını engellerler,

• Gastropatik etkisi yoktur.

3) Endojen vazodilatatör maddelerin sentezini inhibe etmeleri sonucu mide mukozasının kan akımını azaltırlar.

• Gebelerde ve çocuklarda tercih edilir.

• Ürik asit itrahını etkilemez. • Asit-baz dengesini değiştirmez.

• Akut karaciğer nekrozuna neden olabilir -

H e p to to ksik benzokinonin

-

Tedavide: N-asetil sistein

Doğru cevap: C 3. Aspirin

ile tedavi edilmekte olan bir hastada sodyum bikarbonat verilmesi plazma salisilat düzeyini düşürür ve ilacın etkinliğini azaltır. Bu olay aşağıdakilerden hangisinin sonucunda meydana gelir? (Eylül-88) A) Mide-bağırsak kanalından absorbsiyonun azalması B) Plazma proteinlerine bağlanmasının azalması C) Eliminasyonun azalması D) Tübüler reabsorbsiyonun azalması E) Glomerüler filtrasyonun artması

Soru dolaylı yoldan intoksikasyon tedavi mekanizmasını sorguluyor. Bu uygulamada amaç

m e tab o liti:

N -a s e til-p -

Doğru cevap: A 5. Aşağıdakilerden hangisinin an tiin flam atuvar etkisi en azd ır? (Nisan-89) A) Fenilbutazon B) İbuprofen C) Aspirin D) İndometazin E) Asetaminofen

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Doğru cevap: E

FARMAKOLOJİ ► 379 N SA İ’lerin A n tin flam atu var Etki m ekanizm aları:

6. Aşağıdakilerden hangisinin an tiin fiam atuvar etkisi en azd ır? (EyIül-98) A) Fenilbutazon C) Aspirin

NSAPlerin antiinfiamatuvar etkileri siklooksijenaz (CO X) inhibisyonu sonucu proinflamatuvar prostaglandinlerin sentezini baskılamalarına dayanır.

B) İbuprofen D) İndometazin E) Asetaminofen

Ayrıca;

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

Kemotaksi inhibisyonu

Doğru cevap: E lnterlökin-1 sentezinin baskılanması İndom etazinin etkisi d eğ ild ir? (Eylül-89)

aşağıdakilerden

hangisi Lizozim membranmın stabilizasyonu Serbest radikal edilmesi

A) Frontal baş ağrısı B) Su-tuz retansiyonu C) Hipoaldosteronizm D) Kan basıncında düşme E) Epilepside kontrendikedir

Bir NSAİİ olduğu için su ve tuz retansiyonu yapabilir.

Doğru cevap: D

•

Frontal baş ağrısı ve hipoaldosteronizm gibi etkileri vardır.

9.

•

P a te n t duktus a rte rio s u s ’un te d a v is in d e kullanılır.

•

Epilepside kontrendikedir.

•

Vazokonstriktör etkisi bulunur.

Patent duktus arteriosus’u açık tutmak için: Alprostadil (PG E 1 analoğu)

Doğru cevap: D

A) C)

•

Şah silik asit türevleri

•

•

an tiin fiam atuvar antiinfiam atuvar etkilerine katkısı aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-89)

o

İndometazin, Sulindak, Tolmetin, Ketorolak

o

CO X-2 selektivite gösterenler: Etodolak (Etol®), Diklofenak (Voltaren®)

Fenam atlar

•

Nötrofil kemotaksisinin inhibisyonu Prostaglandinlerin inhibisyonu Siklooksigenaz yolunun inhibisyonu Beta- endorfinlerin salınımı Lizozim membranmın stabilizasyonu

Beta endorfinler endojen opiyatlardırve nosteroid antiinfiamatuvar ilaç etki mekanizmaları ile ilişkileri yoktur. Nonsteroid antiinfiamatuvar ilaçlar diğer seçeneklerdeki etkileri oluştururlar.

•

F e n ilb u ta z o n , O k s ife n b u ta zo n , A ntipirin, Aminopirin, Dipiron (= Metamizol: Novalgin®)

Diarilheterosiklikler (COX-2 selektifler) o

•

Piroksikam, Meloksikam (C O X -2 selektivite gösterir), Nabumeton

Pirazolon türevleri o

•

İbuprofen, Neproksen, Fenoprofen, Ketoprofen (Profenid®), Flurbiprofen, Oksaprozin

En o lik a sit türevleri (Oksikam lar) o

A) B) C) D) E)

M afenam ik asit, M eklofenam at, Flufanemik asit

Propionik asit türevleri o

ilaçların olm ayan

Asetaminofen

A setik a sit türevleri

o

•

Asprin (A setil es ter), D ifulnisal, S alsalat, Olsalazin, Sulfasalazin, Metil salisilat

Param inofenol türevleri o

tedavisinde

8. Non-steroid

pirazolon

Oksifenbutazon B) Meklofenomat Dipiron D) Fenilbutazon E) Metilpirazolon

o

bebeğe indometazin verilir.

Reynoud sendromunun kullanılabilir.

inhibe

Nonsteroid Antiinflam atuar İlaçların Sınıflam ası

"C Ö

Alprostadil ayrıca erektil disfonksiyonların tedavisinde intrakavernoz olarak uygulanabilir.

üretiminin

Aşağıdaki an aljeziklerden hangisi türevlerinden d eğ ild ir? (Nisan-91)

•

A lp ro s ta d il soru potansiyeli yüksek b ir PGE1 analoğudur. Bazı konjenital kalp hastalıklarında o p e ras yo n a k a d a r d u k tu s a r te r io z u s u a ç ık tu tm ak için kullanılır. Doğum sonrasında duktus arteriyozu su kapatmak için ise 15 gün süreyle

süperoksid

Vasküler (VCA M -1) ve intrasellüler (ICAM-1) adezyon moleküllerinin inhibe edilmesi de NSAI’ lerin antiinfiamatuvar etkinliğinde rol oynar.

İndometazin •

ve

S e le k o k s ib , P a re k o k s ib , Lumirakoksib, Rofekoksib

E torikoksib,

Diğerleri o

Apazon, Nimesulid (COX-2 selektivite gösterir)

Doğru cevap: B

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

7.

3 80 ◄TÜM TUS SORULARI 10. Siklocksijen az inhibe ederek etki yapan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-91)

Allopürinol C) Heparin

ilaç

Aspirin, Na salisilat, indometazin ve ibuprofen birer NSAİİ’dir.

B) Fizostigmin

A)

N SA İİ’lerin ortak etkileri antiinflam atuvar, analjezik ve antipiretik etkilerdir.

D) Varfarin sodyum E) İndometazin

İndometazin en güçlü NSAİ ilaçlardan birisidir: NSAİher siklooksijenazı (COX) inhibe ederek etkilerini ortaya çıkarır.

Doğru cevap: E

Meperidin sentetik opiyattır ve antiinflamatuvar etkisi yoktur.

Doğru cevap: D 14. Aspirin ve parasetam olün ortak aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-95)

11. Eşit analjezik dozu aspirinden daha fazla an tiin flam atuvar ve antipiretik etki gösteren ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-91)

A) Midede akut mukozal lezyon yapar

B) İkisinin

B) Salisilik asit C) Parasetamol D) İndometazin E) Bizmut subsalisilat

Doğru cevap: C

İndometazin, analjezik, antipiretik ve güçlü antiinflamatuvar etkisi olan bir ilaçtır. Ağızdan alınan 50 mg indometazin 600 mg aspirin ile aşağı yukarı eşit derecede analjezi yapar. Eşit analjezik dozu aspirininkinden daha güçlü antiinflamatuvar ve antipiretik etki gösterir.

—

^ —

~—

■

Fenilbutazon antiinflamatuvar etkisi çok güçlü olan bir diğer nonsteröıd antiinflamatuvar ilaçtır. İndometazin ve fenilbutazonun bir diğer ortak özelliği ise en fazla su ve tuz tutulumuna neden olan nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar olmalarıdır.

15. A setam inofen m eta belitlerinin toksik etkisini aşağıdakilerden hangisi ortadan kaldırır?

(Nisan-98) A) Fosfolipit C) Alfa2-makroglobülin E) Glutatyon A setam inofenin Nekrozu

akut

astım

atağına

nasıl

yol

A) B) C) D) E)

Etkileri:

Akut

Karaciğer

Hepatotoksik metaboliti: N-asetil-p-benzokinonim

•

Tedavide: N-asetilsistein (Glutatyon prekürsörü) kullanılır

•

A s e ta m in o fe n m e ta b o liz m a s ın ı h ız la n d ıra n mikrozomal enzim indüktörleri, toksik metabolit üretimini arttıracağ ı için hepatotoksik etkisini arttırır

açar?

(Nisan-92)

Yan

B) Yağ asitleri D) Penisilamin

•

Doğru cevap: D 12. Aspirin

de antiinflamatuvar etkisi vardır

C) Analjezik ve antipiretik etkileri vardır D) Oral antikoagülanla etkileşimleri E) Ürik asit seviyesini yükseltmeleri

A) Sodyum salisilat

“ ( D — “ — ~—

özelliği

o

Örnek: Alkol, Fenitoin, Barbitüratlar

Doğru cevap: E

Direkt bronkokonstriksiyon Histamin artışı Lökotrien artışı Anaflaksi Prostaglandin inhibisyonu

16. Aşağıdaki ilaçlardan hepatotoksisitesinin önlenm esi sistein verilir? (Nisan-98)

Aspirinin allerjik reaksiyonları 2 tiptir. Ya astım şeklinde ya da ü rtiker şeklinde ortaya çıkar. İntrinsik astıma sebep olan allerjik tipine bronş çeperinde ve d iğ er yerlerde biriken siklik endoperoksitlerin lipooksigenaz yolağına sürüklenmelerinin ve böylece lökotrienlerin oluşum unu arttırm alarının neden olduğu ileri sürülmüştür.

Doğru cevap: C 13. A n tiin flam atuvar etkisi olm ayan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-92)

Aspirin C) İndometazin

B) Na salisilat D) Meperidin

A)

E) İbuprofen

A) B) C) D) E)

için

hangisinin N-asetil

Asetaminofen Eritromisin Oral kontraseptif Karbon tetraklorür Anabolik steroidler

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: A 17. SLE benzeri sendrom yapm a ihtim ali en düşük olan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-99) A) INH

B) İndometazin C) Hidralazin D) Prokainamid E) Alfa Metildopa

FARMAKOLOJİ ► 381 Doğru cevap: D

•

Asebutolol

•

Asparajinaz

•

Barbitüratlar

•

Bleomisin

•

Sefalosporinler

•

Hidralazinler

•

İzoniazid

•

Metildopa

•

Fenitoin

•

Prokainamid

•

Kinidin

•

Sülfonamidler

20.

A) B) C) D) E)

18.Steroid olm ayan antiinflam atuvarların patogenezinde aşağıdakiierden hangisi d eğ ild ir? (Nisan-99)

ü lser etkili

Simetidin Furosemid Klorpromazin indometazin Hidralazin

Sim etidin bir antihistaminiktir. Furosem id potent diüretiktir.

A) Safra reflüsü

Hidralazin antihipertansiftir.

Mukozaya direkt toksik etki Prostaglandinleri azaltır Mukus salgısını azaltarak bariyeri bozar H+’nin geri diffüzyonunun artması

K lorprom azin antipsikotiktir.

Doğru cevap: D

N S A İİ’ier gastrik mukoza üzerinde direkt toksik etkiye sahiptirler. Prostaglandin sentezini inhibe ederek endojen koruyucu prostaglandinleri azaltırlar, gastrik mukus üretimini baskılarlar, gastrik ve duodenal bikarbonat sekresyonunu azaltırlar ve gastrik asit sekresyonunu uyarırlar. Ayrıca mukozal prostaglandinlerin azalması, hasardan sonra epitel hücrelerinin yenilenmesini bozar.

Doğru cevap: A Aşağıdakiierden hangisinin antiinflam atuvar etkisi yo ktu r? (Nisan 2000) A) Naproksen

B) C) D) E)

21.

Norm al erişkinde yüksek d oz salisilat kullanım ında görülm eyen bulgu aşağıdakiierden hangisidir? (Nisan-2001) A) B) C) D) E)

Hipoglisemi Lipogenez azalması Kortikosteroid düzeyinin yükselmesi Adrenalin aracılı lipolizin artması Oksidatif fosforilasyon kenetsizlenmesi

Tabto: AsetiIsalisilik asidin doz bağımlı etkileri Düşük doz • Antiagregan • Kanama zamanı uzar • Ürik asit atılımını azaltır

ibuprofen indometazin Probenesid Ketoprofen

Yüksek doz

Soru sınıflandırma sorularından birisidir. Seçeneklerde NSAİİ olmayanı bilmemizi istiyor. Probenesid ve sülfinpirazon renal tübülde anyonik transport bölgesini etkileyerek ürik asidin reabsorbsiyonunu engellerler. Ürat seviyelerini azaltan ve böylece gut tedavisinde kullanılan organik asitlerdir.

• Respiratuvar alkaloz TerapÖtik doz • Antiagregan etki azalır • Protrombin zamanı uzar • Ürikozüriktir Daha Yüksek doz • Metabolik asidoz

D iğer şıkların hepsi birer NSAİİ’dir.

~CD

Benzbromaron ürikozürik etkisi ilaçtır. 6 u t tedavisinde kullanılır.

aşağıdakiierden

Beta blokörler, ACE inhibitörleri ve furosemid böbrekte, prostaglandin sentezini artırır, indometazin bu ilaçların etkisini azaltır. Ayrıca Na ve su tutulumuna neden olduğu için antihipertansif tedavi alan hastalarda indometazin kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Doğru cevap: B

19.

azaltan

Prostoglandin sentez inhibitörü bir ilaç olan indom etazin, propranololün antihipertansif etkinliğini azaltır.

İndom etazinin bu tür bir etkisi yoktur.

B) C) D) E)

Beta blokör etkinliği hangisidir? (Eylül-2000)

çok güçlü

b ir

i

Nonsteroid Antiinfiamatuar İlaçlar

SLE Benzeri Sendrom Yapan İlaçlar

382 4 TÜM TUS SORULARI A S P İR İN İN V Ü C U T T A K İ E T K İ L E R İ

22. A şağıdaki N S A İİ’lerden hangisinin plazm a elim inasyon yarı ömrü en uzundur? (Eylül 2002)

A naljezik Etkilidir •

M ekanizm a: S S S ’de medulla spinaliste PG sentezini azaltma

•

Maksimum analjezik etki dozu: 500 mg’da ortaya çıkar

A) B) C) D) E)

A n tiin flam atuar E tkilidir •

Aslında en uzun yarı ömürlü NSAİİ tenoksikamdır (60-75). Fakat seçenekler arasında en uzun yarı ömürlü NSAİİ oksaprozindir.

Doz arttırıldıkça bu etki: Artar

A n tipiretik E tkilidir

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

^

•

M ekan izm a: S S S ’d e preoptik aland a PG E sentezini azaltarak ateşi düşürürler

Nonsteroidal Antiinflamatuar İlaçların Etki Süresi

A ntiagregan Etkilidir •

Düşük dozlarda bu etki daha belirgindir

•

Bunun nedeni düşük dozda endoteldeki CO X enziminin tekrar sentezlenerek, PG I 2 üretimini devam ettirmesidir. Yüksek dozda endotel ve ürettiği PG I 2 azalır. Böylelikle antiagregan etki azalır

Ürik A sit Atılım ı Etkiler

Tolmetin Diklofenak İbuprofen Ketoprofen Oksaprozin

0

K ıs a e tk ili: D ik lo fe n a k < K e to p ro fe n < Asetaminofen < İndometazin < Tolmetin

0

U zu n e tk ili: Tenoksikam > O ksap ro zin > Piroksikam > Nabum eton > M eloksikam > Naproksen

Doğru cevap: E 23.

Gebeliğin son haftasında olan bir kadına şiddetli diş ağrısı nedeniyle bir analjezik verilmesi gerekmektedir.

•

Düşük dozda (1-2 gr/gün) ürik asit atımını: Azaltır

•

O rta d ozda (2 -3 g r/gü n ) ürik asit atım ını: Değiştirmez

Bu durum da tercih edilm esi gereken en güvenli an aljezik aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2005)

•

Yüksek dozada (> 5gr/gün) ürik asit atımını: Arttırır

A) B) C) D) E)

E ndokrin Sistem e Etkileri •

İodin’in tiroidal uptake’ini ve klerensini azaltır

•

T B G ’e b a ğ la n a ra k tiro ksin in p la zm a d a n kaybolmasını hızlandırır

Aspirin Diklofenak İbuprofen Naproksen Parasetamol

Parasetamofü n peri ferik etkileri kısıtlı olduğu için gebelerde diğer NSAİİ’lere göre daha güvenlidir.:

A sprinini M etabolik Etkileri •

Lipolizi de, epinefrin ile indüklenen lipogenezi de inhibe eder

•

Plazm ad aki serb est yağ asidi, fofolipid ve kolesterol miktarını azaltır

•

Keton cisimlerinin oksidasyonunu hızlandırır

•

Yüksek dozda hiperglisemiye, çocuklarda ise hipoglisemiye neden olur

Özellikle son trim esterde NSAİİ kullanımı fizyolojik olarak açık kalması gereken duktusun, prostoglandin sentezini azaltmasına bağlı, kapanmasına neden olabileceği için dikkatli olunmalıdır.

Doğru cevap: E 24. A setam inofen ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (Nisan 2006)

A spirinin D iğer Etkileri •

Epitelde lokal irritasyon oluşturur

•

Ototoksik etkilidir, tinnitusa neden olabilir

•

Santral sinir sistemini önce uyarır sonra deprese eder

•

Kemotrigger zone’u uyararak bulantı ve kusmaya neden olabilir

•

Solunumu indükler, respiratuar alkaloza neden olabilir

•

Asidik yapıda olduğu için, metabolik asidoza neden olabilir

Doğru cevap: A

A) B) C) D) E)

Kanama zamanını uzatır. Spesifik siklooksigenaz (CO X-2) inhibitörüdür. Sıklıkla gastrointestinal kanamaya yol açar. Çocuklarda kullanılması sakıncalıdır. Fatal karaciğer nekrozuna yol açabilir.

Doğru cevap: E 25. A spirin intoksikasyonunun erken aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2006) A) B) C) D) E)

Deliryum Dispne Eksitasyon Haîüsinasyon Tinnitus

belirtisi

FARMAKOLOJİ ► 383

Aspirin İntoksikasyonu

Bu Konu Hakkında

Klinik: Diabetik ketoasidoza (DKA) benzer

POTANSİYEL SORULAR

1. Asidoz

(E -13)

2. Hipergiisemi (Çocuklarda ve diyabetik hastalarda hipoglisemi gelişir) 3. Dehidratasyon 4. Hipertermi •

İlk bulgu: Tinnitustur

•

Tedavi

ı.

Asetaminofen zehirlenmesinin tedavisinde aşağıdaki ilaçlardan hangisi antidot olarak kullanılır? A) Octreotid C) Aspirin

B) Esmolol D) Hidroksikobolamin E) Methionin

1. Maruziyeti azaltm aya yönelik: Gastrik lavaj, kusturma 2. Sıvı elektrolit dengesini sağlam aya yönelik işlemler yapılır (Destek tedavisi) 3. İdrarın bikarbonat ile alkalizasyonu, salisilatın renal re ab s o rb s iy o n u n u a z a ltm a k için uygulanabilir 4. NSAİİ’ler genellikle plazma proteinlerine yüksek oranda bağlandıkları için diyaliz etkisizdir. Ancak aspririn bu durumun önemli bir istisnasıdır.

Doğru cevap: E 26. Aspirin, aşağıdaki hastalıkların hangisinde Reye sendrom u insidansım artırabilir? (Eylül 2008) A) Kabakulak B) Kızamık C) Suçiçeği D ) Viral hepatit E) Kızamıkçık

Salisilik asitlerin suçiçeği bulunan çocuklarda kullanılmaması gerektiği en temel pediatri bilgilerinden biridir.

Aspirinin & Reye Sendromu •

H ikaye: V ira l üst so lun u m yolu en feksiyo n tedavisinde analjezik ve antipiretik amaçla aspirin kullanımı

•

Etiyoloji: Su çiçeği veya influenza enfeksiyonu olabilir

»

Klinik bulgular: Hepatotoksite, Ensefalopati

•

Hastanın serum bilirubin seviyesi: Normaldir

•

Patofizyoloji: Karaciğer ve böbrekte noninflamatuar yağlı infiltrasyon

•

En sık ölüm nedeni: Serebral ödemdir

•

Bu nedenle akut febril hastalığı olan çocuklarda kullanmaktan çekinmek gerekir

Doğru cevap: C

2 . Metanol zehirlenmesi tedavisinde kullanılan antidot aşağıdakilerden hangisidir? B) Dimerkaproi D) Fomepizoi E) Asetilsistein

A) Amil nitrit C) M etilen mavisi

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

•

3. Antipiretik olarak kullanılan; I. Asetaminofen II. İndometasin III. İbubrofen İlaçlarından hangisinin antiinflamatuvar etkisi azdır? A) II

B) I

C)l+ll

D) III

E) ll+lll

Cevaplar: 1:E, 2:D, 3:B Asetaminofen zehirlenmesinde antidot olarak N-asetil sistein intravenöz yolla ve oral olarak methionin kullanılır. N-asetil sistein ve methionin karaciğerde glutatyonu arttırır ve buna bağlı olarak asetaminofenin toksik metaboliti olan NAPQI (N asetil-p-benzokinonimi)i karaciğerde direk nötralize eder. Asetaminofen (parasetamol) • Asetaminofenin esas olarak COX-3'ü bloke ettiği düşünülmektedir (bu nedenle periferik etkiler ortaya çıkartmaz). • Anti-inflamatuvar etkisi yoktur. Sadece analjezik ve antipiretik etkisi bulunmaktadır. Antitrombositik etkinliği zayıftır. Gastropatik etkisi yoktur. Ürik asit itrahını etkilemez. Asit-baz dengesini değiştirmez. Asetaminofen zehirlenmesi akut karaciğer nekrozu yapar. Bu etkiden sitokrom P450 metabolizması sonucu oluşan N-asetil-p-benzokinonim adlı metaboliti sorumludur. Zehirlenmenin tedavisinde N-asetilsistein (vücutta glutatyona dönüşür) kullanılır. N-asetilsistein glutatyon prekürsörüdür. Glutatyon ise karaciğer hasarından sorumlu N-asetil-p-benzokinonimi nötralize eder. Asetaminofen zehirlenmesi tedavisinde sitokrom P450 enzim inhibisyonu ile toksik metabolit N-asetilp-benzokinonim oluşumunu engelleyen simetidin gibi ilaçlar faydalıdır. Metanol zehirlenmesinde ise; etanol infüzyonu, dializ ve fomepizoi kullanılır.____________________________ _____

% l: ••:

384 4

NSAİİ KONUSUNDA SORULMASI OLASI ÖNEMLİ SORULAR

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

1.

M etam izol (Dipiron):

NSAİ ilaçlar arasında hangisi diğerlerinin aksine asidik yapıd a değ ild ir?

Pirazolon türevidir. Antiinflamatuvar etkisi zayıftır. Vazodilatasyon ve düz kas gevşemesi oluşturur. Tansiyonu azaltır. Nadiren aplastik anemi oluşturur. Antispazmotiktir.

 ) Nabumeton B) Sulindak C) Oksaprozin D) Aspirin E) Feniibutazon

Doğru cevap: C

N abum eton:

4.

Tek nonasid NSAİ’dir. Karaciğerde aktif metaboliti olan 6-Metoksi-2 naftil asetik aside dönüşür. Naproksen gibi psödoporfiri ve fotosensitivite oluşturabilir.

A) B) C) D) E)

Doğru cevap: A 2.

S adece jel kullanım ı olan aşağıdakilerden hangisidir?

ilaç

Meioksikam Etofenamat Tenoksikam Oksaprozin Sülindak

Etofenam at: Fenamik olarak kullanımı vardır

Aşağıdaki NSAİ ilaçlardan hangisinin etki süresi diğerlerine göre daha kısadır?

NSA İ

asid

türevidir,sadece jel

Doğru cevap: B A) Tenoksikam C) Piroksikam

B) Tolmetin D) Oksaprozin E) Nabumeton

5.

NSAİ ilaçlar y a n lıştır?

ile

ilgili

önerm elerden

hangisi

Tolmetin aspirinden sonra 2. kısa etkili NSAİ’dir.

I. İbubrofen çocuklarda kullanılabilir II. Fenoproferı ön ilaçtır III. Seîekoksib düşük oranda gastrointestinal yan etki oluşturur IV. Azapropazon ciddi gastrointestinal yan etki oluşturur V. İndometasin toksik etkileri düşük NSAİ’dir

NSAİ Etki Süreleri En Kısa Etk ili NSAP ler (t 1/2)

•Aspirin, 0,25 saat •Tolmetin, 1 saat ■Diklofenak, 1,1 saat

• Ketoprofen, 1,8 saat • Salisilat, 2 saat

En Uzun Etk ili NSAİ’ ler (t1/2)

Tenoksikam, 72 saat Oksaprozin, 58 saat Piroksikam, 57 saat

• Nabumeton, 26 saat • Naproksen, 14 saat

Doğru cevap: B 3. Aşağıdaki NSAİ ilaçlardan hangisinin an tiin flam atuvar özelliği diğerlerine göre daha zayıftır? A) Tolmetin B) Naproksen

C) Metamizol D) İbuprofen E) Feniibutazon

A) B) C) D)

II l+il IV V E) ll+İV

NSAİ İlaçların Önemli Ö zellikleri: ö n ilaç yapısında NSAİ’ler: Fenoprofen, nabumeton, sulindak, parekoksib Çocuklarda Kullanılan: ibubrofen, asetaminofen GIS yan etkileri çok olan: Azapropazon GIS yan etkileri az olan: Seîekoksib Toksik etkileri fazla olan: İndometasin

Doğru cevap: D

► 385

1.

A şağ ıd akilerd en hangisi asetik asit türevi olan ve siklo oksijen az- 2 ’ye selektif olan nonsteroid an tiin flam atuar ilaçtır? A) C)

Etodolak Selekoksib E)

B) Ibuprofen D) Olsalazin Asetaminofen

Soruda asetik asit türevinin sorgulandığına dikkat ediniz. Hem asetik asit türevi olan hem de siklo oksijen az -2 se lektif olan etodolaktır.

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçların Sınıflaması •

S alisilik asit türevleri

o

Asprin (Asetil ester), Difulnisal, Salsalat, Olsalazin, Sulfasalazin, Metil salisilat

•

Param inofenol türevleri

•

A s etik asit türevleri

o

•

o

İndometazin, Sulindak, Tolmetin, Ketorolak

o

S iklo o ks ije n a z-2 selektivite g österenler: Etodolak (Etol®), Diklofenak (Voltaren®)

Sistemik mastositozis

t

Mafenamik asit, Meklofenamat, Flufanemik asit

Ibuprofen, Neproksen, Fenoprofen, Ketoprofen (Profenid®), Flurbiprofen, Oksaprozin

•

Kemik iliğinde, retiküloendotelyal sistemde, gastrointestinal sistem de, kem iklerde ve ciltte çok fazla sayıda mast hücre bulunur. Prostoglandin D 2 üzerinden gerçekleşen vazodilatasyon, hipotansiyon ve flushing önemli bir problemdir.

•

Bu hastalarda nonsteroid antiinflam atuar ilaçlar, prostoglandin D 2 sentezini azaltarak kliniğin düzelmesine yardımcı olur.

Niasin tolerasyonu

Fen ilb utazon , O ksifenbutazon, Antipirin, A m in o pirin , D ip iron (= M e ta m iz o l: Novalgin®)

Niasin hipolipidemik am açla kullanılan bir ajandır. Prostoglandin D 2 üzerinde flushing’e neden olabilir.

•

Bu hastalarda nonsteroid antiinflam atuar ilaçlar, prostoglandin D 2 sentezini azaltarak kliniğin düzelmesine yardımcı olur

S e le k o k s ib , P a re k o k s ib , Lumirakoksib, Rofekoksib

E to riko ks ib ,

Apazon, Nimesulid (siklooksijenaz-2 selektivite gösterir)

Doğru cevap: A

t

Doğru cevap: A

( s ik lo o k s ije n a z - 2

Diğerleri

o

•

Piroksikam, Meloksikam (siklooksijenaz-2 selektivite gösterir), Nabumeton

D ia r ilh e t e r o s ik lik le r sefektifler)

o •

I ir

Pirazolon türevleri

o

•

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçların Diğer Terapötik Kullanım Alanları

E noiik asit türevleri (O ksikam lar)

o •

Sistem ik m asto sitozd a ve niasin kullanım ında ortaya çıkan hipotansiyon ve flushing etki kalıbı histam ine ç o k benzeyen prostoglandin Dz’ye bağlıdır. N onsteroid an tiin flam atuar ilaçlar prostoglandin D 2 sentezini en g elleyerek bu yan etkileri önler.

P ropionik asit türevleri

o •

A ) Prostoglandin D2 B) Prostoglandin E 2 C) Prostoglandin l2 D) Tromboksan A^, E) Prostoglandin E 2

Fenam atlar

o «

Asetaminofen

2. Nonsteroid an tiin flam atu ar ilaçların sistem ik m astositozda v e niasin kullanım ın da ortaya çıkan hipotansiyon ve flu s h in g ’i önlenm esi aşağıdakilerden hangisinin sentezinin azalm asına bağlıdır?

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

DİĞER SINAV (FAKÜLTE, STS) SORULARI

3. A şağıdakilerden h angisi nonsteroid antiinflam atuar ilaçların en dikasyonlarından biri değ ild ir? A) B) C) D) E)

Bartter sendromu Nasin intolerasyonu Alzheimer hastalığı Sistemik mastositozis Kronik böbrek yetmezliği

l j .....

3 86 4 TÜM TUS SORULARI Nonsteroîd antiinflam atuar ilaçların uygunsuz kullanım ına bağlı ortaya çıkan en ö nem li yan etki nefrotoksik etkilerine bağı kronik böbrek yetm ezliğidir. Kronik böbrek yetm ezliğ in in bir endikasyon olm ası düşünülm em elidir. N o n s te r o id A n tiin fla m a tu a r İla ç la r ın D iğ e r T e r a p ö tik K u lla n ım A la n la r ı

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

-1

•

Kardiyoproteksiyon

•

Sistemik mastositozis

•

Niasin tolerasyonu

•

Bartter sendromu

•

Kansere karşı kemo-koruma

•

Alzheimer hastalığı

Doğru cevap: E

■U 4.

N onsteroid antiinflam atuar ilaçlar ile ilgili aşağıdaki genel ifadelerden h angisi doğru d eğ ild ir? A ) Trombositopeni ve bronkokonstriksiyona neden olabilirler B ) Anjiotensin dönüştürücü enzim inhibitörlerinin antihipertansif etkisini kısıtlarlar C) Lityumun renal ekstraksiyonunu değiştirirler D) Selektif serotonin reutake inhibitörleri ile birlikte kullanıldıklarında gastrik yan etkileri artar E) Plazm a proteinlerine düşük oranda bağlanırlar N onsteroid antiinflam atuar ilaçlar plazm a proteinlerine yüksek oran d a bağlanır. Bu n edenle intoksikasyon ted avilerind e, aspirin hariç, diyaliz etkili değildir.

5.

A şağıdakilerden m etabolitidir? A) B) C) D) E)

•

Doğru cevap: D

6. Aşağıdakilerden hangisinin santral sinir sistemine geçişi kısıtlı olduğu için antipiretik etkisi düşüktür? A) Aspirin B) Asetaminofen C) Naproksen D) Metimazol E) Difulnisal

Antipiretik ve analjezik etki santral sinir sistemine etki ederek oluşur. Difulnisal’in santrale geçişi kısıtlı olduğu için bu etkileri azdır. Ö ze llik li N o n s te ro id A n tiin fla m a tu a r İlaçlar •

Yiyecekler ile absorbsiyonu azalan: Tolmetin

•

Hemolitik anemiye neden olabilen: Mafenamik asit

•

Yaşlılarda plazm a proteinlerine bağlanm a oranı düşen ve atımı azalan: Naproksen

•

N ö tro fil a k tiv a s y o n u n u inh ibe e d en , proteoglikanaz ve kollagenaz aktivitesini azaltan: Piroksikam

Anjiotensin dönüştürücü enzim inhibitörlerinin kinin sistem i ile prostoglandinler üzerinden vazodilatasyon yapmalarını engelledikleri için, antihpertansif etkilerini kısıtlarlar.

•

Önilaç olanlar: Nabumeton, Sulindak

•

Aktif metaboliti olanlar: Sulindak, Nabumeton, Fenbufen, Meklofenamik asit

Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlandıkları için d iğ e r ila ç la rın (v a rfa rin , h ip o g lisem ik ajanlar, metotreksat, sulfonilüreler..) serbest konsantrasyonlarını ve etkilerini arttırabilirler.

•

Antipretik etkisi (Santrale geçişi) kısıtlı olan: Difulnisal

•

Antiinflamatuar etkisi az olanlar: Asetaminofen, Metamizol, Ketorolak

•

Aplastik anemiye neden olabilen: Metamizol (= Dipiron)

•

Kemik iliği supresyonu ve guatr yapabilen: Fenilbutazon, Oksifenbutazon

Lityumun renal ekstraksiyonunu değiştirebilirler

o •

a k tif

Fenasetin n efrotoksik etkisi belirgin olan nonsteroid antiinflam atuar ilaçtır. A k tif m etaboliti hepatotoksik olabilen parasetam ol’dür.

E tk ile ş im le r i

•

fenasetinin

Metamizol Metimazol Salisilik asit Parasetamol Fenilbutazon

N o n s te r o id A n tiin fla m a tu a r İla ç la r ın İla ç

•

hangisi

Lityumun etkisini arttıan: Piroksikam, Azaltan: Sulİndak

K o rtik o s te ro id le r ve S S R I'la r ile birlikte a lın d ık la rın d a g a s tro in te s tin a l sistem komplikasyonlarının şiddeti artar. Çünkü her üç ilaç grubunun da gastrik mukoza üzerinde olumsuz etkileri vardır.

Doğru cevap: E

Doğru cevap: E

FARMAKOLOJİ ► 387 7. Aşağıdakilerden hangisinin siklooksijenaz-2 enzimine seiektivitesi daha düşüktür? B) Selekoksîb D) Etorikoksib

Diklofenak Rofekoksib

E)

P ro s to g la n d in A n a lo g la rın ın E n d ik a s y o n la rı

Etodolak

S e le k tif S ik lo o k s ije n a z -2 (C O X -2) İn h ib itö rleri

•

Glokomda: Latanoprost, Travoprost

•

•

Gastritte: Mizoprostoi

•

P u lm o n er hipertansiyonda: T rep ro stin il, Epoprestenol, iloprost

•

Erektil disfonksiyonda: Alprostadil

C O X -2 s e le k tifle rd e a z a la n non stero id antiinflamatuar ilaçların yan etkileri; o

Gastrik ülser ve erozyon, Anemi, Kanama riski, Antiagregan etkidir

•

C O X -2’ye yüksek selektif olanlar; Lumirakoksib £ Etorikoksib > Rofekoksib > Etodolak

•

C O X -2 ’ye düşük selektif olanlar; Meloksikam (Melox®) < Diklofenak < Selekoksib

•

CO X-2 selektivite arttıkça; Tromboembolik olay insidansı artar o

Güvenli C O X -2 selektif inhibitor (seiektivitesi az olan): Meloksikam’dır

Doğru cevap: D

10. Büyük arterlerin transpozisyonu bulunan bir yenidoğanda cerrahiye kadar zaman kazanmak için siyanoz kontrolünde kullanılan alprostadil aşağıdaki prostoglandinlerden hangisinin analoğudur?

Doğru cevap: A A) Prostoglandin E1

8. Aşağıdakilerden hangisinin sikIooksijenaz-2’ye olan afinitesi en fazladır? A) Selekoksib C) Lumirakoksib

B) Rofekoksib D) Asetaminofen E) Meloksikam

Günümüzde siklooksijenaz-2’ye (COX-2) en selektif nonsteroid antiinflamatuar ilaç lumirakoksib’dir. C O X -2 S e le k tif N o n s te ro id A n tiin fla m a tu a r İlaçlar •

COX-2’ye yüksek selektif olanlar: Lumirakoksib > Etorikoksib > Rofekoksib > Etodolak

•

C O X -2’ye düşük selektif olanlar: Meloksikam (Melox®) < Diklofenak < Selekoksib

Doğru cevap: C

9. Prostoglandin aşağıdakilerden kullanılır?

sentez hangisinin

A) Glokom B) Gastrit C) Pulmoner hipertansiyon D) Preterm eylem E) Erektil disfonksiyon

inhibitörleri tedavisinde

B) Prostoglandin E2 C) Prostoglandin D2 D) Prostoglandin G2 E) Prostoglandin F2a Alprostadil prostoglandin E1 analoğudur. Duktus arteriozusu açık tutmak için ve ereksiyon oluşturmak için kullanılabilmektedir. Doğru cevap: A

r

Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar

A) C)

Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar siklooksijenaz enzimini inhibe ederler. Bu nedenle uterusu kasan prostoglandin F2a sentezini azaltırlar, 32. haftaya kadar tokolitik amaçla kullanılabilirler.

388

A

NONSTEROİD ANTİİNFLAMATUAR SPOT BİLGİLERİ 1.

2.

3.

4.

N o n s te r o id a n t i i n f la m a tu a r ila ç la r ın kardiyoprotektif etkisi neye bağlıdır... Tromboksan A 2 sentezini azaltmalarına N o n s te ro id a n tiin fla m a tu a r ila ç la rın hangi prostaglindin'in sentezini engellediği için sistemik mastositoz ve niasin intolerasyonunda faydalıd ır... Prostoglandin D2 Nonsteroid antiinflamatuar ilaçların kansere karşı kemo-koruma sağlaması hangi enzim inhibisyonuyla ilişkilidir... Siklooksijenaz-2

18. Frontal baş ağrısı oluşturabilen.,. İndometazin 19. Juvenil romatoid a r trit tedavisinde öncelikle tercih ed ilen... Tolmetin 20 . En uzun etkili nonsteroid antiinflamatuar ila ç ... Tenoksikam 2 1 . S ik lo o k s ije n a z -2 'e en s e l e k t i f Lumirakoksib > Etorikoksib

N S A İİ. . .

2 2 . Kolçisinin endikasyonları nelerdir, . . Ailevi akdeniz ateşi (FMF), gut hastalığı

Nonsteroid antiinflamatuar ilaçların hangi etkileri siklooksijenaz-3 ile daha ilişkilidir ve santraldir... /Analjezik, antipiretik

2 3 . G u t te d a v is in d e ku llanılan ksan tin oksîd az in h ib itö rleri... Allopurinol, febuksostat

5.

En kısa etkili nonsteroid antiinflamatuar ila ç .,. /Aspirin

2 4 . Ü rik asit'in tübüler reabsorbsiyonunu azaltan ila ç ... Propenesid

6;

Aspirinin başlıca m etab o liti... Salisilürik asit

7.

Aspirin intoksikasyonunda ne y a p ılır ... İd r a r alkalize edilir

8.

İrre v e rs ib l siklooksijenaz enzim in h ib itö rü ... Aspirin

9.

Viral infeksiyon sırasında çocuklarda kullanılırsa to ksik h e p a to e n s e fa lo p a ti (R eye sendromu) oluşturabilen... Aspirin

10. Aspirin zehirlenmesinde en erken bulgu.. . Kulak çınlaması 11. Siklooksijenaz-3 enzimine daha s e lektif etkili N S A İ İ . . . Asetaminofen (parasetamol) 12. Akut karaciğer nekrozu yapan ,.. Asetaminofen 13. Asetaminofenin hepatotoksik metaboliti n e d ir... N-asetil-p-benzokinonim 14. A setam inofene bağlı ka ra ciğ e r toksisitesînin tedavisinde... N-asetil sistein 15. Antispazm otik etk is i belirgin olan nonsteroid antiinflamatuar ila ç ... Metamizol 16. Göz ü z e rin d e ya n İbuprofen

e t k is i

b e lir g in o la n ..;

17. Patent duktus arteriozus tedavisinde kullanılan. . . İndometazin

I

► 389

A) C)

Linkomisin Tetrasiklin

3. K otrim aksazolün en sık görülen yan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-88) A) C)

B) Streptomisin D) Eritromisin E) Ampisiiin

olabilir.

D iğ e r Yan E tk ile ri

alınırken dikkatli olunmalıdır.

• • • •

Ş e la t O lu ştu ra n ve T erato jen A n tib iy o tik le r Tetrasiklinler

•

Kinolonlar

2. O ral alınınca karaciğer m ikrozom al enzim lerini,

r

4. Tetrasiklin aşağ ıdakilerd en değ ild ir? (Eylül-88)

bağırsak florasını inhibe eden ve antikoagülanların etkisini arttıran aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-88)

A) Psödomonas C) Klamidya

Tetrasiklin Uzun etkili sülfonamidler Neomisin Kloramfenikol Penisilin

hangisine

etkili

B) Riketsiya D) Brucella E) Mycoplasma

Tetrasiklinler geniş spektrumlu bakteriyostatik antibiyotiklerdir. Ancak tetrasiklinler psödomonas ve

L

stafilokoklara karşı etkisizdir. T e tra s ik lin le rin E tk ile d iğ i M ik ro o rg a n iz m a la r • • • • • •

K lo ram fen iko l: •

G IS ’e ait bulantı, kusma Hematolojik problemler Megaloblastik anemi Lökopeni ve trombositopeni

Doğru cevap: C

Doğru cevap: C

A) B) C) D) E)

Akut hemolitik anemi B) Diyare Deri lezyonları D) Methemoglobinemi E) Kontakt inhibisyon

Ko-trimaksazolün en sık görülen yan etkisi deri lezyonlarıdır. Özellikle yaşlılarda çok tehlikeli

Tetrasiklinler oraI olarak alındıklarında çok iyi absorbe olurlar; ancak kalsiyum, alüminyum ve magnezyum gibi metallerle alındığında şelat oluşturacağından emilimi azalır. Özellikle içerisinde magnezyum ve alüminyum bulunan anias/ilerle

•

etkisi

Kemoterapötikler

1. Kalsiyum ve sütle birlikte kullanıldığında em ilim i azalan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-87)

Oral yoldan uygulandığında B O S ’a ve göze rahat geçebilen bir antibiyotiktir.

•

M ikrozom al enzim leri inhibe eder.

•

Geniş spektrumlu bir antibiyotik olması nedeniyle bağırsak florasını bozduğundan K vitam inine bağlı pıhtılaşma faktörlerinin sentezini inhibe eder.

•

Oral antikoagülanlarla birlikte alındığında, bu ilaçların etkisini artırır.

•

50S alt birimine bağlanıp peptidil transferaz aktivitesini inhibe eder.

Doğru cevap: D

Riketsiyalar Klamidyalar Mikoplazmalar Brucella Trepenoma pallidum Vibrio cholerae

t

Doğru cevap: A 5.

Protein sentezini bozan, ancak ribozom a etki etm eyen an tibiyo tik aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-88) A) Siklohekzimid C) Streptomisin

B) Kanamisin D) Puromisin E) Neomisin

H SV-2 > VZV > Epstein Barr > CMV 2 3 5 . CMV in fe k s iy o n la rın d a Gansiklovir

ilk te r c ih

e d ile n ..

2 3 6 . Gansiklovire dirençli CMV, asiklovire dirençli HSV infeksiyonların tedavisinde... Foskarnet 2 3 7 . Kemik iliğini baskılam ayan a n tiv ira l i l a ç . . Foskarnet 23 8. H erp es k e ra titin in ted avisind e lokal olarak kullanılan... Idoksuridin, trifluridin 2 3 9 . Viral membranın sellüler membranın füzyonunu ve dolayısıyla virüsün hücre içine girmesini bloke ed en ... Dokonazol 240. Alkol yapısındaki an tivira l... Dokonazal

r

Kemoterapötikler

1 9 5 . İla ç ateşi ve fle b it yapabilen m antar ila c ı... Amfoterisin B

e d ile n ...

476 4 TÜM TUS SORULARI 241. Viddrabiniri etki mekanizması... dATP ile yarışarak DNA polimeraz enzimini inhibe eder. Ribonükleozid re d ü k ta z ve S -ad en o zilh om osistein h id ro la z enzimlerini de inhibe eder. 242. Adenozin analoğu olan an tivira l... Vidarabin 243. CMV infeksiyonlarının tedavisinde kullanılan... Sansiklovir 2 4 4 . H I V İ İ h a s ta la rd a CMV r e t în it i, p ro g re s s if m u ltifo k a l lö k o e n s e fa lo p a ti ve tra n s p la n tlı hastalarda adenovirus tedavisinde kullanılan . .. Sidovofir 2 4 5 .5 ito zin analoğu olan . .. Sidofovir 2 4 6 . Multidrug rezistan CMV retinitinde intravitreal olarak kullanılan... Fomivirsen 24 7. M2 matriks proteini üzerinden etki gösteren ve virüsün hücre içine penetrasyonunu engelleyen antiviral. . . Amantadin 248. Antikolinerjik ve dopaminerjik etkisi bulunan... Amantadin 249. Hem RNA hem DNA viruslarına e tk ili/ geniş spektrumlu antiviral ila ç ... Ribavirin 2 5 0 . Ç o c u k la rd a R e s p ir a tu v a r S in s is y a l infeksiyonlarının tedavisinde... Ribavirin

V irü s

251 .Kronik a k tif hepatit C'de ve Kırım Kongo Hemorajik Ateşi tedavisinde... Ribavirin 252. Hem influenza A hem de B infeksiyonlarının akut tedavisinde kullanılan siyalik asit analoğu n ö r a m in id a z i n h i b i t ö r l e r i . . . O s e lta m iv ir, zanamivir 2 5 3 . RSV’nin yüzey proteinine karşı gelişen monoklonal a n tik o r... Palivizumab 254. Akut H IV infeksiyonunun tedavisinde etkili olan, kronik H IV enfeksiyonlarında e tk ili olmayan ilaçlar. . . Revers transkriptaz inhibitörleri 255. Hem akut hem de kronik H IV infeksiyonunun tedavisinde kullanılan ila çlar .. H IV proteaz inhibitörleri 2 5 6 . N ükleo zid yapılı re v e rs tra n s k rip ta z enzim inhibitö'rü... Zidovudin 257. Non-nükleozid yapılı revers transkriptaz enzim inhibitö'rü... Nevirapin 2 5 8 .6 p 4 1 füzyon inhibitö'rü... Enfuvirtid 2 5 9 . CCR-5 inhibitö'rü a n ti-H IV ila ç... Maravirok 2 6 0 . Nükleotid inhibitö'rü... Tenofovir 26 1. A ID S 'ti annelerden doğan bebeklere infeksîyonun bulaşmasını önlemek için kullanılan ila ç la r ;.. Zidovudin, nevirapin 2 6 2 . Kan beyin b a riy e rin i en ra h a t geçen revers transkriptaz inhibitö'rü... Zidovudin 263. Doz bağımlı olarak, periferik nöropati ve pankreatit tablosu oluşturan an tivira l... Didanosin 264. Laktik asidoz yapabilen an tiv ira l.. . Zidovudin

26 5. Santral adipozite ve diyabet tablosu oluşturan... Sakinavir 26 6. H IV tedavisinde kullanılan aspartat proteaz enzim inhibitörü... Sakinavir 26 7. Santral sinir sistemine en fa zla geçen proteaz inhibitö'rü... İndinavir 268. H epatit B virusa a it DNA polimeraz enzimini inhibe ed en ... Lamivudin 2 6 9 . Lam ivudin r e z is ta n kullanılan... Adefovir

HBV

in fe k s iy o n la rın d a

27 0. Aktive olmak için hücre içinde fosforiîlem eye ihtiyaç duyan a n tiv ira lle r... Nükleozid revers transkriptaz inhibitörleri 2 7 1 . En fa z la Reovirus

in te rfe r o n

ü re tim in e yol a ç a n ...

2 7 2 . İn te r fe r o n la r hangi re se p tö r üzerinden e tk i g ö s te rir... JA K -STA T 2 7 3 . H a iry celi lösemi ve kronik h e p a tit B ve C tedavisinde kullanılan in te rfe ro n ... A lfa 2 7 4 . Multipl skleroz tedavisinde kullanılan in te rfero n ... in te rfe ro n beta 275. Kronik granülomatöz hastalık tedavisinde kullanılan in te rfe ro n ... in te rfe ro n gama 27 6. En geniş etki spektrumlu a n tiv ira l... in te rfe ro n 2 7 7 . K ırım -K on g o H e m o ra jik kullanılan... Ribavirin

A te ş

h a s ta lığ ın d a

2 7 8 . Kuş gribi tedavisinde kullanılan... Oseltamivir, zanamivir 2 7 9 . Hem antibiyotik hem de antiviral olan tek ila ç... Rifampin

j

► 477

|

GASTROÎNTESTİNAL SİSTEM İLAÇLARI

oral yoldan alm an olursa b ağırsaklara am acı ile aşağıdaki

(Eylül-88)

A) Magnezyum sülfat

B) Sodyum sülfat C) Sıvı vazelin D) Hint yağı E) Gliserin

“ CO G as trik Mukoza D efan s M ekanizm aları 0 M ukoza d e fa n s fa k tö r le r i: M ü sin , P ro sto g la n d in ler ( I 2, E,; E2), N i t r i k o k s it, Peptidler, Büyüme fa k tö r le ri, Oksijenizasyon, Mukoza kan akımı 0 Mukoza hasar fa k tö r le ri: A s it, Pepsin

Bağırsaklara geçmiş olan zehirin uzaklaştırılması için mideyi boşalttıktan sonra aktif kömür bulamacı ile birlikte purgatif ilaç olarak magnezyum sülfat tercih edilir. S odyum sü lfat sodyum yüklemesine neden olacağı için konjestif kalp yetmezliği veya hipertansiyonu olan hastalarda kontrendikedir.

Doğru cevap: A 2. A şağıdaki ilaçlardan hangisi, m ide asit salgısı üzerindeki selektif parasem patolitik etkisi nedeniyle peptik ülser tedavisinde kullanılır?

(Eylül-88)

0 Nonsteroid an tiin ffm atuar ilaçlar ( N S A İ İ ) ve alkol bu iki koruyucu prostoglandinin sentezini engelledikleri g a s trite neden o labilirler 0 Bu nedenle N S A İİ'y e bağlı g a s trit tedavisinde mizoprostol iyi b ir seçenektir

3. Peptik ülserli ve hipertansiyonlu bir hastada aşağıdakiierden hangisi kullanılm az? (Nisan-89) A) Alüminyum hidroksit B) Sodyum karbenaksolon C) Magnezyum sülfat D) Kalsiyum karbonat E) Sodyum bikarbonat Karbenoksolonun yan etkisi esas olarak aldosteron benzeri etkinlik göstermesine bağlıdır. Hipertansif krize yol açabilir.

A) Simetidin B) Metakolin C) Pirenzepin

D) Ranitidin E) Rezerpin Peptik ülser tedavisinde mide asit salgısını azaltma önemli bir tedavi seçeneğidir. Bunu sağlayan ilaçlar etki mekanizmasıyla bilinmelidir. Bunlar içinde en güçü inhibisyon yapan proton pompa inhibitörleridlr.

Mide A sit Salg ısın ı Azaltan İlaçlar

Diğerleri su ve tuz tutumuna neden olmayan antiasit türevleri olduğu için hipertansif hastada ciddi bir sıkıntı oluşturmayacaktır.

Doğru cevap: B

4. Aşağıdaki yan etkilerden hangisi karbenoksolonun kullanımını sınırlar? (Nisan-95) A) Aldosteron benzeri etkiler B) Diüretik etkisi C) Pahalı olması D) Konstipasyon E) Bağımlılık yapması

•

PGE1 analoğu: Misoprostol

•

A ntikolinerjikler: Atropin

•

Muskarinik-1 reseptör antagonisti: Pirenzepin

•

H is ta m in -2 re s e p tö r a n ta g o n is ti: Sim etidin, Famotidin, Ranitidin, Nizatidin

Doğru cevap: A

•

P ro to n p o m p a in h ib itö r e r i: Lansoprazol, Pantaprazol

5. Zollinger Ellison sendromunda ilaçlardan hangisi kullanılır? (Eylül-91)

O m e p ra z o l,

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

aşağıdaki

Doğru cevap: C

B) Klorpromazin Kortizon

A) Ranitidin C) Prednol

D)

E) Klorheksidin Zollinger Ellison sendromu gastrinomaya bağlı aşırı gastrin üretimi sonuçta mide asit salgısında artışla beraberdir. Soru dolaylı yoldan mide asitini azaltan ilacı sorgulamaktadır.

Gastrointestinal ve Soiumum Sistemi

1. K o n jestif kalp yetm ezliğinde bir m adde ile akut zehirlenm e geçen zehirin uzaklaştırılm ası purgatiflerden hangisi verilir?

478

◄TUM TUS SORULARI

Gerekli olgularda mide cerrahi olarak çıkarılır veya vagotomi yapılabilir. Doğru cevap: A

6.

Yoğun bakım hastalarında mide içeriğinin aspirasyonuna bağlı pnömoniyi önlemek amacıyla kullanılan ilk tercih ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-92) A) B) C) D) E)

8. Peptik ülser tedavisinde

kullanılan ilaçlardan hangisi proton pom pasını (H+ 1 K+- ATP az enzim ini) bloke ederek etki eder? (Nisan-96)

Omeprazol Famotidin Sükralfat Ranitidin E) Misoprostol

A) B) C) D)

Proton Pompa Inhibitörleri (PP1)

Sükralfat Ranitidin Omeprazol Alüminyum hidroksit Bizmut bileşikleri

• • • • • • •

Soru asit salınımmı azaltan ilaçlardan güçlü olanı, dolaylı yoldan sorgulamakdır.

Omeprazol mide asit salgısını en güçlü şekilde bloke eden ilaçtır. Proton pompasını inhibe ederek hücre içinde meydana gelen H± dışarıya ahlamadığından mide asititesini azaltır. Efikasitesi H2 reseptör blokörlerininkinden daha yüksektir. Mendelson sendromu, yoğun bakımda yatan hastalarda mide içeriğinin aspire edilmesine bağlı olarak gelişen pnömoni tablosudur. Tedavisinde proton pompası inhibitörleri ilk tercihtir.

--- -----,

Doğru cevap: C

riiy

H . pylori eradikosyon tedavisi

Doğru cevap: A 9. Mide asit sekresyonunu azaltan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-97)

A) Histamin C) Gastrin

Prostoglandin Analoğu Peptik Ü lser İlaçları •

Protoglandin E12 ve prostoglandin l2’nin gastrik mukoza üzerinde koruyucu etksi vardır

•

Etkileri: Müsin stimülasyonu yaparlar. Bikarbonat sekresyonunu arttırırlar. Mukoza kan akımını hızlandırırlar. Aynı zamanda mide asit salgısını da azaltırlar.

•

PGE analoğu: Misoprostol, Enprostil

0 Ü ç lü te d a v i: P ro to n pom pa in h ib itö r ü + Klaritromisin + M etronidazol / Amoksisilin

Gastrointestinal ve L Soiumum Sistemi

0 D iğ e r s e ç e n e k : H 2 b lo k ö r + B iz m u th + M etronidazol + T etrasiklin

o •

H2 reseptörü üzerine etki etmeyen aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-95) A) Nizatidin C) Ranitidin E)

B) Simehdin D) Omeprazol Famotidin

Omeprazol bir proton pompa inhibitörüdür.

ilaç

•

Ön-ilaçtırlar: Parietal hücrede aktive olur

Özel endikasyon: NSAİİ kullanımına bağlı gastrik ülser profilaksisidir o

7.

B) Prostaglandin E1 D) Betazol E) Asetilkolin

0 Tedavi süresi: 14 gün

0 D ö rtlü te d a v i: P ro to n pompa in h ib itö rü + Metronidazol +■ Bizmuth + Tetrasiklin

Omeprazol (Losec®) Lansoprazol (Lansor®) Dekslansoprazol Pantoprazol (Pantpas®) Rabeprazol (Rabelis®) Esomeprazol (Nexium®) Tenatoprazol

Çünkü NSAİİ’ler siklooksijenaz enzimini inhibe ederek prostoglandin sentezini engellerler

Yan etkiler: Sulu diyare, Poliüri, Uterin kontraktür, İnflamatuar bağırsak hastalığı ekzerbasyonu o

Bu nedenle gebelikte kontrendikedir

Doğru cevap: B

10.pH’yı değiştirerek salisilatların idrarda atılımın) arttıran aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-98)

Histam in H2 Reseptö r Antagonistleri • • • • • • •

Simetidin Ranitidin Famotidin Nizatidin Roksatidin Lafutidin Niperotidin

Doğru cevap: D

A) Sistemik antiasit B) Amonyum kiorid C) Etakrinik asit D) Paraldehid E) Barbitürat Asit yapıdaki bir ilaç intoksikasyonunda ilacın renal reabsorbsiyonunu kısıtlamak için idrar alkalize edilebilir. Bu amaçla sistemik antiasitler (Sodyum bikarbonat) kullanılabilir. Doğru cevap: A

FARMAKOLOJİ ► 479 H.Aşağfdaküerden hangisi azaltmaz? (Eylül-98)

mide

asit

salgısını

14. A şağ ıd aki ilaçlardan hangisi hem açlık hem de ye m e k ile uyarılan m ide asit salgısını baskılar?

(Nisan 2009)

Fiziksel Koruyucu B ariyer O luşturanlar •

Sukralfat, Bizmuth

•

Asit salınımını etkilemezler, prostoglandin sentezini arttırırlar

•

Gastrik p H ’yı arttırm adıkları için nazokomiyal pnömoni riskini arttırmazlar

•

Asit ortamda aktive olduğu için preprandiyal alınmalıdır

•

En sık yan etkileri: Konstipasyon > Bezoar gelişimidir

•

Alüminyum içerir: Özellikle renal yetmezliği olan hastalarda alüminyum içeren antiasitler ile kombine edilmemelidir

A) B) C) D) E)

Ranitidin Magnezyum hidroksit Kolloidal bizmut bileşikleri Sükraifat Lansoprazol

Sorulduğu dönemin özensiz hazırlanmış sorularından biri. Çünkü hem H2 reseptör blokerleri (ranitidin gibi) hem de proton pompa inhibitörleri (PPİ) hem stimüle hem de açlıktaki asit şahmım inhibe ederler. Mide asit şahmının üç önemli yolu vardır: Muskarinik, histamin, gastrin. P P İ’ler son b asam ağa etki ettiği için her üç yolu da bloke ederler. PPİ’ler her türlü asit satım ını bloke ederler. Bu etkide en güçlü ilaç grubudurlar. Lansoprazol bir proton pompa inhibitörüdür.

Doğru cevap: D

R anitidin bir histamin-F!2 reseptör blokörüdür.

12.Alüminyum içeren antiasitler ile birlikte kullanıldığında etkisi azalmayan antibiyotik hangisidir? (Eylül-2000)

Goodman&Gilmans’ta H2 reseptör blokörlerinin yemekle uyarılan asit salınımına etkisi yönünde bir ifade bulunmamaktadır.

Fluorokinolonlar B } İzoniazid C) Ketokonazol D) Tetrasiklin E) Trimetoprim sülfametaksazol

Ancak Katzung’da H 2 reseptör blokörlerinin yemekle uyarılan asit salınımına az da olsa etkisi olduğunu belirtilmiştir.

A )

Antiasitler bazı ilaçlarla gastrointestinal sistem tümeninde şelat oluşturarak bu ilaçların emilimini engelleyerek etkilerinin azalmasına neden olabilir.

Antiasitlerin A bso rb siyo n u n u Azalttığı İlaçlar • • • •

Flurokinolonlar Tetrasiklinler İzoniazid Ketokanazol

Doğru cevap: E

13. Peptik ülser tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisi mide asit salgısını inhibe etmez? (Eylül 2006) Antikolinerjikler Antasitler C} Proton pompası inhibitörleri D) H2 reseptör blokörleri E) Prostaglandinler

A )

Sorudaki seçeneklerde ranitidin olm asaydı soru daha doğru b ir soru olabilirdi.

Doğru cevap: E 15. Hem antiasit hem laksatif özelliği aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-89)

A) B) C) D) E)

olan

Alüminyum hidroksit Magnezyum sülfat Sodyum bikarbonat Kalsiyum bikarbonat Sodyum karbenksolon

M agnezyum bileşikleri antasit etkileri yanında laksatif etki de yaparlar. Genellikle tek başlarına değil alüm inyum ve/veya kalsiyum bileşikleri ile birlikte

kullanılırlar.

B )

Antiasitler •

Ortamdaki asidi nötralize ederler, asit salınımını etkilemezler

•

Magnezyum hidroksit (Mg(OH)2)

•

Alüminyum hidroksit (AI(OH)3)

•

Sodyum bikarbonat (NaC03)

•

Kalsiyum karbonat (CaC03)

Doğru cevap: B

M g +Z bileşiklerinin asit bağlama kapasiteleri ve hızları alüminyum bileşiklerden çok daha fazladır. A l +3 bileşiklerinin uzun süreli kullanılması hipofosfatemi

yapar. Ca+2 bileşikleri diğer antiasit ilaçlara göre en fazla rebound asit salgılanmasına neden olanıdır. A l +3 ve C a +2 tuzları tek başlarına kullanıldıklarında

kabızlık yaparlar. Doğru cevap: B

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

A) Omeprazol B) Antikolinerjîkier C) Antihistaminikler D) Sükraifat E) Prostaglandin analoğu

4 80 4 TÜM TUS SORULARI 16.

Diyaretik o larak kullanılan bir antrokinon türevi olan glikoziti aşağıdakiierden hangisidir?

(Nisan-90) A) C)

Dokuzatlar Bisakodil

B) Kaskara sagrada D) Hint yağı E) Magnezyum tuzları

Bu ilaçlar enzimin inhibisyonu ile purgatif-laksatif etki gösterirler. Kalp glikozidleri (digoksin) de Na-K ATPaz’ı inhibe edebilirler, fakat ince bağırsaktan önemli ölçüde absorbe edildikleri için kolona yeterli konsantrasyonda erişemezler ve genellikle ishal oluşturmazlar. Doğru cevap: A

Antrakinon Türevleri • Senozid A, B

18. Kitle oluşturarak laksatif etki gösteren aşağıdakiierden hangisidir? (Nisan-95)

• Kaskara sagrada

ilaç

• Aloin

A)

• Dantron Ağız yolundan alındıklarında ince bağırsakta fazla absorbe edilmeden ve önemli derecede hidrolize uğramadan kalın bağırsağa ulaşır. Orada bağırsak florasının bakterileri tarafından glikozid hidrolize edilir. Serbest antrakinon N a+/K+ ATPazı inhibe ederek su absorbsiyonunu engeller. Böylece kalın bağırsak içeriğinin sulu ve hacimli kalmasını sağlayarak diyare yaparlar.

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

Hint yağı, senna, kaskara,dantron, aloe bisakodil, fenolfitalein

Hacim artıranlar

Pisityum, metilselüloz, polikarbofil

Feçesi Yumuşatanlar / Lubrikanlar

Gliserin, dokuzat, mineral oil

5-HT4 reseptör agonistleı i

Metokiopramid, prukaloprid, sisaprid, tegaserod

Ozmotik Etkililer

Magnezyum hidroksid, magnezyum sitrat, sodyum fosfat, Polietilen glikol (PEG) laktuloz,sorbitol

Klor Kanal Aktivatörü

Lubiproston

Opioid Reseptör Antagönistleri

Metilnaltrekson / Alvimopan

Guanilat Siklaz C Agonisti

Linaclotid

K it le O lu ş t u r a n L a k s a t if le r

• Metilselüloz, sodyum karboksimetilselüloz •Ağar • Kepek • Serculia goni ekstreleri • Psillium tohumları Doğru cevap: E

19. Aşağıdakiierden hangisi etkisidir? (Eylül-98)

purgatiflerin

Laksatifler gıdaların bağırsaklardan pasajını hızlandırmak amacıyla sık kullanılan ilaçlardır. Etki

mekanizmalarına göre bağırsak irritasyonu yapanlar, kitle oluşturucu ilaçlar ve yumuşatıcılar olarak ayrılır. Doğru cevap: E su miktarını etkilemeyen aşağıdakiierden hangisidir? (Eylül 2003)

Doğru cevap: B Na+/K + A TP az’ı inhibe eden prostaglandin yapım ını arttıran ve laksatif olarak kullanılan aşağıdakiierden hangisidir? (Eylül-93)

A) Bisakodil C) Benserazid

B) Digoksin D) Allopürinol E) Asetazolamid

B ağ ırsa k Epitel Hücrelerinde Bulunan Na+/ K +A TP az’ı İnhibe Ed en İlaçlar • • • • •

ortak

A) Na+-K+ATPaz inhibisyonu B) Adenilat siklaz aktivasyonu C) Bağırsak mukozası tahribatı D) Kitle oluşturma E) Bağırsak lümeninde net su artışı

20. Dışkıda

17.

D) Gliserin

Metil selüloz selülozdan elde edilen yan sentetik ilaçtır. Kitle oluşturan laksatifler mide bağırsak kanalında sindirilmeyen ve absorbe olmayan bitkisel kaynaklı heterojen polisakkaridlerdir.

Tablo: Laksatif İlaçların Etki Mekanizmaları: Bağırsak Duvar İrritasyonu /Stimülasyon Oluşturanlar

B) Senna

Aloe

C) Kaskara sagrada E) Metil selüloz

Fenolfıtalein Bisakodil Hint yağı Antrakinonlar Dihidroksi safra asitleri

laksatif

A) Metokiopramid Magnezyum C) Difenilmetaniar D) Antrokinonlar E) Laktuloz B)

Metokiopramid prokinetik etkiye sahiptir. Su miktarını etkilemez.

Stimülan la k s a tif -p u r g a tifle r Laktuloz dışındakiler bağırsakta Na+-K+ATPazı inhibe eder ve lümenden Na+emilimini azaltır. Bağırsak mukozasında tahriş edici etkileri vardır. Bağırsak peristaltizmini artırır.

FARMAKOLOJİ ► 481 A n trakino n lar sadece bağırsakta stimülan etki gösterirken laktuloz stimülan etkisinin yanında dışkıda su miktarını artırarak etkisini gösterir.

Doğru cevap: A 21. A şağıdaki ilaçlardan hangisi benzim idazol türevi antidopam inerjik prokinetik ilaçtır? (Nisan 2004) B) Neostigmin D) Eritromisin

A n tie m e tik İla ç la r •

5 H T 3 a n ta g o n is ti: O nd an setro n (kem oterapi ile indüklenen bulantı ku sm alarda çok etkili), Metoklopramid (+D 2 antagonists etkisi de vardır)

•

Dopamin 2 reseptör antagonistleri: Domperidon / Metoklopramid / Droperidol / Haloperidol / Flufenazin / Klorpromazin / Perfenazin / Proklorperazin

•

NK1 (n ö r o k in in ) Aprepitant

E) Domperidon

Prokinetik ila çla r gastroparezisi veya kabızlığı olan hastalarda kullanılır. P rokinetik ila ç la r e tki m ekanizm aları ile bilinmelidir.

Prokinetik İlaçlar

r e s e p tö r

a n ta g o n is ti:

•

Dopamin antagonisti: Domperidon

•

•

S H T 4 agonisti: M e to klo p ram id , S isa p rid , Prukolaprid, Tegaserod

A n tih is ta m in ik (H1 re s e p tö r a n ta g o n is tle ri): Prometazin / Siklizin

•

•

Eritromisin barsakta motilin reseptörlerini uyararak pasajın hızlanmasına neden olur.

A n t ip s ik o t ik le r (D o p a m in 2 r e s e p tö r an tag o nistleri): Fenotiazin türevleri (Flufenazin / Klorprom azin / P erfen azin / Proklorperazin) Droperidol / Haloperidol

•

Esrar preperatları (CB-1 reseptö r agonistleri): Dronabinol / Nabilon

•

G lukokortikoidler: Deksametazon

Doğru cevap: E 22. A şağıdakilerden hangisi antidiyareik kullanılan ilaçlardan biridir? (Nisan 2007) A) Loperamid C) Domperidon

olarak

B) Laktuloz D) Granisetron

Doğru cevap: A

E) Bisakodil O p iy a tla r

gastrointestinal

sistem i

A ntim uskarinikier (M u skarinik 1 ve diğer m uskarinik reseptö r antagonistleri): Skopolamin

inhibe

e derek

konstipasyona neden olabilir. B u etkilerine karşı tolerans gelişmez. Leoperam id antidiyareik olarak kullanılır. Santral sinir sistemine geçmez. Laktuloz stimülan laksatif - purgatiflere dahildir. Özellikle hepatik ensefalopatide kullanılır. Dom peridon butirofenon türevi olan antidopaminerjik ilaçtır. Prokinetik olarak kullanılır. G ranisetron selektif 5HT3 reseptör antagonistidir. Kemoterapinin indüklediği emezis tedavisinde kullanılır.

24.5-HT3 reseptörlerini inhibe ederek antiem etik etki gösteren ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (EyIüi-94) A) B) C) D) E)

Dronabinol Hidroksizin Domperidon Ondansetron Difenhidramin

A n tie m e tik E tkili İla ç la r •

Serotonin 5-H T 3 Reseptör Antagonistleri o

Hareket hastalığı tedavisinde etki değillerdir

o

Kısa etkili olan, zayıf 5-H T 4 antagonist etkisi olan: Ondansetron (Zofran®)

o

Uzun etkili olan, reseptör selektivitesi en fazla olan: Palonosetron

o

Uzun Q T’ye neden olabilen: Dolasetron

o

Diğerleri: Tropisetron, Ramosetron, Granisetron (Kytril®)’dur

Bisakodil stümülan laksatif - purgatif ilaçlardandır.

Doğru cevap: A 23. K em oreseptör trig g e rzo n u n uyarılm ası ile oluşan bulantı ve kusm ada kullanılan en etkili an tiem etik aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-93) A) Fenotiazin C) Antihistaminik

B) Barbitürat D) Amfetamin

•

N ö ro k in in N K 1 R e s e p tö r A n ta g o n is tle r i (Substance P reseptör antagonistleri)

E) Antikolinerjikler

o

Aprepitant (Oral) (Emend®)

Soru döneminin kötü hazırlanmış sorularından biridir. Çünkü antihistaminikler de antiemetik olarak kullanılabilmektedir.

o

Fosaprepitant (IV) (Ön ilaçtır, aktif metaboliti olan aprepitanta dönüşür)

•

i

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

A) Betanekol C) Metoklopramid

Fenotiazin türevi ilaçlar en eski ve fazla kullanılan nöroleptiklerdir. Bulbustaki vazomotor merkez ve solunum merkezi üzerinde hafif, “kemreseptör trigger zone” KTZ üzerinde ise güçlü inhibitor etki gösterirler. KTZ de dopamin D2 reseptörlerini bloke etmesi nedeniyle bulantı ve kusmayı ortadan kaldırır.

Histamin H 1 Reseptör Antagonistleri o

P ro m e ta zin ,

S ik lizin ,

D im enh idrin at,

j: I

i

482

4 TÜM TUS SORULARI Difenhidramin, Hidroksilizin o

•

•

A n tip s ik o tik le r (Aynı zam an da antihistam inik etkileri de vardır) o

Ö zellikle antidopam inerjik etkisi olan tipik antipsikotikler kullanılır

o

D ro p erid o l, H a lo p e rid o l, F lu fe n a z in , Klorpromazin, Perfenazin, Proklorfenazin

Kanabinoid (esrar) CB 1 Reseptör Agonistleri o

Dronabinol, Nabilon

o

A ynı z a m a n d a iştah ı da a rttırırla r: Bu nedenle A lD S ’li hastalarda ve anorekside de kullanılırlar

o •

•

•

•

Gastrointestinal ve Soiumum Sistemi

Yan etkileri: Sempatik aktivite artışıdır

Muskarinik Reseptör Antagonistleri o

Skopolamin, Hyosin

o

Ö zellikle vestibüler kökenli bulantı (Hareket hastalığı) tedavisinde etkilidirler

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B 27. A şağıdakilerden hangisi postoperatif em ezis tedavisinde etkili olan histam in H1 reseptör inhibitörlerinden biridir? (Nisan 2009) A) B) C) D) E)

Metokiopramid Prometazin Dronabinol Ondansetron Simetikon

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: B 28. A şağıdakilerden hangisi antiem etik ve prokinetik etkinliği n edeniyle d iyab etik gastroparezide kullanılır? (Nisan 2008)

o

Betametazon, Deksametazon

A) B) C) D) E)

o

Özellikle antineoplastiklere bağlı gelişen bulantı tedavisinde faydalıdırlar

Serotonin reseptörlerinin hem agonisti hem de antagonist olan metokiopramid için çok bilinen b ir

o

Peritüm öral inflam asyonu ve prostoglantin sentezini azaltırlar

Steroidler

Benzodiazepinler o

Lorazepam, Alprazolam

o

A n tiem etik etkileri zay ıftır. A n cak sedatif, amnestik ve anksiyolitik etkileri ile bulantıyı kontrol etmeye yardımcı olabilirler

Metokiopramid Skopolamin Difenhidramin Sükralfat Dimenhidrinat

endikasyon sorulm uştur.

A n tie m e tik & P ro k in e tik etk ili ila ç la r •

Dopamin antagonistleri

■

Santrale geçebilir: Bu nedenle ekstrapiramidal yan etkiye neden olabilir

■

Dışkının su içeriğini arttırmadan prokinetik etki oluşturur

o

Fosfatlı Karbonhidrat Solüsyonları o

fe*.

Vestibüler kökenli bulantı (Hareket hastalığı) tedavisinde de etkilidirler

o

Glukoz/Fruktoz+Fosforik asit

A) B) C) D) E)

Siproheptadin Serotonin Ritanserin Ketanserin Ondansetron

Domperidon (Motilium®) ■

Doğru cevap: D 25.A şağıdaki!erden hangisi serotonin 5-H T3 reseptö rlerin e bağlanarak an tiem etik etki gösterir? (Eylül 99)

Metokiopramid (Metpamid®)

•

Santrale geçmez: Ekstrapiramidal yan etkiye neden olma olasılığı düşüktür

Serotonin 5 -H T 3 antagonisti & Serotonin 5 -H T 4 agonisti: Metokiopramid

Doğru cevap: A 29.A şağıdakilerden hangisi ülseratif kolit tedavisinde kullanılır? (E ylül-97) A) Sülfasalazin C) Sülfizoksazol

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

B) Sülfasetam id D) Morfanil E) Sülfinpirazon

Doğru cevap: E

İn fla m a tu a r B a ğ ırs a k H a s ta lığ ı T edavisin d e K ullan ılan İla ç la r

26.A şağıd aki antiem etik ilaçlardan hangisi serotonin 5-H T3 reseptör antagonistidir? (Eylül 2001)

• 5-ASA: Aminosalisik Asit İçeren İlaçlar o

A) B) C) D) E)

Difenhidramin Ondansetron Benztropin Meklizin Alprazolam

Mesalazin (Salofalk®), Sülfasalazin, Olsalazin, Balsalazin

• Glukokortikoidler o

Budesonid, Prednizon

• İmmünsupresifler

FARMAKOLOJİ ► 483 A zo tio p rin , M e rk a p to p u rin , M e to tre k s a t, Siklofosfamid, Takrolimus, Mikofenolat mofetil

Dronabinol, tetrahidrokannabinolün farmasötik formülasyonudur ve bir kanabinoid türevidir. Tüm seçenekler içerisinde kanabinoid türevi olan sadece “E” seçeneğinde yer alan dronabinoldür.

• Biyolojik Cevap Modifiye Ediciler o

İn fliksim a b , A d a lim u m a b , C e rto lizu m a b , Etanercept, Natalizumab

K anabin oid ler psikositümülan bileşikler olup, iştahı artırıcı etkileri de ol- duğundan H IV enfeksiyonlu hastalarda anoreksi tedavisinde yerleri vardır. Bunun yanı sıra temel kullanım amacı kanser kemoterapisinin neden olduğu bulantı ve kusmalardır. Bu etkilerini, santral sinir sistemindeki CB1 (kanabi­ noid) reseptörlerinin parsiyel agonisti olacak şeklinde göstermektedirler.

• Antibiyotikler o

Metronidazol, Siprofloksasin, Klaritromisin

• Probiyotikler:

Kolon florasını düzenlem ek için

kullanılır

• Gebelikte tercih edilenler

(B grubu olan güvenli

ilaçlar) o

Mesalamin & Glukokortikoidler

Tablo: Santral sinir sistemi stimülanları

• Destek Tedavisi o o

Bağırsak hareketlerini azaltmak için: Difenoksilat, Loperamid kullanılabilir ■

o

Hafif vakalarda endike, ileri vakalarda toksik megakolon riski nedeniyle kontrendikedir

Safra asitlerine bağlı artan kolon sekresyonlarını azaltmak için: Kolestramin kullanılır

Doğru cevap: A 30. HIV enfeksiyonlu hastalarda ciddi kilo kaybı ile ilişkili anoreksi ted avisind e ve kanser hastalarında kem oterapiye bağlı b ulantı- kusm a tedavisinde kullanılan kanabinoid türevi ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2 0 1 3 ) A) B) C) D) E)

Deoksikortikosteron Ondansetron

Soruda, etki mekanizması ve iki ayrı endikasyonu birden verilen b ir ifacın adı sorulmaktadır. Dolayısı ile seçenekler, hem endikasyonlar dikkate alınarak hem de kanabinoid olmayanlar elenerek gözden geçirilmelidir.

Deoksikortikosteron (DOC), kanabinoid olmayıp, bir steroid hormondur ve minerelokortikoid etkilidir; anlamlı bir glukokortikoid aktivitesi de yoktur. Kanser kemoterapisine bağlı bulantı kusmalarda bir glukokortikoid olan deksametazon kullanılmaktdır. Ondansetron, 5-H T 3 reseptörlerini antagonize eden ve kanser kemoterapisine bağlı bulantı kusmalarda kullanılan antiemetik bir ilaçtır. Kuvvetli yoktur.

halüsinojendir

•

M etilksantinler

•

•

Pikrotoksin, P entilentetrazol

•

Kokain

•

LSD (Liserjik asit dietiam id)

•

Fensiklidin (NMDA blokörü)

.

THC (Tetrahidrokannabinol)

•

Striknin

•

Fizostigmin

•

Doksapram

•

Alm itrin

•

Niketam id

•

Bikukulin

A m fetam inler

~(0

"~

- Kemoterapinin indüklediği emezis tedavisinde k u lla n ıla n s e n t e t i k e s r a r p r e p a r a t ı .. .Dronabinol - S e n te tik es ra r p rep aratı olan ve an tiem etik olarak ku lla n ılan .. .Dronabinol

Doğru cevap: E

Lizerjik asit dietilamid M etilendioksim etam fetam in Dronabinol

Lizerjik asit dietilamidi

Psikom im etikler

A n alep tikler

Replasman tedavisi olarak: Demir, Folik asit, Vitamin B12 verilmelidir

kısaca LSD olarak bilinir. ve antiemetik kullanımı

Metilendioksimetamfetamin

(Ecstasy), amfetamin türevi bir psikostimülandır. İştahı artırıcı değil azaltıcı etkisi vardır. Ayrıca antiemetik olarak kullanılmaz.

31. A şağıdakilerden hangisi, m etoklopram idin antiem etik ve prokinetik etki m ekanizm alarından biri değ ild ir? (Nisan 2013) A) Serotonin 5-H T B) C) D) E)

reseptör antagonizması

Histamin H1 reseptör antagonizması Dopamin D 2 reseptör antagonizması Düz kasta muskarinik reseptör sensitizasyonu Serotonin 5-H T 4 agonizması

Birden fazla moleküler hedefi olan ilaçlar her zaman farmakolojinin önemli soru kaynakları olmuştur. Farmakodinami de en çok soru çıkan başlıklardan biri olduğu için metoklopramid beklenen sorulardan biridir. Daha önce de kullanım endikasyonlarından biri (diyabetik gastroparezi) sorulmuştur. A ntiem etik ve prokinetik ilaçlar: •

Skopolamin

•

Antihistaminikler

•

Antiserotonerjik ilaçlar (Ondansetron, v.b)

•

Nöroleptik ilaçlar (Piperazin grubu, v.b)

•

Metoklopramid

Gastrointestinal ve Soiumum Sistemi

o

4 8 4 4 TÜM TUS SORULARI •

Sisaprid / Renzaprid / Zakoprid / Ekabapid

•

Domperidon v.b

•

Levosülpirid

•

Glukokortikoidler

A n tas it ilaçlar iki gruba ayrılır:

Sistemik Etkisi Olmayanlar

Sistemik Etkililer

•

Oktreotid

• Alüminyum

• Sodyum bikarbonat

•

Aprepitant

• Kalsiyum

• Dihidroksialüminyum sodyum karbonat

•

Dronabinol / Nabilon

Metoklopramid, düşük dozlarda D 2 , yüksek dozlarda ise 5-HT 3 reseptör blokörüdür. Ayrıca 5-HT 4 reseptör agonistidir. Bunlar iyi bilinen farmakodinamik özellikleridir. Ancak farmakolojinin önemli bir ders kitabı olan “The Pharmacological Basis of Therapeutics”de, “olasılıkla düz kasta muskarinik reseptör sensitizasyonu” yaptığı da belirtilmektedir.

• Magnezyum

Alüm inyum B ileşikleri: •

Uzun süreli ku llanım d a hip o fosfatem i o rtaya çıkartırlar.

M agnezyum B ileşikleri: •

A n tasit etkisine ek olarak la k s a tif olarak da kullanılır.

K alsiyu m Bileşikleri: Bu olasılık bilgimiz dahilinde olmasa bile, muskarinik uyarıların gastrointestinal motiliteyi arttıracağı bilindiğinden, “D” seçeneğinin de doğru olabileceği tahmin edilebilir. Çünkü metoklopramidin prokinetik etkisi ile anlatılmak istenen, jejunum ve duedonumun peristaltizmini artırırken gastrik tonüsü düşürdüğü ve pilorik kontraksiyonları artırdığıdır. Metoklopramidin histamin reseptörleri üzerinden bilinen bir etkisi olmadığı için yanlış seçenek “B”dir. Ancak bazı antihistaminiklerin de (prometazin gibi) antiemetik etkileri olduğu unutulmamalıdır.

~Q )

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

•

— ---_____—

Dopamin blokörü o ld u kları için hiperprolaktinemi oluşturabilmesi ve bu nedenle meme kanserlerinin tedavisi sırasında oluşan kusmalara karşı kullanılmaması gereken antiemetik... Metoklopramid

* 5 H T 4 re s e p tö r a g o n isti ve 5 H T 3 resep tö rlerinin ise antagonist!' o la n ... Metoklopramid Doğru cevap: B 15.Suda fazla çözünm esi nedeniyle etkisi hızlı başlayan, ancak kısa süren antasit aşağıdakiierden hangisidir? (Nisan 2013) A) B) C) D) E)

Alüminyum hidroksit Kalsiyum karbonat Sodyum bikarbonat Magnezyum karbonat Magnezyum hidroksit

Antasidlerle ilgili daha önceden bazı sorular çıkmış olmakla birlikte bu soru şekli yenidir ve kendi içlerindeki bir farklılığı sorguladığı için biraz daha detay kabul edilebilir. Antasidler midedeki hidroklorik asidi nötralize eden ilaçlardır.

•

Asit nötralize etme kapasitesi yüksektir.

•

En fa z la rebound asit s a lın ım ın a yol aç an antasiddir.

Sodyum Bikarbonat: •

Etkisi en çabuk b aşlayan , fa k a t kıs a süren antasiddir.

Doğru cevap: C

FARMAKOLOJİ ► 485

Bu Konu Hakkında

POTANSİYEL SORULAR (E-13) 1. Aşağıdakilerden hangisi misoprostolün özellikle mide üzerindeki sitoprotektif etkisinin mekanizmalarından biri değildir? A) Parietal hücrelerde EP3 reseptörlerine bağlanmak B) inhibitor G proteini (Gi) aktive etmek C) Hücre içi C AMP seviyelerini azaltmak D) Bazal asid salınımında azalma E) Histamin H2 reseptör antagonizması 2. Aşağıdakilerden hangisi pulmoner hipertansiyon tedavisinde kullanılan prostasiklinin (PGI2) nin gastrik etkilerinden biri değildir?

A) B) C) D)

Mukozal bikarbonat salgısının artması Mukus salgısının artması Mukozadan geçen kan akımının azalması Mukoza epiteiinin rejeneratif kapasitesinin arttırılması E) H+geri difüzyonunun azaltılması

4. Kabızlık tedavisinde kullanılan serotonin 5 HT4 reseptörlerinin potent agonisti olan prokinetik ajan aşağıdakilerden hangisidir? A) Risiloneik asid B) Tegaserod C) Senna D) Magnezyum sitrat E) Polietilen glikol

5. Bayanlarda diğer ilaçlara yanıt vermeyen kronik konstipasyon vakalarında kullanılabilen benzofuran türevi prokinetik ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Prukaioprid B) Kazantranol C) Lubiprostan D) Dokuzat sodyum E) Fenoftalein

6. Bağırsak hareketlerini stimüle eden; I. Kaska ra II. Polietilen glikol III. Senna

3. Peptik ulkus tedavisinde kullanılan;

İlaçlarından hangisi laksatif etki oluştururken bağırsak kramplarına çok az neden olur?

I. Misoprostol II. Magnezyum hidroksid

A) l + lll B) I I + 111

III. Omeprazol İlaçlarından baskılamaz?

hangisi

mide

asid

sekresyonunu

C ) III

D) I E) II B) III D) I

E) II C e v a p la r: 1:E, 2:C , 3 :E

Prostasiklin (PGI2) ve prostaglandin E l analoğu misoprostol midede Gi tip G proteini ile kenetli reseptörü olan EP3'ü uyararak, c AMP seviyesini ve buna bağlı asid sekresyonunu baskılarlar. Ayrıca gastrik mukozada kan akımını ve bikarbonat salgılanmasını arttırıp hidrojen geri difüzyonunu azaltarak peptik ulkus tedavisinde etkinlik gösterirler. Mizoprostol, NSAİ ilaçların oluşturdukları gastrik hasar tedavisinde kullanılır. Gebeler tarafından kullanılması abortus oluşturabileceğinden uygun değildir. Mizoprostolun en sık oluşturduğu yan etki; sulu diaredir. Asid sekresyonu proton pompa inhibitörleri (omeprazol vb.), histamin H2 reseptör blokerleri (famotidin), Prostasiklin (PGIZ) ve prostaglandin El analoğu misoprostol tarafından azaltılır. Antiasid ilaçlar (magnezyum hidroksid, alüminyum hidroksid vb.) ise mide asidini baskılamazlar, sekrete edilen asidi nötralize ederler.

C e v a p la r: 4:B , 5 :A , 6:E

5 H Î 4 serotonin reseptörlerini uyaran agonist ilaçlar son dönemin popülersoruları arasındadır. 5 HTs reseptörü mide boşalmasını ve bağırsak hareketlerini arttırır. Prukaioprid, Metoklopramid, Tegaserot ve sisaprit 5 HT4 reseptör agonistleridir. Prukaioprid kolon hareketlerini stimüle ederken mide boşalmasını etkilemeyen 5 HT4 reseptör agonistidir. Prukaioprid bayanlarda diğer ilaçlara yanıt vermeyen kronik konstipasyon vakalarında kullanılabilen benzofuran türevi prokinetik ilaçtır. Prukaioprid Tegaserod ve metoklopramid konstipasyon, sisaprid ise metoklopramid ile birlikte reflü özafajit tedavisinde kullanılmıştır.Lubiprostan intestinal hareketlerini arttıran prostanoik asit türevidir. Fenolftalein, dokuzat sodyum ve kazantranol konstipasyon tedavisinde kullanılan laksatif etkili diğer ilaçlardır.Stimulan laksatif etkili ilaçlar (aloe, sena, kaskara) bağırsak kramplarına neden olurken, ozmotik laksatif olan polietilen glikol kramp oluşumuna neden olmaz.

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

A) l+lll C) l+ll

486 ◄TÜM TUS SORULARI

7. Aşağıdakilerden hangisi antiemetik ilaçların etkilerine aracılık eden reseptörlerden biri değildir? A) Kemoreseptör triger zonda lokalize reseptörler B) Nukieus traktus solitarius da lokalize reseptörler C) Area postrema da lokalize reseptörler D) Nörokinin-1 reseptörü E) Alfa adrenerjik reseptör 8. Aşağıdakilerden reseptörlerden hangisi G protein kenetli değildir? A) Histamin H1 B) Muskarinik M İ C) P maddesi NK1 D) Dopamin D İ E) Serotonin 5-HT3 9. Antiemetik olarak kullanılan; I. Proklorperazin II. Skopolamin III. Dimenhidrinat IV. Siklizin İlaçlarından hangisi kullanımı sırasında ekstrapiramidal yan etki oluşumuna neden olabilir? A) III C) I

B) II D) ll+lll E) IV

C e v a p la r: 7:C, 8:E , 9 :C

Kemoreseptör triger zonda (Area postrema) ve kusma merkezi (Nukieus traktus solitarius) da bulunan 5-HT3 serotonin, D2 dopamin, muskarinik M İ ve NK1 Supstance P reseptörlerinin dolaşımda bulunan sitotoksik ilaçlar L-Dopa, apomorfin ve emetin gibi faktörler tarafından uyarılması bulantı kusmaya neden olur. Bu reseptörleri antagonize eden ilaçlar, genel olarak antiemetik amaçla kullanılır. 5-HT3 reseptör blokürü ondansetron, muskarinik reseptör blokeri skopolamin dopamin 2 reseptör blokerleri droperidol, flufenazin, proklorperazin ve nörokinine ait NK1 reseptör blokeri aprebitant antiemetik ilaçlara örnektir. Alfa adrenerjik reseptörlerin kusma etyolojisinde etkisi yoktur. Antagonizmasına bağlı antiemetik etki oluşturan droperidol, flufenazin, proklorperazin gibi ilaçların kullanımı sırasında ekstrapiramidal yan etkiler oluşabilir. Histamin -1, muskarinik-1, nörokinin 1-2-3 reseptörleri Gq protein, dopamin-1 reseptörleri Gs prtotein ile kenetliyken, 5-HT3 reseptörü iyon kanalı tip reseptördür.

►487

1.

Antiînflam atuvar Etkili İlaçlar

Bronkodifatasyon yapan m adde aşağjdakilerden hangisidir? (Eylül-87) A) Bradikinin C) Substans P

B) Serotonin D) Vazoaktif intestinal peptid

•

M etilksantin: Aminofilin

•

G lukokortikoid: Deksametazon, Betametazon

Doğru cevap: A

E) Anjiyotensin I 4. Bağırsak duvarındaki VIP erjik nöronlar motiliteyi inhibe ederler, vazodilatasyon yaparlar. Su ve tuz transportunu kontrol ederler. Bronş çeperinde bulunan VİP erjik sin ir uçlarından salgılanan VİP mukozadan m ukus salgılanm asını arttırır ve güçlü b ronkodilatatör etkilidir. VİP bilinen en güçlü bronkodilatörlerdendir.

Bronşiyal beta2 reseptörleri üzerinde oldukça sp esifik agonistik etki göstererek bronkodilatasyon yapan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-88) A) Propranolol

B) Noradrenalin

C) Terbutalin

D) Metaraminol E)

Azaperin

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: C 5. Astım tedavisinde ve profilaktik o larak kullanılan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-89) A) Difenhidramin

C) Adrenalin

Doğru cevap: D

E)

2. Bronş düz kaslarında dilatasyon aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-94) A) VİP C) Endotelin

yapan

B) P maddesi D) PGF2 E) Lökotrien

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz.

B) Histamin D) Prednizolon Kromolin sodyum

astım krizine yol açan mediyatörlerden biridir. Kriz anında etkisi yoktur sadece profilaktik amaçlı kullanılır. Histam in

Krom olin mast hücre stabilizatörüdür. Bronkodilatör etkisi yoktur. D ifenhidram in,

adrenalin

ve

prednizolon

kriz

tedavisinde kullanılır.

Doğru cevap: A

Doğru cevap: E 3. Aşağıdakilerden hangisi bronşlarda selektif etki gösteren beta2 agonistidir? (Nisan-88) A) Terbutalin C) Tiramin

B) Efedrin D) Metoksamin E) İzoksuprin

Astım tedavisinde değişik ilaç grupları kullanılabilir. Bunlardan önemli bir seçenek bronkodilatasyon yapan ilaçlardır. Bronkodilatasyon oluşturma şekilleri mekanizmasıyla bilinmelidir.

Bronkodilatasyon Yapan İlaçlar •

B e ta2 a g o n is tle r: Salm aterol, Form eterol, Terbutalin

•

A ntim uskarinik: İpratropiyum

•

LTD, blokör: Zafirlukast, Montelukast

•

M etilksantin: Teoflin, Aminofilin

6. M ast

hücrelerinden vazoaktif m addelerin salınım ım inhibe eden aşağıdakilerden hangisidir?

(Eylül-93)

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

Serotonin ve anjiyotensin tüm düz kaslarda kasılm a oluştururlar. Bradikinin ve substans P vazodilatasyona neden olurken diğer düz kaslarda kasılm aya neden olur. Sonuç olarak seçeneklerde bronkodilatasyona neden olan sadece vazoaktif intestinal p eptit (V İP )’ tir.

A) Terbutalin B) Kromalin

C) Salbutamol D) Adrenalin E ) Antikolinerjikler Astım proflaksisinde hücre stabilizatörlerinin sorulmaktadır.

t:

kullanılan mast etki mekanizması

M ast Hücre Stabilizatörleri • Kromalin • Ketotifen • Nedokromil Doğru cevap: B

i

t

t i

488 ◄ TÜM TUS SORULARI 7.

Teoilinin etkisi aşağıdakilerden hangisi d eğildir? (Nisan-89) A) Taşikardi B) Kaip stimülasyonu C) Bronkodiiatasyon D) Tolerans gelişimi E) Solunum depresyonu

M etilksantinler Preperatlar: Teofilin, Doksofilin, Enprofilin

Aminofilin

(Aminocardol®),

Tablo: Teofilin klerensi Klerensini A rttıra n la r

Kelerensini A zaltanlar

0 Mikrozomal indüksiyon 0 Sigara 0 Yüksek proteinli ve az karbonhidratlı diyet 0 Çocukluk

0 0 0 0 0 0 0 0

•

Etki m e k a n iz m a la rı: A d e n o zin re se p tö r a n ta g o n iz m a s ı, F o s fo d ie s te ra z inhibisyonu, Prostoglandin inhibisyonu

Doğru cevap: A

•

Bu ilaçlar hem bronkodiiatasyon oluşturur hem de inflmasyonu baskılar

10.

Yan Etkileri •

Fosfodiesteraz 4 ’ün inhibe olm asına bağlı gelişen yan etkiler: Gastrik rahatsızlık, Baş ağrısı, Bulantı-kusma

•

Adenozin antagonizmasına bağlı gelişen yan etkiler: Diürezis, Epilepsi

•

Adenozin antagonizması düşük olduğu için yan etkileri az olanlar: Enprofilin, Doksofilin

•

Beta 2 agonistlerin yan etkileri arttırır, etkilerini arttırmaz: Kombine edilmemelidirler

Sigara içm e aşağıdaki ilaçlardan m etabolizm asını arttırarak etkisini (Nisan 2004)

B ir önceki sorunun açıklamasını inceleyiniz. Doğru cevap: C

11.

A şağıdakilerden hangisi hacm i aza ltm az? (Eylül-93)

Gastrointestinal ve Soiumum Sistemi

B) Koiinerjik ajan D) Metakolin

Histamin, koiinerjik ajanlar ve beta blokörler astım da ekspiratuvar hacmi bronkokonstriksiyon yaparak azaltır.

ilaçlardan hangisi fo sfodiesteraz inhibisyonu ile cA M P düzeyini arttırır ve b ronkodilatasyona yol açar? (Eyiül-97) B) Terbutalin D) Teofilin E) Na kromoglikat

Teofilin, metilksantin türevi bir bronkodilatördür. Etki gücü orta düzeydedir. Fosfodiesteraz inhibisyonu ile cAMP düzeyini arttırır. A m in o filin IV kullanılan bir metilksantindir. Astım nöbeti sırasında tercih edilir.

Doğru cevap: D Sigara içenlerde aşağıdaki ilaçlardan hangisinin dozunu arttırm ak gerekir? (Eylül-90) A) B) C) D) E)

ek sp iratu var

E) İzoproterenol

8. A şağıdaki

9.

astım da

A) Histamin C) Propranoloi

Doğru cevap: E

X

D) İmipramin E) Diazepam

İnh aler yoldan etkisiz. S istem ik uygulam a gerekir.

A) Atropin C) Salbutamol

hangisinin azaltır?

B) Fenasetin

A) Lidokain C) Teofilin

Teofilin •

Mikrozomal enzim inhibisyonu Konjensif kalp yetmezliği Karaciğer hastalığı Pnömoni Viral enfeksiyon Aşılama Yüksek karbonhidratlı diyet Yaşlılık

Doğru cevap: E

12.

Astım lı kişinin uzun süreli b eta2-m im etik kullanm ası sonucu etkinin azalm ası neye bağlıdır? (Nisan-94) A) B) C) D) E)

Reseptör up-regülasyonu Yıkımının artması Agonist etki Reseptör uyarımına bağlı İlaca karşı tolerans gelişmesi

Uzun süreli tedavi sonucunda beta2-mimetiklere tolerans gelişir.

Teofilin Digoksin Atropin Kloramfenikol Tetrasiklin

Kronik sigara içenlerde mikrozomal indüksiyonu ile teofilin yıkımı artar.

İzoproterenol ise betamimetiktir ve astımda tedavi amacıyla kullanılır.

enzim

Bunun sebebi reseptör dovvn-regülasyonu, desensitizasyon ve cAMP yıkımında meydana gelen artıştır. Beraberinde glukokortikoid kullanılırsa tolerans gecikir.

Doğru cevap: E

FARMAKOLOJİ ►489 13.

Aşağıdakilerden hangisinin bronşiyaf verilm esi uygun değ ild ir? (Nisan-95) A) Albuterol C) Teofilin

astım da

B} Propranolol D) Kromalin-sodyum E) ipratropium bromid

Propranolol

16.Aşağıdaki hangi ilacın bronkodilatör, diüretik, pozitif inotrop ve p ozitif kronotrop etkisi vardır? (Nisan-96) A) Aspirin C) Kromalin sodyum E) Triamsinolon

non-selektif

beta blokördür. Nonselektif beta blokörler bronş düz kasında bulunan beta 2 reseptörlerini de bloke edebildikleri için astımda kontrendikedir. B1 selektif blokörler astımlı hastalarda kullanılabilir.

Kromalin mast hücre proflakside kullanılır.

stabilizatörüdür.

B) Nifedipin D) Teofilin

Teofilin bir metil ksantin türevidir bu yüzden diğer metilksantinlerde görülen (kafein) yan etkiler görülür. Bu etkilerini fosfodiesterazı inhibe ederek yapar. Bronkodilatör etkisinden dolayı astım tedavisinde kullanılır.

Sadece Nifedipin bir kalsiyum kanal blokeridir.

Albuterol betamimetiktir.

Triam sinolon topikal bronkodilatör etkisi yoktur.

bir

kortikosteroiddir,

ipratropium bromid antimuskariniktir. fosfodiesteraz kullanılan ilaçlardır.

inhibitörü

olup,

astımda

Aspirin bir C O X inhibitörüdür, kullanılması kontrendikedir.

Doğru cevap: B 14.

Krom alin mast hücre stabilizörüdür, bronkodilatasyona neden olmaz. astımlı

hastada

Bronşiyal hiperaktivitesi olan hastada astım krizine yol açabilecek ilaç aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru cevap: D

(Nisan-95)

17.Sofunum u deprese edici özelliği olan hidrojen iyonu akseptörü aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-96)

A) B) C) D) E)

Adrenalin Teofilin Salbutamol Aspirin Ketotifen

A) Sodyum laktat B) Amonyum klorür C) Sitrik asit D) Tris tampon E) Sodyum sitrat

Aspirin bir nonsteroid antiinlamatuvardır. Siklooksigenaz enzimini inhibe eder. Prostaglandin sentezinin yolu lökotrienlere kayar, bronkokonstriktör katkısıyla Özellikle LTDa bilinen en etkiye sahip otakoid¡erdendir.

önlenmesiyle sentez böylece lökotrienlerin astım krizi eğilimi olur. güçlü bronkokonstriktör

Tris tampon hidrojen iyon akseptörüdür. Solunumu depresse edici etkisi sebebiyle ancak mekanik solunum aygıtlarıyla kullanılır. Doğru cevap: D 18. Bronşiyal astım tedavisinde kullanılan an cak b etal ve beta 2 ad reno reseptö rler üzerinde seçiciliği olm ayan betam im etik ajan hangisidir? (Nisan-96)

Doğru cevap: D 15. Astım tedavisinde aşağıdakilerden kullanılm az? (Eylül-95) A) B) C) D) E)

hangisi

İzoproterenol Atenolol Terbutalin Salmeterol Adrenalin

Atenolol non-selektif beta blokördür. Non-selektif beta blokörler bronkokonstriksiyona neden olduğu için astımda kontrendikedir.

Salmeterol ve terbutalin, selektif beta2 mimetiktir. İzoproterenol nonselektif beta mimetiktir. Adrenalin ise sempatomimetik etkilidir. Doğru cevap: B

A) Salbutamol C) Fenoterol

B) Terbutalin D) İzoproterenol E) Orsiprenalin

İzoproterenol selektif olmayan betamimetiktir. Hem betaı hem de beta 2 mimetiktir. Seçeneklerde verilen diğer ilaçlar beta 2 mimetiktir.

Gastrointestinal ve^ Solumum Sistemi

Teofilin

t-

Doğru cevap: D t 19. Hangi ilaç astım krizlerinin neden olabilir? (Eylül-97)

ortaya

çıkm asına

A) Antibiyotikler B) Kromolin sodyum C) Metilksantinler D) Beta antagonistler E) Antikolinerjikler

Nonselektif beta blokörler bronkokonstriksiyon yaptıkları için astım krizini indükleyebilirler.

4 90 ◄ TÜM TUS SORULARI M ast Hücre Stabilizatörleri

Astım krizine predispozan kim yasal m addeler

•

Kromalin

•

Ketotifen

•

Nedokromil

•

Gıda boyaları (ör. tartazin)

•

G ıda sanayiinde koruyucu olarak kullanılan sülfürleyici ajanlar

Doğru cevap: A

•

Sülfit taşıyan oftalmik solüsyonlar

23.Astım da aşağıdaki ilaçlardan hangisi ku llanılm az?

•

Bazı bronkodilatör inhalasyon solüsyonları

(Nisan 2002)

Doğru cevap: D

A) Teofilin

B) Kromalin sodyum D) Beta biokör E) Adrenalin

C) Aminokardol 20.A şağıdakiierden hangisinin yapraklan antim u skarin ik etki nedeniyle bronşiyal astım ted avisind e kullanılır? (Nisan-99)

Astımda beta blokörler değil, kullanılır.

A) Aconitum napellus B) Nux vomica

Doğru cevap: D

C) Datura stramonium (D-lanata) D) Papaver samnifer E) Strophanthus gratus

24.A şağıdaki ilaçlardan hangisi yol açm az? (Nisan 2002)

Atropin antimuskarinik bronkodilatasyona neden olur.

etkiden

dolayı

Morfin mast hücrelerinden histamin açığa çıkarması nedeniyle, özellikle bronşiyal astımlı hastalarda bronkokonstriksiyona neden olur. ipratropium , astım nöbetlerinde kullanılan antikolinerjik etkili bir ilaçtır, ipratropium, atropinden farklı olarak mukosiliyer transportu bozm az ve balgamın viskozitesini değiştirmez.

2 1 .Astım

ted avisind e aşağıdakilerden hangisi inhalasyon yo luyla kullanılm az? (Eylül 2001)

B) Teofilin D) İsoproteronol E) Salbutamol

Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar iki ana gruba ayrılır, birincisi nöbeti kısa zamanda geçirmek için gerektiği zam an kullanılanlar İkincisi nöbeti önlemek

B) ipratropium D) Atropin E) Efedrin

Doğru cevap: C

A) ipratropium C) Beklometazon

bronkodilatasyona

A) Morfin C) Etilnoradrenalin

Datura stramonium atropin içeren bir bitkidir. Yaprakları astım tedavisinde kullanılmıştır.

beta agonistler

A tropin bir antimuskariniktir, bronkodilatasyon yapar. Efedrin yapar.

bir

sempatomimetiktir,

bronkodilatasyon

Doğru cevap: A

Gastrointestinal ve L SolumumSistemi

için devamlı kullanılanlardır. Birinci grupta, inhalasyon ve ağızdan kullanılabilen betamimetik sistemik verilebilen (paranteral ve oral) glukokortikoidler (beklometazon) ve şiddetli nöbetlerin geçirilmesi için İ.V. kullanılan teofilin yer alır.

25.Aşağıdaki ilaçlardan hangisinin terapötik penceresi en d ard ır? (Eylül 2005) A) Morfin C) Deksametazon

B) Teofilin D) Salbutamol

E) Diazepam İkinci grupta ağız yolundan verilen ve betamimetik ilaçlara göre zayıf bronkodilatör etkinlik gösteren teofilin ve türevleri, mast hücresi stabilizatörü olan kromoglikat ve benzerleri ile güçlü proflaktik ilaçlar olarak inhalasyon yoluyla verilen glukokortikoidler bulunur.

T e ra p ö tik in d e k s i e n d a r o la n ila ç la r

Teofilin, m u ko zalar üzerinde belirgin tahriş edici etkiye sahiptir. Bu nedenle inhalasyon suretiyle kullanılm az.

•

Digoksin

•

Varfarin

•

Lityum

•

Teofilin

•

Genel anestezikler

•

Aminoglikozidler

Doğru cevap: B

Doğru cevap: B

22.Astım ted avisind e proflakside kullanılan m ast hücre stabilizatörü aşağıdakilerden hangisidir?

26.

Aşağıdaki ilaçlardan hangisi cA M P ’ye özgü fosfodiesteraz IV enzim inin se lektif inhibitörüdür?

(Nisan 2006)

(Nisan 2002) A ) Kromalin sodyum

B) Metil ksantin

A) Teofilin

C) Salbutamol

D) Adrenalin

C) Fenoterol

E) Betanolo!

B) Salbutamol

D) İzoproterenol E) Metoksamin

FARMAKOLOJİ » 491 Kafein / Teofilin / Teobromin 1. SSS’de inhibisyon yapan adenozin reseptörlerini (A 1 ) bloke ederler. 2. F o s fo d ie s te ra z en zim ini in h ib e e d erler. Nöronlarda cAMP ve cGMP düzeyini arttırırlar. 3. Katekolamin salınımını stimüle ederler (özellikle kafein). 4. Sarkoplazmik retikulumdan C a2+ salınım ını arttırır (kafein).

Doğru cevap: A

D ihidroergotam in, migren tedavisinde kullanılan bir ergo t alkaloididir.

Doğru cevap: D 29.Astım tedavisinde kullanılan ilaçların etki m ekanizm aları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (Eylül 2008)

Aşağıdaki antiastm atiklerden hangisi, etkisi geç başladığı için akut bronkospazm da yarar sa ğ la m az? (Nisan 2007)

A) Terbutalin, P2-adrenoseptörleri uyararak cAMP’yi

A) Salbutamol

B) Salmeterol

C) Kortikosteroidler,

C) Terbutalin

D) Adrenalin E) Metaproterenol

Salbutam ol, terbutalin ve m etaproterenol kısa etkili (32 mimetiktir. Akut astım atağında kullanılır. Salm eterol ve form oterol uzun etkili p2 mimetiklerdir. Akut astım atağında etkili değillerdir. Özellikle noktürnal astım da etkilidirler.

“(D-------------------------------îndûcaterol etki süresi Salmeterol ve for­ moterol daha uzun olan etkili f> 2 mimetikdir. KOAH tedavisinde kullanılır.

Roflumilast KOAH tedavisinde oral kullanılan fosfodiesteraz 4 enzim inhibitörüdür. Doğru cevap: B 28. A şağıdaki ilaçlardan hangisi bronşiyal hastalar için kontrendikedir? (Nisan 2008)

arttırır. B) Teofilin, cAMP’yi yıkan fosfodiesteraz enzimini inhibe eder.

hava yolları mukozasındaki lenfosit ve eozinofil kaynaklı inflamasyonu engeller. D) Kromolin, klor kanallarını etkileyerek hava yolları düz kaslarının tonusunu azaltır. E) ipratropium, muskarinik reseptörleri antagonize eder. Soru astım tedavisinde kullanılabilen ilaç gruplarını ve bunların etki mekanizmalarını sorgulamaktadır. Krom olin, mast hücre stabilizatörüdür. profilaksisinde kullanılır. Akut atakta etkisizdir.

Terbutalin, arttırır.

02-adrenoseptörleri

uyararak

Astım

cAMP’yi

Teofilin, A M P ’yi yıkan fosfodiesteraz enzimini inhibe

Kortikosteroidler, hava yolları mukozasındaki lenfosit ve eozinofil kaynaklı inflamasyonu engeller. astım lı

A) Atropin B) Fentolamin

C) Simetidin D) Propranolol E) Dihidroergotamin Non-selektif beta blokörlerin astımlı hastalarda kontrendike olduğu TUS’ta birçok kez sorgulanmıştır.

Ipratropium , eder.

muskarinik

reseptörleri

antagonize

Doğru cevap: D SO.Aşağıdaki antiastm atik ilaçlardan hangisi hem bronş düz kasını g evşetir hem de inflam asyonu engeller? (Nisan 2009)

A) Kromolin

B) Budesonid

C) Aminofilin

D) Montelukast

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

27.

Sim etidin, histamin H 2 reseptör antagonistidir. Antiandrojenik yan etkilerinden dolayı artık peptik ülser tedavisinde kullanılmamaktadır.

E) ipratropium Bronş düz kasları beta adrenerjik reseptörler bulundurur. Beta reseptörler uyarılınca bronşiyal d üz kaslar gevşer ve bronkodilatasyon gelişir. Propranolol non-selektif bir beta blokördür. Propranolol beta 2 reseptörleri de bloke ettiği için bronkokonstriksiyona neden olur. Bu nedenle propranolol astım lı hastalarda kullanılm am alıdır. A tropin, birbelladon alkalodi parasem patolitik ilaçtır. Parasempatolitik etki ile bronkodilatasyon sağlar. Fentolam in, bir alfa adrenerjik reseptör antagonistidir. Feokromasitoma tedavisinde kullanılır.

Zor bir sorudur. Direkt bilgi sorgulamaktadır. Sorunun çeldirici şıkkı hiç şüphesiz montelukasttır.

Bronkodilatasyon Yapan İlaçlar «

B e ta 2 a g o n is tle r: S alm oteroi, Formeterol, Terbutalin

•

A ntim uskarinik: İpratropiyum

•

LTD 4 blokör: Zafirlukast, Montelukast

•

M etilksantin: Teoflin, Aminofilin

| I I

î

492 ◄ TÜM TUS SORULARI Antiinflam atuvar Etkili İlaçlar

Bu Konu Hakkında

•

Metilksantin: Aminofilin

•

G lukokortikoid: Deksametazon, Betametazon, Budesonid

POTANSİYEL SORULAR (E 13)

Doğru cevap: C 31 .Aşağıdakilerden hangisi astım tedavisinde kullanılan 5-lipoksijenaz inhibitörüdür? (Nisan 2010) A) B) C) D) E)

Zafirlukast Zileuton Omalizumab Budesonid Kromolin

Astım tedavisinde kullanılan ilaçları sorgulayan ve direkt bilgi ölçen kolay bir soru, Zileuton: 5 lipooksigenaz inhibitörleri için prototiptir. Antijenle ve egzersizle indüklenen bronkospazmı önler, inflamasyonun geç fazını baskılar.Hepatotoksik olduğu için kullanılmamaktadır. Z afirlukast: LTD4 ve E4 reseptörü olan sisLT/i bloke eder. Montelukast, pobilukast, pranlukast ve ibudilast da bu reseptörün blokörüdürler. Bronşiyal astım, psöriyazis, inflamatuvar kolon hastalıkları ve pulmoner fibrozis tedavisinde kullanılırlar. Churg-Strauss benzeri vaskülit tablosuna yol açabilirler.

A) Levalbuterol B) Pirbuteroi C) Procaterol D) Salmeterol E) Bitolterol 2. Aşağıdaki selektif beta 2 adrenoseptör agonisti ilaçlardan hangisi yüksek lipofiliteye sahiptir ve özellikle nokturnal astım tedavisinde kullanılır?

A) Albuterol B) Metaproteronol C) Formoterol D) Terbutalin E) Fenoterol 3. Aşağıdaki astım ilaçlarına ait eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

yan

etki

I. Salmeterol - Tremor

O m alizum ab: Anti IgE antikorudur. Astım tedavisinde kullanılabilen bir monoklonal antikordur.

II. Pirbuteroi-Hipoglisemi

Budenosid: İnhalasyon yoluyla astım tedavisinde kullanılabilen bir steroid preparatıdır. Antiinflamatuvar etkisi vardır.

IV. Albuterol - Plazma laktat seviyesinde azalma

Krom atin: Mast hücre proflaktik olarak kullanılır.

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

1. Aşağıdakilerden hangisi uzun süre etkili selektif beta 2 adrenoseptör agonistidir?

Doğru cevap: B

stabilizatörüdür.

Astımda

III. Terbutalin - Aritmi

A) I B) l+lll C) ll+IV D) l+IV E) lll+IV

Cevaplar: 1:D, 2:C, 3:C Astım tedavisinde kullanılan selektif beta 2 reseptör agonistleri TUS sınavlarında sıklıkla sorulan sorulardandır. Salmaterol ve Formoterol uzun etkili potent beta2 reseptör agonistleridir. Bu iki ilaç astım tedavisinde acil durumlarda değil düzenli olarak kullanımda tercih edilirler. Salmeterolun bronkodilatör etkisi geç başlar. Formoterolun bronkodilatör etkisi dakikalar içinde başlar ve çok uzun sürer {12 saat)/ Formoterol ve salmeterol lipofilitesiyüksekbeta 2 reseptöragonistleridir. Formoterol uzun etkisi nedeniyle özellikle nokturnal astım tedavisinde avantajlıdır. Formoterol astım, bronkospazm, egsersiz tarafından indüklenen astım ve KOAH tedavisinde, kısa etkili beta 2 reseptör agonistleri ve glukokortikoidlerle kombine kullanılır. Astım tedavisinde kullanılan selektif beta 2 reseptör agonistleri sıklıkla tremor ve aritmi (taşikardi) yapma potansiyeline sahiptirler. Daha seyrek olarak hipokalemi, plazmada serbest yağ asidi, glukoz ve laktat seviyesinde artışa neden olabilirler.

► 493

GASTROINTESTINAL VE SOLUNUM SİSTEMİ KONUSUNDA SORULMASI OLASI ÖNEMLİ SORULAR I I

t

A) Teofilin - Histon deasetilaz aktivasyonu B) Terbutalin Beta 2 adrenerjik reseptör agonizması C) Tiyotropiyum -M uskarinik reseptör blokajı

D) Montelukast inhibisyonu E) Omalizumab antikoru

-

5-

lipooksijenaz

enzim

İmmunglobulin E monoklona!

Astım / KOAH İlaçlarının Etki M ekanizmaları: Metilli

ksantinler

(teofilin,

aminofilin);

fosfodiesteraz inhibisyonu, adenozin reseptör antagonizması, histon deasetilaz aktivasyonu, interlökin 10 sekresyonunda artış ve proinflamatuvar transkripsiyon faktörü N F - K B’nin nukleusa translokasyonunun baskılanması ve inflamatuvar gen ekspresyonunun inhibisyonu

Zileuton;

löotrien sentezinden lipooksijenaz inhibitörü.

sorumlu

5-

Montelukast, pranlukast ve zafirlukast; lökotrien Cys Lt-1 reseptör antagonistleridir.

Terbutalin,

albuterol,

formoterol vb;

Beta-2

reseptör agonistleridir

Tiyotropiyum, oksitropiyum; Muskarinik reseptör antagonistleridir.

Doğru cevap: D 2. A şağıdakilerden hangisi glukokortikoidlerin astım tedavisindeki etkilerinden değ ild ir?

|

E tk ile ri v e m e k a n iz m a s ı:

i

Glukokortikoidler özellikle eozinofıl aktivasyonu yapan Th2 sitokinler olmak üzere sitokinlerin oluşumunu azaltırlar. Glukokortikoidler PGE2 ve PG I2 vazodilatörlerinin üretimini CO X-2 indüksiyonunu inhibe ederek azaltırlar. Annexin l6indüksiyonu yaparak , lökotrien ve trombosit aktive edici faktörün üretimini inhibe eder.

Astım tedavisinde kullanılan esas antiinflamatuvar ilaçlar glukokortikoidlerdir. Glukokortikoidler bronkodilatör değildir ancak kronik astımın ilerlemesini engellerler ve akut ciddi astımda etkilidirler.

i I

%

Doğru cevap: C 3. Astım tedavisinde kullanılan ve antiinfiam atuar etkileri aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

b ronkodilatör olan ilaçlar

Antihistaminikler Fosfodiesteraz inhibitörleri Antimuskarinikler p agonistler Mast hücre stabilizatörleri

Fosfodiesteraz inhibitörleri, fosfodiesteraz izoenzimlerini inhibe ederek cAMP ve/veya cG M P’yi arttırır ve böylece düz kaslarda relaksasyon sağlar. Tip IV fosfodiesteraz inflamatuar hücrelerle ilişkilidir ve nonspesifik metilksantinlerin antiinflamatuvar etkilerine ve bronşial düz kas etkilerine Tıp IV fosfodiesteraz inhibisyonu neden olur.

Doğru cevap: B azaltırlar. Glukokortikoidler p2- adrenoreseptörleri upregüle ederler. C) Bronş düz kas hücrelerini gevşetirler. D) Eozinofillerden mediator salınımım azaltırlar. E) İnflamatuvar yanıtı baskılarlar.

f

Kortikosteroidler akciğerlere allerjen ilişkili eozinofıl akışını inhibe ederler. Glukokortikoidler (32adrenoreseptörleri up-regüle ederler. Mikrovasküler permabiliteyi azaltırlar. İndirekt olarak eozinofilleri aktive eden sitokinlerin (ör IL-5, granülosit-makrofaj koloni uyarıcı faktör) üretimini inhibe ederek eozinofillerden mediatör salınımmı azaltırlar. Mast hücre üretimini düzenleyen sitokin IL-3 üretimin azaltırlar.

A ) Th2 sitokinler olmak üzere sitokinlerin oluşumunu B)

I

4. Aşağıdakilerden hangisi b ro nkod ilatör olarak kullanılan ilaçlardan d eğildir? A) B) C) D) E)

Salbutamol Adrenalin Teofilin Pirenzepin İpratropiyum

Pirenzepin Muskarinik -1 tip reseptör selektif antagonistidir. Peptik ulkus tedavisinde kullanılır.

ıs.

I

î

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

1. Astım ted avisind e kutlanılan ilaçlar ve oluşturdukları etki eşleştirm elerinden hangisi y a n lıştır?

ı.

4 94 ◄TÜM TUS SORULARI

BRONKODİLATÖR İLAÇLAR:

6 . M etilksantin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olm ayan hangisidir?

ß-Adrenoreseptör agonistieri: -

Metaproterenol (inhalasyon)

-

Pirbuterol (inhalasyon)

-

T e rb u ta lin (in h a la s y o n / oral / su b ku tan enjeksiyon)

-

Albuterol (inhalasyon / oral)

-

Formoterol (inhalasyon)

-

Salmeterol + Flusitazon (inhalasyon)

-

Salbutamol (IN H /IV)

Sempatomimetik Etkili Diğer İlaçlar: -

Adrenalin

-

Efedrin

-

İzoproterenol

Metilli ksantinler: -

Teofılin (oral / parenteral)

-

Teobromin

-

Kafein

Muskarinik Reseptör Antagonistleri: -

İpratropiyum (Aerosol / Nazal sprey)

-

Tiyotropiyum (Aerosol)

Sisteinil iökotrierı reseptör antagonistleri -

Zafirlukast (Oral)

-

Montelukast (Oral)

Zileuton: Astım tedavisinde kullanılan 5-lipooksijenaz inhibitörüdür. Lökotrien sentezini baskılar.

Gastrointestinal ve Soiumum Sistemi .

Doğru cevap: D

5. Astım ted avisind e kullanılan ilaçlarla ilgili olarak, ilaç ve u ygulam a yolu eşleştirm elerinden hangisi doğru d eğ ild ir? A) İpratropiyum - Aerosol / Nazal sprey

B) C) D) E)

Efedrin - inhalasyon / subkutan enjeksiyon Teofilin - Oral / parenteral Adrenalin -Subkutan enjeksiyon / inhalasyon Terbutalin - inhalasyon / oral / subkutan enjeksiyon

Efedrin oral kullanılır, santral yan etkilere sahiptir. Potensi düşük olduğu için günümüzde çok tercih edilmez.

A) Metilksantinler bronkodilatör olarak antiastmatik tedavide kullanılır. B) Bronkodilatatör etkilerine karşı tolerans gelişebilir. C) Santral sinir sistemini uyarırlar ve solunumu stimule ederler D) Kalbi uyarırlar, pozitif kronotrop ve inotrop etki yaparlar. E) Metilksantinler zayıf diüretiklerdir.

M etilksantinlerin Etkileri: Antiastm atik: Metilksantinler bronkodilatör olarak kullanılır. Santral sinir sistem i: SSS’ni uyarırlar, tremor, sinirlilik, uyku düzeninde bozulma ve solunuma stimulan etki yaparlar. K ardiyovasküler sistem : Kalbi uyarırlar, pozitif kronotrop ve inotrop etki yaparlar. Genel vazodilatasyon yaparken, serebral kan damarlarında konstriksiyon yaparlar. Böbrek: Metilksantinler zayıf diüretiklerdir. Metilliksantinlerin bronkodilatatör etkilerine tolerans gelişmez.

Doğru cevap: B

7. O m alizum ab ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olm ayan hangisidir?

A) Omalizumab insan monoklonal anti- IgE antikorudur. B) Omalizumab mast hücrelerinin degranülasyonunu inhibe eder. C) KOAH’da antiinflamatuar etkisi vardır. D) B lenfositlerde IgE üretimini de baskılar. E) Orta ve ciddi şiddette astım ataklarının şiddetini ve steroid kullanım ihtiyacını azaltır. A n ti-lg E M onoklonal A ntikorlar: - Omalizumab (subkutan enjeksiyon) Omalizumab insan monoklonal anti- IgE antikorudur. Omalizumab IgE’nin mast hücrelerine bağlanmasını inhibe ederek, mast hücrelerinin degranülasyonunu inhibe eder. B lenfositlerde IgE üretimini de baskılar. Orta ve ciddi şiddette astım ataklarının şiddetini ve steroid kullanım ihtiyacını azaltır.

Doğru cevap: C

Doğru cevap: B

karşı

FARMAKOLOJİ ► 495 8. K ronik

Ülser nedeniyle uzun sü redir proton pom pa inhibitörü(PPI) kullanan b ir hasta eş zam anlı olarak antikoagülan varfarin ve anksiyete nedeniyle diazepam kullanm aktadır. Bu hastada ilaç etkileşim inin m inim al olm ası için hangi PPI tercih edilm elidir?

veya hidrae olmayan hastalarda kullanılmaması gerekir.

t

f

Ozmotik Laksatiflerin Yan etkileri:

t

I

Magnezyum hidroksid: Hipermagnezemi

t

Sorbitol / Laktuloz: Gaz, kramp oluşumu Magnezyum sitrat: Dehidratasyon

I. Omeprazol II. Rabeprazol III. Pantoprazol

Sodyum fosfat: Dehidratasyon, aritmi, elektrolit bozuklukları, nefrotoksisite Doğru cevap: A

IV. Lansoprazol A) B) C) D) E)

I ll+lll IV M il ll+IV

PPI ilaçlar gastrik asiditeyi baskıladıkları için B12, ketokonazol, demir ve ampisilin biyoyararlanımlarım etkileyebilirler.

10. M u skarin ik 1 tip reseptörü antagonize ederek antiasit etkili olan ilaç aşağıdakilerden hangisidir?

I i-

%

A) Pirenzepin C) Ranitidin

I

B) Rebamipide D) Simetidin E) Karbenoksolon

Antiasit etkili M1 reseptör antagonistleri: i |;

• Prenzepin Ayrıca PPI’lar sitokrom P450 sistemini etkileyerek (inhibisyon ve aktivasyon), disülfıram, fenitoin, varfarin, diazepam plazma seviyelerini arttırıp, takrin, teofılin, imipramin plazma seviyelerinde azalma oluşturabilirler. PPI’lar (özelikle omeprazol, esomeprazol, lansoprazol, dekslansoprazoi) CYP2C 19 enzimi ile etkileşime girerek, klopidogrelin bu enzim tarafından aktivasyonunu baskılarlar. Sonuç olarak klopidogre! ve PPI kullanımı ciddi kardiyovasküler etkiler oluşturabilir. PPI’lar

arasında sitokrom P450 sistemini en az etkileyen ve bu yolla ilaç etkileşimine en az girenler ise Pantoprazol ve Rabeprazol’dur. Doğru cevap: B

• Telenzepin Muskarinik 1 tip reseptörü antagonize ederek bazal asit seviyesini % 50 oranında azaltırlar. Etki mekanizmaları M I blokajı sonucunda asit üretiminin nöronal yolla stümülasyonunun baskılanmasıdır. Mide parietal hücrelerindeki M 3 reseptörlere etkileri sınırlıdır.

Doğru cevap: A

1 1 . İçerdiği n eg atif yüklü sukroz-sulfat ile eroze ülserlerin tabanındaki p ozitif yüklü proteinlere bağlanarak doku harabiyetini engelleyen ve prostaglandin ile bikarbonat sekresyonunu artırarak fiziksel bir bariyer oluşturan ilaç hangisidir?

I. Sodyum fosfat II. Bisakodil

A) Simetidin C) Sukralfat

III. Lubiproston IV. Polikarbofıl İlaçlarından hangisi aritm i, elektrolit bozuklulukları ve nefrotoksisiteye neden olabilm esi açısından d iğerlerine göre daha risklidir? A) I B) II C) III D) ll+IV E) IV

Sodyum fosfat ozmotik laksatif grubundan daha çok purgatif etki için kullanılır. Ozmotik ilaçlar çözünür fakat absobe edilmeyen laksatiflerdendir. Sodyum fosfat sıklıkla hiperfosfatemi, hipokalsemi, hipernatremi, ve hipokalemiye neden olur. Aritmi ve böbrekte kalsiyum çökmesine bağlı (nefrokalsinozis) akut böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bu nedenle yaşlı, böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği

B) Misoprostol D) Lansoprazol E) Deksametazon

Sukralfat: Sukroz ve alüminyum hidroksitin tuzudur. Yapısındaki alüminyum tuzlarının % 3’ü barsaklarda emilir. Geri kalanı feçesle atılır. Sukralfat emilmediği için sistemik yan etkilere neden olmaz. Alüminyuma bağlı konstipasyon görülebilir. Böbrek yetmezliğinde uzun dönem kullanılmamalıdır.

Etki Mekanizması: Sucralfat negatif yüklü sukroz-sulfat içerir. Bu negatif yüklü iyonlar eroze ülserlerin tabanındaki pozitif yüklü proteinlere bağlanarak doku harabiyetini engelleyen ve prostaglandin ile bikarbonat sekresyo­ nunu arttıran fiziksel bir bariyer oluşturur.

Klinik Kullanım: Sukralfat aç karna kullanılır. GIS kanaması olan hastalarda nazogastrik tüp aracılığı ile hastaya verilebilir. Strese bağlı G IS kanaması tedavisinde kullanılır.

Doğru cevap: C

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

9. L aksatif etki am acıyla kullanılan;

4 96 4 TÜM TUS SORULARI 1 2 . G ebelikteki reflü tedavisinde aşağıdakilerden hangisi i]k olarak tercih edilm elidir? A) Sukralfat C) Lansoprazol

B) Alüminyum hidroksit D) Simetidin

Feçesdeki su, toksin ve bakterileri absorbe ederek, feçesin su içeriğini azaltır ve akut diare tedavisinde kullanılırlar.

Doğru cevap: E

E) Magnezyum hidroksit Gebelikte reflü tedavisinde antiasitler ve sukralfat ilk aşam a ilaçlardır. İkinci aşamada H2 reseptör antagonistleri kullanılır. Dirençli ve komplike vakalarda proton pompa inhibitörlerinden lansoprazol tercih edilir. Alüminyum bileşikleri teratojeniktir. Magnezyum bileşikleri ilk trimesterde teratojeniktir.

Doğru cevap: A 13. A şağıdaki ilaçlardan hangisi m ukoza koruyucu d e ğ ild ir? A) Bizmut bileşikleri C) Sukralfat

B) Alüminyum bileşikleri D) Mizcprostol

E) Karbenoksolon Alüminyum bileşikleri sistemik etkisi olmayan antiasittir. Antiasit ilaçların asıl etkisi mide asidini nötralize etmektir.

Doğru cevap: B 14. A şağıdaki etki m ekanizm ası ve ilaç eşleştirm elerinden doğru olm ayan hangisidir? A) Asit nötralizasyonu ile antiasit etki - Kalsiyum B) C) D)

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

E)

karbonat Asit salınımında baskılama - Rebamipide Mukoza koruyucu etki - Bizmut Antimikrobiyal etki - Bizmut Asit salınımında baskılama - Famotidin

16. Laksatif etkili ilaçlar ve yan eşleştirm elerinden hangisi y a n lıştır? A) B) C) D) E)

Pisilyum - Şişkinlik Mineral oil - Aspîrasyon pnomonisı Aloe - Melanozis Koli Polietilen glikol - Abdominal kramp Sisaprid - Kardiyotoksisite

Tablo: Laksatif İlaçların Etki Mekanizmaları ve Yan Etkileri Etki Mekanizması

Laksatif

Karboksimetilselüloz Kalsiyum polikarbofil Kaolin-pektin Magnezyum alüminyum E) Magnezyum oksit

Bağırsak Duvar ¡rotasyonu /Stimülasyon Oluşturanlar

Hint yağı, senna, kaskara,dantron, aloe, bisakodil, fenolfitalein

Hacim artıranlar

Pisilyum, metilselüloz, polikarbofil

Gaz şişkinlik

Gliserin, dokuzat, mineral oil

Aspirasyon pnomonisi (mineral oil), Yağda çözünen vitaminlerin (A,D,E,K) absorbsiyonunda azalma

5-HT4 reseptör agonistleri

Metoklopramid, prukaloprid, sisaprid, tegaserod

Siaprid / Tegaserod (kardiyotoksisite) Metoklopramid (Ekstrapiramidal yan etkiler, prolaktin artışı)

Ozmotik Etkililer

Magnezyum hidroksid, magnezyum sitrat, sodyum fosfat, Polietilen glikol (PEG) laktuloz, sorbitol

Dehidratasyon (genel yan etki), Kardiyotoksisite, aritmi, nefrotoksiste (sodyum fosfat) Laktuloz, sorbitol (kramp, gaz)

Klor Kanal Aktivatörü

Lubiproston

Bulantı

Opioid Reseptör Antagonistleri

Metilnaltrekson / Alvimopan

Alvimopan (kardiyotoksisite)

Guanilat Siktaz G Agonistı

Linaclotid

Fecesi Yumuşatanlar / Lubrikanlar

K itle O lu ş tu ra n ila ç la r: • Kaolin {Attapulgit/Magnezyum alüminyum silikat) • Pektin (Elmadan elde edilen karbonhidrat) • Kaolin-pektin karışımı • Kalsiyum polikarbofil

Yan Etki Aloe, sena, kaskara (melanozis koli) Fenolfitalein (Karsinojenite)

Doğru cevap: B

A) B) C) D)

:

Polietilen glikol GIS endoskopisi öncesinde laksatif etki için kullanılan izotonik elektrolit solüsyonudur. Absorbe edilmeyen şeker (PEG), sodyum sülfat, sodyum klor, potasyum klor ve sodyum bikarbonat içerir. Intravaskuter sıvı ve elektrolitlerde dengesizlik yaratmaz, bütün hastalar için güvenlidir. Sorbitol ve laktulozun tersine karında kramp ve şişkinlik oluşumuna neden olmaz.

Rebamipide gastrik mukozada prostaglandin üretimini arttırarak sitoprotektif etkiler oluşturur.

15. A şağ ıd akilerd en hangisi kitle oluşturan akut diare tedavisinde kullanılan ilaçlardan değ ild ir?

etki

• Karboksimetilselüloz

Doğru cevap: D

FARMAKOLOJİ ► 497 17. H 2-R esep tör A ntagonistlerî h angisinde etkili değ ild ir?

aşağıdakilerden

Eritromisin bulantı ve kusmaya neden olabilen bir prokinetik etkili ilaçtır. Glukokortikoidler tardif diskineziye neden olmaz.

Gastrik ve duedona! ülser tedavisi Gastroözafagial reflü hastalığı tedavisi Zolinger - Ellison sendrom tedavisi Non-ülser dispepsi tedavisi Stress ülseri rekürensini önlemek amacıyla

H2 reseptör antagonistlerî asit salımmını suboptimal baskıladıklarından, Zolinger - Ellison sendromunda asit salımmını baskı lamada proton pompa inhibitörleri asit salımmını daha fazla baskıladıklarından dolayı tercih edilmelidir.

H2 R esep tö r Antagonistlerinin Klinik Kullanım ları: Gastrik ve duedonal ülser tedavisi Gastroözafagial reflü hastalığı tedavisi Stres ülserlerinin rekürensini önlenmesi amacıyla Dispepsi tedavisi

Doğru cevap: C 18. A şağ ıd akilerd en hangisi m etoklopram id kullanım ı ile görülen istenm eyen yan etkilerden d eğ ild ir? A) B) C) D) E)

Ekstrapiramidal yan etkiler Galaktore Menstrüel bozukluklar Methemoglobinemi Pansitopeni

Metoklopramid S S S ’e geçip dopamin reseptör blokajı oluşturarak ekstrapiramidal yan etkiler (tardiv diskinezi, Parkinson, akatizi, distoni), anksiete uykusuzluk ajitasyon oluşturabilir. Diğer yan etkileri arasında prolaktin artışı galaktore, jinekomasti, empotans, menstrüel bozukluklar ve methemoglobinemi sayılabilir.

Doğru çevap: E

Ondansetron antiemetikdir.

5-H T3

reseptör

blokörüdür,

Skopolamin taşıt tutması proflaksisinde kullanılan antikolinerjik etkili bir ilaçtır; deliryum ve stupora neden olabilir ancak tardif diskineziye yol açmaz.

Doğru cevap: D 20. A şağıdakilerden hangisi 5-am ino salisilik asid (5-A SA ) içeren ilaçlardan d eğ ild ir?

A) Sinarin C) Olsalazin

B) Sulfasalazin D) Balsalazide E) Mesalazin

A m inosalisilatlar; Yapılarında 5-aminosalisilik asid (5-ASA) içeren ilaçlardır. 5-Aminosalisilik asid, superoksid, oksijen radikallerini baskılayarak ve lökotrien ile prostaglandin sentezini inhibe ederek kolitis ülseroza ve crohn hastalığı tedavisinde kullanılırlar. 5-am inosalisilik asid (5-ASA) Sulfasalazin:5-ASA+Sulfapridin kombinasyonudur. O lsalazin : 2 adet 5-ASA’nın birleşmesi ile oluşur. Balsalazide: 4 - aminosalisilik asid M esalazin : 5-ASA’nın kendisidir K linik Kullanım : Ü lseratif kolit: 5-ASA türevleri kullanılır. Proksimal kolon tutan crohn ve kolitis ülseroza tedavisi: Sulfasalazin, olsalazin mesalazin kullanılır.

Doğru cevap: A

2 1 . İnflam atuvar bağırsak hastalıklarının tedavisinde kullanılan;

19. Son dönem böbrek hastalığı olan, hemodiyalize giren ve kronik olarak bulantı ve kusması nedeniyle ilaç kullanan 40 yaşındaki erkek hastada, geçen hafta boyunca yeni başlayan istem dışı ağız şaplatma, yüz buruşturma ve dilin ağız dışına sarkması gibi bulgular ortaya çıkmıştır. Bu bulgular aşağıdaki antiem etiklerden hangisini yan etkilerindendir? A ) Eritromisin C) Ondansetron

B) Metilprednizolon D) Proklorperazin E) Skopolamin

Prokorperazinin yan etkisi sorulmaktadır. Bu hastada geri dönüşsüz olarak da görülebilen tardif diskinezi gelişmiştir. Proklorperazin santral sinir sistemindeki D2 reseptörlerini bloke ederek etki gösteren bir nöroleptikdir, aynı zamanda antiemetik etkilidir.

II. Metronidazol IV. Metotreksat

I. Sulfasalazin İli. Natalizumab

İlaçlarından hangisinin kullanım ı sırasında pro gresif m ultiiokal ensefalopati g örülm e riski diğerlerine göre daha fazladır?

B) l+ll D)

A) I C) II E) IV

Natalizumab integrinlerin a 4 subunitini hedef alan !gG 4tip insan monoklonal antikorudur. Multipl skleroz ve Crohn hastalığı tedavisinde kullanılır. Kullanımı sırasında insan polyoma virüs (JC) reaktivasyonuna bağlı progresif multiiokal ensefalopati tablosu oluşturabilir.

Doğru cevap: D

Gastrointestinal ve1 Soiumum Sistemi

A) B) C) D) E)

498 4

DİĞER SINAV (FAKÜLTE, STS) SORULARI

1.

o

A şağıdakilerden hangisi gastrik m ukoza defans faktörlerinden biri d e ğ ild ir? • A ) Protoglandin D 2 C) Mukoza kan akımı

B) Nitrik oksit D) Müsin E) Büyüme faktörleri

Bu nedenle mide asitsalınımının tekrar ortaya çıkabilmesi için yeni pompa sentezi gerekir

Asit salgısını en güçlü inhibe eden ilaçlardır (Hem açlık hem de tokluktaki asit inhibe edilir)

Doğru cevap: D

Gastrik Mukoza Defans Mekanizmaları •

M u k o za d e fa n s fa k tö rle ri: M üsin, P rostoglandinler (l2, E^ E 2), Nitrik oksit, Peptidler, Büyüme faktörleri, Oksijenizasyon, Mukoza kan akımı

•

Mukoza hasar faktörleri: Asit, Pepsin

•

Nonsteroid antiinflmatuar ilaçlar (NSAİİ) ve alkol bu iki koruyucu prostoglandinin sentezini engelledikleri gastrite neden olabilirler

•

Bu nedenle NSAİİ’ye bağlı gastrit tedavisinde mizoprostol iyi bir seçenektir

3.

A şağ ıd akilerd en hangisi eradikasyonunda kullanılabilen kom binasyonunda bulunm az? A) B) C) D) E)

pylori tedavi

Lansoprazol Metronidazol Bizmuth Tetrasiklin Domperidon

Dom peridon antido p am in erjik bulantı-kusm a ilacıdır.

Doğru cevap: A

H. dörtlü

etkisi

olan

H. pylori Eradikasyon Tedavisi • 2.

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

k,

•

Proton pom pa inhibitörleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi d oğ rudur?

•

•

ön-ilaçtırlar: Proton pompaların asidik kanaliküler ortamında aktive olurlar

o

Bu n edenle yem eklerde 3 0 dakika önce alınmaları gerekir

o

Bu nedenle histamin H 2 reseptör blokörleriyle birlikte kullanımları etkilerini kısıtlar

o

Besinler absorbsiyonları azalttığı için aç karna daha etkilidirler

Ancak gastrik lümendeki asit, ilaçları degrade eder

o

•

Bu nedenle jelatin kapsül içinde, enterik kaplı tablerler halinde veya sodyum bikarbonat içeren kapsüller ile uygulanırlar

H7K+ ATPaz’a bağlanırlar: Kovalent (Irreversibl etki) bağ ile

o

Bu nedenle etki süreleri yarı ömürlerinden daha uzundur

Kombinasyon alternatifleri

o

A ) Yemeklerden sonra alınmaları gerekir B) Gastrik lümendeki asit etkinliklerini arttırır C) H+/K+ ATPaz’ı reversible inhibe ederler D) Aktif metabolitlerine dönüşen ön-ilaçlardır E) Hipogastrinemiye neden olular

P PI’lann Etki Mekanizması

Tedavi süresi: 14 gündür

Ü çlü te d a v i: Proton p o m p a inh ib itö rü (Lansoprazol) + Klaritromisin + Metronidazol / Amoksisilin

■v':' O'- Dörtlü tedavi: Proton pom pa inhibitörü + Metronidazol + Bizmuth + Tetrasiklin •

Diğerseçenek:H 2 bfokör+Bizmuth + Metronidazol + Tetrasiklin

Doğru cevap: E

4.

A şağ ıd aki proton pom pa inhibitörlerinden hangisinin ilaç etkileşim ine girm e ihtim ali daha d üşüktür? A) B) C) D) E)

Lansoprazol Esomeprazol Pantoprazol Omeprazol Rabeprazol

P PI’ların Metabolizması & İlaç Etkileşimleri •

Mikrozomal enzimlerde inhibisyon ve indüksiyon yapan: Omeprazol

•

Bu nedenle en fazla ilaç etkileşimine neden olan: Omeprazol’dur

FARMAKOLOJİ ► 499

•

o

Enzim indüksiyonu ile etkileştiği ilaçlar: Imipramin, Antipsikotikler, Takrin, Teofilin

o

En zim inh ibisyon u ile e tk ile tiğ i ilaçlar: Disülfiram, Fenitoin

o

Ayrıca aktif formunun oluşmasını önlediği ilaç: Klopidogrel

7.

A şağ ıd akilerin azalır? A) B) C) D) E)

En a z ila ç e tk ile ş im in e n ed en o lan ise: Pantoprazol’dür

hangisinde

teofilinin

klerensi

Fenitoin kullanımı Sigara kullanımı Yüksek proteinli diyet Çocukluk yaş grubu Konjensif kalp yetmezliği

K o n jensif kalp yetm ezliğ in de teofilinin klerensi azalır.

Doğru cevap: C

Teofilinin Klerensini Arttıranlar 5.

0 0 0 0

A şağıdakilerden hangisi abdom inal şişkinliği olan hastada g az giderici olarak kullanılabilir? A ) Simetidin C) Alosetron

B) Tegaserod D) Simetikon E) Metoklopramid

Mikrozomal indüksiyon Sigara Yüksek proteinli ve az karbonhidratlı diyet Çocukluk

Doğru cevap: E

G az G idericiler

•

Simetikon: Gaz balonları üzerinde ince bir tabaka oluşturarak sönmelerine neden olur

8.

A lfa-galaktosidaz preperatları da bu am açla kullanılır

A) B) C) D) E)

Prokinetik Etkili İlaçlar •

•

Serotonin 5-HT 4 Agonistleri

o

Günüm üzde klinik kullanımda olmayanlar: Sisaprid, Tegaserod

o

Halen kullanılanlar: Renzaprid, Prucaloprid

A şağ ıd akilerd en h angisi ATP duyarlı potasyum kanal açıcı antitussfitir?

Anti-Tusiflerin Etki Mekanizmaları

Motilin Reseptör Agonistleri

o

Kodein Benzonatat Moguistein Baklofen Butamirat

Makrolidler (Eritromisin..)

A losetron diyaresi baskın olan irritabl bağırsak sendromu olan kişilerde kullanılır.

Doğru cevap: D

•

O p io id tü re v le ri: K o d ein, Dekstrometorfan (Benical®)

F o lko d in ,

•

Lokal anestezik olan: Benzonatat

•

A TP d uyarlı p otasyum kanal aç ıcı ilaç: Moguistein

•

GABA-B agonisti olan: Baklofen

•

Diğeri: Butamirat (Sinecod®)

Doğru cevap: C

6. A şağıdakilerden hangisi özellikle safra asitlerine bağlı diyare ted avisind e tercih edilir? A) Oktreotid C) Kolestiramîn

B) Loperamid D) Klonidin

9.

A şağ ıd akilerd en hangisinin pulm o n er hipertansiyon ted avisind e yeri yoktur?

E) Atropin

Diyare Tedavisinde Kullanılan İlaçlar •

Opioid türevleri: Loperamid, Difenoksilat

o

Atropin ile aynı am aç için kombine edilebilirler: Atropin+Loperamid (Lomotil®)

•

Somatostatin analoğu olan: Oktreotid

«

Safra tuzu bağlayan reçineler: Kolestiramin, Kolestipol

•

Opiyat yoksunluk sendromunda gelişen diyarede: Klonidin kullanılabilir

Doğru cevap: C

A) B) C) D) E)

Kalsiyum kanal blokörleri Endotelin reseptör blokörleri Prostosiklin analogları Ekzojen nitrik oksit Fosfodiesteraz III inhibitörleri

Pulm oner hipertansiyon tedavisinde fo sfo diesteraz V (Sildenafil) inhibitörleri kullanılır. PD E III inhibitörleri ise (İnam rinon, M ilrinon) p o zitif inotropik etki oluşturdukları için kalp yetm ezliğ in de kullanılır.

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

•

5 00 ◄TÜM TUS SORULARI Metilksantinler serebral damarlar hariç pekçok damarda vazodilatasyona neden olurlar. Özellikle sempatik etkileri nedeniyle çizgili kaslara giden damarları gevşetmeleri performans artışına neden olabilmektedir Serebral damarlarda ise kasılma oluşturdukları için kafa içi basıncı düşürürler. Metiiksantinlerin Etkileri •

Pozitif inotropi

•

Zayıf diüretik etki

•

Bronkodiiatasyon

•

Antiinflamasyon

•

Psikostimülasyon

Doğru cevap: E

12. Astım tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisinin bronkodilatatör etkisi yoktur?

Şekil:

A) Salbutamol C) Kromolin

Doğru cevap: E

B) Teofilin D) Formoterol E) Adrenalin

10. Aşağıdakilerden hangisi ksantin oksidazı inhibe ettiği için gut tedavisinde faydalıdır? A) Kolçisin C) Probenesid

B) İndometazin D) Merkaptoprin

Kromolin sodyum bir mast hücre stabilizatörüdür. Mast hücrelerden histamin salınımmı engeller. Bu nedenle histamin salınımına bağlı gelişen bronkokonstriksiyon gelişimini engeller ancak bronkodilatasyona neden olmaz. A stım Tedavisindeki Bronkodilatatörler

E) Febuksostat

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

Ksantin oksidaz ürik asit sentezinde önemlidir. Bu enzimin inhibitörieri gut tedavisinde kullanılır. Pürin yapıdaki ksantin oksidaz inhibitörü alloprinol, nonpürin yapıda olan ise febuksostat’tır. ^

K o lç is in a ile v i a k d e n iz ate şi ve gut h a s ta lığ ın d a ihibitörüdür.

k u lla n ıla b ile n

•

Beta 2 agonistler (Salbutamol, Formoterol)

•

Metilksantinler (Teofilin)

•

A n tim u s k a rin ik le r Tiyotropiyum)

•

Sempatomimetikler (Adrenalin)

(Ip ra tro p iy u m ,

Doğru cevap: C

m ikrotü b ül

İndometazin vazokonstriktif etkisi de olan N SA lİ’dir.

•

Probenesid ürikozürik etkili gut ilacıdır.

•

Merkaptoprin antiinflamatuar etkisi de olan

13. Crohn hastalık tedavisinde kullanılan lokal antiinflamatuar etkili ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Sisplatin C) Dinoproston

antineoplastik ilaçtır.

Doğru cevap: E

B) Famotidin D) Mesalamin E) Alprostadil

Soru kökündeki ‘lokal’ kelimesine dikkat etmek gerekir. 11. Aşağıdakilerden hangisi etkilerinden biridir? A) Negatif inotropi C) Bronkokonstriksiyon

metiiksantinlerin

B) Anüri D) Depresyon

E) Periferik damarlarda vazodilatasyon

•

Famotidin histtamin H 2 reseptör blokörüdür, gastrik ülserde kullanılır.

•

Dinoproston prostoglandin E 2 analoğudur, mekal abortus oluşturmak için kullanılır.

•

Alprostadil prostoglandin E t analoğudur, duktus arteriozusu açık tutmak için kullanılır.

FARMAKOLOJİ ► 501 $

İnflamatuar Bağırsak Kullanılan İlaçlar

Tedavisinde

Mikrozomal En zim leri İndükleyen Maddeler

5-ASA: Aminosalisik Asit İçeren İlaçlar o

Lokal antiinflamatuar etki oluştururlar

o

Mesaiazin (Salofalk®), Sulfasalazin, Olsalazin, Balsalazin

•

Kronik alkolizm

•

Rifampin

I

•

Fenitoin

I

•

Karbamazepin Griseofulvin

i

•

Glukokortikoidler

•

o

•

Barbitüratlar

•

İmmünsupresifler

•

Sigara dumanı

o

•

A zotioprin, M erkaptopurin, M eto treksat, S iklo fo sfa m id , T akrolim us, M ik o fe n o la t mofetil

İnfliksim ab, Adalim um ab, C erto lizu m ab , Etanercept, Natalizumab

Antibiyotikler

o

Metronidazol, Siprofloksasin, Klaritromisin

•

Probiyotikler: Kolon florasını düzenlem ek için kullanılır

•

Gebelikte tercih edilenler (B grubu olan güvenli ilaçlar)

o •

Mesalamİn & Glukokortikoidler

Destek Tedavisi Replasman tedavisi olarak: Demir, Folik asit, Vitamin B 12 verilmelidir

o "

Doğru cevap: C

Biyolojik Cevap Modifiye Ediciler

o •

Budesonid

i-

B a ğ ırs a k h a re k e tle rin i a z a ltm a k Difenoksilat, Loperamid kullanılabilir

için:

Hafif vakalarda endike, ileri vakalarda toksik megakolon riski nedeniyle kontrendikedir

o

15. Gastrik ülser tedavisinde kullanılabilen aşağıdaki ilaç ve etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? A) B) C) D) E)

Pirenzepin -M u s k a rin ik M 3 reseptör antagonist Famotidin - Histamin H 1 reseptör blokörü Misoprostol - Prostaglandin E 2 analoğu Lansoprazol - Proton pompa aktivatörü Sukralfat - Mukozada fiziksel koruyucu bariyer

Sukralfat ve bismuth mukozada koruyucu bariyer oluşturan ilaçlardır. Mukus kalınlığını ve stabilitesini arttırırlar. •

Pirenzepin:

M u s a rin ik

M1

re se p tö r

antagonistidir. •

Famotidin: Histamin H 2 reseptör blokörüdür.

•

Misoprostol: Prostaglandin E, analoğudur.

^ •

Lansoprazol: Proton pompa inhibitörüdür.

Doğru cevap: E

S a fra a s itle rin e bağ lı a rta n kolon sekresyonlarım azaltm ak için: Kolestramin kullanılır

Doğru cevap: D

16. Aşağıdaki prokinetik ilaç ve etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? A) Betanekol - Nikotinik reseptör agonisti

14. Yoğun sigara içicisi olan bir hastada gelişen obstriktif akciğer hastalığı için teofilin başlanmıştır. Bu hastada teofilin’in etkisinin beklenenden az olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Azalmış absorbsiyon B) Artmış presistemik eliminasyon C) Artmış metabolizma hızı D) Artmış karaciğer eliminasyon hızı E) Artmış böbrek eliminasyon hızı

Kronik sigara içiciliği, sigara dumanı ile mikrozomal enzimlerde indüksiyona neden olur. Mikrozomal enzimlerin indüklenmesi ile teofiiin’in metabolizması hızlanacağı için etkisinde azalma ortaya çıkabilir.

B) Eritromisin - Motilin reseptör agonisti C) Domperidon - Dopamin reseptör agonisti D) Sisaprid- Serotonin 5-H T3 reseptör antagonist E) Metoklopramid - Muskarinik reseptör agonisti

Gastrointestinal ve Soiumum Sistemi

•

Hastalığı

Eritromisin gibi makrolid grubu antibiyotikler motilin reseptörlerini uyararak prokinetik etki oluşturdukları için diyabete bağlı gastroparezi tedaviside de kullanılabilirler. Prokinetik İfaçiar •

Betanekol: Muskarinik reseptör agonistidir.

•

Eritromisin: Motilin reseptör agonistidir.

•

D o m p erid o n : antagonistidir.

•

S isap rid : agonistidir.

D o p am in

S e ro to n in

5 -H T 4

re se p tö r re se p tö r

i İ I

502 ◄TÜM TUS SORULARI •

Metoklopramid: Serotonin 5 -H T 4 reseptör agonistidir. Aynı zam anda antidopaminerjik etkisi vardır.

Doğru cevap: B

17.

A şağ ıd akilerd en hangisi inftam atuar bağırsak hastalığı ted avisind e kullanılan anti-integrin m onoklonal antikordur? A ) Mesalamin B) Budesonid C) Natalizumab D) infliksimab E) Adalimumab N atalizu m ab ted avisind e ilaçlardandır.

inflam atu ar bağırsak hastalığı kullanılan yeni m onokolonal

M e s a la m in lokal an tiin flam a tar etkilidir. İn fla m a tu a r b a ğ ırs a k h a s ta lık la rın d a kullanılır. •

Budesonid steroid preperatıdır.

•

İn fliksim a b ve a d alim u m a b anti-TN F-alfa monoklonal antikordur.

Doğru cevap: C

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

18.

A şağ ıd akilerd en hangisi solunum u indüklem e am acıyla ku llanılm az? A) B) C) D) E)

Doksapram Asetazolamid Dekstrometorfan Naloksan Flumazenil

D ekstro m eto rfano p iyattü revian titu ssiflerdend ir. So lu n um u indüklem ek için değil inhibe etm ek için kullanılabilir. Çünkü opiyatlar solunum sistem in de depresyon oluşturan ilaçlardır.

D isp n e İlaçları •

B e n zo d ia ze p in le re bağlı g elişen dispnede: Flumazenil kullanılır

•

P e rife rik k e m o re s e p tö rle ri Almitrin’dir

•

Metabolik asidoz oluşturarak solunum merkezini uyaran: Asetazolamid

•

O pioidlere bağ lı gelişen dispne tedavisinde: Naloksan tercih edilir

Doğru cevap: C

u yaran

ilaç:

► 503

GASTROİNTESTİNAL VE SOLUNUM SİSTEMİ SPOT BİLGİLER 20 . Hipertansiyona yol açabilen antiülser ilaç. . .Sodyum karbeneksolon Asid salıverilmesini en güçlü bloke eden ilaçlar. . . Proton pompası inhibitörleri

2.

Proton pompası inhibitörlerinin etki mekanizması . . . H*-K* A TP az inhibitörü

3.

Proton pompası inhibitörlerinin en önemli yan e tk is i.. . Refleks olarak gastrin salıverilmesine, a tr o fik g a s trit ve mide tümörü oluşumuna yol açabilir.

2 1 . Ü lser tedavisinde kullanılabilen an tib a kte riyel ila ç la r ... tetrasiklin , metronidazol, amoksisilin, klaritromisin 2 2 . Lubrikan etkili la k s a tifle r.. . Sıvı vazelin, gliserin, bitkisel yağlar 2 3 . Nemlendirici laksatifler... Dokuzat sodyum, dokuzat potasyum, dokuzat kalsiyum, poloksalkol

4.

R eflü ö z e f a jit ted avisind e en e tk ili ila çlar hangileridir . -. Proton pompası inhibitörleri

24 . Kitle oluşturucu la k s a tifle r... Psylium, kalsiyum polikarbofil, kepek, ağar, basorin, metilselüloz

5.

Antasid ilaçlar içerisinde en sık rebound gastrin salıverilmesine yol açanlar. . . Kalsiyum tuzlan

6.

Lokal e tk ili a n ta s îd le r .. . Alüminyum, kalsiyum, magnezyum

7.

Sistemîk etkili antasîdler. . .Sodyum tuzları

8.

Asit bağlama kapasitesi ve hızı en düşük olan antasid. ..Alüminyum tuzları

2 5 . Oral kullanılan ilaçlar içerisinde en çabuk etki oluşturan p u r g a tifle r ... Osmotik e tk ili ilaçlar (Mannitol, Laktilol monohidrat, Sodyum s ü lfa t , Sodyum fo s fa t, d ifo s fa t . Sodyum bikarbonat. Potasyum sodyum t a r t r a t . Magnezyum s ü lfa t. Magnezyum s itra t, Magnezyum oksid, hidroksid, Absorbe edilmeyen şekerler (sorbitol / gliserin / mannitol)

9.

Uzun süre kullanıldığında hipofosfatemî yapabilen ila la r... Alüminyum tuzları

10. K ro n ik b ö b r e k y e tm e z i iki i h a s ta la r d a k i renal o s te o d is tro f iye bağlı h ip erfo fa tem in in düzeltilmesinde de kullanılabilen ilaçlar. . . Alüminyum tuzları 11 . Asit nötralize etme kapasitesi en yüksek alüminyum p reparatı. .. dihidroksialüminyum sodyum karbonat 12. E tk is i en ç a b u k b a ş la y a n m agnezyum bileşikleri...magnezyum oksid ve hidroksid

2 6 . En az laksatif bağımlılığı yapan ila ç la r... Kitle oluşturucu laksatifler

30. T u r is t d ia re s in in p ro fla k s i ve te d a v is in d e kullanılan... Bizmut subsalisilat

32 . Kusturucu etkisi içinde bulunan emetinin mide mukozasını tahrişine bağlı olan... Emetin

17. Etkisi en çabuk başlayan, fa k a t kısa süren antasid... Sodyum bikarbonat 18. H.pylori üzerine bakterisid etki gösteren...Kolloidal bizmut bileşikleri 19. Prostoglandin Ej türevi olan...Mizoprostol

E

2 9 . Tüm antidiareik opîoidlar arasında bağımlılık yapma potansiyeli en düşük olan... Loperamid

14. Magnezyum b ileşikleri arasında as it bağlama kapasitesi ve hızı en düşük olan...Magnezyum trisiklat

16. Diare yapan antasid. . .Magnezyum tuzları

jl..

2 8 . En çabuk ve en güçlü etki yapan an tidiareik ila ç la r... Opİoİd'ler

3 1 . Kemoterapi, H IV infeksiyonları, diyabet, karsinoid sendrom ve VlPom aya bağlı diare tedavisinde kullanılan.. .O ktreotid, lantreotid

15. Kabızlık yapan an tasîdler... Kalsiyum ve alüminyum tuzları

%

2 7 . Risinoleik aside yıkılarak etki g österen... Hint yağı

En fa z la geğirm eye neden olan magnezyum bileşiği... Magnezyum karbonat

13

| I

3 3 . Emetik etkisini; KTZ'deki dopaminerjik reseptörleri d ire k t olarak uyararak gösteren... Apomorfin 3 4 . Vestibü ler sistemin uyarılmasına bağlı olarak gelişen ta ş ıt tutmalarının önlenmesi için kullanılan en tiem e tik... Skopolamin 3 5 . A n tiem etik olarak kullanılan an tihistam înikler aras ın d a en uzun e tk ilis i ve e tk is i en geç başlayan... Meklizin 3 6 . Antiemetik etkisi en güçlü olan nöroleptikler... Piperazin türevleri

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

1.

504 4 TÜM TUS SORULARI 3 7 . Antiemetik olarak en sık kullanılan nöroleptik,.. Proklorperazin 38. Dopamin blokörü oldukları İçin hiperprolaktinemi oluşturabilmesi ve bu nedenle meme kanserlerinin te d a v is i s ıra s ın d a oluşan ku sm alara ka rş ı k u lla n ılm a m a s ı g e re k e n a n tie m e tik ., . Metoklopramid 3 9 . İnce barsak ve kolonda motiliteyi artıran ve EKG de Q T mesafesini u za ta n .. .Sisaprid

58; Teofilinin klerensini azaltan durumlar. . . Pnömoni, aşılanma, yaşlılık, viral enfeksiyon, ka ra c iğ e r yetmezliği, konjensif kalp yetmezliği 59 . Astım tedavisinde kullanılan lökotrien D4 reseptör blokörleri. . . Zafirlukast, montelukast, pranlukast

4 0 . Butirofenon grubu an tiem e tik... Domper ¡don

60 . A s tım te d a v is in d e ku llan ılan înhibitörü... Zileuton

4 1 . Dumping sendromunun tedavisinde kullanılan uzun etkili somatostatin analogu...O ktreotid -

61 . Astım tedavisinde kullanılan a n ti-Ig E monoklonal a n tik o r... Omalizumab

42 . Kemoterapi ile indiiklenen bulantı ve kusmanın tedavisinde kullanılan NKj reseptör antagonîsti. . . Aprepitant, fosaprepitant

62 . M u k o za la rı çok b elirg in ta h riş e t t iğ i için, inhalasyon yoluyla kullanılmayan.^. Metilksantin

4 3 . Kemoterapinin indüklediği emezis tedavisinde kullanılan sentetik esrar preparath . . Dronabinol 4 4 . D iğ e r a n t ie m e t ik le r e cevap v e rm e y e n ve antineoplasitk ilaçlara bağlı gelişen em eziste kullanılan... Deksametazon 4 5 . O p io id d e r iv e s i dekstrometorfan 4 6 . ATP d u y a rlı Moguistein

a n titu s s if f e r . . .

p otasyu m

4 7 . Ekspektoran ila ç la r ... ipeka

Kodein,

aç ıcı a n t i t u s s i f . . .

Bronheksin, ambroksol>

4 8 . M etaboliti bromeksin olan... Ambroksol 4 9 . A lv e o lle rd e tip 2 p n ö m o s itle rd e n salın an surfaktanın yapımını ve salgılanmasını stimüle ed en ... Bromeksin 50. Astımda kullanılan mukolitik.. . Asetilsistein

Gastrointestinal ve Solumum Sistemi

5 7 . Teofilinin klerensini arttıran durumlar.. Mikrozomal enzim indüksiyonu, sigara, yüksek proteinli ve az karbonhidratlı diyet

5 1 . Astım tedavisinde kullanılan beta 2 agonistler... Salmaterol, form oterol, salbutamol 52. Astım tedavisinde kullanılan antimuskarinikler... İpratropiyum, tiyotropiyum 5 3 . Astım tedavisinde kullanılan m etilliksantinler.,. Aminoflin, teofilin 54. Astım tedavisinde kullanılan b eta 2 agonistlerin önemli yan e tk ile ri... Tremor, taşikardi 55 . Hem bronkodilatatör hem de antiinflamatuar etkisi olan astım ila ç la rı... Teofilin, aminofîlin 56. Sadece antiinflam atuar e tk ili astım ila ç la rı.;. Glukokortikoidler

lip o o k s ije n a z

► 505

1. A şağıdakilerden hangisi altın kom plikasyonu değildir? (Eylül-89)

tedavisi

4. Ürikozürik ve an tiin fiam atuvar etkisi olm avm gutta kullanılan h angisidir? (Eylül-94)

A) Proteinüri B) Mukozada ülserasyon C) Dermatit D) Kemik iliği depresyonu E) Akciğer ekspansiyonunun azalması

A) B) C) D) E)

Altın Tedavisinin Yan Etkileri:

Allopurinol gut hastalığı olan veya sekonder hiperürisemili hastalarda akut gut nöbetini önlemek amacıyla devamlı olarak kullanılır. Ürik asit oluşumunu azaltır; ürikozürikveya antiinfiamatuvar etkisi yoktur.

•

Dermatit ve mukoza iltihapları

•

Nefrotik sendrom

•

Hepatotoksisite

•

Kemik iliği depresyonu

Allopurinol İndometazin Fenasetin Probenesid Sülfinpirazon

Doğru cevap: A

Doğru cevap: E 2. A llopurinol aşağıdaki enzim lerden hangisini inhibe eder? (Eylül-87, Eylül-88, Nisan-99) A) Fosfoglukomutaz B) Triptofan pirolaz C) Ksantin oksidaz D) Metil transferaz E) ALA sentetaz

Allopurinol: •

Ü rik asit oluşum unu azaltır.

•

Hipoksantinin ürik asite dönüşümünü sağlayan ksantin oksidaz enziminin inhibitörüdür.

•

K santin o ksid az ile m e ta b o liz e olan 6merkaptopürin ve azotiopürinin etkisini artırır.

•

G u t tedavisinde kullanılır.

5. Allopurinol aşağıdaki antineoplastik hangisinin etkisini artırır? (Eylül-95) A) B) C) D) E)

Karmustin Busulfan Aminoptrein 6-Merkaptopürin 5-Florourasil

6. G ut

krizinde ve ailevi tedavisinde kullanılan hangisidir? (Eylül-95)

A) Kolşisin C) Allopurinol

B) İndometazin D) Piroksikam

K o lşisin :

B) Kolşisin D) Malation E) Metronidazol

lökositlerin hareketlerini önler bunu hücre içindeki mikrotübüllerin kolşisin tarafından parçalanmasına bağlı olarak yapar.

•

Gut te d a visind e eskiden beri kullanılan bir alkaloiddir.

•

Ü rik a s it m e ta b o liz m a s ın ı e tk ile m e z ve ürikozürik etkisi yoktur.

•

A n ca k g u t a rtritin d e a n tiin fla m a tu a r etki gösterir.

•

G u t krizinde ve ailevi A kd en iz ateşi idame tedavisinde kullanılan bir ilaçtır.

Kolşisin

•

Kolşisin: Gut ve ailevi Akdeniz ateşi tedavisinde kullanılır

•

G riseofulvin: Bir antifungaldir

•

M e b e n d a zo l / A lb e n d a z o l / T ia b e n d a z o l: Antihelmintik etkili ilaçlardır.

•

V in k r is tin / P a k lita k s e l / İk s a b e p ilo n : Antineoplastiktirler

Doğru cevap: A 7. A şağıdakilerden hangisi idrarda ürik asit atılımını artırır? (Eylül 99) A) B) C) D) E)

Metotreksat Penisillamin Kolşisin Allopurinol Probenesid

İmmünmodülatör İlaçlar ve Diğer Konular

Mikrotübüller Üzerine Etkili İlaçlar:

Doğru cevap: B

A kdeniz ateşi idame ilaç aşağıdakilerden

E) Salazoprin

M ikrotübül yapıyı bozarak hücre iskeletini bozan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-89) A) Azoserin C) Rotenom

,

Doğru cevap: D

Doğru cevap: C 3.

ilaçlardan

1%■

506 ◄TÜM TUS SORULARI G u t T edavisinde D eğişik İlaç Grupları Kullanılabilir: •

Ü rik asit atım ını artırm ada (ürikozürik etki): Probenesid, sülfinpirazon, benzbromaron

•

Ü rik asit oluşum unu engellem e: Allopürinol, febuksostat

•

Antiinflam atuvar: Kolşisin

Anti hiperürisem ik Tedavi: •

K s a n tin o k s id a z in h ib itö rleri —> A llo p ü rin o l, febuksostat

•

Ürikozürik ilaçlar; -» Benzbromaron, sülfinpirazon, probenesid

•

Ürat oksidaz enzim rekombinanı -> Rasburikaz

Antiinflam atuvar Etkili G U T İlaçları: •

N S A I—>Selekoksib, n ap ro ks en , indometasin, etorikoksib

su lin d a k ,

•

Kolşisin—►Lökositlerde tübüler yapıyı bloke eder

•

Sistemik / intraartiküler glukokortikoidler

•

Anakinra: İnterlökin-1 reseptör antagonisti

koyarak sorunun yanlış yapılması hedeflenmiştir. Juvenii romatoid artritte ilk kullanılması önerilen ilaç verilen seçenekler içinde aspirindir. NSAİ ilaçlar ro­ m atoid artritte h ızlı etki ilesem ptom atik düzelm e sağlarlar, ilk asam a ilaçlardır. Hastalığın oroarevonunu m inim al etkilerler. Hastalığı m odifive eden ilaçlar ise (m etotreksat. klorokin vb.) etkileri 6 haf­ ta ve 6 av arasında baslavan ve hastalığın progresvonunu azaltan ilaçlardır. Tolmetin juvenii romatoid artrit tedavisinde tercih edi­ len bir nonsteroid antiinflamatuvar ilaçtır. Metotreksat immünsüpressif etkisi de olan bir antineoplastik ilaçtır. Psöriazis, romatoid artrit ve inflamatuvar bağırsak hastalıklarının tedavisinde kullanılabilir. Özellikle diğer ilaçlara yan ıt alınam adığı durum larda tercih edilir.

Doğru cevap: B 9. Tüberküloz tanısı konulan rom atoid artritli bir hastanın tedavisinde aşağıdaki ilaçlardan hangisi ku llanılm az? (Nisan 2009) A) Etanersept

B) Sülfasalazin D) Nabumeton

Doğru cevap: E

C) Penisilamin

8. Juvenii rom atoid artritin tedavisinde ilk kullanılm ası

Bu soruda verilmek istenen mesaj romatoid artrit tedavisinde kullanılan b ir ilacın eğer immünsüpresan ekisi varsa bunun tüberküloz aktivasyonuna neden olabileceğidir.

E) Piroksikam önerilen antiinflam atuvar han gisid ir? (Nisan 2008)

A) Metotreksat C) Klorokin

ilaç

aşağ ıdakilerd en

B) Aspirin D) Hidroksiklorokin E) Altın bileşikleri

Sorunun amacı A seçeneğinde bulunan metotreksatın ju v e n ii romatoid artritte ilk seçenek olup ola­ mayacağının bilinmesidir. A seçeneğine çeldirici

Etanersept bir TNF-alfa monoklonal antikorudur. İnflam asyonu baskıladığı için tüberküloz aktivas­ yonuna neden olabilir, inflixim ab da benzer etkilere sahiptir. Piroksikam bir NSAİİ’dır.

Bazı yavaş etkili antirom.atizmal ilaçlar Diğer klinik kullanım ları

Romatoid a rtrit için kullanıldığında toksitesi

Sülfolazin

İnflamatuvar bağırsak hastalığı

j Döküntü, gastrointestinal rahatsızlık, baş dönmesi/baş I ağrısı, lökopeni

Hidroksiklorokin

Antimataryal

i Döküntü, gastrointestinal rahatsızlık, ototoksisite, miyopati, ! periferal nöropati

M eto treksat

Antikanser

Bulantı, mukazal ülserler, kan toksisitesi, teratojenite

Siklosporin

Doku transplantasyonu

Nefrotoksisite, hipertansiyon, periferal nöropati

İnfliksim ab

Crohn hastalığı

Üst solunum yolu infeksiyonu Enjeksiyon bölgesinde reaksiyon

Etanersept Leflunam id

Teratojen, hepatotoksisite, gastrointestinal bozukluk, cilt reaksiyonları

|

Pek çok yan etki; diyare, d erm atit, hematolojik anormatlikler(aplastik anemi dahil) vb.

Altın bileşikleri

Penisilamin

şelasyon

Pek çok yan etki: proteı'niiri, dermatit, gastrointestinal bozukluk, hematolojik anormallikler (aplastik anemi de dahil).

FARMAKOLOJİ ► 507 Sü lfasalazin : •

L ip o oksigenaz en zim ini inhibe ed erek LT

sentezini inhibe eder. •

H a fif ve orta d e re c e li ü lseratif kolitin tedavisinde lokal olarak kullanılır.

Penisilam in: •

Esas olarak bakır zehirlenmesinin ve Wilson hastalığının tedavisinde kullanılır. Özellikle N -a s e tilp e n is ila m in ; civa (a s e m p to m a tik hastalarda) zehirlenmesinde kullanılabilir.

Nabumeton: •

Non-asidik yapıda ön ilaç olan bir NSAİİ’dir.

Doğru cevap: A 10. A şağıdakilerden hangisi anti-kanser etkinliğini tirozin kinaz enzim ini inhibe ederek g österm ez?

(Eylül 2012) A) B) C) D) E)

İmatinib Gefitinib Erlotinib Bortezomib Dasatinib

Seçeneklerden 4 tanesi; “-tinib” eki ile bitmekte, yalnızca 1 tanesi farklıdır. Sorunun cevabı; Bortezomib ’dir. Bortezomib: Proteazom inhibitörü olan bir antineoplastik ilaçtır. Bu inhibisyon; hücreler arası sinyalizasyonu bozarak hücre ölümüne neden olur. Multipl miyelom tedavisinde kullanılır. Seçeneklerde bulunan imatinib ve diğer -tinib’ler; KML’de bulunan bcr-abl tirozin kinaz inhibitörüdür. Bugün KML tedavisinin en önemli ilacıdır. Ayrıca Hipereozinofili sendromunda kullanılır. Yan etki olarak ciddi sıvı retansiyonu oluştururlar (plevral - perikardiyal effüzyon, pulmoner ödem ve asit).

Doğru cevap: D 11. Oral yoldan etkili, pirim idin sentez inhibitörü, sitotoksik ve antirom atizm al ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2013) A) B) C) D) E)

Fludarabin Leflunamid Azatioprin Merkaptopürin Pentostatin

Bu soru ile, romatizmal hastalık sürecini baskıla­ yan ve aynı zamanda sitotoksik olan b ir ilaç sorgu­ lanmaktadır. Sorunun içinde ilacın farmakodinami­ s i (pirimidin sentez inhibitörü), kullanım şekli (oral) ve endikasyonu (antiromatizmal) verilmekte, ilacın adı sorulmaktadır.

Romatizmal hastalık sürecini baskılayan bazı ilaçlar, ders notlarında yer alan aşağıdaki tabloda izlenmektedir. Bu ilaçların bir kısmı antiromatizmal olmalarının yanı sıra sitotoksik özellik taşımaktadırlar. Farklı etki mekanizmalarına sahip oldukları için de her zam an bu tablodan soru çıkması olasıdır.

Fludarabin, hematolojik malignensilerde kullanılan, pürin analoğu olan antineoplastik bir ilaçtır.

Azatioprin,

purin sentetaz antiromatizmal etkilidir.

inhibitörüdür

ve

Merkaptopürin, lösemi, non-hodkin lenfoma, polisitemia vera, psöriatik artrit, inflamatuar barsak hastalıklarında kullanılan ve pürin sentezini inhibe eden immünsupresif bir ilaçtır. Pentostatin, pürin analoğu olan antimetabolit etkili antineoplastik bir ilaçtır. “B ” seçeneği dışında kalan tüm diğer ilaçlar pürin antimetaboliti olup yanlış seçeneklerdir.

Dmards (Disease modifying anti-rheumatic drugs) Etki mekanizması

İlaç Abatacept

Antijen sunucu hücre üzerindeki B7 proteinine bağlanarak T-hüre kostimülasyonunu inhibe eder

Azotioprin

Purin sentetaz inhibitörü

Anakinra

IL-1 reseptör antagonisti

Klorokin, Hidroksiklorokin

Anti-malaryal

Siklofosfamid

Alkilleyici ajan

Sıklosporin

Kalsinörin inhibitörü

Lenflunomid

Primidin sentetaz inhibitörü

Metotreksat

Anti-folat

Rituksimab

CD20 antagonisti monoklonal antikor

Sülfasalazin

Salisilat türevi

Adalımumab, Golimumab

TNF-a antagonisti monoklonal antikor

Sertrolizumab

TNF-a’ya karşı Fab segmenti

İnfliksimab

IgG-TNF reseptör füzyon protein (Anti-TNF)

Minosiklin

Tetrasiklin türevi, 5-lipooksijenaz inhibitörü

Doğru cevap: B

1. Etanol ka ra ciğ e r’de aşağıdakilerden yıkılır? (Nisan-92)

hangisinde

“C 0

■ Alkolün Vücuttaki Etkileri

A) Lizozom B) Granüllü endopiazmik retikulum C) Düz endopiazmik retikulum D) Mitokondri E) Golgi

0 Hipertansiyon 0 Akut/Kronik pankreatit 0 Wernicke ensefalopati 0 Korsakoff psikozu

Alkol deh id ro g en az ve aldehid dehidrogenaz etanol yıkılımından primer sorumlu enzimlerdir. Alkol dehidrogenaz sitoplazmik, aldehit dehidrogenaz karaciğer hücrelerinde mitokondri de lokalize enzimlerdir. Bunlar alkolün metabolizmasından primer sorumlu enzimlerdir. Sitokrom P 45 0 (CYP) ise etanol metabolizmasında rolü olan sekonder enzimdir ve endopiazmik retikulumda lokalizedir. Soruda temel enzimleri esas almak gerekir bu durumda karaciğer hücrelerinde mitokondri de lokalize enzim olan aldehit dehidrogenaz doğru cevap olacaktır.

0 Kütanöz vazodilatasyona bağlı: Vücut ısı a rtı­

şı 0 ADH salınımına bağlı: Diürezis 0 Kas güçzülüğü, artmış kreatin kinaz düzeyi: Kardiyomiopati, Miyopati 0 Q T uzamasına bağlı: Aritmi 0 Özefagus disfonksiyonuna bağlı: Reflü 0 Kronik diyareye bağlı: Malabsorbsiyon 0 Hepatositlerde nekroza ve inflamasyona bağlı: Siroz

Doğru cevap: D 2. Alkol ile asetaldehid send ro m u n a yol açm ayan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-98)

A) Aseti! salisilik asit B) Sefalosporin C) Metronidazol D) Disülfiram E) Oral antidiyabetikler metabolizmasında kullanılan aldehit dehidrogenaz enzimini inhibe eden ilaçlar kişide alkol alımı sırasında asetaidehit birikmesine (disülfiram

Alkol

benzeri reaksiyona) neden olur. Bunu yapan ilaçların alkoliklerde kullanılmaması önerilir.

0 Vitamin B1 düşüklüğüne bağlı: Periferik nöropati 0 Vitamin A&b eksikliğine bağlı: Hepatotoksite 0 Demir eksikliğine bağlı: Anemi 0 Azalmş osteobalastik aktiviteye, PTH'da azal­ maya, Kalsiyum düşüklüğüne, Hepatotoksite ile aktif Vitamin D3'te azalmasına bağlı: Osteoporoz 0 İmpotans, testiküler atrofi, jinekomasti, menstrüel siklus disfonksiyonu: Seksüel disfonksiyon

Asetaldehid S endrom una Yol Açan Ajanlar: •

O ral a n tid iy a b e tik le r tolbutam id)

•

S efa lo s p o rin le r (S e fa p e ra z o n , s e fo te ta n , sefam andol, m o ksalaktam )

•

M etranidazol -

Trim etoprim

-

S ulfam etaksazol

-

Disülfiram

-

K loralhidrat

-

A n tiko ag ülan lar

-

Prokarbazin

-

G riseofulvin

-

Paraldehid

-

M epakrin

-

Varfarin

Doğru cevap: A

(K lo r p r o p a m id ,

3. Retinal gangliyon hücreleri üzerine toksik etkisi ile körlüğe neden olabilen ilaç aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 99) A) B) C) D) E)

Etil alkol Metil alkol Streptomisin Kinidin Sülfonamid

Kronik alkoliklerde sıklıkla rastlanan ve geç farkedilen metanol zehirlenmesinde en önemli ilk semptom; kar fırtınası içinde olmak gibi tarif edilen, görm e bozukluğudur. Bazı vakalarda nefeste veya idrarda form aldehid kokusu bulunabilir. Bradikardi, uzamış koma, nöbetler ve dirençli asidoz gelişmesi kötü prognoza işarettir.

Doğru cevap: B

FARMAKOLOJİ ► 509

•

o

Ayrıca CYP2E1 akut etanol alımı ile inhibe olur

o

Böylelikle metanol’ün toksik metaboliti olan formaldehite dönüşme oranı azalır

Dializ o

Bu maddeler plazma proteinlerine düşük oranda bağlandığı için dializ faydalıdır

D o ğ ru c e v a p : E

5.

Aşağîdakilerden hangisi metanoi veya etilen glikol zehirlenmelerinde antidot olarak kutlanılır? (Nisan 2009) A) Flumazenil B) Fomepizol C) Letrozoi D) Anastrozol E) Leuprolid B i r ö n c e k i s o r u n u n a ç ık la m a s ın ı in c e le y in iz .

Şekil: Alkol Metabolizmasına Etkili İlaçlar 4.

Metanoi zehirlenmesinde rol oynayan m etabolit aşağîdakilerden hangisidir? (Nisan 2008)

A) Asetaldehit B) Glutaraldehit C) Etilen glikol

D) Asetik asit E) Formaldehit

METANOL (= Metil Alkol)

D o ğ ru c e v a p : B

- ( O ----------------------------------- ---------A LKO LİZM T E D A V İS İ 0 Akut alkol yoksunluk sendromunda o Tiamin + Diazepam 0 Akut metanoi veya etilen glikol zehirlenme­ sinde o Fomepizol + Etanol 0 Alkol bıraktırma tedavisinde

Metabolize Eden Enzim: Alkol dehidrogenaz •

Alkol dehidrogeneaz genetik polim orfizm i bulunan kişiler: Ruslar, Çinliler

•

Bu nedenle alkol bu kişilerde hızlı metabolize olur

Metabolitleri: Formaldehit, Formik asit (toksik olan) Form ik A sidin Yan Etkileri •

Hiperemik optik disk gözlenir (Gangliyon hücre hasarı): Körlük (Kar fırtınası görüş tipiktir)

•

Pankreatite bağlı: Karın ağrısı

•

Metabolik asidoz

Metanoi İntoksikasyon Tedavisi •

Amaç: Toksik metabolitlerin üretimini kısıtlamak ve körlüğü engellemektir

•

Fomepizol: Alkol dehidrogenaz inhibitörüdür o Aynı zamanda etilenglikol zehirlenmesinde de kullanılır

•

Etanol kullanılmasının nedenleri o Alkol dehidrogenezın etanole olan affinitesi daha fazladır

o Disülfiram (Antabus®) (Aldehit dehidroge­ naz inhibitörüdür) 0 Alkol bağımlılık tedavisinde o Opioid reseptör antagonistleri ■ Naltrekson Nalmefen: Daha uzun etkili, daha yüksek biyoyararlanım, daha az hepatotoksite o Alkol alimim kısıtlayan ilaçlar ■ Akamprosat (NMDA antagonisti, 6ABAA aktivatörü), Ondansetron (5HT-3 blokörü), Topiramat (Antiepileptik) 0 Alkol ilişkili davranışların inhibisyonu için o Rimonabant (Kanabinoid reseptör antagon is tid ir) kullanılır

510 «TÜM TUS SORULARI

Antidotlar İlaç

Antidot

7. Aşağıdakilerden hangisi betaadrenerjik reseptör agonistlerine dirençli beta adrenerjik reseptör blokörleri ile zehirlenmede kutlanılan bir antidottur? (Eylül 2003)

Asetaminofen

N-asetil sistein

Organofosfat

Atropin + Pralidoksim / Obidoksim

A) Fentolamin C) Pindolol

Kalsiyum kanal blokörleri

%10’luk kalsiyum glukonat, İnsülin, Ca-glukonat

T e k r a r s o r u t a b ile c e k g ü z e l b i r s o r u .

Demir tuzu

Deferoksamin

Bakır

Dimerkaprol, EDTA, Penisilamin, Süksimer

G lu k a g o n ,

B) Terbutalin D) Glukagon E) Atropin

b e ta

m ik t a r ın ı a r t ır d ığ ı

a g o n is t le r

için

gibi

b e t a b io k ö r

h ü c re

iç i

cAM P

zehirlenmelerinde

kullanılabilir. Beta Biokör İntoksikasyon Tedavisi:

Formaldehit

Amonyak

Kardiyak glikozidter (Dijitaller)

Digoksine özgü antikorun Fab segmenti (Digibind®)

Teofilin, Metaproterenol

Esmolol

Metanol, Etilen glikol

Etanol, Fomepizol

Banzodiazepin, Atipik benzodiazepin

Flumazenil

Beta biokör

Glukagon

Siyanid

Hidroksikobalamin, Tiosülfat, Sodyum

Narkotikler (Opioidler)

Nalokson

Karbon monoksit

Oksijen

Santral antikolinerjik etkili ilaç

Fizostigmin (Trisiklik antidepresanlar hariç)

Metotreksat

Lökovorin

Valproik asit hipermagnezemisi

Karnitin

İlaca bağlı distoni

Benztropin, Difenhidramin

•

İpeka Şurubu: Kusturucu etkisi içinde bulunan emetinin mide mukozasını tahrişine bağlıdır.

İzoniazide bağlı konvülziyon

Pridoksin

•

Sülfonilürelere bağlı hipoglisemi

Oktreotid asetat

Apomorfin: Bulantı kusma merkezi (KTZ) de dopamin D2 reseptörlerini uyararak kusmaya neden olur.

Atropin

•

Glukagon

Glukagon kalsiyum kanal blokerî zehirlenmesinde oluşabilecek kardiyak depresyonu düzeltmek için de kullanılabilir. D o ğ ru ce v ap : D

8. Aşağıdakilerden hangisi santral etkiyle emezise neden olur? (Eylül 2003) A) İpeka C) Difenhidramin Z e h ir le n m e

B) Skopolamin D) Klorpromazin E) Apomorfin

o lg u la r ın d a

k u s tu rm a

i ş le m i

ne

k a d a r e r k e n d ö n e m d e u y g u la n ır s a , o k a d a r e tk ili o la c a k tır .

Emetik İlaçlar:

Klorpromazin bir antipsikotiktir. Dopamin antagonisti etkisi vardır. Antiemetik etkinliğe sahiptir.

B) Propiltiyourasil D) Karbamazepin E) Lityum

Penisilamin kullanan hastalarda ürtiker, makülopapüler döküntü, pemfigoid lezyonlar, cutis laxa gibi cilt lezyonları, lökopeni, aplastik anemi ve agranülositoz gibi hematolojik yan etkiler, proteinüri ve hematüri gibi nefrotoksik yan etkiler görülebilir. D o ğ ru c e v a p : A

Beta-agonist

•

.... —

6. Aşağıdakilerden hangisi “cutis laxa” oluşturabilir? (Nisan 2003) A) Penisilamin C) Dietilstilbesterol

•

Skopolamin hareket hastalığı tedavisinde transdermal olarak kullanılan antimuskarinik ilaçtır. Difenhidramin birinci nesil antihistaminiktir. D o ğ ru c e v a p : E

9. Kazayla veya intihar amacıyla tentürdiyot içildiğinde seçilecek lokal antidot aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2004) A) Desferroksamin B) Fizostigmin C) Nişasta D) Sirke E) Gümüş nitrat

FARMAKOLOJİ ► 511 T e n t ü r d iy o t

s ık

k u lla n ıla n

İç in d e k i iy o t p r o t e in

b ir

ç ö k tü rü c ü

d e z e n fe k t a n d ır . e t k is i n e d e n iy le

s it o t o k s ik e t k i y a p a r . A k u t z e h ir le n m e le r d e s ü t v e n iş a s t a t e d a v id e k u lla n ılır .

11.

Annesi tarafından saç bitini önlemek için evdeki böcek ilacıyla başı yıkanan ve bilinci kapalı olarak hastaneye getirilen bir çocukta ilk yapılması gerekenler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? (Eylül 2005)

Desferroksamin demir intoksikasyonunda kullanılır. A) Mekanik ventilasyonunun sağlanması B) İntravenöz fizostigmin uygulanması C) Üstündeki kıyafetlerin çıkarılması D) İntravenöz atropin uygulanması E) İntravenöz pralidoksim infüzyonu

Fizostigmin santral etkili antikolinesterazdır. D o ğ ru c e v ap : C

10. Pralidoksim aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu zehirienmelerde antidot olarak kullanılır? (Eylül 2004)

S o ru d a

o r g a n ik

t a n ım la n m a k ta d ır .

fo s fo r

A y r ın t ılı

b ilg i

z e h ir le n m e s i iç in

b ir

önceki

s o r u n u n a ç ık la m a s ın ı in c e le y in iz .

A) Arsenik B) Trisiklik antidepressanlar C) Nikotin D) Siyanür E) Organofosfatlı insektisidler S o ru

o rg a n o fo s fa t

s o r g u la m a k ta d ır .

D o ğ ru c e v ap : B

~ co—

in t o k s ik a s y o n

B ir ç o k

kez

------------------- -

^

Metol Şelatörleri t e d a v is in i

s o r u lm u ş

ve

her

z a m a n s o r u lm a p o t a n s iy e li o la n b i r k o n u d u r . T ü m a y r ın t ıla r ıy la b ilin m e s i g e r e k ir .

0 Kurşun için: EDTA (Etilenediaminetetraasetik asit) 0 Arsenik için: Dimeraprol, Süksimer 0 Bakır için: Penisilamin, Trientin

Organofosfat Zehirlenmesi:

S Hikaye: •

Sıklıkla çiftçilerde böcek temizleme (insektisid) amacıyla kullanım sırasında görülür.

s Klinik: •

Kolinerjik (nikotinik+muskarinik) etkide artış bulunur.

S Tedavi: •

Hasta zehirli ortamdan uzaklaştırılır, elbiseler çıkarılır, cilt sodyum bikarbonat solüsyonu veya sabunlu suyla yıkanır, gerekirse mide yıkanır.

0 Demir için: Deferoksamin, Deferasinoks

“CD--------------------------- ~” İntoksikasyonda Fizik Muayene Bulguları Ve Nedenleri

0 Hipotansiyon: Trisiklik antidepresan, Trazodon, Keutiapin, Vazodilatatörler 0 Hipertansiyon - A mfetami n, Kokain, Anti koIinerjikler 0 Taşikardi: Sempatomimetikler (Kokain, Amfetamin), Antikolinerjikler

•

Solunum yolu açık tutulur, gerekirse mekanik solunum yaptırılır, oksijen verilir

•

Enzim reaktivatörü: Pralidoksim / Obidoksim

0 Bradikardi: Opoidler, Kolinerjikler (Organofosfatlar), Kalsiyum kanal blokörleri

-

Erken dönemde etkinlikleri daha fazladır.

0 Hipertermi: Sempatomimetikler, Salislat

-

Hem nikotinik hem de muskarinik etkileri azaltır.

0 Hipotermi: Santral sinir sistemi depresanları

•

Atropin -

Sadece muskarinik etkileri azaltır.

D o ğ ru c evap : E

0 Miyozis: Opoid, Klonidin, Organofosfat 0 Midriazis: Amfetamin, Kokain, Atropin, LSD (Liserjik asit dietilamid), Antikolinerjikler 0 Terleme: Organofosfat, Nikotin 0 İk teri: Asetaminofen, Mantar zehirlenmesi 0 Konvülziyon: Amfetamin, Kokain, Teofilİn. İzoniazid, Difenhidramin 0 Diaforezis: Sempatomimetikler, Salisilat

ı

5 )2 <

VİTAMİNLER VE HEMATOPOETIK SİSTEM 1.

Aşağıdakilerden hangisi, trom bositopeni tedavisinde kullandır? (Nisan 2012) A) Eritropoietin B) interlökin-11 C) Granülosit makrofaj-koloni stimüle edici faktör

rejenere olması, all-trans retinalin tekrar 11-cis retinale izomerizasyonunu gerektirir. Rodopsinden salındıktan sonra trans retinal, 11-cis retinale izomerleştirilir, bu da rodopsini oluşturmak üzere kendiliğinden opsinle birleşir, böylece döngü tamamlanır.

-CD--------------- ----------

D) interlökin-1

E) Makrofaj koloni stimüle edici faktör

vitamini türevlerinin fonksiyonları... Retinol üremeden, retinal görmeden, retinoik asit büyü­ me ve farklılaşmadan sorumludur.

A

Yine zor bir soru. Sorunun cevabı; interlökin-11 ’dir. IL-11; megakaryosit matürasyonunu stimüle eder. Trombositopeni tedavisinde kullanılır.

D o ğ ru c e v a p : A

Diğer seçen eklere b akarsak; Eritropoetin: Kronik renal yetmezliği olan hastalarda anemi tedavisinde kullanılır. Granülosit makrofaj-koloni stimüle edici faktör: Temel endikasyonu otolog kemik iliği transplantasyonu sonrasında kemik iliğinin yenilenmesini hızlandırmaktır.

3. Pernisiyöz aneminin tedavisinde aşağıdakilerden hangisi tercih edilmelidir? (Aralık 2010) A) Oral demir B) Parenteral vitamin B12 C) Eritropoietin

D) Parenteral demir E)

IL-1 ve Makrofaj koloni stimüle edici faktör; trombositler için belirgin etki oluşturmazlar. D o ğ ru cevap : B

2. Aşağıdaki vitaminlerden hangisinin eksikliğinde rodopsin düzeyi azalır? (Nisan 2010)

Oral folik asit

V ita m in B 12 E ksikliğ i:

•

E rişkin le rd e en sık m egaloblastik anemi nedenidir.

•

Primer emilim yeri terminal ileumdur.

•

Çocuklarda eksikliğinin en sık nedeni alım yetersizliğidir (yanlış beslenme, vejeteryanlık)

A) Vitamin A B) Vitamin B C) Vitamin C D) Vitamin D E) Vitamin E V it a m in le r s o r u la n

1- K o n je n ita l p e rn is iy ö z anem i: Gastrik sekresyonlarda intrensek faktör eksikliğine bağlı görülen kronik bir hastalıktır. Midenin asit salgılaması ve histolojik yapısı normaldir (erişkin pernisiyöz anemiden farkı) g e n e ld e

f a r m a k o lo jid e

k o n u la r d a n d ır .

Bu

s o ru d a

n a d ir

o la r a k

2- Juvenil pernisiyöz anemi: Gastrik atrofi ile birlikte aklorhidri vardır. Hastaların % 90’ında İF’ye karşı, % 10’unda ise parietal hücrelere karşı antikor saptanır. Hastalığa otoimmün endokrin bozukluklar, IgA eksikliği eşlik edebilir (Addison, hipoparatiroidi, miksödem), poliglandüler endokrinopatilerle beraber olabilir.

e k s ik liğ in d e

r o d o p s in d ü z e y i a z a la n v it a m in o la r a k A v ita m in i s o r u lm u ş t u r .

VİTAMİN A’NIN FONKSİYONLARI G örm e: A vitamini, çomak ve koni hücrelerindeki pigmentlerinin bir bileşenidir. Retinadaki hücrelerinin görme pigmenti olan rodopsin, proteinine özel olarak bağlanmış olan retinalden oluşur.

görme çomak opsin 11-cis

Rodopsin ışığa maruz kaldığında, görme pigmentinin renksizleşmesiyle sonuçlanan bir dizi fotokimyasal izomerizasyonlar olur ve all-trans retinal ile opsin sağlanır. Bu işlem bir sinir uyarısına sebep olur ve uyarı optik sinirlerle beyine taşınır. Rodopsinin

•

Tedavisinde B12 vitamini haftada iki kez 250 - 500 mg/IM uygulanır.

D o ğ ru c e v a p : B

FARMAKOLOJİ ► 513

~